نظام حزبی بنگلادش

از دانشنامه ملل
نسخهٔ تاریخ ‏۱۴ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۵۳ توسط 127.0.0.1 (بحث) (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)

4. 7. نظام حزبی، احزاب سیاسی و گروه های ذی نفوذ

از زماني كه بنگلادش بخشي از شبه قاره هند شد و پس از اينكه قسمتي از پاكستان (پاکستان شرقی) شد و سپس بعد از استقلال، احزاب سياسي در اين خطه فعاليت گسترده اي داشتند و اغلب اين احزاب، منشأ خود را از احزاب سياسي شبه قاره و يا پاكستان گرفته اند.


4. 7. 1.حزب ناسيوناليست ( ملي گرای) بنگلادش : B.N.P

ضياء الرحمن در اول سپتامبر 1978 اين حزب را تأسيس كرد. اين حزب جايگزين حزب  «جاگودال» شد. هدف از تأسيس اين حزب، برقراري دموكراسي بر اساس وحدت ملي و حمايت مردم اعلام شد.  ضياء الرحمن رئيس حزب شد و مقرر شد حزب را دوازده عضو كميتة شوراي ملي اداره کنند.

  پس از اينكه ژنرال ضياء الرحمن رهبر حزب در كودتاي نظامي كشته شد، كودتاچيان نيز پس از مدتي دستگير و محاكمه شدند و معاون رئيس جمهور، عبدالستار، رئيس جمهور و رياست حزب را عهده دار شد. وي نيز به وسيلة كودتاي ژنرال محمد ارشاد در 1982 بر كنار شد؛ ولي همچنان رياست حزب را بر عهده داشت.

  حزب ناسيوناليست بنگلادش همچنان به مخالفت با حكومت نظامي ارشاد ادامه داد و انتخابات رياست جمهوري نيمة اكتبر 1986 را نيز تحريم كرد و به مبارزه براي سرنگوني دولت ارشاد ادامه داد. در پي اين اقدامات، رهبر حزب دستگير و زنداني شد ولي تظاهرات ضد دولتي همچنان ادامه يافت. در سال 1987 خانم خالده ضياء از زندان آزاد شد.

  با افزايش فشار از جانب مخالفان، ارشاد استعفا داد. در انتخابات 27 فوريه 1991 ، حزب ناسيوناليست ( ملي ) بنگلادش ، اكثريت آراء را بدست آورد و 172 كرسي را در مجلس تصاحب كرد. خانم خالده ضياء، رهبر حزب نخست وزير شد و در 20 مارس 1991 سوگند خورد و قدرت را به دست گرفت (Lewis, 2011, 75-105) .


4. 7. 2.حزب عوامي ليگ

اين حزب در 1949 تاسیس و پيش آهنگ حركت آزادي بخش ملي در بنگلادش شد. در ميان جناح هاي مختلف مسلم ليگ ايالت بنگال، برخوردهاي تندي پيش آمد كه موجب تقسيم مسلم ليگ به دو جناح چپ و راست شد و جناح چپ مسلم ليگ بعدها منشعب شد و احزابي را تأسيس كرد. اين جناح در اواخر ژوئن 1949، ايجاد سازمان حزبی جديد يعني « عوامي ليگ » را كه طلايه دار « ناسيوناليسم بنگالي » شد، اعلام کرد. از نظر ايدئولوژيكي، عوامي ليگ ابتدا از اسلام صحبت مي كرد و ارتباط با غير مسلمانان نداشت. اما در نيمة دوم 1950، لغت اسلام حذف شد و حزب شروع به پذيرفتن شهروندان غير مسلمان كرد. عوامي ليگ، از ناسيوناليسم بنگالي دفاع مي كرد و پس از استقلال، ايدئولوژي خود را بر پاية « مجيبيسم » قرار داد كه اعضای آن دارای مشی های متفاوتی از: ناسيوناليسم،  لیبرالیسم، سكولاریسم  و سوسياليسم بودند. اين حزب به دوستي با هند و شوروي سابق شهرت دارد. قانون اساسي بنگلادش را در 1972 اين حزب تدوين کرد و به تصويب پارلمان رساند.

  حزب عوامي ليگ در انتخابات مارس 1973 با كسب 292 كرسي از 300 كرسي مجلس، قدرت را به دست گرفت و درپي آن مجيب الرحمن، بانك ها، صنايع سنگين، تجارت خارجي، حمل و نقل و كشتيراني را ملي اعلام كرد. اين طرح جديد از طرف شيخ مجيب الرحمن در مارس 1974، انقلاب دوم در حكومت ناميده شد.

    مجیب الرحمن، سيستم تك حزبي را پس از استقلال اعلام کرد. فعاليت احزاب سياسي ممنوع شد و يك حزب ملي واحد جانشين آنان شد كه « بکشال» bakshal  ، مخفف نام " حزب کارگران و کشاورزران بنگلادش "،  ناميده مي شود.

  قانون اساسي اصلاح وسيستم رياست جمهوري جانشين سيستم پارلماني شد. كودتاي 1975، عوامي ليگ را از حكومت بركناركرد.

    در انتخابات رياست جمهوري 1978 كانديداي عوامي ليگ از كانديداي حزب ناسيوناليست ( ملي ) بنگلادش شكست خورد. در انتخابات پارلماني فوريه 1979 نيز عوامي ليگ نتوانست اكثريت آراء را كسب نمايد و در جایگاه حزب اقليت به فعاليت خود ادامه داد.

سایر گروه های منشعب از عوامی لیگ:

1. گروه شيخ حسينه، دختر مجيب الرحمن كه در زمان كودتاي 15 اوت 1975، در داكا حضور نداشت و بعد از آن تاريخ به مدت شش سال در هند اقامت گزيد و در اوايل 1981 به بنگلادش بازگشت. وي اكنون رهبري حزب را بر عهده دارد.

2. گروه ميزان الرحمن چودري، از نزديكان مجيب الرحمن و در دورة حكومت وي در كابينه بود.

3. گروه عبدالرزاق دبير كل سابق عوامي ليگ كه ازگروه شيخ حسينه جدا شد و حزب جديدي به نام « بکشال » تشكيل داد.  


4. 7. 3. حزب مسلم ليگ

از قديمي ترين احزاب بنگلادش است كه در استقلال پاكستان نقش عمده اي داشت، به همين دليل پس از استقلال بنگلادش، اين حزب به اتهام همكاري با پاكستان منحل شد. اما در سال 1976 كه ضياء الرحمن فعاليت احزاب را آزاد اعلام كرد، دوباره فعال شد. اين حزب در ميان تودة مردم مسلمان بنگلادش نفوذ چشمگيري دارد؛  از اين رو، سومين حزب بزرگ بنگلادش به شمار مي رود، )اکنون از این گروه جز نام چیزی باقی نمانده است ) اما در ميان افراد تحصيل كرده نفوذ ندارد (فرزین نیا، 1373: 172-184).


4. 7. 4.حزب جماعت اسلامي بنگلادش

حزبی سياسي است كه خواهان استقرار حكومت اسلامي در بنگلادش است. اساس اين حزب را در سال 1942 ابوالاعلي مولانا مودودي پي ريزي کرد و در سال 1947، به شكلي مستقل به نام جماعت اسلامي در پاكستان شرقي ( بنگلادش فعلي ) فعاليت خود را ادامه داد. اين حزب از لحاظ سياسي به دليل همكاري با نيروهاي نظامي پاكستان وهمراهي در مظالم عليه مردم بنگلادش، به جريان ضد استقلال بنگلادش معروف شد. هر چند، گاهي هدف انتقادات روشنفكران و مطبوعات قرار مي گيرد. در حال حاضر حزب جماعت اسلامي در رديف سوم احزاب سياسي بنگلادش قرار دارد. این حزب پيرو مذهب اهل سنت حنفي است و پیروان آن از لحاظ طريقت صوفيه، پيرو عبدالقادر گيلاني مي باشند. آنان براي شخصيت والاي رسول اكرم (ص) اعتقاد و ارادت خاصي قائلند.  رسول گرامی اسلام را به عنوان نبي و حي و زنده مي دانند و گرفتن جشن و مراسم در روز تولد آن حضرت را تبرك به حساب مي آورند.

  مردم، مخالفين مراسم ميلاد النبي (ص) را وهابي و ضد مقام مقدس حضرت رسول تلقي مي كنند. معروف است كه پروفسور غلام اعظم رهبر اين حزب و استاد پيشين دانشگاه، در گذشته با چنين اظهاراتي، حساسيت هاي مذهبي را در بين علمای اهل سنت برانگيخته بود.


4. 7. 5. حزب جاتيا (جانادال)  

حزب جانادال ( حزب مردم ) در نوامبر 1983 توسط ارشاد تأسيس شد. اصول اساسي اين حزب عبارت بودند از : 1- ناسيوناليسم، 2- ايدئولوژي و ارزش هاي اسلامي، 3- دموكراسي، 4- ترقي.

هدف ارشاد از تشكيل اين حزب به صورت خلاصه، در ادامه آمده است:

1. مشروعيت بخشيدن به موقعيت خود از طريق انتخابات رياست جمهوري؛

2. ايجاد پايگاهي براي خود و طرفدارانش در جهت مبارزه با مخالفان؛

3. تحقق بخشيدن به نقش ارتش در ادارة امور كشور از طريق قانون اساسي؛

4. به اجرا درآوردن اصول اقتصادي واجتماعي.

در ماه سپتامبر 1985 اين حزب در اتحادی پنج حزبي كه « جبهه ملي » ناميده مي شد شركت كرد. اين جبهه سياست هاي دولت ارشاد را اعلام مي كرد.

در ژانويه 1986 پنج بخش جبهة ملي رسماً حزب جاتيادال ( حزب ملي ) را تشكيل دادند. اين حزب، دولتی تشكيل داد كه در مقابل تقاضاي مخالفان را براي لغو حكومت نظامي در بر داشت.

جاتيادال 153 كرسي از 300 كرسي را در انتخابات به دست آورد و 30 كرسي زنان را نيز نامزدهاي جاتيادال كسب كردند. در نتیجه، ميزان الرحمن چودري دبيركل حزب جاتيادال به مقام نخست وزيري رسيد. در اوايل سپتامبر 1986،  ارشاد به اين حزب پيوست و رئيس حزب شد و خود را نامزد رياست جمهوري كرد و به پيروزي رسيد.


4. 7. 6. حزب حركت وحدت اسلامي

اين حزب در سال 1976 تأسيس شد و اولين رئيس آن، مولانا عبدالرحيم بود. وي متفكر و مفسر برجستة اسلامي در بنگلادش بود و در ميان روحانيون و روشنفكران اسلامي بسيار نفوذ داشت. آثار او هنوز هم در جامعة اسلامي و ادبي بنگلادش مقبوليت دارد. وي تفهيم القرآن مولانا ابوالاعلي مودودي و بسياري از كتاب هاي ديگر را به زبان بنگالي ترجمه کرد. بيش از 60 عنوان كتاب در موضوعات مذهبي، اقتصادي و فلسفي از وي باقي مانده است. وي در سال 1987 وفات يافت. در بدو تأسيس، همة جريانات اسلامي و سياسي بنگلادش زير پرچم اين حزب بود و در آن زمان اين حزب، تحت نام «حزب دموكراتيك  اسلامي» مشهور بود.

    بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران در سال 1979، اين حزب رسماً از انقلاب اسلامي ايران حمايت كرد و همة امكانات حزب از جمله هفته نامة « جهان نو » به نشر و تبليغ ايده هاي سياسي حضرت امام خميني (ره ) پرداخت.

  در حال حاضر دکتر عیسی شاهدی رياست اين حزب را بر عهده دارد. نام این حزب اخیرا به حزب حرکت وحدت اسلامی تغییر نام یافته است. خط مشي اين حزب پيروي از خط مولانا عبدالرحيم است، اما به دليل اينكه شعارشان احتراز از روش دموكراتيك غربي و اعتقاد به ايدة قيام مردمي است، در جريانات سياست كنوني بنگلادش نفوذ چنداني ندارد. در مجموع اين حزب به طرفداري از انقلاب اسلامي ايران مشهور است. ديدگاه روحانيون و مردم آگاه نسبت به اين حزب مثبت است.