مدارس قومی در بنگلادش
مدارس قومی در بنگلادش از مدارس دیوبند هند سرچشمه گرفتهاند و حدودا یک صد سال پس از تأسیس مدرس عالی کلکته بوجود آمدهاند.
مدارس قومی به طور عموم، مستقل از دولت، تحت نظارت و مدیریت شخصیتهای غیردولتی با برنامههای مخصوص به خود، گاهی منطبق با مدرسه علمیه «دیوبند هند» و گاهی منطبق با برنامه درسی عربستان و یا ترکیبی از هر دو اداره میشود. مدرسه دیوبند مهمترین مرکز حوزههای علمیه در شبه قاره میباشد. جایگاه و نفوذ این مرکز بر دیگر مدارس علمیه شبه قاره همانند خود حوزه علمیه نجف اشرف و یا قم، بر حوزههای شیعی است. این مرکز در سال 1866 م تأسیس شده است.
مدارس قومی علیرغم اختلاف در سلیقه و مدیریت، از نظر کلی برنامه درسی همانندی دارند. فارغ التحصیلان این مدارس عموما به کارهای مخصوص روحانیت، امامت مسجد، تدریس، تبلیغ و ارشاد مردم و ... میپردازند. تعداد این مدارس به چندین هزار مدرسه میرسد. تشکیلاتی به نام «وفاق المدارس العربیه» در حال حاضر سرپرستی مدارس قومیه از جمله برگزاری امتحانات مقاطع پایانی را به عهده دارد.
همان طور که گفتیم، مدارس قومی، مدارس غیر دولتی هستند و یکی از دلایل غیر دولتی بودن آن ها این است که دولت بنگلادش چندین درس از جمله دروس فارسی را از برنامه های درسی حذف و دروس انگلیسی، جغرافیا، علوم سیاسی را گنجانید و همین برنامه را به حوزههای قومی و یا غیر دولتی پیشنهاد کرد، اما مسئولان و مدیران ارشد این حوزهها با این کار موافقت نکردند، در نتیجه دولت و ادارات مدرک این حوزهها را تأیید نکردند.
کتابهای فارسی که در این مدارس تدریس میشوند، شامل عناوین ذیل است:
دستور زبان فارسی
1- فارسی مقدماتی
2- الفبای فارسی
3- تفسیر المبتدی
4- چهل سبق
5- جامع المصادر
6- مصدر فیوضی
7- ضوابط فارسی
8- قواعد فارسی
9- قواعد سازی ( دستور زبان فارسی است )
10- مفتاح القواعد
11- احسن القواعد
ادبیات فارسی
1- کریما
2- پندنامه عطار
3- پندنامه خاکی
مقاطع تحصیلی مدارس قومی شامل
ابتدایی = شش سال
متوسطه = چهار سال
فضیلت = سه سال
تکمیل = یکسال
بعضی از مدارس مواد آموزشی را در 12 سال برنامه ریزی کردهاند. در طی مدت آموزش، زبان اردو، فارسی، انگلیسی، بنگالی، ادبیات عرب، فقه، اصول فقه، تفسیر و حدیث تدریس میشود. در سالهای اخیر، جغرافی، تاریخ و ریاضیات نیز جزو برنامههای درسی قرار گرفته است.
با توجه به تاریخ تأسیس مدارس قومی، که همه آنها (به غیر از یک مورد ) بعد از جدایی پاکستان از هند پدید آمدهاند، میتوان گفت همه این مدارس دوران جوانی را میگذرانند. لذا متناسب با تجربیات به دست آمده و مقتضیات زمان، برنامههای آنها دچار تغییر وتحول میشود و برنامهها استحکام کافی و لازم ندارند.
جدول شماره 1. آماری مدارس در بنگلادش 2004-2005[۱]
| نوع | تعداد مدارس | تعداد دانش آموزان | تعداد معلمان |
| مدارس قومی | 6500 | 1462500 | 130000 |
| مدارس عالی/علمیه | 6906 | 1878300 | 100732 |
| مدارس ابتدایی | 5150 | 377749 | 23176 |
| جمع | 18556 | 3718549 | 253908 |
نیز نگاه کنید به
ساختار آموزش مذهبی در جامعه بنگلادش؛ مدارس دینی در بنگلادش؛ مدارس اهل الحدیث( ظاهریه) در بنگلادش
کتابشناسی
- ↑ Esposito et al. (2005). Data Collected from Publications of the Bangladesh Madrasa Education Board, p.57.
منبع اصلی
توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ بنگلادش. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار).
نویسندگان مقاله
محمد مهدی توسلی، عزیز علی زاده کندی و سینا توسلی