آداب و رسوم لبنان
لبنان به دلیل سکونت طوائف مختلف مذهبی از آداب و سنتهای متنوع و گوناگونی برخوردار است. بسیاری از رسوم و سنتهای طوائف لبنانی با همکیشان آنان در دیگر کشورها مشابه است و در طول قرون نیز برخی تفاوتها پدید آمده است. در میان مسلمانان نیز آداب و سنتهای مشترکی وجود دارد و در عین حال اهل سنت و شیعیان برخی آداب و سنتهای ویژه خود را دارند. درزیها و علویها نیز هر چند در زمره طوائف مسلمان بهشمار میروند برخی سنتهای کاملاً متفاوت با دیگر مذاهب اسلامی دارند. این تفاوتها در میان مذاهب مسیحی شرقی و غربی نیز به چشم میخورد.
سنت های ماه مبارک رمضان در لبنان
ماه مبارک رمضان در لبنان مناسبتی شبه ملی تلقی میشود و برای مسلمانان آداب و سنتهای ویژهای را به همراه دارد و گاه مسیحیان هم در برخی برنامههای سنتی این ماه با مسلمانان مشارکت میکنند. سنت کوبیدن بر طبل توسط مردی که به او مسحراتی گفته میشود به همراه شعرخوانی و با لباس سنتی در سحرهای رمضان، هرچند نه به قوت و گستردگی گذشته، همچنان در کوچهها و خیابانهای برخی مناطق مسلماننشین انجام میشود. برپایی خیمههای رمضانی در محلهها است. جمع آوری کمکهای مردمی برای نیازمندان نیز در این ماه انجام میشود. شلیک توپ به هنگام افطار و سحر هم سنتی برای جای مانده از دوره حاکمیت عثمانی هاست. افطاری دادن از جمله سنتهای دیرینه مسلمانان این کشور است که گاه پیروان دیگر ادیان نیز در این مراسم شرکت میکنند. موسسات خیریه هم در این ماه با برپایی مراسم افطاری، به جمع آوری کمکهای مالی مبادرت میورزند.
غذای سنتی لبنان[۱][i]
لبنان به لحاظ تنوع غذایی از کشورهای مشهور خاورمیانه است. هر چند سفره لبنانی آمیزهای از غذاهای غربی و شرقی است، غذاهای عربی و ترکی همراه با انواع شرینیجات و سهم عمدهای در آن دارند. مواد غذایی غنی، روغن زیتون، انواع سبزیجات و آب لیمو در ترکیب سفره غذای لبنانیها نقش اساسی دارد.
معروف ترین پیش غذاهای لبنانی عبارتند از: باباغنوج از ترکیب بادمجان کبابی، ارده، روغن زیتون و سیر تهیه میشود. حُمّص از ترکیب نخود پخته چرخ کرده، ارده و سیر و روغن زیتون فراهم میآید. تبَّوله نوعی سالاد عربی است که از بلغور پخته، گوجهفرنگی، نعناء و جعفری و آب لیمو ترش ترکیب میشود. فَتّوش نیز نوعی دیگر از سالاد است که شامل خیار، گوجهفرنگی ،کاهو، نعنا و تکه های سرخ شده نان لبنانی و آب لیمو ترش است. مکدوس به عنوان پیش غذا و یا همراه غذا مصرف میشود و ماده اصلی آن بادمجان است که در شکم آن گردو و فلفل قرار دارد و مدتی در روغن زیتون قرار داده میشود.
از جمله غذاهای لبنانی مجدره است که نوعی غذای عدسی با مخلفات مربوطه است. کَبْسه شامل برنج و گوشت گوسفند یا مرغ است که آن را با صنوبر و خلال بادام تزیین میکنند. فته نوعی آبگوشت است که موقع مصرف گاه ماست هم به آن اضافه میشود. ورق عنب نیز همان دلمه است که با برگ مو و مواد داخل آن و گاه همراه گوشت چرخ کرده تهیه میشود. کوسه محشی غذای لبنانی و ماده اصلی آن کدوست که شکم آن را از گوشت و پیاز و گوجه و صنوبر پر میکنند. انواع کباب با گوشت گوسفند نیز معمولاً یکی از غذاهای اصلی سفرههای لبنانی است. شیش طاووق هم نوعی کباب گوشت مرغ است که شباهتی با جوجه کباب ایرانیها دارد.
از جمله غذاهای نسبتاً آماده میتوان به مناقیش و لحم بعجین اشاره کرد. مناقیش شامل خمیر نان است که روی آن را با پنیر مخصوص و یا زعتر که نوعی سبزی خشک و معطر است میپوشانند و در فر مخصوص آن را میپزند. این ماده غذایی بیشتر به عنوان صبحانه مصرف میشود. لحم بعجین نیز شامل خمیر نان و گوشت چرخ کرده گوسفند و گوجهفرنگی است که در فر پخته میشود و در تمام ساعات روز قابل استفاده است. ساندویچ فلافل و شاورما نیز از جمله غذاهای آمادهاست که مشتریان بسیاری دارند.
ازدواج در لبنان
مقوله ازدواج از مسائل معتنابه خانوادههای لبنانی است. تا پیش از تأسیس لبنان بزرگ و تحولات فرهنگی اجتماعی ناشی از آن، از آنجا که عزب بودن جوان عیب شمرده میشد، ازدواج در سنین پایین رسم بود و پسران جوان معمولاً بین 15 و 20 سالگی ازدواج میکردند و ماندن دختر پس از آن سن در خانه پدر پسندیده نبود. بر اساس همین سنت، در روستاها گاه پدران ناگزیر بودند که دختران خود را در این سنین به ازدواج مردانی با سنین بالاتر و گاه تا 40 سال درآورند. این ازدواجهای زودهنگام به دلیل پایین بودن سطح آگاهیها و کمبود امکانات بهداشتی، البته در برخی مواقع، عواقب نامطلوب از جمله فوت نوزاد اول و یا مادران، در اولین وضع حمل منجر میشد.[۲] این ازدواجها، سنتی اجتماعی و عمدتاً در میان روستانشینان رایج بود، در پی افزایش آگاهیهای اجتماعی و بهداشتی به ویژه در میان مسیحیان که بیش از دیگر طوائف تحت تأثیر فرهنگ و آموزههای غربی بودند، به تدریج کاهش یافت. امروزه به طور خاص در شهرهای بزرگ، چنین ازدواجهایی به ندرت صورت میگیرد؛ زیرا علاوه بر موارد پیشگفته، به دلیل شرایط اقتصادی و مشکلات هزینههای بالا برای تأمین نیازهای اولیه تشکیل یک زندگی خانوادگی که گاه جوان لبنانی را ناگزیر از مهاجرت به خارج از کشور میکند، عملاً سن ازدواج افزایش یافته است. در عین حال همچنان مواردی از ازدواج در سنین پایین در این کشور صورت میگیرد. طبق آمار موجود، در سال 2009، 2% از زنان میان 15 تا 49 سال سن پیش از 15 سالگی و 13% آنان پیش از 18 سالگی ازدواج کردهاند.[۳]
روش ازدواج در میان طوائف لبنانی، تفاوتها و البته همانندیهایی دارد. در میان مسلمانان، معمولاً پرداخت مهریه در دو مرحله صورت میگیرد؛ بخشی از آن در ابتدای امر و بخشی دیگر که سنگینتر است، عندالمطالبه به زن پرداخت میشود. در میان خانوادههایی که گرایش مذهبی دارند، تعیین سفر حج به عنوان بخشی از مهریه مرسوم است. همچنین در میان مسلمانان عرف بر آن است که جهیزیه را داماد تأمین کند و تنها در برخی مناطق، با افزایش مهریه، تأمین آن بر عهده خانواده عروس قرار میگیرد. ازدواج در میان مسیحیان نیز با تفاوتهای عمدهای نسبت به ازدواج های مرسوم در میان مسلمانان صورت میگیرد. معمولاً یک ماه پیش از نامزدی کشیش منطقه محل سکونت خانوادههای دختر و پسر، موضوع ازدواج آنان را در جمع حاضران کلیسا اعلام میکند و چنانچه اعتراضی وجود نداشت، مراحل بعدی پی گرفته میشود. پس از توافق دختر و پسر برای ازدواج در آینده، مدتی را به آشنایی با یکدیگر میگذرانند.[۴] در مرحله بعد با ازدواج قطعی موافقت و به اجرای موارد توافق شده در مرحله اول اقدام میکنند.
سنتهای ازدواج در میان طوائف مختلف مسیحیان لبنان تفاوتهایی دارد. این تفاوتها به خصوص میان مسیحیان شرقی و مسیحیان وابسته به کلیسای واتیکان مشهود است. قوانین و آیینهای ازدواج در میان مسیحیان از قرن نوزدهم تحت تأثیر قوانین و سنتهای غربی قرار داشته است که تا پیش از دوره قیمومیت فرانسه چندان آشکار نبود و از آن پس با تشویق فرانسویان به طور آشکار رعایت میشد.[۵] مسیحیان ارتدوکس، مجلس عقد را به عنوان یک جشن دینی تلقی میکنند. در میان کاتولیک ها حداقل سن ازدواج، 16 سال برای پسران و 15 برای دختران است. حداقل سن ازدواج در میان ارمنی های ارتدوکس برای پسران 16 و 14 سال برای دختران و در میان پروتستانها 18 سال برای پسران و 16 سال برای دختران است. درزیهای لبنان نیز بسیاری از سنتهای قدیمی ازدواج از جمله ازدواج دختر با پسر عمو و با پسر دایی را رعایت میکنند. آنان به شدت نسبت به ازدواج دختر یا پسر درزی با افراد غیر درزی حساس و آن را مردود میدانند.[۶] از دیگر سنتهای مربوط به ازدواج در میان درزیها، نامزدی دختر و پسر از دوران کودکی و گاه، هنگام تولد دختر است.[۴]
زجل خوانی در لبنان[۷]
زجل، نوعی شعرخوانی با لهجه عامیانه است که معمولاً به شکل ارتجالی سروده میشود. هنر شعر زجلی از جمله عناصر میراث فرهنگ عمومی مردم لبنان است. در شعرخوانی زجل به زیباییهای طبیعت، افتخارات ملی، زندگی روزمره، مسائل اجتماعی و انسانی پرداخته میشود. دربرخی موارد نیز به صورت مناظره میان شاعران سروده و خوانده میشود و گاه تا نیمههای شب ادامه مییابد. از آنجا که شعر زجل با لهجه عامیانه خوانده می شود و به فهم عمومی نزدیک است همواره مورد استقبال قرار می گیرد و از جمله تفریحات سنتی مردم لبنان است.[۸]
پاورقی
[i] اطلاعات این بخش با استفاده از منبع زیر ارائه شده است:
- اطلاعات میدانی نگارنده
نیز نگاه کنید به
- فرهنگ عمومی لبنان
- آداب و رسوم روسیه
- آداب و رسوم کانادا
- آداب و رسوم کوبا
- آداب و رسوم مصر
- آداب و رسوم تونس
- آداب و رسوم افغانستان
- آداب و رسوم عامیانه ی مردم چین
- آداب و روسوم جشن سال نو در ژاپن
- آداب و رسوم سنگال
کتابشناسی
- ↑ برگرفته از https://www.beirut.icro.ir
- ↑ ضاهر، مسعود. (1984). تاریخ لبنان الاجتماعي. الطبعة الثانية. بيروت: دار المطبوعات الشرقية، ص. 226_227.
- ↑ ادارة الاحصاء المركزي. (2012). SIF-2، گزارشهای اداره مرکزی آمار لبنان.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ البستاني، الدكتور فؤاد افرام. (1969). لبنان، مباحث علمية واجتماعية. (الجزء الأول). بیروت: منشورات الجامعة اللبنانية، ص. 174.
- ↑ ضاهر، مسعود. (1984). تاریخ لبنان الاجتماعي. الطبعة الثانية. بيروت: دار المطبوعات الشرقية، ص. ۲۲۸.
- ↑ زهر الدين، صالح. (1994). تاريخ المسلمين الموحدين الدروز. الطبعة الثانية. بیروت: المركز العربي للابحاث والتوثيق، ص. 276.
- ↑ برگرفته از https://www.ministryinfo.gov.lb
- ↑ صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ لبنان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص. 215-220.