آموزش دین اسلام در روسیه

از زمان انقلاب بولشویکی تا فروپاشی کمونیسم، مراکز آموزشی مسلمانان روسیه همانند دیگر مراکز دینی، بسیار محدود و در فشار بود. اما از اواسط سالهای 80، آغاز تغییرات ریشه ای در برخورد دولت با دین در کشور ما به شمار می رود. پرسترویکا و به دنبال آن فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و نظام کمونیستی، امکان انجام آزاد وظایف دینی را برای معتقدین فراهم ساخت. مسلمانان احساس آزادی کردند، زیرا نظارت دایم بر حرکات دینی مردم از میان برداشته شده بود. ترس در مردم از بین رفت و احتیاط و نگرانی هنگام رفتن به مسجد دیگر وجود نداشت. بسیاری از مردم آشکارا به اعمال دینی خود می پرداختند و این کار باعث کنار گذاشته شدن آنان از جامعه نمی شد. والدینی که قبلاً فرزندان خود را بر مبنای اصول قرانی تربیت کرده بودند ( به صورت مخفیانه)، حال سایر علاقه مندان را نیز در اطراف خود گرد می آوردند و اسلام را آموزش می دادند. مردم در سنین مختلف، موقعیت های مختلف اجتماعی با تحصیلات متفاوت، دانشمندان و تجار به مسجد می آمدند. آنچه که از گذشته باقی مانده بود، ناگهان امکان پیدا کردن پاسخ به سوالات دینی را فراهم می کرد، سوالاتی که در اذهان مردم به صورت اجتناب ناپذیر شکل می گرفت. روند گرایش به دین برای بسیاری اجتناب ناپذیر بود. گاهی اوقات می گویند که دین در آن زمان مد شده بود و مردم به تقلید از رهبران و سران دولت به دین روی می آوردند. البته همه چیز به این صورت نبوده، زیرا بسیاری از کسانی که به مساجد می آمدند به ندای روح و قلبشان پاسخ می گفتند و این مساله بسیار مهم بود که آنان در آنجا سخنان مهربانانه می شنیدند. آنان می دیدند که در مسجد به سوالاتشان پاسخ و راه خروج از این بحران روحی نشان داده می شود. رسالت امامان دقیقا همین است که برای رساندن مردم به اعتقادات حقیقی و ارزشهای اسلامی متعهد باشند( اسلامویچ، 1390: 11- 12).

در سال 2006 مجموعه جديد اقدامات در جهت حل بحران نظام آموزش اسلامي طراحي شد. مطابق آن، قرار بود 5 مركز دانشگاهي به عنوان هسته آموزش اسلامي روسيه در مسكو، قازان، اوفا، ماخاچ‌قلعه و نالچيك افتتاح شوند. دانشگاه اسلامي مسكو وابسته به اداره روحانيت مسلمان بخش اروپايي روسيه، دانشگاه اسلامي روسيه (اداره روحانيت مسلمانان تاتارستان)، دانشگاه اسلامي روسي به نام رضاءالدين فخرالدين (اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه)، مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز (اداره روحانيت مسلمانان داغستان) و انستيتوي اسلامي كاباردا-بالكاريا وابسته به اداره روحانيت مسلمانان اين جمهوري به عنوان اماكن اجراي اين برنامه انتخاب شده بودند. قرار است جنب هر يك از دانشگاه‌هاي جديد 7-4 مدرسه متوسط تخصصي (جمعاً 30 باب مدرسه) ايجاد شوند در حالي كه مؤسسات آموزشي اسلامي ديگر بايد منحل شوند. به منظور اجراي اين پروژه بزرگ بنياد حمايت از فرهنگ، علم و آموزش اسلامي تأسيس شد. در حال حاضر اين بنياد براي دانشجويان مؤسسات آموزشي ديني اسلامي و دانشجويان دانشگاه‌هاي ديگري كه بر اساس برنامه خاصي آموزش مي‌بينند، ايجاد شده است و در آينده قرار است به دانشگاه‌هاي جديدي اسلامي كمك كند. 3 مارس سال 2005 در جلسه شوراي مفتي‌هاي روسيه تصميمي درباره تشكيل شوراي آموزش اسلامي تحت رياست مراد مرتضين، رئيس دانشگاه اسلامي مسكو اتخاذ شد. 30 مارس سال 2005 اين شورا استاندارد واحد آموزش عالي مذهبي اسلامي را تصويب كرد كه شامل وصف كامل رشته «علوم ديني اسلامي» بود و امكان دريافت حرفه رسمي «خطيب – امام خطيب – استاد» را مي‌داد. ولي اين استاندارد آموزشي در عمل فقط در دانشگاه‌هاي وابسته به شوراي مفتي‌هاي روسيه مورد استفاده قرار گرفت در حالي كه مراكز اسلامي ديگر كشور حاضر نبودند سندي را كه مرتضين طراحي كرد، قبول كنند. در حال حاضر در روسيه گرايش كاهش تعداد مؤسسات آموزشي اسلامي مشاهده مي‌شود. اين روند به خصوص در جمهوري تاتارستان به چشم مي‌خورد كه آنجا از سال 2000 روند ادغام مدارس اسلامي در جريان است. در سال 2000 بر اساس مدارس يولديز، تنزيله، اخلاص، نور‌الدين و ايمان مدرسه عالي اسلامي نبرژني-چلني ايجاد شد. و سپس انستيتوي اسلامي «فخر‌الدين» و مدرسه آزناكاي به مدرسه متوسط اسلامي آلمتيفسك تبديل شدند. از سال 2002 مدرسه «الفرقان» بوگوروسلان، انستيتوي اسلامي اوليانوفسك (كالج تاتاري-عربي اوليانوفسك)، كالج «رسول اكرم» زلنوگراد منحل شدند. فعاليت مدرسه «يمباي» منطقه تومن براي مدت چند سال به حال تعليق در آمد، مجوز فعاليت آموزشي مدرسه «ابو حنيفه» وابسته به مسجد جامع سارانسك فراخوانده شد و نيز شبكه گسترده كالج‌هاي تاتاري-تركي كه شامل بيش از 20 مدرسه متوسطه از مايكوپ تا اولان-اوده بود، منحل شد. در مجموع اوايل سال 2007 در روسيه 75 موسسه آموزشي متوسط و عالي اسلامي به ثبت رسيده بودند در حالي كه تعداد كلي آن‌ها معادل 229 واحد (26 موسسه آموزش عالي و 203 مدرسه متوسط اسلامي) بود. در سال 2005 دانشگاه اسلامي روسيه و دانشگاه اسلامي مسكو با مشكلات جدي روبرو شدند. 19 سپتامبر سال 2005 سرويس فدرال نظارت بر آموزش و علم از تمديد مجوز فعاليت مذهبي آموزشي دانشگاه اسلامي روسيه خودداري كرد؛ زيرا اين دانشگاه «مؤسسه آموزش عالي حرفه‌اي» و غير ديني است و طبق قانون فدرال «درباره آزادي وجدان و اتحاديه‌هاي مذهبي» حق ندارد روحانيون و پرسنل مذهبي را تربيت كند. در پي اين تصميم، موقعيت حقوقي دانشگاه اسلامي نامشخص شد. بعد از مذاكرات و گذشت‌هاي مختلف، اوضاع پيرامون اين دانشگاه تا حدودي سالم‌سازي شده و روند عادي آموزشي از سر گرفته شد. رفيق محمدشين محقق معتبر اسلام‌شناس به مقام رئيس اين دانشگاه منصوب شد. در سال‌هاي 2007-2005 دانشگاه اسلامي مسكو يك سري جنجال‌ها را تجربه كرد كه از عدم بازپرداخت وام‌هاي بزرگ توسط رئيس دانشگاه، اتهامات به استفاده نادرست از ساختمان دانشگاه كه نزديك بود به بيرون كردن دانشگاه از ساختمان آن منجر شود، نشأت مي‌گرفت. همچنين كتاب آموزشي «مباني علوم قرآني» از زير چاپ در آمد كه مؤلف آن مراد مرتضين، به تحريف مكتب اسلام و عدم آگاهي به مباني زبان عربي متهم شد. وظايف اساسي در زمينه تأمين كتب درسي درجه عالي براي دانشگاه‌هاي اسلامي بر عهده دانشگاه دولتي زبان‌شناسي مسكو گذاشته شده است كه در سال 2008 مفصل‌ترين كتاب درسي زبان عربي به اهتمام و. لبدف و بولوتوف و نيز «تاريخ ادبيات عربي» به قلم م. نيكلايوا، دائره المعارف موضوعي «اسلام در روسيه معاصر» (نوشته رمان سيلانتيف) و چند منوگرافي علمي ديگر را منتشر كرد. كاركنان دانشگاه اسلامي مسكو در چارچوب اين برنامه وزارت آموزش، همچنين كتاب‌هاي درسي «درآمدي بر علوم قرآني» و «قرآن شناسي» نوشته مراد مرتضين، «آموزش اسلامي» به قلم حبيب‌اللينا و «اسلام‌شناسي» به اهتمام مرتضين را منتشر كرده است(http://islamfond.ru/prs/articles/214--4-.html). در حال حاضر مؤسسات آموزشي اسلامي روسيه به 4 دسته تقسيم‌بندي مي‌شوند: مكاتب ابتدايي مذهبي؛ مدارس و كالج‌هاي توسط اسلامي؛ مدارس عالي و انستيتوهاي اسلامي؛ و  دانشگاه‌هاي اسلامي. مهم‌ترين موسسات آموزشي اسلامي روسيه به شرح زیر هستند:

1.     مدرسه «زاكابانويه» در قازان، نام كامل: مدرسه عالي شهر قازان به نام هزارمين سالگرد اسلام در تاتارستان - مدرسه زاكابانويه، موقعيت حقوقي: مدرسه عالي مذهبي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان، رئيس: الياس زيگانشين، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: تا 100 نفر، ويژگي‌هاي تحصيل: قريب به 60% ائمه جمهوري تاتارستان فارغ التحصيل اين مدرسه هستند. در اين مدرسه علاوه بر رشته‌هاي عادي، رشته زنبورعسل‌داري به عنوان حرفه دوم تدريس مي‌شود. آموزش شبانه و از راه مكاتبه نيز پيش‌بيني شده است، تاريخچه مختصر: مدرسه زاكابانويه كه در سال 1990 جنب مسجد «زاكابانويه» تأسيس شد، دو سال بعد فعاليت تمام عيار خود را شروع كرد و به اولين مدرسه عالي اسلامي در روسيه نوين تبديل شده است. نام رسمي مدرسه به افتخار مراسم هزارمين سالگرد اسلام آوردن بلغارستان ولگا كه در سال 1989 برگزار شد، دريافت شد.

2.     دانشگاه اسلامي امام العشري در خاساويورت، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غير دولتي، رئيس: محمد دبير عمرحاجي‌اف، تعداد طلاب: حدود 200 نفر.

ويژگي‌هاي تحصيل: تدريس عميق رشته‌هاي ديني و فقدان رشته‌هاي غير مذهبي. تدريس به زبان‌هاي آواري و عربي صورت مي‌گيرد. تاريخچه مختصر: اين دانشگاه اسلامي در سال 2002 از وزارت آموزش مجوز فعاليت تحصيلي را دريافت كرد. امام العشري، فقيه معتبر اسلامي قرن 10 است كه در شكلگيري نظريه تسنن معاصر، سهم بزرگي ايفا كرد.

3.     دانشگاه اسلامي امام شافعي در ماخاچ‌قلعه، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غير دولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان داغستان، رئيس: مرتوض‌علي قره‌چايف، مدت تحصيل: 5 سال، با احتساب دوره آمادگي 7 سال، تعداد طلاب: حدود 250 نفر، ويژگي‌هاي تحصيل: تدريس عميق رشته‌هاي ديني و فقدان رشته‌هاي غير مذهبي. در سال‌هاي آخر آموزش به نقد وهابيت و ساير جريان‌هاي افراطي اسلام توجه خاصي مبذول مي‌شود، تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي امام شافعي در سال 1991 بر اساس يك مدرسه متوسطه افتتاح شد. ابتدا نام محمد افندي اليراقي، اولين شيخ نقش‌بندي داغستاني به آن داده شد، سپس نام ساده «انستيتو» به كار گرفته شد و در مرحله بعدي آن را به افتخار امام شافعي، بنيانگذار مذهب شافعي تسنن نامگذاري كردند.

4.     مدرسه «ماهنور» در نيژني نوگورود، نام كامل: مدرسه اسلامي «ماهنور» نيژني نوگورود، موقعيت حقوقي: مؤسسه آموزشي متوسط حرفه‌اي غيردولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان نيژني نوگورود، رئيس: دمير محي‌الدين‌اف، دكتر علوم سياسي، مدت تحصيل: 2 سال و 10 ماه، تحصيل شبانه 3 سال و 6 ماه، به صورت مكاتبه 3 سال و 10 ماه، تعداد طلاب: دهها نفر، ويژگي‌هاي آموزش: تخصص در تربيت ائمه براي اداره روحانيت مسلمانان نيژني نوگورود، در بعضي روستاهاي منطقه نيژني نوگورود شعبه‌هاي خود را افتتاح كرده است. تاريخچه مختصر: ساختمان مدرسه «ماه‌نور» از محل كمك‌هاي خيريه رشيد بايازيتوف، متولد شهرستان سرگاچ منطقه نيژني نوگورود، ساخته شده و به افتخار مادر اين خير نيكوكار تاتار نامگذاري گرديد. مراسم با شكوه افتتاح مدرسه 29 اكتبر 1994 برگزار شد.

5.     دانشگاه اسلامي روسيه در قازان، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غير دولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان وابسته به اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان و شوراي مفتي‌هاي روسيه، رئيس: دكتر رفيق محمدشين، دوره تحصيلي: 4 سال، تعداد طلاب: حدود 150 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: دانشگاه اسلامي روسيه در تربيت ائمه خطيب، استادان زبان عربي، علوم شرعي و قرآني و متخصصين علوم ديني تخصص دارد. در چارچوب دانشگاه اسلامي روسيه سه دانشكده قرآن، شريعت و علوم ديني و نيز دوره آمادگي و مركز تربيت حافظان قرآن فعاليت مي‌كنند. فارغ التحصيلان دانشكده علوم ديني مدرك دولتي پايان تحصيل را دريافت مي‌كنند. تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي روسيه در سال 1998 به ابتكار اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان تأسيس شد. اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان، شوراي مفتي‌هاي روسيه و انستيتوي تاريخ آكادمي علوم تاتارستان مؤسسين آن بودند. مفتي عثمان اسحاق‌‍‌اف رئيس اداره روحانيت مسلمانان تاتارستان. اولين رئيس دانشگاه اسلامي روسيه شده بود. در سال 2000 در چارچوب دانشگاه اسلامي روسيه دانشكده علوم ديني ايجاد شد و اين دانشگاه اولين دانشگاه روسي شد كه كارشناسان علوم ديني اسلامي را تربيت مي‌كند. 19 سپتامبر سال 2005 سرويس فدرال نظارت بر آموزش و علم از تمديد مجوز فعاليت مذهبي آموزشي دانشگاه اسلامي روسيه خودداري كرد زيرا اين دانشگاه «مؤسسه آموزش عالي حرفه‌اي» و غير ديني است و طبق قانون فدرال «درباره آزادي وجدان و اتحاديه‌هاي مذهبي» حق ندارد روحانيون و پرسنل مذهبي را تربيت كند. در پي اين تصميم، موقعيت حقوقي دانشگاه اسلامي نامشخص شد. بعد از مذاكرات طولاني پيشنهاد شد كه دانشگاه اسلامي روسيه به دو دانشگاه تقسيم شود كه يكي از آن‌ها دانشگاه اسلامي روسيه به عنوان مؤسسه آموزشي غير ديني فعاليت كند و ديگري دانشگاه اسلامي قازان ناميده شده و مؤسسه آموزشي ديني باشد. خوشبختانه، اين پيشنهاد اجرا نشد و وحدت دانشگاه اسلامي روسيه و ساختمان‌هاي آن حفظ شد. 3 آوريل سال 2007 پروفسور رفيق محمدشين، دانشمند معتبر اسلام‌شناس غير روحاني به مقام رئيس دانشگاه اسلامي روسيه منصوب شد.

6.     دانشگاه اسلامي شمال قفقاز به نام شيخ محمد عارف افندي در ماخاچ‌قلعه، رئيس: احمد عبدالله‌يف، مفتي داغستان، دوره آموزشي: 5 سال، با احتساب دوره آمادگي 7 سال، تعداد طلاب: تا 200 نفر، ويژگي‌هاي تحصيل: در دانشگاه اسلامي شمال قفقاز چهار گروه تصوف، فقه، زبان عربي و علوم انساني ايجاد شده است. همچنين يك مدرسه متوسطه جنب دانشگاه اسلامي شمال قفقاز فعاليت مي‌كند كه نقش دوره آمادگي را ايفا مي‌كند. بيش از 30% طلاب دانشگاه اسلامي شمال قفقاز همزمان در دانشگاه‌هاي غير مذهبي دولتي تحصيل مي‌كنند. تاريخچه مختصر: 24 ژانويه 2002 مدرسه وابسته به مسجد جامع مركزي شهر ماخاچ‌قلعه به دانشگاه اسلامي شمال قفقاز تبديل شده و مجوز مربوطه را از وزارت آموزش فدراسيون روسيه دريافت كرد. محمد عارف (1976-1901) يكي از معتبرترين شيوخ صوفي داغستان مي‌باشد.

7.     دانشگاه اسلامي شمال قفقاز به نام ابو حنيفه در نالچيك، نام كامل: دانشگاه اسلامي شمال قفقاز به نام ابو حنيفه؛ تا سال 2007  انستيتوي اسلامي كاباردا – بالكاريا نام داشت، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غيردولتي اداره روحانيت مسلمانان جمهوري كاباردا – بالكاريا، رئيس: شرف‌الدين چوچايف، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: حدود 150 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: پسران و دختراني به اين دانشگاه قبول مي‌شوند كه علاوه بر رشته‌هاي اساسي مي‌توانند حرفه‌هاي خياطي و تعمير خودرو را ياد بگيرند. در سال 2003 برنامه آموزشي دانشگاه اسلامي شمال قفقاز توسط وزارت آموزش روسيه به عنوان بهترين برنامه آموزشي دانشگاه‌هاي اسلامي كشور شناخته شد. دوره دوساله زبان عربي جنب اين دانشگاه فعاليت مي‌كند.

8.     مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز  در ماخاچ‌قلعه، نام كامل: مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز؛ تا سال 2007 انستيتوي علوم ديني و مذهب‌شناسي به نام محمد دبير الروچ ی نام داشت، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غيردولتي، رئيس: دكتر مقصود صادقوف، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: بيش از 500 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: دانشجويان براي تحصيل در رشته‌هاي «علوم ديني» و «حسابداري، آناليز و بازرسي مالي» پذيرفته مي‌شوند. بر مطالعه اديان غير از اسلام تأكيد مي‌شود. دانشجويان بدون توجه به ديني كه دارند، پذيرفته مي‌شوند، در ميان استادان ميزان اشخاص داراي درجات علمي نسبتاً بالاست. در چارچوب اين مركز دانشگاهي دانشكده‌هاي علوم ديني، اقتصاد و زبان‌شناسي فعاليت مي‌كنند. تاريخچه مختصر: انستيتوي علوم ديني و مذهب‌شناسي به ابتكار مقصود صديقوف، محقق و شخصيت سياسي داغستان تأسيس شده بود. اين اولين مؤسسه آموزش عالي در داغستان است كه علماي ديني را با مدرك پايان تحصيل دولتي تربيت مي‌كند. در نوامبر سال 2004 اين انستيتو مجوز دولتي را دريافت كرد و در ماه سپتامبر 2005 اولين دانشجويان را قبول كرد. در سال 2007 به عنوان مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز ثبت شد.

9.     دانشگاه اسلامي مسكو، موقعيت رسمي: موسسه عالي آموزشي غيردولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمان بخش اروپايي روسيه، رئيس: مراد مرتضين، دوره آموزشي: كالج عالي اسلامي مسكو – 4 سال، دانشكده علوم ديني و شرق‌شناسي دانشگاه اسلامي مسكو – 4 سال، دانشكده آموزش متوسط تخصصي حرفه‌اي – 2 سال، تعداد طلاب: حدود 50 نفر، دانشگاه اسلامي مسكو مؤسسه آموزشي تركيبي است كه طلاب آن تحصيلات متوسط تخصصي و عالي روحاني را كسب مي‌كنند و نيز مي‌توانند درجه رسمي دولتي كارشناس در رشته علوم ديني(دانشكده علوم ديني) را دريافت كنند. آموزش به صورت شبانه و از راه دور (مكاتبه‌اي) نيز پيش‌بيني شده است، تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي مسكو در سال 1999 بر اساس كالج عالي روحاني اسلامي مسكو تأسيس شد. در سال 2000 شهرداري مسكو ساختمان يك مهد كودك واقع در قسمت جنوب شرقي مسكو را در اختيار اين دانشگاه گذاشت كه بعد از آن فعاليت حقيقي آن شروع شد. از سال 2005 در دانشگاه اسلامي مسكو تربيت كارشناسان در رشته علوم ديني شروع شده ولي همزمان با آن آمادگي كارشناسان در زمينه شرق‌شناسي متوقف شد.

10.  مدرسه «محمديه» در قازان، نام كامل: مدرسه عالي اسلامي «محمديه» قازان، موقعيت حقوقي: مدرسه عالي اسلامي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان، رئيس: نائل يارولين، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: تا 500 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: مدرسه محمديه، يكي از قديمي‌ترين مدارس اسلامي روسيه است و يكي از سه دانشگاه اسلامي اساسي جمهوري تاتارستان به شمار مي‌آيد. طلاب اين مدرسه مي‌توانند همزمان تحصيلات غير روحاني كسب كنند. آموزش شبانه و از راه دور پيش‌بيني شده است. تاريخچه مختصر: مدرسه «محمديه» در سال 1882 در شهر قازان توسط مفتي عالمجان بارودي تأسيس شده و به نام پدرش نامگذاري شد. در سال 1993 اين مدرسه فعاليت خود را از سر گرفت. در پاييز سال 1995 جنجالي بر سر اعاده ساختمان‌هاي قبلي به مدرسه رخ داد كه عاقبت آن به نفع مدرسه تمام شد.

11.  دانشگاه اسلامي روسيه در اوفا، نام كامل: دانشگاه اسلامي روسيه وابسته به اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه، موقعيت حقوقي: موسسه آموزش عالي غيردولتي وابسته به اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه، رئيس: رعنات رايف، مفتي مناطق چليابينسك و كورگان، دوره آموزشي: 4 تا 6 سال، تعداد طلاب: حدود 500 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: دانشگاه اسلامي روسيه وابسته به اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه دو دانشكده تربيت معلم و علوم ديني دارد. شعبه‌هاي آن در آستراخان، اورنبورگ، مناطق سامارا و اوليانوفسكي فعاليت مي‌كنند. تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي روسيه در سال 1989 توسط طلعت تاج‌الدين، کنار مسجد جامع اوفا تأسيس شد. اين مدرسه مي‌تواند وارث مدرسه «عاليه» محسوب شود كه قبل از انقلاب 1917 فعاليت مي‌كرد. تا سال 2003 نام اين مدرسه «انستيتوي اسلامي رضاءالدين فخرالدين» بود و سپس به «دانشگاه اسلامي روسيه اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه» تغيير كرد. اواخر سال 2005 رعنات رايف رئيس دانشگاه به رياست اداره روحانيت مسلمانان چليابينسك و كورگان منصوب شد. رضاءالدين فخر‌الدين (1936-1859)، مفتي اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه از سال 1923 تا 1936، متفكر برجسته اسلامي است(http://islamfond.ru/prs/articles/215--.html ).