ایران شناسی در کانادا
ذخایر عظیم فرهنگی ایران زمین همواره در میان مردم فرهیخته و فرهنگ دوست کانادا از جایگاه ویژهای برخوردار بوده است. در نیمقرن اخیر، عواملی چند در توسعه چشمگیر مطالعات ایران‌شناسی در این کشور مؤثر بودهاند. پس از جنگ جهانی دوم، همراه با بسط سریع ارتباطات بینالمللی در زمینههای سیاسی و اقتصادی، دورههای مطالعات مربوط به خاورمیانه و اسلام‌شناسی نیز در برخی از دانشگاه‌های کانادا دایر شد. در این دورهها شاخهای زیر عنوان ایران‌شناسی گنجانده شد.
پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، مهاجرت تعداد قابل توجهی از تحصیلکردهها، دانشگاهیان، روزنامهنگاران، شعرا، هنرمندان و روشنفکران ایرانی به کانادا باعث شد که مطالعه راجع به ایران و ایرانیان و فارسیزبانان مورد توجه قرار گیرد.
با افزایش تعداد نسل دومی‌ها (ایرانی- کانادایی) علاقه‌مندی به جنبههای مختلف زبان، فرهنگ و تمدن ایرانی افزایش یافت. به همين دليل، در بسیاری از دانشگاه‌ها در سطوح مختلف دروس و برنامههای آموزشی زبان فارسي ايجاد گرديد.
از جمله قدیمی‌ترین این موارد باید به تأسیس مؤسسه مطالعات اسلامی در دانشگاه مک گیل در سال 1951 اشاره کرد که در آن به مطالعات ایرانی به عنوان زیر مجموعه مطالعات اسلامی و خاورمیانه پرداخته شده است. در سال 1961، در دانشگاه تورنتو گروه مطالعات اسلامی فعالیت خود را آغاز نمود. این گروه در دهههای 60 و 70 با مدیریت قوی به یکی از قطب‌های مهم مطالعات ایران‌شناسی و ادبیات ایران در امریکای شمالی تبدیل شد]9[.
برخی از پژوهشگران ایران‌شناسی
1. ادبیات
1.1. پروفسور جورج مایکل وینکس:[1] در زمینه زبان و ادبیات فارسی، پروفسور ویکنس یکی از پیشگامان محسوب میشود. وی با ترجمه و تصحیح تعدادی از متون کلاسیک ادبیات فارسی و عربی (از جمله ترجمه «بوستان سعدی» و «اخلاق ناصری» خواجه نصیرالدین طوسی) در این عرصه کاملاً شناخته شده است.
1.2. استاد ریوان ساندلر[2] از دانشگاه تورنتو: او طیف وسیعی از نثر و نظم جدید فارسی را مورد بررسی قرار داده و در مجله «ادبیات امروز جهان[3]»، با عنوان «تحولات ادبی در ایران در سال‌های دهه شصت و هفتاد میلادی تا قبل از انقلاب ایران»، به چاپ رسانده است.
1.3. پروفسور نسرین رحیمیه از گروه ادبیات تطبیقی دانشگاه آلبرتا: نامبرده به آثار نویسندگان معاصر ایرانی و سینمای ایران بعد از انقلاب توجه ویژهای نشان داده است. روششناسی چندرشتهای در تحقیقات وی کاملاً مشهود است. از جمله آثار وی می‌توان به کتاب «پارسیان گمشده بازخوانی صداها در تاریخ فرهنگی ایران» اشاره نمود.
1.4. ژیلا قمیشی استاد دانشگاه مانیتوبا: وی تدوینکننده یکی از شمارههای مجله «زبان‌شناسی» بود که به ترکیبات زبان‌های ایرانی اختصاص یافته است.
2. تاریخ
در این زمینه باید از محققان برجستهای چون: مارگات میلر،[4] والدمار هکل[5] و راجر ساوری نام برد. علاوه‌بر این‌ها می‌توان به فعالیت‌های دانشمندان زیر در حوزه تاریخ ایران اشاره کرد:
2.1. کالین میشل[6] استاد دانشگاه دال هرسی: وی برخی جنبههای تاریخ دیپلماسی در ایران را در دوره صفویه (قرن‌های 16 و 17) مطالعه كرده و نتایج آنها را در مقالات متعدد منتشر کرده است.
2.2. پروفسور ادوارد اینگرام[7] استاد تاریخ در دانشگاه سیمون فریزر: وی چندین تحقیق در مورد روابط انگلستان با ایران قرن نوزدهم منتشر ساخته است.
2.3. پروفسور دریل مک لین[8] استاد دانشگاه سیمون فریزر: از اساتید مبرز حوزه ایران‌شناسی در حال حاضر است که به تحقیق درباره فرهنگ ایرانی در بستر تاریخی اسلامی- هندی پرداخته است. وي آثار متعددی را در خصوص ادیان و همبستگی فرهنگی بین ایران قرون وسطی و هند به رشته تحرير درآورده است.
3. فلسفه، کلام، عرفان و تشیع
3.1. پروفسور هرمان لندولت[9] استاد دانشگاه مک‌گیل: وی دیدگاه‌های ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا را بررسي كرده است. از آثار مهم وی تصحیح و استنساخ «کشف الاسرار» اثر مشهور نورالدین اصفهانی است. او مقالات بسیاری در دایرةالمعارف‌های مختلف در این زمینه منتشر ساخته است.
3.2. توشیکو ایزوتسو[10] استاد دانشگاه مک‌گیل: وی مؤلف اثر مشهور «مفاهیم اخلاقی و مذهبی در قرآن» است. كتاب وي با عنوان «ساختار اساسی مابعد الطبیعه سبزواری» به همت نمایندگی دانشگاه مک گیل در تهران منتشر شده است.
3.3. پروفسور لیندا کلارک[11] استاد گروه ادیان دانشگاه کنکوردیا: وی به نحو مبسوطی به تحقیقات در زمینه شیعهشناسی پرداخته است و آثار و مقالات متعددی از وی منتشر شدهاند.
4. تاریخ هنر و باستان‌شناسی ایرانی
از جمله محققان بنام در این زمینه می‌توان از پروفسور گلمبک،[12] پروفسور میسن[13] و پروفسور کیل[14] نام برد. همچنین اثری توسط پروفسور یانگ و پورفسور اسمیت[15] با عنوان «مهاجرت آریایی‌ها به مناطق غرب ایران» توسط این مرکز منتشر شده است.
جدیدترین اثر پروفسور یانگ، رسالهای است که با ايي‌كيل[16] درباره «امپراتوری‌های ایران قدیم» در مجموعه دایرةالمعارف پنگوئن به چاپ رسانده‌اند. سبکشناسی معماری قرن‌های 15 و 16 در ایران از زمینههای تخصصی دیگری است که پروفسور لیزا گلومبک به آن میپردازد.
از جمله محققان برجسته دیگر در حوزه تاریخ هنر پروفسور آنتونی ولک[17] از دانشگاه ویکتوریا است که تحقیقات وی مربوط به هنرهای دوران صفویه (نقاشی، خطاطی و معماری) می‌باشد. در سال 1970 او نمایشگاه‌های مهمي در خصوص هنر ایرانی - اسلامی در قرون وسطی برگزار نمود. از جمله آثار وی می‌توان به کتاب "شاه عباس و هنر در اصفهان" اشاره کرد]9[.
[1]. Goarge Micheal Wickens
[2]. Rivanne Sandler
[3]. World Literature Today
[4]. Margaret Miller
[5]. Waldemar Heckel
[6]. Collin p.Mitcheal
[7]. Edward Ingram
[8]. Derryl Maclean
[9]. Landolt Hermann
[10]. Toshikiko Izutsu
[11]. Lynda Clarck
[12]. Golombek
[13]. MASON
[14]. Keall
[15]. Cuyler Youg و p.Smith
[16]. E.keall
[17]. Anthony welck