كارتلی
کارتلی همان ایبریای باستانی است که در منابع تاریخی یونان و روم از آن یاد شده است (در منابع فارسی کارتیل). این ناحیه درست همان جایی است که یک دولت مرکزی گرجی، قرنهای متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشینهای فئودالی را در آغاز قرون وسطی، تشکیل میداد. کارتلی قسمت مرکزی دامنههای قفقاز جنوبی را در طول دره رود کُر تشکیل میدهد و قسمتی از آن تیغههای جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمینهای مرتفع گرجستان جنوبی را پوشش میدهد. قلمرو کارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع میشود: مسیر اصلی راهآهن قفقاز جنوبی، راههای اتومبیل رو و خطوط هوایی که شهر تفلیس را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای کشورهای مستقل مشترکالمنافع و سایر کشورهای اروپا و آسیا پیوند میدهد، در این منطقه واقع شده است.
کارتلی به دو قسمت: کارتلی داخلی و سفلی تقسیم میشود:
الف) کارتلی داخلی
در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپهای پوشیده از گیاه و رشتههایی از تپههای کم ارتفاع دیده میشود که توسط درههای کم عمق و تنگ بریده شدهاند. رود کُر، محوریی مانند کارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.
آب و هوای بخش کم ارتفاع کارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستانهای گرم و زمستانهای سرد است. در پارهای اوقات، درجه حرارت زمستانها به منهای 10 درجه سانتیگراد میرسد، اما تعداد روزهای یخبندان کم است. محصولات مهمی چون گندم، انگور و میوهها با بکارگیری سیستمهای آبیاری تیریپنی، تاشیسکاری، سالتویسی، مخران و تزی اوکامی، تولید میشوند. نیروگاههای برق روستایی در سر ریز کانالهای اصلی آبیاری احداث شدهاند. خاکهای حاصلخیز و آب و هوای مناسب، کارتلی داخلی را به یکی از مراکز پرجمعیت گرجستان تبدیل کرده است. حدود یک سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشوری، بورجومی، کاسپی، متسختا، و تعدادی دیگر از شهرهای کوچک و بزرگ زندگی میکنند. اکثریت عظیمی از مردم منطقه را گرجیها تشکیل میدهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی میکنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندک روسی، ارمنی و اوستی نیز زندگی میکنند اما اکثریت قومیمتعلق به گرجیهاست[۱].
ب) کارتلی سفلی
کارتلی سفلی در جنوب و جنوب شرق تفلیس واقع شده و قسمتی از شیب کُر سرزمین بلند جاواختی را که آن را در جنوب و غرب به هم متصل میسازد، تشکیل میدهد. رود کُر این منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسیم میکند، استپ گاردابانی، که در طول شرق ساحل چپ آن با مرز گرجستان و آذربایجان کشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست کُر که از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنههای سرزمینهای بلند جاواختی و رشته کوههای تریالتی و سومخیتی محدود شده است.
در بالای دشت ساحل راست رودخانه، کوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون کشت میشود که بیشتر به علت وجود خاک مناسب و از همه مهمتر، شبکه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین کانال بزرگ که 2000 هکتار اراضی را آبیاری میکرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هکتار اراضی آبیاری میشود. نیازهای بازارهای تفلیس و روستاوی به سبزیها، میوهها و سایر محصولات کشاورزی همه از کشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین میشود. این کشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین میکند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت کارتلی پایین است. رود خرامی مهم ترین شریان آبی کارتلی پایین، از دامنههای جنوبی رشته کوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه میگیرد. خرامینقش مهمی را در منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. کارتلی پایین که 10 درصد قلمرو گرجستان را شامل میشود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گرجستان را در دوره باستان داشته است. کارتلی پایین زادگاه «سولخان صبااوربلیانی» سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامیگرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم گرجستان زاده شده و دوران کودکی خود را گذرانده است[۲].
دشت کارتلی پایین دارای تراکم زیادی است که تراکم آن تقریباً شبیه ناحیه کوه پایهای فلات تسالکادمانیسی است. پراکندهترین ناحیه جمعیتی منطقه در دامنههایی جنگلی است، که در حاشیه این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی که دامنههای رشته کوههای جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسکونی است. کارتلی پایین یکی از مهمترین مراکز تولید غله گرجستان است. از 103 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 70 هزار هکتار به زیر کشت غله میرود. بخش جنوبی منطقه کارتلی واقع در جاده اصلی و خط آهن اصلی گرجستان میباشد. بخشهای کارلی، گوری و کاسپی بخشهای صنعتی این منطقه میباشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در گرجستان است. پرورش میوه و باغداری بخش اصلی فعالیتهای کشاورزی منطقه مورد بحث را تشکیل میدهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشکر مساعدترین منطقه گرجستان میباشد. بخش شمالی کارتلی شامل بخش اعظم سرزمین اوستیای جنوبی میباشد. از نظر سابقه امر گفتنی است که بعد از جنگ آگوست 2008 گرجستان، این منطقه از سوی روسیه مستقل شناخته شد و میتوان گفت که کنترل آن از اختیار گرجستان جدا و در اختیار روسیه میباشد[۳].
نیز نگاه کنید به
گرجستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان؛ استان های تاریخی گرجستان
کتابشناسی
- ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترکالمنافع و جمهوریهای بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص64.
- ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص21-22.