میرزا مهدی پویا
میرزا مهدی پویا: میرزا مهدی پویا معروف به آقا پویا (1900-1973م/ 1317- 1393ق) عالم و مبلغ شیعی در شبه قاره هند و يكي از مفسران و قرآن پژوهان ايراني است كه بيشتر عمر خود را در دو كشور هند و پاكستان گذرانيد. وی در ميان مسلمانان و به‌ويژه شيعيان اين منطقه از شهرت بسيار برخوردار بوده است. وي كه بيشتر آثار قرآني خود را به دو زبان انگليسي و اردو نگاشته است، بيشترين شهرت خود را مديون مقدمه و پاورقي‌هاي تفسيري‌اي است كه بر ترجمهِ انگليسي قرآن، اثر ميراحمدعلي نوشته است. وي در سال 1317 هجري قمري (1900 ميلادي) در شهر يزد متولد شد. پدرش حجةالاسلام آقا ميرزا محمدحسن، معروف به حاج ميرزا آقا (متوفاي 1328 هجري قمري) از شاگردان مرحوم آيت‌الله سيد كاظم طباطبايي يزدي، و جدش حجةالاسلام آقاميرزا محمد جعفر از علماي منطقهِ يزد و شاگرد شيخ مرتصي انصاري بودند. وي پس از انجام تحصيلات ابتدايي و فراگيري دانش‌هاي مذهبي و اندكي رياضيات و هندسه، در شانزده سالگي عازم نجف اشرف شد و مدتي از درس فقه و اصولِ آيت الله سيد كاظم طباطبايي يزدي بهره برد؛ اما بيشترين سال‌هاي تحصيل خود در نجف را نزد آيت‌الله ميرزا حسين نائيني گذراند و به همين جهت به‌جز دروسِ رسمي فقه و اصول، در حوزه‌هاي تفسير قرآن، كلام و فلسفهِ اسلامي نيز تبحّر و تعمّق يافت. وي پس از هفت سال تحصيلات عالي علوم ديني، در بيست و سه سالگي علي رغمِ مخالفتِ استادش، مرحوم آيت الله ميرزا حسين نائيني، از نجف اشرف به شهر مَدررَس در شبه قارهِ هند مهاجرت كرد. مرحوم نائيني از مهاجرت وي ناخرسند بود و بنا به برخي گزارش‌ها كوشيده بود با صدور حكم شرعي، وي را از اين كار منع كند. در كمتر از دو سالي كه پويا در هند به تبليغ و تدريس علوم ديني مشغول بود، زبان انگليسي را فراگرفت و چهار سال بعدي زندگي خود را با همين اشتغالات در شهرِ رامپور گذراند. از آن پس، تا سالها ساكنِ شهرِ ميسور و در دانشگاه اين شهر، مُدَرٍّسِ زبان‌هاي عربي و فارسي بود. با جداييِ پاكستان از شبه قارهِ هند در سپتامبر 1947، پويا به شهر كراچي رفت و تا پايان عمر در حال تبليغ و تاليف و تدريس ديني در آنجا باقي ماند. وي در هفدهم ژوئيهِ 1973 / شانزده جمادي الثاني 1393 در كراچي درگذشت و در گورستانِ ‹‹باغ خراسان›› همان شهر به خاك سپرده شد. پويا افزون بر فعاليت‌هاي تجاري و تبليغي همچون تاسيس چاپخانه، بناي مدرسهِ جعفريهِ كراچي، بنيادگذاري حسينيهِ ايرانيان در آن شهر و كمك‌هاي مالي به مدارس، مساجد و حسينيه‌هاي كراچي، سال‌هاي متمادي در اين شهر مجالس بحث و گفتگو دربارهِ مسائل قديم و جديد ديني - به‌ويژه قرآني - داشت و با عنوان عالمي شيعي، نامبَردار و مورد توجّه و علاقهِ نسل جوان و دانش‌پژوهان شهر بود. اسامي برخي از تاليفات وي عبارت‌اند از: خطبهِ‌استقباليه (به اردو)؛ اصول اسلام؛ مباحث مابعدالطبيعيِ قرآن كريم)؛ صحّت متن و گردآوري قرآن كريم؛ وحي؛ وجود خدا؛ غيبت الهي؛ شهادت به تولد امام دوازدهم در ميان شيعيان، اهل سنت و مرتدان كه پنج كتاب اخير را دو تن از شاگردان وي پس از وفاتش در مجموعه‌اي با عنوانِ ماهيت قرآن كريم: فروغ جاويدان گردآوري و منتشر كرده‌اند. مشهورترين اثرِ ميرزا مهدي پويا پاورقي‌هاي تفسيري و مقدمهِ مفصلي است كه بر ترجمهِ انگليسيِ قرآن، اثرِ ميراحمدعلي نگاشته است. اين ترجمه كه با گرايشِ مذهب اهل‌بيت عليهم‌السلام است، نخستين بار در 1964 در كراچي پاكستان همراه با تقريظات و استفتائاتي از مراجع تقليد شيعهِ نجف و مشهد منتشر شد و پس از انقلاب نيز از سوي انتشارات اسوه در ايران به صورت افست به چاپ رسيده است. (منبع: اینترنت و یادداشتهای خصوصی)