نمایندگی فرهنگی ج. ا. ایران در فرانسه

رایزنی فرهنگی ایران یک واحد فرهنگی است که از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سابقا مسئولیت این واحد به عهده وزارت فرهنگ و هنر و سپس وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود) به منظور انجام فعالیت‌های فرهنگی در خارج دایر می‌گردد. اداره این نمایندگی‌ها بر عهده رایزنان فرهنگی است که به طور مستقیم از طرف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) انتخاب می‌شوند. وابستگی فرهنگی ایران  در فرانسه در سال 1349 تاسیس و بعد به رایزنی تبدیل شد. ساختمان اولیه رایزنی فرهنگی در خیابان فوش(FOCHE) که از محله‌های اعیان‌نشین پاریس است، قرار داشت. در سال 1354، بزرگ نادرزاد رایزن فرهنگی وقت، محل فعلی آن را در خیابان ژان بارت(JEAN BART  ) جستجو  و با اخذ موافقت سفیر وقت آن را خریداری نمود. علت اصلی این انتخاب، همجواری آن با مدرسه آلیانس فرانس (محل اصلی آموزش زبان فرانسه به خارجیان)، محله کارتیه لاتن و دانشگاه سوربن که منطقه فرهنگی، دانشجویی و روشنفکری پاریس است، بوده و حتی سفیر وقت از این که با آغاز تحرکات ضد رژیم پهلوی، رایزنی در معرض تردد مخالفان رژیم قرار می‌گرفته، رایزن فرهنگی را مورد سرزنش قرار داد.

در نخستین ماه پس از پیروزی انقلاب از سوی سرپرستی واحدهای روابط فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی کلیه نمایندگی‌های فرهنگی به استثنای فرانسه و چند کشور دیگر تعطیل و ماموران آنها به تهران احضار شدند. اما واحدهای فرهنگی تعطیل نشده به طور موقت تحت سرپرستی سفارت‌خانه‌های ایران در کشورهای مربوطه قرار گرفتند. وزارت فرهنگ و آموزش عالی در تاریخ 17 مرداد 1357 آقای ابوالحسن جلیلی را به عنوان رایزن فرهنگی منصوب و ایشان از تاریخ 16 شهریور 1357 فعالیت خود را در رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه آغاز کردند. در زمان ریاست جمهوری بنی صدر طبق نوشته وزیر فرهنگ وقت آقای دکتر حبیبی، خانه فرهنگ ایران در پاریس به وسیله سفارت در اختیار آقای حسین نوری، نماینده امام در خارج از کشور قرار گرفت تا طبق ضوابط مخصوصی مورد استفاده انجمن اسلامی دانشجویان فرانسه واقع گردد. در سال 1361 آقای مجید کارشناس به عنوان نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد به پاریس معرفی شدند و تامرداد سال1362مکاتبات اداری وی همچنان ادامه داشته است. از آنجا که این مرکز به محل برخورد نیروهای مدافع انقلاب اسلامی و اپوزیسیون تبدیل شده بود، به دلیل شکایت همسایگان از این مرکز، ساختمان رایزنی فرهنگی قفل و زنجیر شد و تردد در آن ممنوع گردید. رایزنی فرهنگی پس از اخراج مجید کارشناس در سال 1362، به مدت یک دهه تعطیل شد. مقدمات همکاری‌های مجدد فرهنگی میان دو کشور از سال‌های 69 تا 70 از سر گرفته شد، در حالی که هنوز مراکز فرهنگی دو کشور بازگشایی نشده بود. در شهریور 1372 هجری شمسی یادداشت تفاهمی از طرف وزارت امورخارجه ایران و فرانسه  به امضا رسید تا همکاری‌های فرهنگی، علمی و تحقیقاتی میان دو کشور ایران و فرانسه گسترش یابد. در ماده 45 این تفاهم‌نامه آورده شد که طرفین تصمیم گرفتند یک گروه کارشناسی تا نیمه دوم 1372 جلسه ای تشکیل داده تا وضعیت مدارس ابتدایی و متوسطه دو کشور، مراکز فرهنگی و انستیتوی تحقیقاتی در دو کشور، و متن موافقت‌نامه فرهنگی 1352 را مورد بررسی قرار دهند. در همین سال بود که آقای سید حسین هاشمی به عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس تعیین و پس از یک وقفه ده ساله نمایندگی فرهنگی فعالیت خود را در محل سفارت آغاز کرد.

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس از خرداد 1373 فعالیت خود را از سرگرفت. ده سال از تعطیلی خانه فرهنگ ایران در پاریس و اخراج رایزنی فرهنگی می‌گذشت و  همه چیز باید از صفر شروع می‌شد. دفتری در سفارت به رایزنی اختصاص یافت. هدف اصلی بازگشایی خانه فرهنگ بود. این کار با دشواری‌های فراوان آغاز شد که مهم‌ترین آن جلب اعتماد مقامات فرانسوی بود. در این مدت رایزنی فرهنگی موفق شد با ارتباطات گسترده با مقامات وزارت خارجه و وزارت کشور فرانسه، اجازه فعالیت مجدد را دریافت نماید. با بازسازی خانه فرهنگ ایران و برگزاری چند جلسه و کنفرانس، این محل به عنوان مرکز اصلی فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران معرفی گردید. مهم‌ترین فعالیت رایزنی در این زمینه ایجاد ارتباطات با مراکز فرهنگی، هنری، دانشگاهی و نهادهای اسلامی بوده است. در این ارتباطات سعی بر باز نمایی ابعاد معنوی و اخلاقی فرهنگ و هنر ایرانی بوده که در اثر تبلیغات رسانه‌ای به فراموشی سپرده شده بود. از آن زمان تا کنون بر اساس تسهیلات فراهم آمده، رفت و آمد زیادی بین نخبگان و شخصیت‌های فرهنگی دو کشور صورت گرفته و فعالیت‌های فرهنگی زیادی انجام شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

روان‌شاد حاج قربان سلیمانی؛ گوهر تابناک دوتارنوازی ایران و جهان و پدیده جشنواره بین‌المللی آوینیون فرانسه در سال 1991: وی هشت بار به فرانسه دعوت شد و در سال 1991میلادی که این هنرمند بزرگ در فستیوال موسیقی و تئاتر سنتی ایران در جشنواره شهر آوینیون فرانسه شرکت کرده بود حضار را مجذوب و حیران هنر خویش ساخت و تحسین موسیقى‌دانان و آهنگ‌سازان نامى غرب را برانگیخت. هنگام برگزاری جشنواره جهانی موسیقی آوینیون در فرانسه، مطبوعات آن کشور برایش تیتر زدند: «گنج راستین ملی» و آن موقع 72 ساله بود. در ژوئیه سال 1991 «لوموند» عکس او را روی جلدش چاپ کرده و زیر آن نوشته: «کسی که درهای بهشت را روی غرب گشود» و نوول آبزرواتور در مورد او نوشت:

"حس عمیق او نسبت به موسیقى و مهارت او در نوازندگى، در عین حال که بسیار طبیعى جلوه می‌کند، بسیار حیرت انگیز است".

درصفحه اول نشریه لیبراسیون شماره ی ۳۱۶۹ به تاریخ 1991/7/31 در سایه عکس بزرگ استاد حاج قربان سلیمانی ذکر نمودند: اصالت بارز و توان بالای نوازندگی دوتار و قدرت عالی ایشان در ارائه آوازهایی به زبان‌های فارسی، ترکی و کردی علاقمندان موسیقی را چنان تحت تاثیر قرارداد که با ابراز احساسات ممتد، آنان را وادار ساختندکه برنامه خودرا تکرار کنند و درپایان تماشاگران بسیاری حتی آنان که با زبان فارسی هم آشنایی نداشتند، حاج قربان را در آغوش کشیدند و بسیاری از موسیقی‌شناسان، مدیران، دست‌اندرکاران فستیوال‌های جهانی، خبرنگاران وگزارشگران مطبوعاتی و همچنین رادیو و تلویزیون‌های کشورهای مختلف برای دیدار و گفتگو با این هنرمند زبردست و ناشناخته به دفتر فستیوال وهتل محل اقامتش مراجعه می‌نمودند تا عکس وگزارش تهیه کنند. ازجمله (پیترزسلرز) مدیر فستیوال لس آنجلس اعلام کرد که سعی می‌کنم تابرای سال ۱۹۹۳ استاد سلیمانی را به جشنواره دعوت نمایند. این استاد صاحب نام به عنوان پدیده و ستاره "آوینیون" فرانسه معرفی شد. وخود در مورد برنامه آوینیون می‌گفت:

«آن  روز ساز به من می‌گفت: تو در زمین بزن و من از آسمان».

- در سال 1383 اعضاى تور فرهنگى ایران در پاریس با فعالیت‏‌هاى گوناگون مرتبط با کتاب و نشر در فرانسه آشنا شدند. در این هیأت على‌‏اصغر رمضانپور معاون فرهنگى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ولى‌‏الله شجاع پوریان رئیس کمیسیون فرهنگى مجلس، محمدعلى شعاعى دبیر دفتر مجامع و فعالیت‏‌هاى فرهنگى و مسئولان انتشاراتى‌‏هاى دلیل ما، افق، ققنوس، خانه فرهنگ و هنر گویا و فرهنگ معاصر و نمایندگان دو بنگاه ادبى حضور داشتند. مذاکراه با مسئولان وزارت خارجه فرانسه، آشنایى با صنعت نشر فرانسه، دیدار ناشران با مسئولان سندیکاى ملى فرانس ادیسون و بنگاه‌هاى انتشاراتى، دیدار با مسئول بازرگانى بنگاه توزیع کتاب، شرکت در کنفرانس روابط بین ناشران و نویسندگان،شرکت در کنفرانس سیاست کتاب در مرکز ملى کتاب و بازدید از شرکت مودیس - سومین توزیع‌کننده بزرگ کتاب در فرانسه از جمله برنامه‌هایی بود که در این سفر چند روزه صورت گرفت.

- اعزام یک گروه 15 نفری از دانشجویان زبان فارسی برای دوره دانش‌افزایی به ایران در سال 1378. اعزام این تعداد از دانشجویان در طول سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است.

- اهدای 20 محموله کتاب به 20 کتابخانه معروف فرانسه به مناسبت سفر آقای خاتمی رئیس جمهور وقت به فرانسه؛

- برگزاری نشست مشترک علمی بین انستیتو پاستور پاریس و انستیتو پاستور ایران با حضور 14 نفر از محققان و روسای بخش‌های مختلف انستیتو پاستور پاریس در 1379 و طی سه روز کاری 27 سخنرانی علمی در زمینه مباحث پزشکی، واکسن‌سازی و داروسازی ارائه گردید.

- برگزاری بهار ایرانی با مشارکت رایزنی فرهنگی ایران و شهرداری منطقه شش پاریس به مدت یک ماه در سال 1383: این برنامه به مناسبت فصل بهار و سال نو ایرانی در مراکز مختلف فرهنگی منطقه شش پاریس برگزار شد که شامل بخش‌های متنوع سینما، تئاتر، موسیقی، نمایشگاه و کنفرانس بود. این مراسم در 17 اردیبهشت در سالن شهرداری منطقه شش و با حضور چهره‌های شاخص فرهنگی ایرانی و فرانسوی انجام شد و نمایشگاه‌های آثار گرافیک، نقاشی، خطاطی و کتاب‌های قدیمی و فرش افتتاح و مورد بازدید عموم قرار گرفت. تئاترهای ایرانی شکلک، تیغ کهنه، روی خط خاکستری، دایی وانیا روی فرش ایرانی از جمله نمایش‌هایی بودند که در سالن خانه‌فرهنگ‌های جهان و تئاتر لوسرنر پاریس به نمایش درآمدند. برپایی هفت سین نوروزی و سفره‌های عقد ایرانیان مسلمان، مسیحی،  یهودی  و زرتشتی با عنوان "نمایشگاه سفره‌های ایرانی" در کلیسای سن سولپیس یکی از این برنامه‌ها بود.

- اجرای تئاتر «شمس پرنده» و «اسطوره سیاوش» پری صابری با همت صادق خرازی سفیر وقت ایران در فرانسه در تالار یونسکوی پاریس؛

- برگزاری جشن نوروز در شهرداری پاریس برای نخستین بار در فرانسه در29 مارس 2004: به همین مناسبت شهردار پاریس ضیافت بزرگی در تالار بزرگ شهرداری پاریس ترتیب داد و گروه کثیری از ملیت‌ها و اقوامی که سال نو آنها با اول فروردین و نوروز شروع می‌شود، به شرکت در آن دعوت شده بودند. شهردار پاریس در آغاز ضیافت به عنوان خوش آمدگویی و تبریک گفت و میهمانان در کنار سفره هفت سین با غذاها و شیرینی‌های ایرانی و افغانی، در حالی که موسیقی محلی اقوام گوناگون فضا را پرکرده بود، پذیرایی شدند.

- برگزاری برنامه "شب سفید" توسط شهرداری پاریس در بخش‌های مختلف و متنوع  شهر پاریس در روز هفتم اکتبر2005 به اجرا در می‌آید و نخستین حضور فرهنگی ایران  در محل کاخ و محوطه آرشیو ملی فرانسه و با برگزاری برنامه نمایشگاه نقاشی فدریکا مارتا از اشعار مولانا، چادر عشایر به سبک قشقایی، شاهنامه‌خوانی مهدی فقیه در جمع ایرانیان، نمایشگاه چای‌خانه سنتی ایران، اجرای ارکستر نکیسا با نوازندگانی زبده، کارگاه خوشنویسی توحیدی طبری، قرائت متن‌های نمایشی کوتاه توسط نادری و ثمینی رقم خورد.

- اولین حضور جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه کتاب پاریس از تاریخ 3 الی 7 فروردین 1386 با حضور موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران. شرکت در نمایشگاه پاریس نه تنها فرصت مغتنمی بود تا قابلیت‌های نشر کشور به طرف فرانسوی نشان داده شود بلکه زمینه برای همکاری‌های مشترک در آینده برای ارائه فرهنگ مکتوب کشورمان در فرانسه فراهم آمد.

- حضور ایران در اولین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری در پاریس در مارس 2008؛

- حضور همه ساله بنیاد فارابی و حوزه هنری سازمان تبلیغات و بخش‌های خصوصی در جشنواره کن؛

- حضور نمایندگان دولتی و ناشران ایرانی در فستیوال جهانی میدم( ناشرین و تولیدکنندگان کالاهای فرهنگی هنری و موسیقیایی کشورهای جهان) در محل دائمی نمایشگاه‌های شهر کن؛

- آموزش زبان فارسی در سه سطح مبتدی، متوسطه و عالی، در محل رایزنی فرهنگی ایران در پاریس برگزار می‌شود. این کلاس‌ها داوطلبان خاص خود را دارد. افرادی که قرار است به عنوان ماموریت یا برنامه‌ای به ایران بروند، دانشجویان، خبرنگاران، ودیگر قشرهای فرانسوی در خارج از ساعات اداری که مناسب با وضعیت کاری آنان است مایل به استفاده از این کلاس‌ها هستند. هر چند در تنها مدرسه ایرانی واقع در پاریس نیز  زبان فارسی برای کودکان و نوجوانان در روزهای شنبه تدریس می‌شود.

هفته فرهنگی خانه‌های فرهنگ خارجی در پاریس

فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی درپاریس در سال 2001 میلادی برابر با 1380 شمسی  با حضور کشورهای ایران، مصر، سوریه، اسپانیا، ترکیه، کانادا، مجارستان و برخی از کشورهای آمریکای لاتین با مدیریت رایزنی فرهنگی کانادا تاسیس گردید و هم اکنون متشکل از 35 مرکز و موسسه فرهنگی کشورهای خارجی است و رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه نیز در این انجمن مشارکت فعال دارد. هدف این انجمن انجام فعالیت مشترک و متمرکز در مراکز فرهنگی مربوط به خود جهت معرفی فرهنگ و هنر ملی و شناساندن آن به شهروندان پاریسی است. اولین فعالیت این انجمن در اکتبر 2002 در چارچوب هفته خانه‌های فرهنگ با همکاری شهرداری پاریس و وزارت فرهنگ فرانسه برگزار گردید. زمان برگزاری این هفته فرهنگی نیز بعد از پایان یافتن تعطیلات تابستانی ماه اوت و آغاز شدن فعالیت‌های جاری از جمله باز شدن مدارس و دانشگاه‌ها است و در ماه سپتامبر یعنی در اوایل مهر ماه از اهالی پاریس دعوت به عمل می‌آید تا از طریق فرهنگ و هنر، سفری به کشورهای عضو داشته باشند. خانه‌های فرهنگ نیز ضمن ارائه برنامه‌های متعدد از جمله هنرهای بصری، ادبیات، سینما، موسیقی، تئاتر، نمایشگاه هنرهای تجسمی، میزگرد و کنفرانس، آشپزی و گفتگو در حد توان خود جلوه‌ای از فرهنگ و هنر خود را در معرض علاقمندان قرار می‌دهند. همه ساله یک موضوع خاصی به صورت مشترک جهت معرفی خانه‌های فرهنگ خارجی در پاریس انتخاب می‌شود و خانه‌های فرهنگ به طور معمول این برنامه‌ها اعم از نمایشگاه ٰکنفرانس ٰنمایش فیلم ٰاجرای موسیقی با محوریت آن موضوع برگزار می‌کنند. مردم نیز بر اساس بروشورها برنامه‌های مورد نظر خود را انتخاب می‌کنند و از نزدیک با مراکز فرهنگی نیز آشنا می‌شوند و این فرصت خوبی برای جذب افراد به نمایندگی فرهنگی است.

- به همت رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه، شبکه تلویزیونی آرته مشترک فرانسه و آلمان تمامی برنامه‌های روز چهارشنبه 23 بهمن ماه خود را به مراسم جشن گرامی‌داشت سی‌امین سالگرد انقلاب اسلامی ایران اختصاص داد. برنامه‌ها از ساعت 10 صبح چهارشنبه 23 بهمن با "روز بخیر تهران" آغاز و در ساعت 20 با "خداحافظ تهران" پایان یافت و حدود 10 مستند، فیلم و گزارش خبری در باره ایران پخش شد. در این میان، مستند بسیار قوی " ایران: قدرت آشکار شده از 1905 تا 2008 در باره تاریخ یکصد ساله ایران از کشف نفت تا دانش هسته‌ای در ساعت 20:50 نمایش داده شد. این مستند 90 دقیقه‌ای که شامل مجموعه‌ای از فیلم‌های آرشیوی و جدید، مصاحبه و گفتگو با مسئولان سیاسی ایران بود، با همیاری رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه و در خلال سه سفر کاری کمپانی " آرت لاین فیلمز " در طول بهار و تابستان1387 به ایران تهیه گردیده بود.

- انتخاب رایزنی ایران در فرانسه توسط فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی: بر اساس یادداشت رسمی " فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی"فیسپ" وابسته به وزارت فرهنگ فرانسه، خانه فرهنگ ایران از میان تمامی رایزنی‌ها و خانه‌های فرهنگ خارجی فعال، جزء ۵ خانه فرهنگ خارجی برتر در فرانسه شناخته شده است. در واقع "فیسپ" اتحادیه‌ای از کلیه رایزنی‌های فرهنگی و خانه‌های فرهنگ خارجی در فرانسه می‌باشد که به منظور هماهنگی فعالیت‌های فرهنگی و هنری رایزنی‌ها با یکدیگر و با وزارت فرهنگ و ارتباطات فرانسه به وجود آمده است. معرفی ۵ خانه فرهنگ خارجی برتر در فرانسه مسبوق به سابقه نبوده و برای اولین بار توسط "فیسپ" اعلان شده وموجبات آن را فراهم ساخت که فعالیت این خانه‌های فرهنگ منتخب توسط مجلات فیسپ، وزارت فرهنگ فرانسه و نشریات فرانسوی انعکاس یابد. انتخاب خانه فرهنگ ایران در زمره ۵ خانه فرهنگ برتر، افتخاری برای ج.ا.ایران می‌باشد.

نیز نگاه کنید به

نمایندگی فرهنگی ج. ا. ایران در روسیه؛ رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پکن چین؛ نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ژاپن؛ نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تونس؛ نمایندگی فرهنگی ج. ا. ایران در کانادا؛ نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سنگال؛ نمایندگی فرهنگی ج.ا. ایران در آرژانتین؛ نمایندگی فرهنگی ج ا ایران در اسپانیا؛ نمایندگی فرهنگی ج ا ایران در اتیوپی؛ رایزنی فرهنگی ج. ا. ایران در سیرالئون؛ رایزنی فرهنگی ج. ا. ایران در قطر؛ نمایندگی فرهنگی ج. ا. ایران در بنگلادش

نویسنده مقاله

محمدحسین نعیمی گورابی