مدارس قومی در بنگلادش
مدارس قومي
مدارس قومي در بنگلادش از مدارس ديوبند هند سرچشمه گرفته اند و حدودا يك صد سال پس از تأسيس مدرس عالي كلكته بوجود آمده اند.
مدارس قومي به طور عموم، مستقل از دولت، تحت نظارت و مديريت شخصيت هاي غير دولتي با برنامه هاي مخصوص به خود، گاهي منطبق با مدرسة علميه « ديوبند هند » و گاهي منطبق با برنامة درسي عربستان و يا تركيبي از هر دو اداره مي شود. مدرسة ديوبند مهم ترين مركز حوزه هاي علميه در شبه قاره مي باشد.
جايگاه و نفوذ اين مركز بر ديگر مدارس علميه شبه قاره همانند خود حوزه علميه نجف اشرف و يا قم، بر حوزه هاي شيعي است. اين مركز در سال 1866 م تأسيس شده است.
مدارس قومي عليرغم اختلاف در سليقه و مديريت، از نظر كلي برنامه درسي همانندي دارند. فارغ التحصيلان اين مدارس عموماً به كارهاي مخصوص روحانيت، امامت مسجد، تدريس، تبليغ و ارشاد مردم و ... مي پردازند. تعداد اين مدارس به چندين هزار مدرسه مي رسد. تشكيلاتي به نام « وفاق المدارس العربيه» در حال حاضر سرپرستي مدارس قوميه از جمله برگزاري امتحانات مقاطع پاياني را به عهده دارد.
همان طور كه گفتیم، مدارس قومي، مدارس غير دولتي هستند و يكي از دلايل غير دولتي بودن آن ها اين است كه دولت بنگلادش چندين درس از جمله دروس فارسي را از برنامه هاي درسي حذف و دروس انگليسي، جغرافيا، علوم سياسي را گنجانيد و همين برنامه را به حوزه هاي قومي و يا غير دولتي پيشنهاد کرد، اما مسئولان و مديران ارشد اين حوزه ها با اين كار موافقت نكردند، در نتيجه دولت و ادارات مدرك اين حوزه ها را تأييد نکردند.
كتاب هاي فارسي كه در اين مدارس تدريس مي شوند، شامل عناوين ذيل است:
دستور زبان فارسي
1- فارسي مقدماتي
2- الفباي فارسي
3- تفسير المبتدي
4- چهل سبق
5- جامع المصادر
6- مصدر فيوضي
7- ضوابط فارسي
8- قواعد فارسي
9- قواعد سازي ( دستور زبان فارسي است )
10- مفتاح القواعد
11- احسن القواعد
ادبيات فارسي
1- كريما
2- پندنامه عطار
3- پندنامه خاكي
مقاطع تحصيلي مدارس قومي شامل
ابتدايي = شش سال
متوسطه = چهار سال
فضيلت = سه سال
تكميل = يكسال
بعضي از مدارس مواد آموزشي را در 12 سال برنامه ريزي كرده اند. در طي مدت آموزش، زبان اردو، فارسي، انگليسي، بنگالي، ادبيات عرب، فقه، اصول فقه، تفسير و حديث تدريس مي شود. در سال هاي اخير، جغرافي، تاريخ و رياضيات نيز جزو برنامه هاي درسي قرار گرفته است.
با توجه به تاريخ تأسيس مدارس قومي، كه همة آن ها (به غير از يك مورد ) بعد از جدايي پاكستان از هند پدید آمده اند، مي توان گفت همه اين مدارس دوران جواني را مي گذرانند. لذا متناسب با تجربيات به دست آمده و مقتضيات زمان، برنامه هاي آن ها دچار تغيير وتحول مي شود و برنامه ها استحكام كافي و لازم ندارند.
جدول آماری مدارس در بنگلادش 2004-2005 :
نوع | تعداد مدارس | تعداد دانش آموزان | تعداد معلمان |
مدارس قومی | 6500 | 1462500 | 130000 |
مدارس عالی/علمیه | 6906 | 1878300 | 100732 |
مدارس ابتدایی | 5150 | 377749 | 23176 |
جمع | 18556 | 3718549 | 253908 |
منبع:
Data Collected from Publications of the Bangladesh Madrasa Education Board. (Adapted from: Esposito et al., 2005:57).