آموزش دین اسلام در روسیه

از دانشنامه ملل

از زمان انقلاب بولشویکی تا فروپاشی کمونیسم، مراکز آموزشی مسلمانان روسیه همانند دیگر مراکز دینی، بسیار محدود و در فشار بود. اما از اواسط سال‌های 80، آغاز تغییرات ریشه‌ای در برخورد دولت با دین در کشور ما به شمار می‌رود. پرسترویکا و به دنبال آن فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و نظام کمونیستی، امکان انجام آزاد وظایف دینی را برای معتقدین فراهم ساخت. مسلمانان احساس آزادی کردند، زیرا نظارت دایم بر حرکات دینی مردم از میان برداشته شده بود. ترس در مردم از بین رفت و احتیاط و نگرانی هنگام رفتن به مسجد دیگر وجود نداشت. بسیاری از مردم آشکارا به اعمال دینی خود می‌پرداختند و این کار باعث کنار گذاشته شدن آنان از جامعه نمی‌شد. والدینی که قبلاً فرزندان خود را بر مبنای اصول قرانی تربیت کرده بودند (به صورت مخفیانه)، حال سایر علاقه مندان را نیز در اطراف خود گرد می‌آوردند و اسلام را آموزش می‌دادند. مردم در سنین مختلف، موقعیت‌های مختلف اجتماعی با تحصیلات متفاوت، دانشمندان و تجار به مسجد می‌آمدند. آنچه که از گذشته باقی مانده بود، ناگهان امکان پیدا کردن پاسخ به سوالات دینی را فراهم می‌کرد، سوالاتی که در اذهان مردم به صورت اجتناب ناپذیر شکل می‌گرفت. روند گرایش به دین برای بسیاری اجتناب ناپذیر بود.

گاهی اوقات می‌گویند که دین در آن زمان مد شده بود و مردم به تقلید از رهبران و سران دولت به دین روی می‌آوردند. البته همه چیز به این صورت نبوده، زیرا بسیاری از کسانی که به مساجد می‌آمدند به ندای روح و قلبشان پاسخ می‌گفتند و این مساله بسیار مهم بود که آنان در آنجا سخنان مهربانانه می‌شنیدند. آنان می‌دیدند که در مسجد به سوالاتشان پاسخ و راه خروج از این بحران روحی نشان داده می‌شود. رسالت امامان دقیقا همین است که برای رساندن مردم به اعتقادات حقیقی و ارزش‌های اسلامی متعهد باشند[۱].

در سال 2006 مجموعه جدید اقدامات در جهت حل بحران نظام آموزش اسلامی طراحی شد. مطابق آن، قرار بود 5 مركز دانشگاهی به عنوان هسته آموزش اسلامی روسیه در مسكو، قازان، اوفا، ماخاچ‌قلعه و نالچیك افتتاح شوند. دانشگاه اسلامی مسكو وابسته به اداره روحانیت مسلمان بخش اروپایی روسیه، دانشگاه اسلامی روسیه (اداره روحانیت مسلمانان تاتارستان)، دانشگاه اسلامی روسی به نام رضاءالدین فخرالدین (اداره مرکزی روحانیت مسلمان روسیه)، مركز دانشگاهی آموزش و علم اسلامی شمال قفقاز (اداره روحانیت مسلمانان داغستان) و انستیتوی اسلامی كاباردا-بالكاریا وابسته به اداره روحانیت مسلمانان این جمهوری به عنوان اماكن اجرای این برنامه انتخاب شده بودند. قرار است جنب هر یك از دانشگاه‌های جدید 7-4 مدرسه متوسط تخصصی (جمعاً 30 باب مدرسه) ایجاد شوند در حالی كه مؤسسات آموزشی اسلامی دیگر باید منحل شوند. به منظور اجرای این پروژه بزرگ بنیاد حمایت از فرهنگ، علم و آموزش اسلامی تأسیس شد. در حال حاضر این بنیاد برای دانشجویان مؤسسات آموزشی دینی اسلامی و دانشجویان دانشگاه‌های دیگری كه بر اساس برنامه خاصی آموزش می‌بینند، ایجاد شده است و در آینده قرار است به دانشگاه‌های جدیدی اسلامی كمك كند. 3 مارس سال 2005 در جلسه شورای مفتی‌های روسیه تصمیمی درباره تشكیل شورای آموزش اسلامی تحت ریاست مراد مرتضین، رئیس دانشگاه اسلامی مسكو اتخاذ شد. 30 مارس سال 2005 این شورا استاندارد واحد آموزش عالی مذهبی اسلامی را تصویب كرد كه شامل وصف كامل رشته «علوم دینی اسلامی» بود و امكان دریافت حرفه رسمی «خطیب – امام خطیب – استاد» را می‌داد. ولی این استاندارد آموزشی در عمل فقط در دانشگاه‌های وابسته به شورای مفتی‌های روسیه مورد استفاده قرار گرفت در حالی كه مراكز اسلامی دیگر كشور حاضر نبودند سندی را كه مرتضین طراحی كرد، قبول كنند. در حال حاضر در روسیه گرایش كاهش تعداد مؤسسات آموزشی اسلامی مشاهده می‌شود. این روند به خصوص در جمهوری تاتارستان به چشم می‌خورد كه آنجا از سال 2000 روند ادغام مدارس اسلامی در جریان است. در سال 2000 بر اساس مدارس یولدیز، تنزیله، اخلاص، نور‌الدین و ایمان مدرسه عالی اسلامی نبرژنی-چلنی ایجاد شد. و سپس انستیتوی اسلامی «فخر‌الدین» و مدرسه آزناكای به مدرسه متوسط اسلامی آلمتیفسك تبدیل شدند. از سال 2002 مدرسه «الفرقان» بوگوروسلان، انستیتوی اسلامی اولیانوفسك (كالج تاتاری-عربی اولیانوفسك)، كالج «رسول اكرم» زلنوگراد منحل شدند. فعالیت مدرسه «یمبای» منطقه تومن برای مدت چند سال به حال تعلیق در آمد، مجوز فعالیت آموزشی مدرسه «ابو حنیفه» وابسته به مسجد جامع سارانسك فراخوانده شد و نیز شبكه گسترده كالج‌های تاتاری-تركی كه شامل بیش از 20 مدرسه متوسطه از مایكوپ تا اولان-اوده بود، منحل شد. در مجموع اوایل سال 2007 در روسیه 75 موسسه آموزشی متوسط و عالی اسلامی به ثبت رسیده بودند در حالی كه تعداد كلی آن‌ها معادل 229 واحد (26 موسسه آموزش عالی و 203 مدرسه متوسط اسلامی) بود. در سال 2005 دانشگاه اسلامی روسیه و دانشگاه اسلامی مسكو با مشكلات جدی روبرو شدند. 19 سپتامبر سال 2005 سرویس فدرال نظارت بر آموزش و علم از تمدید مجوز فعالیت مذهبی آموزشی دانشگاه اسلامی روسیه خودداری كرد؛ زیرا این دانشگاه «مؤسسه آموزش عالی حرفه‌ای» و غیر دینی است و طبق قانون فدرال «درباره آزادی وجدان و اتحادیه‌های مذهبی» حق ندارد روحانیون و پرسنل مذهبی را تربیت كند. در پی این تصمیم، موقعیت حقوقی دانشگاه اسلامی نامشخص شد. بعد از مذاكرات و گذشت‌های مختلف، اوضاع پیرامون این دانشگاه تا حدودی سالم‌سازی شده و روند عادی آموزشی از سر گرفته شد. رفیق محمدشین محقق معتبر اسلام‌شناس به مقام رئیس این دانشگاه منصوب شد. در سال‌های 2007-2005 دانشگاه اسلامی مسكو یك سری جنجال‌ها را تجربه كرد كه از عدم بازپرداخت وام‌های بزرگ توسط رئیس دانشگاه، اتهامات به استفاده نادرست از ساختمان دانشگاه كه نزدیك بود به بیرون كردن دانشگاه از ساختمان آن منجر شود، نشأت می‌گرفت. همچنین كتاب آموزشی «مبانی علوم قرآنی» از زیر چاپ در آمد كه مؤلف آن مراد مرتضین، به تحریف مكتب اسلام و عدم آگاهی به مبانی زبان عربی متهم شد. وظایف اساسی در زمینه تأمین كتب درسی درجه عالی برای دانشگاه‌های اسلامی بر عهده دانشگاه دولتی زبان‌شناسی مسكو گذاشته شده است كه در سال 2008 مفصل‌ترین كتاب درسی زبان عربی به اهتمام و. لبدف و بولوتوف و نیز «تاریخ ادبیات عربی» به قلم م. نیكلایوا، دائره المعارف موضوعی «اسلام در روسیه معاصر» (نوشته رمان سیلانتیف) و چند منوگرافی علمی دیگر را منتشر كرد. كاركنان دانشگاه اسلامی مسكو در چارچوب این برنامه وزارت آموزش، همچنین كتاب‌های درسی «درآمدی بر علوم قرآنی» و «قرآن شناسی» نوشته مراد مرتضین، «آموزش اسلامی» به قلم حبیب‌اللینا و «اسلام‌شناسی» به اهتمام مرتضین را منتشر كرده است[۲]. در حال حاضر مؤسسات آموزشی اسلامی روسیه به 4 دسته تقسیم‌بندی می‌شوند: مكاتب ابتدایی مذهبی؛ مدارس و كالج‌های توسط اسلامی؛ مدارس عالی و انستیتوهای اسلامی؛ و  دانشگاه‌های اسلامی. مهم‌ترین موسسات آموزشی اسلامی روسیه به شرح زیر هستند:

1.  مدرسه «زاكابانویه» در قازان، نام كامل: مدرسه عالی شهر قازان به نام هزارمین سالگرد اسلام در تاتارستان - مدرسه زاكابانویه، موقعیت حقوقی: مدرسه عالی مذهبی وابسته به اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان، رئیس: الیاس زیگانشین، دوره تحصیلی: 5 سال، تعداد طلاب: تا 100 نفر، ویژگی‌های تحصیل: قریب به 60% ائمه جمهوری تاتارستان فارغ التحصیل این مدرسه هستند. در این مدرسه علاوه بر رشته‌های عادی، رشته زنبورعسل‌داری به عنوان حرفه دوم تدریس می‌شود. آموزش شبانه و از راه مكاتبه نیز پیش‌بینی شده است، تاریخچه مختصر: مدرسه زاكابانویه كه در سال 1990 جنب مسجد «زاكابانویه» تأسیس شد، دو سال بعد فعالیت تمام عیار خود را شروع كرد و به اولین مدرسه عالی اسلامی در روسیه نوین تبدیل شده است. نام رسمی مدرسه به افتخار مراسم هزارمین سالگرد اسلام آوردن بلغارستان ولگا كه در سال 1989 برگزار شد، دریافت شد.

2. دانشگاه اسلامی امام العشری در خاساویورت، موقعیت حقوقی: مؤسسه عالی آموزشی غیر دولتی، رئیس: محمد دبیر عمرحاجی‌اف، تعداد طلاب: حدود 200 نفر.

ویژگی‌های تحصیل: تدریس عمیق رشته‌های دینی و فقدان رشته‌های غیر مذهبی. تدریس به زبان‌های آواری و عربی صورت می‌گیرد. تاریخچه مختصر: این دانشگاه اسلامی در سال 2002 از وزارت آموزش مجوز فعالیت تحصیلی را دریافت كرد. امام العشری، فقیه معتبر اسلامی قرن 10 است كه در شكل گیری نظریه تسنن معاصر، سهم بزرگی ایفا كرد.

3. دانشگاه اسلامی امام شافعی در ماخاچ‌قلعه، موقعیت حقوقی: مؤسسه عالی آموزشی غیر دولتی وابسته به اداره روحانیت مسلمانان داغستان، رئیس: مرتوض‌علی قره‌چایف، مدت تحصیل: 5 سال، با احتساب دوره آمادگی 7 سال، تعداد طلاب: حدود 250 نفر، ویژگی‌های تحصیل: تدریس عمیق رشته‌های دینی و فقدان رشته‌های غیر مذهبی. در سال‌های آخر آموزش به نقد وهابیت و سایر جریان‌های افراطی اسلام توجه خاصی مبذول می‌شود، تاریخچه مختصر: دانشگاه اسلامی امام شافعی در سال 1991 بر اساس یك مدرسه متوسطه افتتاح شد. ابتدا نام محمد افندی الیراقی، اولین شیخ نقش‌بندی داغستانی به آن داده شد، سپس نام ساده «انستیتو» به كار گرفته شد و در مرحله بعدی آن را به افتخار امام شافعی، بنیانگذار مذهب شافعی تسنن نامگذاری كردند.

4. مدرسه «ماهنور» در نیژنی نوگورود، نام كامل: مدرسه اسلامی «ماهنور» نیژنی نوگورود، موقعیت حقوقی: مؤسسه آموزشی متوسط حرفه‌ای غیردولتی وابسته به اداره روحانیت مسلمانان نیژنی نوگورود، رئیس: دمیر محی‌الدین‌اف، دكتر علوم سیاسی، مدت تحصیل: 2 سال و 10 ماه، تحصیل شبانه 3 سال و 6 ماه، به صورت مكاتبه 3 سال و 10 ماه، تعداد طلاب: ده‌ها نفر، ویژگی‌های آموزش: تخصص در تربیت ائمه برای اداره روحانیت مسلمانان نیژنی نوگورود، در بعضی روستاهای منطقه نیژنی نوگورود شعبه‌های خود را افتتاح كرده است. تاریخچه مختصر: ساختمان مدرسه «ماه‌نور» از محل كمی‌های خیریه رشید بایازیتوف، متولد شهرستان سرگاچ منطقه نیژنی نوگورود، ساخته شده و به افتخار مادر این خیر نیكوكار تاتار نامگذاری گردید. مراسم با شكوه افتتاح مدرسه 29 اكتبر 1994 برگزار شد.

5. دانشگاه اسلامی روسیه در قازان، موقعیت حقوقی: مؤسسه عالی آموزشی غیر دولتی وابسته به اداره روحانیت مسلمانان وابسته به اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان و شورای مفتی‌های روسیه، رئیس: دكتر رفیق محمدشین، دوره تحصیلی: 4 سال، تعداد طلاب: حدود 150 نفر، ویژگی‌های آموزش: دانشگاه اسلامی روسیه در تربیت ائمه خطیب، استادان زبان عربی، علوم شرعی و قرآنی و متخصصین علوم دینی تخصص دارد. در چارچوب دانشگاه اسلامی روسیه سه دانشكده قرآن، شریعت و علوم دینی و نیز دوره آمادگی و مركز تربیت حافظان قرآن فعالیت می‌كنند. فارغ التحصیلان دانشكده علوم دینی مدرك دولتی پایان تحصیل را دریافت می‌كنند. تاریخچه مختصر: دانشگاه اسلامی روسیه در سال 1998 به ابتكار اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان تأسیس شد. اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان، شورای مفتی‌های روسیه و انستیتوی تاریخ آكادمی علوم تاتارستان مؤسسین آن بودند. مفتی عثمان اسحاق‌‍‌اف رئیس اداره روحانیت مسلمانان تاتارستان. اولین رئیس دانشگاه اسلامی روسیه شده بود. در سال 2000 در چارچوب دانشگاه اسلامی روسیه دانشكده علوم دینی ایجاد شد و این دانشگاه اولین دانشگاه روسی شد كه كارشناسان علوم دینی اسلامی را تربیت می‌كند. 19 سپتامبر سال 2005 سرویس فدرال نظارت بر آموزش و علم از تمدید مجوز فعالیت مذهبی آموزشی دانشگاه اسلامی روسیه خودداری كرد زیرا این دانشگاه «مؤسسه آموزش عالی حرفه‌ای» و غیر دینی است و طبق قانون فدرال «درباره آزادی وجدان و اتحادیه‌های مذهبی» حق ندارد روحانیون و پرسنل مذهبی را تربیت كند. در پی این تصمیم، موقعیت حقوقی دانشگاه اسلامی نامشخص شد. بعد از مذاكرات طولانی پیشنهاد شد كه دانشگاه اسلامی روسیه به دو دانشگاه تقسیم شود كه یكی از آن‌ها دانشگاه اسلامی روسیه به عنوان مؤسسه آموزشی غیر دینی فعالیت كند و دیگری دانشگاه اسلامی قازان نامیده شده و مؤسسه آموزشی دینی باشد. خوشبختانه، این پیشنهاد اجرا نشد و وحدت دانشگاه اسلامی روسیه و ساختمان‌های آن حفظ شد. 3 آوریل سال 2007 پروفسور رفیق محمدشین، دانشمند معتبر اسلام‌شناس غیر روحانی به مقام رئیس دانشگاه اسلامی روسیه منصوب شد.

6. دانشگاه اسلامی شمال قفقاز به نام شیخ محمد عارف افندی در ماخاچ‌قلعه، رئیس: احمد عبدالله‌یف، مفتی داغستان، دوره آموزشی: 5 سال، با احتساب دوره آمادگی 7 سال، تعداد طلاب: تا 200 نفر، ویژگی‌های تحصیل: در دانشگاه اسلامی شمال قفقاز چهار گروه تصوف، فقه، زبان عربی و علوم انسانی ایجاد شده است. همچنین یك مدرسه متوسطه جنب دانشگاه اسلامی شمال قفقاز فعالیت می‌كند كه نقش دوره آمادگی را ایفا می‌كند. بیش از 30% طلاب دانشگاه اسلامی شمال قفقاز همزمان در دانشگاه‌های غیر مذهبی دولتی تحصیل می‌كنند. تاریخچه مختصر: 24 ژانویه 2002 مدرسه وابسته به مسجد جامع مركزی شهر ماخاچ‌قلعه به دانشگاه اسلامی شمال قفقاز تبدیل شده و مجوز مربوطه را از وزارت آموزش فدراسیون روسیه دریافت كرد. محمد عارف (1976-1901) یكی از معتبرترین شیوخ صوفی داغستان می‌باشد.

7.     دانشگاه اسلامی شمال قفقاز به نام ابو حنیفه در نالچیك، نام كامل: دانشگاه اسلامی شمال قفقاز به نام ابو حنیفه؛ تا سال 2007  انستیتوی اسلامی كاباردا – بالكاریا نام داشت، موقعیت حقوقی: مؤسسه عالی آموزشی غیردولتی اداره روحانیت مسلمانان جمهوری كاباردا – بالكاریا، رئیس: شرف‌الدین چوچایف، دوره تحصیلی: 5 سال، تعداد طلاب: حدود 150 نفر، ویژگی‌های آموزش: پسران و دخترانی به این دانشگاه قبول می‌شوند كه علاوه بر رشته‌های اساسی می‌توانند حرفه‌های خیاطی و تعمیر خودرو را یاد بگیرند. در سال 2003 برنامه آموزشی دانشگاه اسلامی شمال قفقاز توسط وزارت آموزش روسیه به عنوان بهترین برنامه آموزشی دانشگاه‌های اسلامی كشور شناخته شد. دوره دوساله زبان عربی جنب این دانشگاه فعالیت می‌كند.

8. مركز دانشگاهی آموزش و علم اسلامی شمال قفقاز در ماخاچ‌قلعه، نام كامل: مركز دانشگاهی آموزش و علم اسلامی شمال قفقاز؛ تا سال 2007 انستیتوی علوم دینی و مذهب‌شناسی به نام محمد دبیر الروچ ی نام داشت، موقعیت حقوقی: مؤسسه عالی آموزشی غیردولتی، رئیس: دكتر مقصود صادقوف، دوره تحصیلی: 5 سال، تعداد طلاب: بیش از 500 نفر، ویژگی‌های آموزش: دانشجویان برای تحصیل در رشته‌های «علوم دینی» و «حسابداری، آنالیز و بازرسی مالی» پذیرفته می‌شوند. بر مطالعه ادیان غیر از اسلام تأكید می‌شود. دانشجویان بدون توجه به دینی كه دارند، پذیرفته می‌شوند، در میان استادان میزان اشخاص دارای درجات علمی نسبتاً بالاست. در چارچوب این مركز دانشگاهی دانشكده‌های علوم دینی، اقتصاد و زبان‌شناسی فعالیت می‌كنند. تاریخچه مختصر: انستیتوی علوم دینی و مذهب‌شناسی به ابتكار مقصود صدیقوف، محقق و شخصیت سیاسی داغستان تأسیس شده بود. این اولین مؤسسه آموزش عالی در داغستان است كه علمای دینی را با مدرك پایان تحصیل دولتی تربیت می‌كند. در نوامبر سال 2004 این انستیتو مجوز دولتی را دریافت كرد و در ماه سپتامبر 2005 اولین دانشجویان را قبول كرد. در سال 2007 به عنوان مركز دانشگاهی آموزش و علم اسلامی شمال قفقاز ثبت شد.

9. دانشگاه اسلامی مسكو، موقعیت رسمی: موسسه عالی آموزشی غیردولتی وابسته به اداره روحانیت مسلمان بخش اروپایی روسیه، رئیس: مراد مرتضین، دوره آموزشی: كالج عالی اسلامی مسكو – 4 سال، دانشكده علوم دینی و شرق‌شناسی دانشگاه اسلامی مسكو – 4 سال، دانشكده آموزش متوسط تخصصی حرفه‌ای – 2 سال، تعداد طلاب: حدود 50 نفر، دانشگاه اسلامی مسكو مؤسسه آموزشی تركیبی است كه طلاب آن تحصیلات متوسط تخصصی و عالی روحانی را كسب می‌كنند و نیز می‌توانند درجه رسمی دولتی كارشناس در رشته علوم دینی (دانشكده علوم دینی) را دریافت كنند. آموزش به صورت شبانه و از راه دور (مكاتبه‌ای) نیز پیش‌بینی شده است، تاریخچه مختصر: دانشگاه اسلامی مسكو در سال 1999 بر اساس كالج عالی روحانی اسلامی مسكو تأسیس شد. در سال 2000 شهرداری مسكو ساختمان یك مهد كودك واقع در قسمت جنوب شرقی مسكو را در اختیار این دانشگاه گذاشت كه بعد از آن فعالیت حقیقی آن شروع شد. از سال 2005 در دانشگاه اسلامی مسكو تربیت كارشناسان در رشته علوم دینی شروع شده ولی همزمان با آن آمادگی كارشناسان در زمینه شرق‌شناسی متوقف شد.

10.مدرسه «محمدیه» در قازان، نام كامل: مدرسه عالی اسلامی «محمدیه» قازان، موقعیت حقوقی: مدرسه عالی اسلامی وابسته به اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان، رئیس: نائل یارولین، دوره تحصیلی: 5 سال، تعداد طلاب: تا 500 نفر، ویژگی‌های آموزش: مدرسه محمدیه، یكی از قدیمی‌ترین مدارس اسلامی روسیه است و یكی از سه دانشگاه اسلامی اساسی جمهوری تاتارستان به شمار می‌آید. طلاب این مدرسه می‌توانند همزمان تحصیلات غیر روحانی كسب كنند. آموزش شبانه و از راه دور پیش‌بینی شده است. تاریخچه مختصر: مدرسه «محمدیه» در سال 1882 در شهر قازان توسط مفتی عالمجان بارودی تأسیس شده و به نام پدرش نامگذاری شد. در سال 1993 این مدرسه فعالیت خود را از سر گرفت. در پاییز سال 1995 جنجالی بر سر اعاده ساختمان‌های قبلی به مدرسه رخ داد كه عاقبت آن به نفع مدرسه تمام شد.

11.  دانشگاه اسلامی روسیه در اوفا، نام كامل: دانشگاه اسلامی روسیه وابسته به اداره مرکزی روحانیت مسلمان روسیه، موقعیت حقوقی: موسسه آموزش عالی غیردولتی وابسته به اداره مرکزی روحانیت مسلمان روسیه، رئیس: رعنات رایف، مفتی مناطق چلیابینسك و كورگان، دوره آموزشی: 4 تا 6 سال، تعداد طلاب: حدود 500 نفر، ویژگی‌های آموزش: دانشگاه اسلامی روسیه وابسته به اداره مرکزی روحانیت مسلمان روسیه دو دانشكده تربیت معلم و علوم دینی دارد. شعبه‌های آن در آستراخان، اورنبورگ، مناطق سامارا و اولیانوفسكی فعالیت می‌كنند. تاریخچه مختصر: دانشگاه اسلامی روسیه در سال 1989 توسط طلعت تاج‌الدین، کنار مسجد جامع اوفا تأسیس شد. این مدرسه می‌تواند وارث مدرسه «عالیه» محسوب شود كه قبل از انقلاب 1917 فعالیت می‌كرد. تا سال 2003 نام این مدرسه «انستیتوی اسلامی رضاءالدین فخرالدین» بود و سپس به «دانشگاه اسلامی روسیه اداره مرکزی روحانیت مسلمان روسیه» تغییر كرد. اواخر سال 2005 رعنات رایف رئیس دانشگاه به ریاست اداره روحانیت مسلمانان چلیابینسك و كورگان منصوب شد. رضاءالدین فخر‌الدین (1936-1859)، مفتی اداره مرکزی روحانیت مسلمان روسیه از سال 1923 تا 1936، متفكر برجسته اسلامی است[۳][۴].

نیز نگاه کنید به

آموزش دین اسلام در کانادا؛ آموزش علوم اسلامی چین در دوران معاصر؛ آموزش مذهبی در سنگال؛ ساختار آموزش دین اسلام در فرانسه؛ آموزش دین اسلام در تایلند؛ مراکز آموزشی مسلمانان در اتیوپی.

کتابشناسی

  1. اسلامویچ، مرتضی مارات(1390)، مسلمانان در روسیه امروز، در اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، گزارش پژوهش شماره 4، رایزنی فرهنگی ج. ا. ایران در مسکو، مرکز مطالعات فرهنگی بین المللی. ص11-12.
  2. http://islamfond.ru/prs/articles/214--4-.html
  3. http://islamfond.ru/prs/articles/215--.html
  4. کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 336-346.