کتابخانه ی ملی چین
كتابخانهی ملي چین
كتابخانهی ملي كنوني چین، همان«كتابخانهی سلطنتی پايتخت» سابق است كه در سال1909، در محل معبد«گوانگخوا» در پكن احداث و سپس به خيابان«وِنجين[i]» منتقل و به بزرگترين كتابخانهی مدرن چین تبديل گرديد. این کتابخانه در سال1928میلادی، کتابخانهی ملی بِیپینگ[ii] نام گرفت. از سال1987، در مکاتبات بین المللی با نام«کتابخانهی ملی چین» عنوان شد و در دسامبر سال1998 با مصوبهی شورای وزیران چین این نام رسمیت یافت. در طول سالهاي سپري شده، تعدادي از محققان و دانشمندان برجستهی چینی، از جمله «ليانگ چيچائو»، «چاي يوان پي»، «لوشون» در خدمت اين كتابخانه بوده و رياست آن را بر عهده داشته اند.
كتابخانهی ملي چین، پس از تأسيس جمهوري خلق چین در سال1949، به كتابخانهی پكن تغيير نام داد. به دنبال توسعهی علمی و آموزش چین، و افزايش تقاضاي مردم براي فراگيري علوم، كتابخانهی پكن نيز در دهههاي1950 و1960 توسعهی بيشتري يافت. در سال 1975 براساس تصمیم«چوئنلاي» نخست وزير وقت این کشور، عملیات ساخت و ساز و تجدید بنای ساختمان كتابخانهی پكن آغاز و در سال1987ساختمان جديد كتابخانه در فضايي به مساحت170هزار متر مربع تكميل و به یکی از بزرگترين كتابخانههای جهان تبديل شد. این کتابخانه از نظر وسعت مقام نخست را در آسیا و مقام چهارم را در جهان دارد. ساختمان كتابخانه جمعآ از 22 طبقه و چند ساختمان مرتبط تشكيل شده است. مخازن كتاب10 طبقه را به خود اختصاص داده و 38 تالار مطالعه نيز در 5 طبقه از ساختمان استقرار يافته‌اند. افزون بر اینها، دو تالار نمايشگاهی و دو محوطهی سبز نيز در زمين 14هكتاري كتابخانه وجود دارد. بخش‌هاي مختلف آن عبارتند از:
1- بخش منابع الكترونيكي. دو تالار منابع الكترونيكي در كتابخانه وجود دارد که هر كدام به ترتيب20 و 63 رايانه دارند. بسياري از لوح‌هاي فشرده و سايت‌هاي اينترنتي در اين تالارها قابل دسترسي هستند. استفاده از رايانه‌ها با پرداخت هزينه‌هاي تعيين شده، مخصوص اعضا بوده و اعضاي جديد پس از طي دوره‌هاي آموزش رايانه، مجاز به بهره‌برداري هستند. امكان دسترسي پيوسته به فهرست همگاني (اپك)نيز ميسر است.
2- بخش خدمات تهيهی اسناد. وظيفهی اين مركز، ارائهی خدمات اطلاع‌رساني به طرح‌هاي تحقيقاتي بزرگ ملي، واحدهاي توليدي، و عموم مردم در قالب تهيه، بازيابي، و اشاعهی اطلاعات مورد نياز آنها، در قبال دريافت هزينه‌هاي مربوط است. امانت بين كتابخانههاي داخل و خارج از كشور، از ديگر وظايف اين مركز به شمار میرود.
3- بخش ترجمه. اين بخش وظيفهی ترجمهی منابع كتابخانه‌اي به زبان‌هاي گوناگون را برعهده دارد. مترجمان پاره‌وقت اين مركز بنابر سفارش مراجعان، به ترجمه از زبان‌ها يا به زبان‌هاي مختلف از جمله انگليسي، روسي، ژاپني، آلماني، فرانسوي، كره‌اي، اسپانيولي، ايتاليايي، هندي، و جز آن مي‌پردازند.
4- بخش صوتی و تصویری. این بخش دارای سه سالن صوتی و تصویری مجهز به سیستم چندرسانهای، با امکانات استودیو ویرایش فیلم، پخش، و ظبط است. دو سالن نمایش جمعی با 130صندلی و 60صندلی تک نفره نیز در این بخش در نظر گرفته شده است. در این بخش امکان به امانت گرفتن منابع برای اعضای کتابخانه هم وجود دارد. (www.nlc.gov.cn)
كتابخانهی ملي چين، افزون بر اينكه يك كتابخانهی تحقيقاتي جامع و گنجينهی ملي انتشارات داخلي است، مركز تحقيقات و توسعهی كتابخانه‌ها و شبكه‌هاي اطلاع‌رساني كتابخانه‌ها نيز به‌شمار مي‌رود. تهيهی كتابشناسي ملي، نظام رده‌بندي چيني، اجراي توافقات رسمي فرهنگي، و همكاري با ساير كتابخانه‌ها در داخل كشور و در سطح بين‌المللي، از وظايف اين كتابخانه است. كتابخانهی ملی، مركز ملي شابک و شمارهی استاندارد ملي پيايندها (آي.اس.اس.ان.) نيز هست. به صورت کلی، حفظ و نگهداري مواد كتابخانهای از اهداف اين كتابخانه است. از اين رو، كتابهاي مهم و نادر، به‌منظور حفظ و نگهداري مطلوب، به ريزنگار تبديل مي‌شوند. اين كتابخانه علاوه بر برخورداري از قانون واسپاري انتشارات داخلي(از سال1920)، به گردآوري انتشارات خارجي، انتشارات سازمان‌هاي بين‌المللي و دولتهاي خارجي، انواع ريزنگار و مواد ديداري - شنيداري، لوح فشرده، و انتشارات الكترونيكي نيز میپردازد. همچنين مجموعه‌هاي بزرگي از انتشارات در زمينه‌هاي كتابداري و اطلاع‌رساني؛ سالنامه‌هاي چيني؛ و مجموعه‌هاي خاص انتشارات هنگ‌كنگ، تايوان، و ماكائو را گردآوري كرده است. افزون بر این، كتابخانهی ملي چين مركز واسپاري رساله‌هاي دكتراي چيني و انتشارات سازمان ملل متحد نيز هست.
اين كتابخانه در تمامي روزهاي سال به روي مراجعان باز بوده و روزانه بین7 تا 8 هزار نفر به كتابخانه مراجعه كرده و از10هزار فقره مادهی كتابخانه‌اي استفاده مي‌کنند. همچنين، خدمات پيوستهی آن24 ساعته از طريق شبكه‌هاي چندرسانه‌اي گوناگون و نيز اينترنت قابل دسترسي است. در 1999، قريب به 15000 كارمند در اين كتابخانه اشتغال داشته‌اند، كه نزديك به 10 درصد آنها داراي تخصص كتابداري بوده‌اند.
كتابخانهی ملي چين، مركز ملي پيشينهی كتابشناختي است و وظيفهی انتشار«كتابشناسي ملي چين»، فهرستگان‌هاي ملي، و فهرست مجموعه‌هاي موجود در اين كتابخانه را برعهده دارد. اين كتابخانه از سال1927 و به‌ويژه از سال 1957«فهرستگان ملي چين» را گردآوري كرده است. در سال 1997 «مركز فهرستنويسي كتابخانهی پيوسته»، به‌منظور سازماندهي فهرست نويسي رايانهاي در سطح كشور، مديريت شبكهی فهرستگان، و گسترش اشتراك منابع كتابشناختي در آن تأسيس شد. انتشار فهرستبرگهی كتابهاي چيني با فرمت مارك نيز از وظايف اين مركز به‌شمار مي‌رود. تا پايان سال 1997 حدود 73 نفر در اين مركز اشتغال داشته‌اند.
كتابخانهی ملي چين همچنين موظف به تهيهی بيش از 30 عنوان كتابشناسي است؛ از جمله:«كتابشناسي ملي چين»، «كتابشناسي عمومي كتابهاي منتشر شده بين سالهاي 1911-1949»، و«كتابشناسي كتابهاي قديمي و كمياب».
اين كتابخانه با همكاري ساير كتابخانههاي چين، پايگاه اطلاعاتي كتابشناسي ملي گذشته‌نگر چين(1949تا 1987) را ايجاد كرده‌است كه در كنار پايگاه اطلاعاتي كتابشناسي ملي چين كه توسط كتابخانهی ملي چين راه‌اندازي شده‌است، بزرگترين و جامع‌ترين پايگاه اطلاعاتي كتابشناسي ملي انتشارات چين را تشكيل مي‌دهد. كتابخانه ملي چين همچنین، رياست هيئت تحريريه رده‌بندي كتابخانهی چيني را برعهده دارد كه زير نظر وزارت فرهنگ چين تشكيل ميشود. تحقيق، تأليف، بازبيني، و اصلاح طرح رده‌بندي چيني و موضوعات وابسته، از وظايف اين هيئت به‌شمار مي‌رود.
كتابخانه عظيم ملي چین دارای3/26ميليون جلد كتاب(براساس آخرين آمار سال2007) است كه پنجمين مجموعهی بزرگ كتاب جهان به شمار ميآيد و در سالهاي اخير سالانه600 تا 700 هزار جلد كتاب به ذخاير آن افزوده شده است. از جمله آثار بسيار كهن موجود در آن مي توان به 35هزار قطعه خطوط حكاكي شده روي لاك لاكپشتها، 300هزار يادداشتهاي سلطنتي دوران سلسلهی سونگ مربوط به700 سال پيش، و بیش از3 ميليون جلد كتاب نادر و منحصر به فرد، و يك ميليون 640 هزار جلد كتاب قديمي، 97/2میلیون کتاب به زبانهای خارجی آن اشاره كرد. اين كتابخانه همچنين اسناد و مدارك و آثار قديمي مربوط به شهر دونگخوانگ، مجموعهی جائوچنگ، دايره المعارف يونگلي و آثار كامل ادبيات كلاسيك چین را در خود جاي داده است. اين كتابخانه از لحاظ گردآوري كتاب به زبان چینی بزرگترين مركز در جهان و بزرگترين كتابخانهی كشور چین در زمينهی جمع آوري كتب خارجي به115زبان دنيا است. در این كتابخانه آثار ارزشمند و گرانبهايي دربارهی افراد مشهور و اسناد دوران انقلاب فرهنگي و تئوريهاي تئوري پردازان چینی نگهداري ميشود و با1200كتابخانه و موسسهی تحقيقاتي در120كشور جهان مبادلات گستردهاي دارد و نشريات رسمي دولتهاي خارجي و سازمان ملل را در خود جاي داده است. بسياري از انتشارات الكترونيكي و جديد و مدرن امروزه در جريان توسعهی عصر اطلاع رساني به خزاين و گنجينههاي اين كتابخانه افزوده شده و مجهز به شبكهی رايانهاي است و از يك سيستم مديريتي پيشرفته همانند سيستم كتابخانههاي مهم و پيشرفتهی جهان برخوردار است. دادههاي ديجيتالي تمام متن موجود در آن به 78 ميليون صفحه ميرسد كه معادل250 هزار جلد كتاب است. شمار بازديد كنندگان پايگاه اينترنتي اين كتابخانه در سال 2007 به بیش از350 ميليون نفر رسيد. اين كتابخانه در قرن بيست و يكم، سيستم كامپيوتري و ديجيتالي كردن تمام كتب و اسناد خود را كه از سال 1998 آغاز كرده به اتمام خواهد رساند و مرحلهی بعدي توسعهی مجدد ساختماني كتابخانه با فضايي به مساحت 22 هزار متر مربع که درحال اجرا است، به آن اضافه خواهد شد كه پس از تكميل فضاي كتابخانه به250 هزار متر مربع بالغ ميگردد و از اين لحاظ مقام سوم جهان را به خود اختصاص خواهد داد. سه طرح اطلاع رساني فرهنگي براي ارائهی فناوري پيشرفته و توسعهی فرهنگ و آموزش مردم، چاپ به صورت افستِ كتابهاي قديمي كمياب و نادر براي استفادهی عموم و همچنين ارسال كتاب به مناطق حاشيهاي و محروم كشور براي توسعهی فرهنگ كشاورزان و روستاييان و افزايش آگاهيهاي علمي آنان، از جمله طرحهايي است كه از سال2005 ميلادي اين كتابخانه در دست اجراء دارد. (سابقی، ، 1384)
سایر کتابخانههای مهم چین نیز عبارتند از: کتابخانهی جدید پایتخت؛ کتابخانهی ملی شانگهای؛ کتابخانهی فرهنگستان علوم اجتماعی چین(کتابخانهی تخصصی با بیش از 6میلیون جلد کتاب)؛ کتابخانهی دانشگاه پکن؛ کتابخانهی دانشگاه چینگهوا؛ کتابخانهی دانشگاه خلق پکن؛ و کتابخانهی دانشگاه تربیت معلم پکن.
[i] - Wenjin.
[ii] - Beiping.