آئین‌ها و مکاتب غیر دینی اتیوپی

کشور اتیوپی نیز همچون دیگر کشورهای آفریقایی منطقه زیر صحرای بزرگ آفریقا دارای سابقه طولانی پرستش آئین های بومی و سنتی است که از هزاران سال قبل و به صورت نسل به نسل انتقال یافته‌است.

هر چند پیروان آیین‌های بومی در کشور اتیوپی جمعیت بسیار کمی را در مقایسه با مسلمانان و مسیحیان تشکیل می‌دهند با این حال اطلاعات موجود نمایانگر وجود هزاران نفر از پیروان آیین‌های بومی در این کشور است که کماکان از سنت‌های برجای مانده از پیشینیان خود تبعیت می‌نمایند. آیین های بومی اتیوپی که عمدتا مبتنی بر پرستش و گرامی داشت ارواح مختلف است در حال حاضر بیشتر به روستاهای دورافتاده و جنگل‌ها و کوهستان‌های اتیوپی عقب نشینی نموده اند با این حال هنوز تشریفات مذهبی خاص خود را انجام می‌دهند.

پیروان آیین‌های بومی این کشور علیرغم تأکید بر حفظ آیین‌های برجای مانده از پیشینیان، تا حدودی تحت تأثیر هیئت‌های میسیونری مسیحی و مسلمانان قرار گرفته و تعداد قابل ملاحظه‌ای از آنها طی چند دهه گذشته به مسیحیت و اسلام گردیده‌اند.

براساس جدیدترین اطلاعات موجود در حال حاضر در حدود 2/6 درصد از جمعیت کشور اتیوپی از آیین‌های سنتی پیروی می‌نمایند. عمده قبایلی که برخی از افراد آنان از این آیین‌ها تبعیت می‌کنند را تعدادی از اعضاء قبیله ارومو و قبایل کوچکی همچون آگوا، بجا، مورسی، ابوره، کاره و کونسو تشکیل می‌دهند.

مناطق استقرار پیروان آیین‌های بومی در کشور اتیوپی عبارتند از: گامبلا، ایالت مردمی جنوبی و منطقه قانون گذاری ارومیا.

در ارتباط با آیین‌های بومی در این کشور لازم به ذکر است هرچند آیین‌های بومی و سنتی در اتیوپی دارای اسامی مختلفی می‌باشند ولی به طور کلی به آنها آیین‌های سنتی گفته می‌شود. این آیین‌ها همانطور که اشاره شد از هزاران سال پیش از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و هرچند فاقد مکتوباتی می‌باشند ولی به صورت سینه به سینه حفظ شده‌اند. آیین‌های مزبور به طور کلی بر پرستش ارواح در گذشتگان (آنیمیسم) و پرستش و گرامیداشت نیروهای ماوراء الطبیعه مستقر در اشیاء (فیتیشیزم) استوارند و نظیر دیگر آیین‌های سنتی در کشورهای آفریقای سیاه به ارواح و نقش آنها در زندگی انسان‌ها و طلسم و جادو اعتقاد راسخی دارند. این آیین‌ها فاقد پیامبر یا کتب خاصی بوده و بخش عمده اصول اعتقادی آنها را خداباوری [i] و سحر و جادو تشکیل می‌دهد. در عین حال آنان تقدیس و بزرگداشت پیشینیان خصوصا بنیانگذاران قبایل و قهرمانان را نیز به عنوان موجوداتی دارای ویژگی‌های ماوراء الطبیعی لازم و ضروری می‌شمارند و ارواح این بزرگان را به عنوان واسطه‌ای بین خود و خداوند در نظر می‌گیرند[ii]. از دیگر ارکان مهم آیین‌های بومی اتیوپی حفظ طبیعت و احترام به اشیاء و اجسامی نظیر مجسمه، تخته سنگ‌های بزرگ، درخت، چوب‌هایی عجیب و رودخانه‌ها است که براساس این آیین‌ها دربرگیرنده نیروهای ماوراء الطبیعه و فوق بشری می‌باشند و می‌توانند از انسان‌ها در مقابل ارواح موذی و جادوگران شر محافظت به عمل آورند. رؤسای قبایل نیز در آیین‌های بومی از دیرباز جایگاه والایی داشته‌اند و پیروان این آیین‌ها آنان را به عنوان واسطه‌هایی بین خود و خداوند و موجوداتی دارای قدرت بالاتر از بشر در نظر می‌گیرند که برای هدایت قبیله خود در نظر گرفته شده‌اند.

آیین‌های بومی اتیوپی همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا طی چند قرن گذشته به شدت در مقابل اسلام و مسیحیت عقب نشینی نموده و امروزه به اعضاء برخی قبایل کوچک که بیشتر در دره ارومو و مناطق دورافتاده کوهستانی اتیوپی زندگی می کنند منحصر شده‌اند. آداب و رسوم و سنت‌های پیروان آیین‌های بومی اتیوپی که به مناسبت‌های گوناگون از جمله در سال نو و هنگام برداشت محصول یا تولد فرزندان برگزار می‌کردند از جذابیت خاصی برخوردار است و در برخی مناسبت‌ها مسلمانان و مسیحیان نیز در این مراسم حضور می‌یابند. در عین حال برخی از آداب و رسوم و سنت‌های آیین‌های بومی به ادیان اسلام و مسیحیت نیز وارده شده‌است و مسلمانان و مسیحیان اتیوپی در برخی مراسم و مناسبات داخلی، طلاق، ازدواج، جشن‌ها و...این سنت‌ها را بر پای می‌دارند.

پاورقی

[i] - واق (waaq) خدای بزرگ پیروان آئین های بومی اتیوپی از جمله در قبیله ارومو و دیگر قبایل محسوب می‌شود.

[ii] - خدای آسمانی مردمان سوری «توما» نامیده می‌شود. سوری ها علاوه بر آن جایگاه ارواح را در زندگی روزمره خود سخت گرامی می‌دارند.