مراکز پژوهشی لبنان
طي نيمه دوم قرن گذشته با توجه به فضاي باز فرهنگي لبنان، دهها مركز مطالعاتي و پژوهشي در زمينه‌هاي گوناگون سياسي، فرهنگي و اجتماعي در اين كشور فعال بودند. تعداد قابل توجهي از اين مراكز با هزينه و حمايت كشورهاي عربي و برخي كشورهاي غربي و برخي نيز توسط احزاب و جريانهاي سياسي تاسیس و تعدادي نيز وابسته به طوائف مذهبي بودند. هر چند برخي از اين مركز پس از جنگ داخلي و تغيير شرايط در اين كشور تعطيل شدند، بسياري از آنها همچنان به فعاليت‌هاي علمي و پژوهشي خود ادامه مي‌دهند كه ذيلاً برخي از آنها معرفي مي‌شوند:
مركز دراسات الوحدة العربية: اين مركز كه يكي از فعالترين مركز مطالعاتي جهان عرب طي دهه‌هاي گذشته است، در سال 1975 به همت جمعي از فرهيختگان و پژوهشگران عرب در بيروت تأسيس شد. آثار پژوهشي اين مركز كه به بيش از 400 عنوان مي‌رسد، عموماً با رويكرد وحدت عربي و شامل موضوعات گوناگون سياسي،اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي كشورهاي عربي است. مجله المستقبل العربي نيز توسط اين مركز منتشر مي‌شود. (با استفاده از وب سايت مركز به آدرس: www.caus.Lb)
مؤسسة الدراسات الفلسطينیۀ: يكي از معدود مراكز مطالعاتي درجهان است كه منحصراً به مسائل فلسطين مي‌پردازد. هيئت امناي اين مركز مطالعاتي كه در سال 1963 در بيروت تأسيس شد، شامل بيش از 40 تن از شخصيت‌هاي علمي و سياسي عرب است. انتشار مجموعه قابل توجهي از كتب، اسناد و گزارش‌هاي گوناگون اعم از تاريخي و معاصر، در كارنامه فعاليت‌هاي اين مركز قرار دارد. پايگاه اينترنتي اين مركز نيز از سال 2003 ايجاد ومجموعه‌اي از آثار منتشر شده مركز از اين طريق در اختيار علاقمندان مطالعه و پژوهش در موضوع فلسطين قرار گرفته است. همچنين، اين پايگاه اينترنتي دو نشريه الكترونيكي گزيده‌هاي نشريات عبري و اخبار روزانه مسئله فلسطين و تحولات آن را در دسترس همگان قرار داده است. مجله الدراسات الفلسطينیة نيز توسط اين مؤسسه منتشر مي‌شود. مؤسسه مطالعات فلسطين همچنين داراي دفاتري در واشنگتن، رام الله وپاريس است. (بااستفاده ازوب سايت مؤسسه به آدرس: www.palestinestudies.org)
مركز الدراسات الاستراتیجيۀ للابحاث و التوثيق: مركز مطالعات، پژوهش‌هاي استراتژيك و اسناد در سال 1990 در بيروت تأسيس شده است. محورهاي عمده مورد اهتمام اين مركز مطالعاتي عبارت است از نزاع اعراب و اسرائيل، نظامهاي سياسي جهان عرب، كشورهاي اسلامي همجوار به ويژه ايران و تركيه و نيز استراتژي‌ها و سياستهاي بين‌المللي تأثيرگذار بر روند تحولات خاورميانه. فصلنامه شؤون الاوسط كه به بررسي و تحليل موضوعات سياسي و استراتژيك خاورميانه مي‌پردازد، ارگان اين مركز است. همچنين تاكنون چند شماره از فصلنامه ايران و العرب توسط مركز مزبور انتشار يافته است. (با استفاده از وب سايت مركز به آدرس: www.cssrd.org.lb)
المعهد الآلماني للابحاث الشرقيۀ: اين مؤسسه آلماني كه به پژوهش‌هاي شرق شناسی اهتمام دارد در سال 1961 با حمايت سفارت آلمان در بيروت تأسيس شد. مطالعه تاريخ و ميراث فرهنگي و ديني شرق، تاريخ معاصر خاورميانه و جهان عرب و نيز مطالعات اسلامي مسيحي، محورهاي فعاليت اين مؤسسه است. از مهمترين انتشارات مؤسسه مزبور، دو مجموعه پژوهش‌هاي بيروتي و بیبلوتيكا اسلاميكا است. پژوهش‌هاي بيروتي شامل 220 كتاب تحقيقي در موضوعات خاورميانه‌اي است. بیبلوتيكا اسلاميكا نيز شامل حدود 120 مجلد كتاب در حوزه زبان و ادبيات و نيز فلسفه اسلامي است. (با استفاده از وب سايت مؤسسه به آدرس: www.orient-institut.org)
المركز اللبناني للدراسات:محور عمده فعاليت‌هاي اين مركز، مطالعه سياستهاي كلي در زمينه مسائل سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي است. مركزلبنانی مطالعات در سال 1989 در بيروت تأسيس شده است و تاكنون پروژه‌هاي مشتركي را با برخي از مراكز پژوهشي جهان اجرا كرده است كه يكي از آنها با مركز جهاني پژوهش‌هاي توسعه در كانادا با موضوع چگونگي و سطح تأثيرگذاري تحولات اجتماعي در جوامع عرب بر فعاليت‌هاي حزبي است. اين مركز همچنين تاكنون دهها كتاب پژوهشي منتشر كرده است كه بررسي موضوع فقر در لبنان، نظام قضائي لبناني، بخش صنعت: وضع موجود و سياستهاي آينده، نيروي كار و سياست بازار كار لبنان و صنايع فرهنگي در لبنان از جمله آنهاست. مجله ابعاد نيز انتشارات اين مركز است كه به موضوعات علمي، سياسي، اجتماعي، فرهنگي و محيط زيست جهان عرب مي‌پردازد. (با استفاده از وب سايت مركز به آدرس: www.Leps-Lebanon.org)
تجمع الباحثات اللبنانيات: اين انجمن علمي كه مجموعه‌اي از زنان پژوهشگر لبنان را در برمي‌گيرد در سال 1993 و با هدف تقويت و توسعه فعاليت‌هاي پژوهشي در ميان زنان تأسيس شده است. مسائل سياسي، اجتماعي، فرهنگي و تربيتي در لبنان و جهان عرب، محورهاي عمده فعاليت‌هاي پژوهشي در اين انجمن است و تاكنون دهها سمينار، ميزگرد و نشست علمي در خصوص مسائل مورد اشاره برگزار كرده است. اين انجمن همه ساله كتاب سال باحثات را كه مجموعه‌اي از مقالات پژوهشي در زمينه يكي از موضوعات مورد اشاره است، منتشر مي‌كند. (با استفاده از وب سايت انجمن به آدرس: www.bahithat.org)
مركز الامام موسي الصدر للابحاث و الدراسات: اهتمام اصلي اين مركز، گردآاوري و آرشيو اسناد و ميراث امام سيدموسي صدر و انجام مطالعه و پژوهش در اين زمينه و انتشار آنهاست. برگزاري نشستهاي علمي در اين خصوص و نيز گفتگوي اديان از فعاليت‌هاي اين مركز بشمار مي‌رود. (با استفاده از وب سايت مرکزبه آدرس: www.Imamsadr.net)
مؤسسة الفكر الاسلامي المعاصر للدراسات و البحوث: اين مؤسسه كه از مراكز نسبتاً جديد مطالعات لبنان است، با حمايت علامه سيدمحمد فضل الله تأسيس شده و محور اصلي فعاليت‌هاي آن مطالعه و پژوهش در انديشه اسلامي معاصر و تحولات سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي جوامع اسلامي است. (با استفاده از وب سايت مؤسسه به آدرس: www.Islammoasser.org)
المركز الاستشاري للدراسات و التوثيق: مركز مشاوره مطالعات و آرشيو اسناد وابسته به جنبش حزب اله است كه به موضوعات پژوهشي مورد نياز اين جنبش همچون مسئله مقاومت و روند تحولات مسئله فلسطين اهتمام دارد. مطالعه مستمر موضوعات توسعه و استراتژيك محلي، منطقه‌اي و بين‌المللي از فعاليت‌هاي عمده اين مركز بشمار مي‌روند. آرشيو اسناد و بانك اطلاعات در زمينه‌هاي مورد اهتمام نيز از بخش‌هاي فعال اين مركز است. (با استفاده از وب سايت مركز به آدرس: www.dirasat.net)
مركز الزيتونۀ للدراسات و الاستشارات: محور عمده مورد اهتمام مركز مطالعات و مشاوره‌هاي پژوهشي الزيتونه كه در سال 2004 تأسيس شد، مسئله فلسطين و روند تحولات آن است. مطالعه مسائل جهان عرب نيز در زمره فعاليت‌هاي اين مركز است كه تحت حمايت جنبش فلسطينی حماس قرار دارد. شوراي اين مركز را مجموعه‌اي از استادان و پژوهشگران لبناني و عرب متخصص مسائل فلسطين تشكيل مي‌دهند.( با استفاده از وب سايت مركز به آدرس: www.alzaytouna.net)
*- در معرفي مراكز پژوهشي غيردانشگاهي، اضافه بروب سايت مراكز مزبور، از منابع زير نيز استفاده شده است:
1- رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در بيروت؛ 2010، مراكز الدراسات و الابحاث في لبنان
2- اطلاعات ميداني نگارنده