نماد اجتماعی صوفیان مصر
مهمترین نماد اجتماعی طریقتهای صوفی مصر، مراسم میلاد پیامبر (ص) و خاندان او (ع) و نیز مشایخ و اولیاء صوفی است که در طول سال و با حضور انبوه پیروان طریقتها و دیگر علاقمندان برگزار میشود و میتوان از آن به عنوان جشنوارههای صوفیان نام برد که در جامعهی مصر با عنوان مولد شناخته میشود. برخی از این جشنوارهها از چنان شور و هیجانی برخوردار است که علاوه بر صوفیان، دوستداران پیامبر (ص) و خاندان پاک او، اهل تسنن و گاه مسیحیان قبطی نیز در آنها حضور مییابند. موالد در واقع علاوه بر جنبههای دینی فرصتی است که میلیونها صوفی از طبقات گوناگون اجتماعی، با سنتهای فرهنگی متفاوت و از مناطق مختلف مصر و خارج از مصر، گاه چند شبانهروز در فضایی معنوی و محیطی جمعی بسر میبرند و لذا میتوان از آن به فرصت تقویت مناسبات و مهمتر از آن به استحکام انسجام اجتماعی تعبیر کرد. میزان حضور جمعیت و کیفیت برنامهها بیانگر پایگاه اجتماعی طریقتهای صوفی است و بدین لحاظ دستاندرکاران این مراسم، همواره تلاش میکنند تا مراسمی باشکوه و در خور نام و جایگاه طریقت برگزار کنند.
براساس آمار شورای عالی صوفیان، همه ساله حدود 80 مراسم مولد اعم از مولد پیامبر (ص) و خاندان ایشان و یا اقطاب و اولیای صوفی در مصر برگزار میشود. البته صدها مولد غیررسمی دیگر نیز در طول سال، در سراسر مصر و به ویژه در شهرهای کوچک و روستاها برپا میشود.
از مهمترین موالد صوفیان مصر، میلاد پیامبر اکرم (ص)، میلاد امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) است که بیشتر طریقتهای صوفی و به ویژه طریقتهای اصلی به آنها اهتمام دارند.
مولد النبی(ص) در مصر سابقهای هزار ساله داشته و به عهد فاطمیان بازمیگردد. در این مراسم که همه ساله در ماه ربیعالاول برگزار میشود، صدها هزار صوفی از طریقتهای مختلف به همراه مشایخ خود،میلاد پیامبر (ص) را جشن میگیرند و با پرچمهای سبز، خواندن سرود در مدح ایشان و تهلیل تا مسجد الحسین (ع) راهپیمایی میکنند. سپس پیروان طریقتها در مجالس ذکر و تلاوت قرآن که معمولا عصرها و شبها برپا میگردد، حضور مییابند.
مولد الحسین(ع) نیز از جمله مهمترین موالد است که توسط طریقتهای صوفی همه ساله در ماه ربیعالثانی و به مناسبت ورود سر مبارک ایشان به مصر، برگزار میشود و پس از مولد النبی(ص) از اهتمام ویژه صوفیان، شیعیان و سنیهای دوستدار خاندان پیامبر(ص) برخوردار است.
مراسم جشن میلاد حضرت زینب(س) نیز از جمله مراسم پرشکوه و پرحضور صوفیان در مصر است که در پانزدهم ماه رجب، سالروز ورود ایشان به مصر، برپا داشته میشود. این مراسم معمولا در محل موسوم به مقام السیده زینب، در محلهی قدیمی قاهره و به مدت 10 روز برگزار و پیروان بیشتر طریقتهای صوفی و نیز شیعیان و گروههایی از مردم مصر در آن شرکت میکنند. جمعیت شرکت کننده در این مراسم، گاه تا بیش از یک میلیون نفر برآورد میشود. طریقتهای صوفی اهتمام ویژهای به این مراسم دارند و سعی دارند مراسم عقد و یا عروسی زوجهای جوان را در ایام برگزاری این مراسم برپا کنند.
برخی مراسم دیگر از جمله مولد سیده نفیسه و سیده سکینه نیز همه ساله از سوی برخی طریقتهای صوفی برگزار میشود که جمعیت قابل توجهی از پیروان طریقتها در آن شرکت میکنند. طی چند ساله اخیر نیز مراسم جشن میلاد حضرت زهرا(س) توسط طریقت عزمیه در مقر این طریقت در قاهره برگزار میشود.
برگزاری مولد اقطاب و مشایخ صوفی نیز مورد اهتمام ویژه طریقتهای صوفی مصر است. از جمله این موالد، مولد شیخ احمد البدوی شیخ طریقت احمدیه است که همه ساله در شهر طنطا، بزرگترین شهر دلتای نیل برگزار میشود. در این مراسم که در زمره بزرگترین موالد مشایخ صوفی مصر است، صدها هزار مصری و دیگر صوفیان خارج از مصر حضور مییابند. این مراسم معمولا به مدت 8 روز و در اواخر فصل برداشت پنبه که از اقلام عمدهی صادراتی مصر است، برگزار میشود.
شهر دسوق در شمال مصر هم همه ساله شاهد برگزاری مراسم مولد شیخ ابراهیم الدسوقی، بنیانگذار طریقت الدسوقیه است. به این مناسبت صدها هزار صوفی مصری و غیرمصری در این شهر و در کنار آرامگاه او گرد میآیند. جشنهای تولد الدسوقی که به مدت یک هفته برگزار میشود، از جمله موالد پرجمعیت به شمار میرود.
علاوه بر موارد پیش گفته دهها مولد دیگر در بزرگداشت مشایخ و اقطاب صوفی در طول سال و در سراسر مصر برگزار میگردد که از جملهی آنها مولد شیخ ابوالحسن الشاذلی است و با آنکه آرامگاه او در منطقهای دورافتاده در صحرای شرقی مصر قرار دارد، همه ساله انبوهی از پیروان طریقت الشاذلیه و دیگر طریقتها و نیز گروههایی از مردم در جشن میلاد او شرکت میکنند. (صدرهاشمی ، 1391 :91).