مطبوعات در لبنان
روزنامه‌ها و مجلات*
دو روزنامه السفير و النهار از حرفه‌اي ترين و تأثيرگذارترين روزنامه‌هاي لبناني هستند. روزنامه النهار در سال 1933 توسط جبران تويني تأسيس شد و در سالهاي نزديك به استقلال فعاليت‌هاي گسترده‌اي داشت. اين روزنامه داراي گرايش راست و مخالف جريان مقاومت و سياستهاي جمهوري اسلامي ايران است؛ در عين حال ديدگاه‌هاي ديگر نيز در اين روزنامه انعكاس مي‌يابد. روزنامه النهار در سالهاي اخير به عنوان سخنگوي غيررسمي ائتلاف 14 مارس شناخته مي‌شود. روزنامه السفير در سال 1974 توسط طلال سلمان بنيانگذاري شد و طي سالها فعاليت حرفه‌اي توانسته است جايگاه شايسته‌اي را در لبنان و جهان عرب از آن خود كند. اين روزنامه كه خود را روزنامه لبنان در ميهن عربي و روزنامه ميهن عربي در لنبان مي‌داند، سعي بر آن داشته است كه استقلال خود را حفظ كند. هر چند اين روزنامه چپگرا گاه برخي انتقادات را نسبت به جمهوري اسلامي و جريان مقاومت ابراز مي‌دارد، در مجموع از حاميان مقاومت در لبنان و فلسطين بوده و مخالف مواضع غرب گرايانه جريانهاي سياسي اين كشور است. روزنامه اللواء نيز از جمله روزنامه‌هاي قديمي لبنان است كه در سال 1963 تأسيس شد. ويژگي اين روزنامه در انتشار چند ضميمه هفتگي است كه از جمله آنها اللواء الرياضي روزهاي شنبه منتشر و شامل گزارش‌هاي متنوع از فعاليت‌هاي ورزشي در لبنان و جهان است. اللواء صيدا و جنوب نيز ديگر ضميمه اين روزنامه است كه همه هفته روزهاي چهارشنبه منتشر مي‌شودو به انعكاس فعاليت‌هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي جنوب مي‌پردازد. روزنامه اللواء پس از ترور رفيق حريري، مواضعي انتقادي نسبت به جريان مقاومت اتخاذ كرده و به جريان المستقبل گرايش دارد. روزنامه الاخبار در سال 1953 آغاز به انتشار كرد و پس از مدتي تعطيل شد و در سال 2006 مجدداً پا به عرصه مطبوعات گزارده و توانسته است طي چند سال، جايگاه مناسبي را در اين عرصه از آن خود كند. عليرغم خط مشي لائيك، اين روزنامه بطور اصولي از جريان مقاومت حمايت مي‌كند. انتشار اسناد ويكيليس در خصوص ارتباط برخي شخصيت‌هاي لبناني با سفارت آمريكا بر اعتبار آن افزود. روزنامه الحيات كه در سال 1946 فعاليت خود را آغاز كرد هر چند اصالتاً روزنامهاي لبناني بوده است، در سالهاي اخير به عنوان روزنامهاي عربي بين‌المللي شناخته مي‌شود. دفتر مركزي روزنامه در لندن ومالكيت آن در اختيار سعوديها و مخالف جريان مقاومت است. اين روزنامه همزمان با لندن در بيروت نيز چاپ مي‌شود و از جمله روزنامه‌هاي تأثيرگذار در جهان عرب است. روزنامه الشرق الاوسط نيز روزنامهاي عربي بين‌المللي است كه اولين شماره آن در سپتامبر 1978 منتشر شد. مالك اين روزنامه يك مؤسسه سعودي و دفتر مركزي آن در لندن است و براي مخاطبان عرب زبان در سراسر جهان منتشر مي‌شود. الشرق الاوسط همزمان با لندن در برخي پايتخت‌هاي عربي از جمله قاهره، رياض و بيروت هم چاپ مي‌شود. مواضع سياسي روزنامه حمايت از عربستان سعودي، مخالفت با جريان مقاومت و سياستهاي جمهوري اسلامي ايران است. روزنامه االمستقبل ارگان حزب المستقبل است كه در سال 1998 توسط رفيق حريري راه‌اندازي شد. هر چند اين روزنامه در سالهاي اوليه با پشتوانه مالي حريري توانست با به كارگيري مجموعه‌اي توانمند از روزنامه‌نگاران لبناني در صحنه مطبوعات لبنان جايگاه مقبولي را از آن خود كند، پس از ترور حريري و شكل‌گيري ائتلاف 14 مارس، رسماً در جايگاه سخنگوي اين ائتلاف قرار گرفت و از جايگاه گذشته خود تنزل يافت. روزنامه المستقبل از جمله نشريات مخالف مقاومت و جمهوري اسلامي ايران و حامي سياستهاي سعودي در منطقه است. روزنامه البيرق از روزنامه‌هاي قديمي لبنان و مدير آن طي چند دهه اخير رئيس سنديكاي روزنامه‌نگاران لبنان بود. اين روزنامه تلاش مي‌كند ضمن حفظ بيطرفي، با همه گروه‌هاي سياسي اين كشور ارتباط داشته باشد. روزنامه البيرق نسبت به مقاومت موضع متعادل و گاه حمايتگرانه دارد. روزنامه صدي البلد از جمله روزنامه‌هاي جديدالتأسيس لبنان است و اولين شماره آن در دسامبر 2003 منتشر شد. روزنامه صدي البلد از همان آغاز انتشار سعي بر حفظ بيطرفي، حرفه‌اي بودن و تأكيد بر همزيستي مسالمت‌آميز داشته است و مخالف طائفه‌گرائي است. اين روزنامه با هر دو ائتلاف 14 و 8 مارس در ارتباط بوده و عليرغم انتقادات گاه به گاه، در مجموع، موضعي مثبت در خصوص مقاومت و جمهوري اسلامي ايران دارد. روزنامه الديار در دهه 80 تأسيس ودر دهه 90 قرن گذشته يكي از روزنامه‌هاي مطرح لبنان بوده است و امروز به دليل حضور رقباي قدرتمند نتوانسته است جايگاه پيشين خود را حفظ كند. عليرغم دريافت كمكهاي مالي از عربستان سعودي و حريري در سالهاي گذشته، از روزنامه‌هاي حامي مقاومت به شمار مي‌رود. الانوار ديگر روزنامه لبناني است كه در فضاي رسانه‌اي دهه‌هاي پاياني قرن بيستم نقش برجسته‌اي داشت و از حاميان ناسيوناليسم ناصري بود. در سالهاي اخير مواضعي نزديك به ائتلاف 14 مارس داردو در عين حال سعي مي‌كند رابطه خود را با جريان مقاومت حفظ كند.
در لبنان تعدادي روزنامه به زبان‌هاي خارجي نيز منتشر مي‌شوند كه مهمترين آنها عبارتند ازThe Daily star و L,oriant-Lejour. هر دو روزنامه با ائتلاف 14مارس روابط نزديك داشته و از جمله نشريات مخالف جريان مقاومت در اين كشور ند.
مجلات متعدد و متنوعي در لبنان منتشر مي‌شود كه تعداد آنها در گذشته بيشتر از امروز بود و مخاطبان بسياري در جهان عرب داشتند؛ امروز اما از تعداد مخاطبان و تأثيرگذاري آنها كاسته شده است. الافكار از جمله هفته‌نامه‌هاي سياسي لبنان است كه انشتار آن از سال 1938 آغاز شد. مشي مجله حفظ ارتباط با همه گروه‌هاي سياسي است و در حالي كه روابط خوبي با كشورهاي عرب به ويژه عربستان دارد، فاصله يكساني را با حزب‌اله و حزب المستقبل حفظ كرده است. الاسبوع العربي، ديگر هفته‌نامه سياسي عليرغم آن كه از حاميان ائتلاف 14 مارس است، نسبت به مقاومت و جمهوري اسلامي ايران مستقيماً موضعگيري نمي‌كند. هفته‌نامه سياسي الحوادث نيز از جمله مجلات سياسي لبنان است كه در گذشته نقش پررنگي در صحنه مطبوعاتي اين كشور داشت و امروز، چنان جايگاهي را از دست داده است. اين مجله عليرغم آن كه مالكان آن روابط نزديكي با سران كشورهاي عرب دارند، نسبت به مقاومت موضعگيري منفي اتخاذ نمي‌كند. مجله الانتقاد از نشريات وابسته به جريان مقاومت و حزب‌اله است كه محور آن مسائل سياسي و منعكس كننده مواضع سياسي اين حزب است و اخيراً به شكل الكترونيكي منتشر مي‌شود. الشراع، ديگر مجله سياسي لبنان است كه در دهه 1980 يكي از مجلات جنجالي لبنان به شمار مي‌رفت. خبر سفر محرمانه هيئت آمريكايي به ايران به سرپرستي مك فارلين در سال 1365 براي اولين بار در اين مجله انتشار يافت. با وجود آن كه حسن صبرا سردبير اين مجله شيعه است، دارای موضع مخالف با مقاومت و جمهوري اسلامي ايران است و در سالهاي اخير از حاميان ائتلاف 14 مارس است. مجله ماهانه الوحدة الاسلامية از جمله مجلات اسلامي لبنان است كه از سوي تجمع علماي مسلمين لبنان (شامل شيعه و سني) منتشر مي‌شود و محور آن مسائلي اسلامي با موضوعات فرهنگي، سياسي و اجتماعي است. الانباء مجله وابسته به حزب التقدمي الاشتراكي است و موضعگيري‌هاي آن به تناسب مواضع سياسي حزب صورت مي‌گيرد. الصياد ديگر مجله لبناني است كه نسبت به حزب المستقبل موضع تأييدآميز دارد ولي در عين حال موضع آشكاري عليه حريان مقاومت اتخاذ نمي‌كند. مجله الامان، هفته‌نامه‌اي سياسي است كه به مسائل جهان اسلام توجه دارد. اين مجله كه منعكس كننده مواضع و ديدگاه‌هاي جماعت اسلامي لبنان است عليرغم برخي انتقادات، در مجموع نسبت به جريان مقاومت و جمهوري اسلامي ايران موضع تأييدآميز دارد.
بجز مجلات دانشگاهي و نشريات وابسته به مراكز پژوهشي كه در جاي خود به آنها اشاره شد، دهها مجله علمي، فكري و فرهنگي ادبي در اين كشور منتشر مي‌شود كه علاوه بر داخل، در برخي كشورهاي عربي و اسلامي مخاطباني دارند. از مجله اين مجلات مي‌توان از فصلنامه الفكر العربي المعاصر كه توسط مركز الانماء القومي منتشر مي‌شود، فصلنامه الفكر العربي از نشريات معهد الانماء العربي، فصلنامه المنهاج از انتشارات مركز الغدير و فصلنامه المحجة البيضاء در حوزه فلسفه دين كه معهد المعارف الحكميۀ آن را منتشر مي‌كند، نام برد. مجله الآداب نيز كه به صورت دو ماهانه منتشر مي‌شود، در هر شماره به موضوعاتي همچون انديشه سياسي، شعر، داستان‌نويسي، نمايشنامه و فرهنگ عمومي مي‌پردازد. اين مجله كه از سوي دارالاداب انتشار مي‌يابد، در واقع آرشيو مكتوب بيش از نيم قرن تاريخ فرهنگي و ادبي جهان عرب و يكي از مراجع پژوهشي در حوزه انديشه، فرهنگ، هنر و ادبيات معاصر عرب است.
علاوه آنها، تعداد بسياري مجلات است هفتگي و ماهانه در زمينه‌هاي گوناگون هنري، تفريحي، تبليغي، سياسي، مد لباس و آشپزي در اين كشور منتشر مي‌شود كه مخاطباني محدود داشته و برخي از آنها صرفاً جنبه تجاري و برخي نيز وابسته به احزاب، مراكز ديني و فرهنگي و يا بنگاه‌هاي تجاري است.
* - اطلاعات اين بخش با استفاده از منابع زير ارائه شده است:
1- رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در بيروت، 1389؛ رسانه‌هاي نوشتاري لبنان
2- وب سايت وزارت اطلاع‌رساني لبنان به آدرس: www.ministryinfo.gov.lb