رمان و داستان بلند در اردن
داستان در کشور اردن با ویژگی «ذوق» از دیگر کشورهای عربی متمایز میشود. و مانند رمان در سایر کشورها از جریانات و گروهها تاثیر میپذیرد. رمان در کشور اردن همزمان با کشورهای دیگر عربی مانند مصر، عراق در اواخر قرن نوزدهم ظهور کرد و رواج یافت که گونهی ادبی جدیدی در این کشور محسوب میشود[۱].
پژوهشگران در مورد ماهیت رمان و رمان نویسی در اردن تفاصیل زیادی بیان كردهاند، دكتر خالد الكركی از ادیبان اردنی در كتاب رمان در اردن معتقد است كه تاكنون موضوع رمانهای اردنی همواره مثبت و امیدوار كننده بوده است؛ دكتر سمیر قطامی با نفی وجود رمان هنری در این كشور در بین سالهای 1948 تا 1967 نظر خود را پیرامون سبک رمان نویسی نویسندگان اردنی این گونه بیان میكند: تاكنون رمان هنرمندانه مناسب و قابل فهم در ادبیات اردن نوشته نشده است و رمانهای موجود هم نتوانسته در اذهان خوانندگان جاودانه شود. دکتر ابراهیم خلیل معتقد است که داستانهای ناب بعد از سال 1967 در اردن ظهور کردند؛ مانند اوراق عاقر از سالم نحاس، انت منذ الیوم از تیسیر سبول و کابوس از امین شنار[۲].
با ورود به دهه هشتاد داستانها نیز وارد مرحله جدیدی از نوآوری و ابداعات شدند و داستانهای جدیدی به چاپ رسیدند؛ مانند: احیاء فی البحر المیت درسال 1982، اعترافات کاتم صوت در سال 1986 و متاهــه الاعراب فی ناطحاث السحاب در سال 1986 از مونس رزاز؛ داستانهای مهم هی الطریق الی بلحارث در سال 1982 و وقت در سال 1984 از جمال ناجی؛ سپس داستان نویسان دیگری نیز مانند قاسم توفیق و ابراهیم نصر الله و الیاس فرکوح و احمد عوده و لیلی اطرش نیز آثار خود را عرضه کردند و فضای داستان نویسی متحول شد[۳]. دکتر خالد کرکی در کتاب عن الروایه فی الاردن، داستانهای کشور اردن را در شش دسته طبقهبندی میکند:
- رمانهایی كه بر پایه گفتگو و به سبك یادداشتهای شخصی نوشته شدند و شخصیتهای زیادی در آن به نقش آفرینی میپردازند؛
- رمانهایی كه نویسندگان آنها رویكردی رمانتیک و واقعگرایانه دارند و افكار خویش را به شكل نمادین نگاشته ا ند؛
- در رمانهای نویسندگان اردنی موضوعات پلیسی و روان شناسانه به چشم نمیخورد و بیشتر آنها با ویژگی ادبیات جهان عرب و با تاثیر پذیری از افرادی هم چون الطیب صالح، الطاهر وطار وحنامینــه نوشته شده که از سال1967 به بعد ظهور کردند؛
- رمانهایی که نویسندگان آنها به گزارش صرف وقایع روزانه و تاریخ معاصر خویش میپردازند و حوادث را به صورت مستقیم در آن بیان میكنند؛ فایز محمود، احمد عوده، سالم النحاس وهاشم غرایبــه، جمال ناجی، مونس رزاز ... از این جمله هستند؛
- قضایای فلسطین طی چند دهه اخیر تاثیر زیادی در رمان نویسی نویسندگان اردنی داشته و آن را میتوان محور اساسی برخی از رمانهای اردنی دانست؛ از جمله رمانهایی كه به فلسطین و مشكلات مردم آن پرداخته میتوان از ذكریات شكری شعشاعه، فتاه من فلسطین عبدالحلیم عباس، بیت وراء الحدود و جراح حدیده عیسی ناعوری و اوراق عاقر از سالم نحاس و داستانهای امین شنار و عطیه عبد الله عطیـۀ و احمد عوده و جمال ناجی و مونس رزاز و علی حسین خلف نام برد[۴]؛
- رمانهایی که به آگاه کردن مردم از مسائل اجتماعی میپردازد و در تلاش برای معرفی شخصیتهایی است که به دنبال شناخت خویشتن هستند؛ مؤنس الرزاز با نوشتن رمان احیاء البحر المیت و سالم النحاس با خلق تلك الاعوام به قلم فرسایی در این عرصه پرداختهاند[۵].
اهم داستان نویسان کشور اردن با ذکر مشهورترین آثارشان عبارت اند: شکری شعاعــه: ذکریات (خاطرات)، فی طریق الزمان ( در راه زمان)؛ علی حسین خلف: حافــه النهر (ساحل رود)، نجم المتوسط (ستاره متوسط)؛ غالب هلسا: الضحک (خنده)، البکاء علی الاطلال (گریه بر اطلال)، ثلاثــه وجوه لبغداد (سه چهره بغداد)؛ رشاد ابوشاور: ایام الحب و الموت (روزهای عشق و مرگ)، البکاء علی صدر الحبیب ( گریه بر سینه معشوق)؛ محمد عبده فریحات: الاجنحــه الامل (بالهای آرزو)؛ جولیا صوالحــه: نار و رماد (آتش و خاکستر)، الحق الضائع (حق گمشده) ، هل ترجعین؟ (آیا برمیگردی؟)؛ عطیه عبدالله عطیه: الدم و التراب (خون و خاک)، متی تورق الاشجار؟ (کی برگها میریزد؟)؛ عیسی ناعوری: لیلــه فی القطار (شبی در قطار) ، جراح جدیده (جراح جدید) ، بیت وراء الحدود (خانه ای پشت مرزها)[۶][۷]
نیز نگاه کنید به
ادبیات معاصر اردن؛ داستان کوتاه در اردن
کتابشناسی
- ↑ سعافين ابراهيم(۱۹۹۵)، الروایـة فی الاردن، منشورات لجنــة تاريخ الاردن، ص. 11
- ↑ المصلح أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحياة الثقافیـة فی الأردن، منشورات لجنــة تاريخ الاردن. ص. 21
- ↑ المصلح أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحياة الثقافیـة فی الأردن، منشورات لجنــة تاريخ الاردن. ص. 22
- ↑ المصلح أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحياة الثقافیـة فی الأردن، منشورات لجنــة تاريخ الاردن. ص. 24
- ↑ المصلح أحمد(۱۹۹۵)، ملامح عامــة للحياة الثقافیـة فی الأردن، منشورات لجنــة تاريخ الاردن. ص. 21 - 24
- ↑ سعافين ابراهيم(۱۹۹۵)، الروایـة فی الاردن، منشورات لجنــة تاريخ الاردن، ص. 368 - 372
- ↑ لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ اردن. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)