نظام حزبی بنگلادش
از زمانی که بنگلادش بخشی از شبه قاره هند شد و پس از اینکه قسمتی از پاکستان(پاکستان شرقی) شد و سپس بعد از استقلال، احزاب سیاسی در این خطه فعالیت گسترده‌ای داشتند و اغلب این احزاب، منشأ خود را از احزاب سیاسی شبه قاره و یا پاکستان گرفته‌اند.
حزب ناسیونالیست ( ملی گرای) بنگلادش(B.N.P)
ضیاء الرحمن در اول سپتامبر 1978 این حزب را تأسیس کرد. این حزب جایگزین حزب «جاگودال» شد. هدف از تأسیس این حزب، برقراری دموکراسی بر اساس وحدت ملی و حمایت مردم اعلام شد. ضیاء الرحمن رئیس حزب شد و مقرر شد حزب را دوازده عضو کمیته شورای ملی اداره کنند. پس از اینکه ژنرال ضیاء الرحمن رهبر حزب در کودتای نظامی کشته شد، کودتاچیان نیز پس از مدتی دستگیر و محاکمه شدند و معاون رئیس جمهور، عبدالستار، رئیس جمهور و ریاست حزب را عهده دار شد. وی نیز به وسیله کودتای ژنرال محمد ارشاد در 1982 بر کنار شد؛ ولی همچنان ریاست حزب را بر عهده داشت.
حزب ناسیونالیست بنگلادش همچنان به مخالفت با حکومت نظامی ارشاد ادامه داد و انتخابات ریاست جمهوری نیمه اکتبر 1986 را نیز تحریم کرد و به مبارزه برای سرنگونی دولت ارشاد ادامه داد. در پی این اقدامات، رهبر حزب دستگیر و زندانی شد ولی تظاهرات ضد دولتی همچنان ادامه یافت. در سال 1987 خانم خالده ضیاء از زندان آزاد شد. با افزایش فشار از جانب مخالفان، ارشاد استعفا داد. در انتخابات 27 فوریه 1991، حزب ناسیونالیست( ملی )بنگلادش، اکثریت آراء را بدست آورد و 172 کرسی را در مجلس تصاحب کرد. خانم خالده ضیاء، رهبر حزب نخست وزیر شد و در 20 مارس 1991 سوگند خورد و قدرت را به دست گرفت.[۱]
حزب عوامی لیگ
این حزب در 1949 تاسیس و پیش آهنگ حرکت آزادی بخش ملی در بنگلادش شد. در میان جناح های مختلف مسلم لیگ ایالت بنگال، برخوردهای تندی پیش آمد که موجب تقسیم مسلم لیگ به دو جناح چپ و راست شد و جناح چپ مسلم لیگ بعدها منشعب شد و احزابی را تأسیس کرد. این جناح در اواخر ژوئن 1949، ایجاد سازمان حزبی جدید یعنی «عوامی لیگ» را که طلایه دار «ناسیونالیسم بنگالی» شد، اعلام کرد. از نظر ایدئولوژیکی، عوامی لیگ ابتدا از اسلام صحبت می کرد و ارتباط با غیر مسلمانان نداشت. اما در نیمه دوم 1950، لغت اسلام حذف شد و حزب شروع به پذیرفتن شهروندان غیر مسلمان کرد. عوامی لیگ، از ناسیونالیسم بنگالی دفاع می‌کرد و پس از استقلال، ایدئولوژی خود را بر پایه «مجیبیسم» قرار داد که اعضای آن دارای مشی های متفاوتی از: ناسیونالیسم، لیبرالیسم، سکولاریسم و سوسیالیسم بودند. این حزب به دوستی با هند و شوروی سابق شهرت دارد. قانون اساسی بنگلادش را در 1972 این حزب تدوین کرد و به تصویب پارلمان رساند.
حزب عوامی لیگ در انتخابات مارس 1973 با کسب 292 کرسی از 300 کرسی مجلس، قدرت را به دست گرفت و درپی آن مجیب الرحمن، بانک ها، صنایع سنگین، تجارت خارجی، حمل و نقل و کشتیرانی را ملی اعلام کرد. این طرح جدید از طرف شیخ مجیب الرحمن در مارس 1974، انقلاب دوم در حکومت نامیده شد. مجیب الرحمن، سیستم تک حزبی را پس از استقلال اعلام کرد. فعالیت احزاب سیاسی ممنوع شد و یک حزب ملی واحد جانشین آنان شد که «بکشال» (bakshal)، مخفف نام "حزب کارگران و کشاورزران بنگلادش "، نامیده می‌شود.
قانون اساسی اصلاح وسیستم ریاست جمهوری جانشین سیستم پارلمانی شد. کودتای 1975، عوامی لیگ را از حکومت برکنار کرد. در انتخابات ریاست جمهوری 1978 کاندیدای عوامی لیگ از کاندیدای حزب ناسیونالیست ( ملی ) بنگلادش شکست خورد. در انتخابات پارلمانی فوریه 1979 نیز عوامی لیگ نتوانست اکثریت آراء را کسب نماید و در جایگاه حزب اقلیت به فعالیت خود ادامه داد.
سایر گروه های منشعب از عوامی لیگ به شرح زیر است:
- گروه شیخ حسینه، دختر مجیب الرحمن که در زمان کودتای 15 اوت 1975، در داکا حضور نداشت و بعد از آن تاریخ به مدت شش سال در هند اقامت گزید و در اوایل 1981 به بنگلادش بازگشت. وی اکنون رهبری حزب را بر عهده دارد؛
- گروه میزان الرحمن چودری، از نزدیکان مجیب الرحمن و در دوره حکومت وی در کابینه بود؛
- گروه عبدالرزاق دبیر کل سابق عوامی لیگ که ازگروه شیخ حسینه جدا شد و حزب جدیدی به نام «بکشال» تشکیل داد.
حزب مسلم لیگ
از قدیمی ترین احزاب بنگلادش است که در استقلال پاکستان نقش عمده‌ای داشت، به همین دلیل پس از استقلال بنگلادش، این حزب به اتهام همکاری با پاکستان منحل شد. اما در سال 1976 که ضیاء الرحمن فعالیت احزاب را آزاد اعلام کرد، دوباره فعال شد. این حزب در میان توده مردم مسلمان بنگلادش نفوذ چشمگیری دارد؛ از این رو، سومین حزب بزرگ بنگلادش به شمار می رود، (اکنون از این گروه جز نام چیزی باقی نمانده است ) اما در میان افراد تحصیل کرده نفوذ ندارد [۲].
حزب جماعت اسلامی بنگلادش
حزبی سیاسی است که خواهان استقرار حکومت اسلامی در بنگلادش است. اساس این حزب را در سال 1942 ابوالاعلی مولانا مودودی پی‌ریزی کرد و در سال 1947، به شکلی مستقل به نام جماعت اسلامی در پاکستان شرقی فعالیت خود را ادامه داد. این حزب از لحاظ سیاسی به دلیل همکاری با نیروهای نظامی پاکستان وهمراهی در مظالم علیه مردم بنگلادش، به جریان ضد استقلال بنگلادش معروف شد. هر چند، گاهی هدف انتقادات روشنفکران و مطبوعات قرار می‌گیرد. در حال حاضر حزب جماعت اسلامی در ردیف سوم احزاب سیاسی بنگلادش قرار دارد. این حزب پیرو مذهب اهل سنت حنفی است و پیروان آن از لحاظ طریقت صوفیه، پیرو عبدالقادر گیلانی می‌باشند. آنان برای شخصیت والای رسول اکرم (ص) اعتقاد و ارادت خاصی قائلند. رسول گرامی اسلام را به عنوان نبی و حی و زنده می‌دانند و گرفتن جشن و مراسم در روز تولد آن حضرت را تبرک به حساب می‌آورند.
مردم، مخالفین مراسم میلاد النبی (ص) را وهابی و ضد مقام مقدس حضرت رسول تلقی می‌کنند. معروف است که پروفسور غلام اعظم رهبر این حزب و استاد پیشین دانشگاه، در گذشته با چنین اظهاراتی، حساسیت های مذهبی را در بین علمای اهل سنت برانگیخته بود.
حزب جاتیا (جانادال)
حزب جانادالدر نوامبر 1983 توسط ارشاد تأسیس شد. اصول اساسی این حزب عبارت بودند از:
- ناسیونالیسم؛
- ایدئولوژی و ارزش های اسلامی؛
- دموکراسی؛
- ترقی.
هدف ارشاد از تشکیل این حزب به صورت خلاصه، در ادامه آمده است:
- مشروعیت بخشیدن به موقعیت خود از طریق انتخابات ریاست جمهوری؛
- ایجاد پایگاهی برای خود و طرفدارانش در جهت مبارزه با مخالفان؛
- تحقق بخشیدن به نقش ارتش در اداره امور کشور از طریق قانون اساسی؛
- به اجرا درآوردن اصول اقتصادی واجتماعی.
در ماه سپتامبر 1985 این حزب در اتحادی پنج حزبی که «جبهه ملی» نامیده می‌شد شرکت کرد. این جبهه سیاست های دولت ارشاد را اعلام می‌کرد. در ژانویه 1986 پنج بخش جبهه ملی رسماً حزب جاتیادال ( حزب ملی ) را تشکیل دادند. این حزب، دولتی تشکیل داد که در مقابل تقاضای مخالفان را برای لغو حکومت نظامی در بر داشت. جاتیادال 153 کرسی از 300 کرسی را در انتخابات به دست آورد و 30 کرسی زنان را نیز نامزدهای جاتیادال کسب کردند. در نتیجه، میزان الرحمن چودری دبیرکل حزب جاتیادال به مقام نخست وزیری رسید. در اوایل سپتامبر 1986، ارشاد به این حزب پیوست و رئیس حزب شد و خود را نامزد ریاست جمهوری کرد و به پیروزی رسید.
حزب حرکت وحدت اسلامی
این حزب در سال 1976 تأسیس شد و اولین رئیس آن، مولانا عبدالرحیم بود. وی متفکر و مفسر برجسته اسلامی در بنگلادش بود و در میان روحانیون و روشنفکران اسلامی بسیار نفوذ داشت. آثار او هنوز هم در جامعه اسلامی و ادبی بنگلادش مقبولیت دارد. وی تفهیم القرآن مولانا ابوالاعلی مودودی و بسیاری از کتاب های دیگر را به زبان بنگالی ترجمه کرد. بیش از 60 عنوان کتاب در موضوعات مذهبی، اقتصادی و فلسفی از وی باقی مانده است. وی در سال 1987 وفات یافت. در بدو تأسیس، همه جریانات اسلامی و سیاسی بنگلادش زیر پرچم این حزب بود و در آن زمان این حزب، تحت نام «حزب دموکراتیک اسلامی» مشهور بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، این حزب رسماً از انقلاب اسلامی ایران حمایت کرد و همه امکانات حزب از جمله هفته نامه «جهان نو» به نشر و تبلیغ ایده های سیاسی حضرت امام خمینی (ره ) پرداخت.
در حال حاضر دکتر عیسی شاهدی ریاست این حزب را بر عهده دارد. نام این حزب اخیرا به حزب حرکت وحدت اسلامی تغییر نام یافته است. خط مشی این حزب پیروی از خط مولانا عبدالرحیم است، اما به دلیل اینکه شعارشان احتراز از روش دموکراتیک غربی و اعتقاد به ایده قیام مردمی است، در جریانات سیاست کنونی بنگلادش نفوذ چندانی ندارد. در مجموع این حزب به طرفداری از انقلاب اسلامی ایران مشهور است. دیدگاه روحانیون و مردم آگاه نسبت به این حزب مثبت است.
نیز نگاه کنید به
نظام حزبی روسیه؛ نظام حزبی تونس؛ نظام حزبی ژاپن؛ نظام حزبی کانادا؛ نظام حزبی کوبا؛ نظام حزبی لبنان؛ نظام حزبی مصر؛ نظام حزبی افغانستان؛ نظام حزبی سنگال؛ نظام حزبی سودان؛ نظام حزبی اردن؛ نظام حزبی آرژانتین؛ نظام حزبی فرانسه؛ نظام حزبی اسپانیا؛ نظام حزبی سیرالئون؛ نظام حزبی ساحل عاج؛ نظام حزبی زیمبابوه؛ نظام حزبی اوکراین؛ نظام حزبی اتیوپی؛ نظام حزبی کشور مالی؛ نظام همکاری چند حزبی و مشورت سیاسی در چین؛ نظام حزبی گرجستان؛ نظام حزبی تاجیکستان؛ نظام حزبی قزاقستان؛ نظام حزبی تایلند