آداب و رسوم لبنان
آداب و رسوم
لبنان به دليل سكونت طوائف مختلف مذهبي از آداب و سنتهاي متنوع و گوناگونی برخوردار است. بسياري از رسوم و سنتهاي طوائف لبناني با هم‌كيشان آنان در ديگر كشورها مشابه است و در طول قرون نيز برخي تفاوت‌ها پديد آمده است. در ميان مسلمانان نیزآداب و سنتهاي مشتركي وجود دارد و در عين حال اهل سنت و شيعيان برخي آداب و سنتهاي ويژه خود را دارند. درزيها و علويها نيز هر چند در زمره طوائف مسلمان به شمار مي‌روند برخي سنتهاي كاملاً متفاوت با ديگر مذاهب اسلامي دارند. اين تفاوت‌ها در ميان مذاهب مسيحي شرقي و غربي نيز به چشم مي‌خورد.
سنتهاي ماه مبارك رمضان*:ماه مبارك رمضان در لبنان مناسبتي شبه ملي تلقي مي‌شود و براي مسلمانان آداب و سنتهاي ويژه‌اي را به همراه دارد و گاه مسيحيان هم در برخي برنامه‌هاي سنتي اين ماه با مسلمانان مشاركت مي‌كنند. سنت كوبيدن بر طبل توسط مردي كه به او مسحراتي گفته مي‌شود به همراه شعرخواني و با لباس سنتي در سحرهاي رمضان، هرچند نه به قوت وگستردگی گذشته، همچنان در كوچه‌ها و خيابانهاي برخی مناطق مسلمان‌نشين انجام مي‌شود. برپايي خيمه‌هاي رمضاني در محله‌ها است.. جمع‌آوري كمكهاي مردمي براي نيازمندان نیز در اين ماه انجام مي‌شود.. شليك توپ به هنگام افطار و سحر هم سنتي براي جاي مانده از دوره حاكميت عثماني‌هاست. افطاري دادن از جمله سنتهاي ديرينه مسلمانان اين كشوراست كه گاه پيروان ديگر اديان نيز در اين مراسم شركت مي‌كنند. موسسات خیریه هم دراین ماه با برپائی مراسم افطاری،به جمع آوری کمکهای مالی مبادرت می ورزند.
غذاهاي سنتي*: لبنان به لحاظ تنوع غذايي از كشورهاي مشهور خاورميانه است. هر چند سفره لبناني آميزه‌اي از غذاهاي غربي و شرقي است، غذاهاي عربي و تركي همراه با انوع شريني‌جات و سهم عمده‌اي در آن دارند. مواد غذايي غني، روغن زيتون، انواع سبزيجات و آب ليمو در تركيب سفرة غذاي لبناني‌ها نقش اساسي دارد.
معروفترين پيش‌غذاهاي لبناني عبارتند از: باباغنوج از تركيب بادمجان كبابي، ارده، روغن زيتون و سير تهيه مي‌شود. حُمّص از تركيب نخود پخته چرخ كرده، ارده و سير و روغن زيتون فراهم مي‌آيد. تبَّوله نوعي
*اطلاعات اين بخش با استفاده از منابع زير ارائه شده است:
- وب سايت رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در بيروت به آدرس: www.beirut.icro.ir
- اطلاعات ميداني نگارنده
سالاد عربي است كه از بلغور پخته، گوجه‌فرنگي، نعناء و جعفري و آب ليمو ترش تركيب مي‌شود. فَتّوش نيز نوعي ديگر از سالاد است كه شامل خيار، گوجه‌فرنگي ،کاهو، نعنا و تكه‌هاي سرخ شده نان لبناني و آب ليموترش است. مكدوس به عنوان پيش غذا و يا همراه غذا مصرف مي‌شود و ماده اصلي آن بادمجان است كه در شكم آن گردو و فلفل قرار دارد و مدتي در روغن زيتون قرار داده مي‌شود.
از جمله غذاهاي لبناني مجدره است كه نوعي غذاي عدسي با مخلفات مربوطه است. كَبْسه شامل برنج و گوشت گوسفند يا مرغ است كه آن را با صنوبر و خلال بادام تزئين مي‌كنند. فته نوعي آبگوشت است كه موقع مصرف گاه ماست هم به آن اضافه مي‌شود. ورق عنب نيز همان دلمه است كه با برگ مو و مواد داخل آن و گاه همراه گوشت چرخ كرده تهيه مي‌شود. كوسه محشي غذاي لبناني و ماده اصلي آن كدوست كه شكم آن را از گوشت و پياز و گوجه و صنوبر پر مي‌كنند. انواع كباب با گوشت گوسفند نيز معمولاً يكي از غذاهاي اصلي سفره‌ها ي لبناني است. شيش طاووق هم نوعي كباب گوشت مرغ است كه شباهتي با جوجه كباب ايراني‌ها دارد.
از جمله غذاهاي نسبتاً آماده مي‌توان به مناقيش و لحم بعجين اشاره كرد. مناقيش شامل خمير نان است كه روي آن را با پنير مخصوص و يا زعتر كه نوعي سبزي خشك و معطر است مي‌پوشانند و در فر مخصوص آن را مي‌پزند. اين ماده غذايي بيشتر به عنوان صبحانه مصرف مي‌شود. لحم بعجين نيز شامل خميرنان و گوشت چرخ كرده گوسفند و گوجه‌فرنگي است كه در فر پخته مي‌شودو در تمام ساعات روز قابل استفاده است. ساندويچ فلافل و شاورما نيز از جمله غذاهاي آماده‌است كه مشتريان بسياري دارند.
سنتهاي ازدواج: مقوله ازدواج از مسائل معتنا به خانواده‌هاي لبناني است. تا پيش از تأسيس لبنان بزرگ و تحولات فرهنگي اجتماعي ناشي از آن،از آنجا كه عزب بودن جوان عيب شمرده مي‌شد، ازدواج در سنين پايين رسم بود و پسران جوان معمولاً بين 15 و 20 سالگي ازدواج مي‌كردند و ماندن دختر پس از آن سن در خانه پدر پسنديده نبود. بر اساس همين سنت، در روستاها گاه پدران ناگزير بودند كه دختران خود را در اين سنين به ازدواج مرداني با سنين بالاتر و گاه تا 40 سال درآورند. اين ازدواج‌هاي زودهنگام به دليل پايين بودن سطح آگاهي‌ها و كمبود امكانات بهداشتي، البته در برخي مواقع، عواقب نامطلوب از جمله فوت نوزاد اول و يا مادران، در اولين وضع حمل منجر مي‌شد (ضاهر 1984، 226و227).اين ازدواجها، سنتي اجتماعي و عمدتاً درميان روستانشينان رايج بود، در پي افزايش آگاهي‌هاي اجتماعي و بهداشتي به ويژه در
ميان مسيحيان كه بيش از ديگر طوائف تحت تأثير فرهنگ و آموزه‌هاي غربي بودند، به تدريج كاهش يافت. امروزه به طور خاص در شهرهاي بزرگ، چنين ازدواج‌هايي به ندرت صورت مي‌گيرد؛ زيرا علاوه بر موارد پيش‌گفته، به دليل شرايط اقتصادي و مشكلات هزينه‌هاي بالا براي تأمين نيازهاي اوليه تشكيل يك زندگي خانوادگي كه گاه جوان لبناني را ناگزير از مهاجرت به خارج از كشور مي‌كند، عملاً سن ازدواج افزايش يافته است. در عين حال همچنان مواردي از ازدواج در سنين پايين در اين كشور صورت مي‌گيرد. طبق آمار موجود، در سال 2009، 2% از زنان ميان 15 تا 49 سال سن پيش از 15 سالگي و 13% آنان پيش از 18 سالگي ازدواج كرده‌اند (ادارة الاحصاء المركزي 2012، SIF.2).
روش ازدواج در ميان طوائف لبناني، تفاوت‌ها و البته هماننديهايي دارد. در ميان مسلمانان، معمولاً پرداخت مهريه در دو مرحله صورت مي‌گيرد؛ بخشي از آن در ابتداي امر و بخشي ديگر كه سنگين‌تر است، عندالمطالبه به زن پرداخت مي‌شود. در ميان خانواده‌هايي كه گرايش مذهبي دارند، تعيين سفر حج به عنوان بخشي از مهريه مرسوم است. همچنين در ميان مسلمانان عرف بر آن است كه جهيزيه را داماد تأمين كند و تنها در برخي مناطق، با افزايش مهريه، تأمين آن بر عهده خانواده عروس قرار مي‌گيرد. ازدواج در ميان مسيحيان نيز با تفاوت‌هاي عمده‌اي نسبت به ازدواج‌هاي مرسوم در ميان مسلمانان صورت مي‌گيرد. معمولاً يك ماه پييش از نامزدي كشيش منطقه محل سكونت خانواده‌هاي دختر و پسر ، موضوع ازدواج آنان را در جمع حاضران كليسا اعلام مي‌كند و چنانچه اعتراضي وجود نداشت، مراحل بعدي پي گرفته مي‌شود. پس از توافق دختر و پسر براي ازدواج در آينده، مدتي را به آشنايي با يكديگر مي‌گذرانند (البستاني، 1969،1 ،174). در مرحله بعد با ازدواج قطعي موافقت و به اجراي موارد توافق شده در مرحله اول اقدام مي‌كنند.
سنتهاي ازدواج در ميان طوائف مختلف مسيحيان لبنان تفاوت‌هايي دارد. اين تفاوت‌ها بخصوص ميان مسيحيان شرقي و مسيحيان وابسته به كليساي واتيكان مشهود است. قوانين و آئين‌هاي ازدواج در ميان مسحيان از قرن نوزدهم تحت تأثير قوانين و سنتهاي غربي قرار داشته است كه تا پيش از دوره قيموميت فرانسه چندان آشكار نبودو از آن پس با تشويق فرانسويان به طور آشكار رعايت مي‌شد (ضاهر، 228). مسيحيان ارتدوكس، مجلس عقد را به عنوان يك جشن ديني تلقي مي‌كنند. در ميان كاتوليكها حداقل سن ازدواج،16سال براي پسران و 15 براي دختران است. حداقل سن ازدواج در ميان ارمنيهاي ارتدوكس براي پسران 16 و 14 سال براي دختران و در ميان پروتستان‌ها 18 سال براي پسران و 16 سال براي دختران است. درزي‌هاي لبنان نيز بسياري از سنتهاي قديمي ازدواج از جمله ازدواج دختر با پسرعمو و با پسردائي را رعايت مي‌كنند. آنان به شدت نسبت به ازدواج دختر يا پسر درزي با افراد غيردرزي حساس و آن را مردود مي‌دانند. (زهرالدين 1994، 276). از ديگر سنتهاي مربوط به ازدواج در ميان درزيها، نامزدي دختر و پسر از دوران كودكي و گاه، هنگام تولد دختر است (البستاني ، 1 ، 174).
زجل خواني*: زجل، نوعي شعرخواني با لهجه عاميانه است كه معمولاً به شكل ارتجالي سروده مي‌شود. هنر شعر زجلي از جمله عناصر ميراث فرهنگ عمومي مردم لبنان است. در شعرخواني زجل به زيبايي‌هاي طبيعت، افتخارات ملي، زندگي روزمره، مسائل اجتماعي و انساني پرداخته می شود. دربرخی موارد نيز به صورت مناظره ميان شاعران سروده و خوانده مي‌شود و گاه تا نيمه‌هاي شب ادامه مي‌يابد .ازآنجا که شعرزجل با لهجه عامیانه خوانده می شودوبه فهم عمومی نزدیک است همواره مورداستقبال قرارمی گیردو از جمله تفريحات سنتي مردم لبنان است.
* با استفاده از وب سايت وزارت اطلاع‌رساني لبنان به آدرس: www.ministryinfo.gov.Lb