نماد اجتماعی صوفیان مصر

از دانشنامه ملل

مهم­ترین نماد اجتماعی طریقت‌­های صوفی مصر، مراسم میلاد پیامبر (ص) و خاندان او (ع) و نیز مشایخ و اولیاء صوفی است که در طول سال و با حضور انبوه پیروان طریقت­‌ها و دیگر علاقمندان برگزار می­‌شود و می­‌توان از آن به عنوان جشنواره­‌های صوفیان نام برد که در جامعه­‌ی مصر با عنوان مولد شناخته می­‌شود. برخی از این جشنواره‌­ها از چنان شور و هیجانی برخوردار است که علاوه بر صوفیان، دوستداران پیامبر (ص) و خاندان پاک او، اهل تسنن و گاه مسیحیان قبطی نیز در آنها حضور می‌­یابند. موالد در واقع علاوه بر جنبه‌­های دینی فرصتی است که میلیون­‌ها صوفی از طبقات گوناگون اجتماعی، با سنت‌­های فرهنگی متفاوت و از مناطق مختلف مصر و خارج از مصر، گاه چند شبانه‌­روز در فضایی معنوی و محیطی جمعی بسر می‌­برند و لذا می‌­توان از آن به فرصت تقویت مناسبات و مهم­تر از آن به استحکام انسجام اجتماعی تعبیر کرد. میزان حضور جمعیت و کیفیت برنامه­‌ها بیانگر پایگاه اجتماعی طریقت­‌های صوفی است و بدین لحاظ دست­‌اندرکاران این مراسم، همواره تلاش می‌­کنند تا مراسمی باشکوه و در خور نام و جایگاه طریقت برگزار کنند.

براساس آمار شورای عالی صوفیان، همه ساله حدود 80 مراسم مولد اعم از مولد پیامبر (ص) و خاندان ایشان و یا اقطاب و اولیای صوفی در مصر برگزار می­‌شود. البته صدها مولد غیررسمی دیگر نیز در طول سال، در سراسر مصر و به ویژه در شهرهای کوچک و روستاها برپا می­‌شود.

از مهم­ترین موالد صوفیان مصر، میلاد پیامبر اکرم (ص)، میلاد امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) است که بیشتر طریقت‌­های صوفی و به ویژه طریقت­‌های اصلی به آنها اهتمام دارند.

مولد النبی(ص) در مصر سابقه­‌ای هزار ساله داشته و به عهد فاطمیان باز می‌­گردد. در این مراسم که همه ساله در ماه ربیع‌­الاول برگزار می­‌شود، صدها هزار صوفی از طریقت‌­های مختلف به همراه مشایخ خود، میلاد پیامبر (ص) را جشن می‌­گیرند و با پرچم­‌های سبز، خواندن سرود در مدح ایشان و تهلیل تا مسجد الحسین (ع) راهپیمایی می­‌کنند. سپس پیروان طریقت­‌ها در مجالس ذکر و تلاوت قرآن که معمولا عصرها و شب‌ها برپا می­‌گردد، حضور می‌­یابند.

مولد الحسین(ع) نیز از جمله مهم­ترین موالد است که توسط طریقت­‌های صوفی همه ساله در ماه ربیع‌­الثانی و به مناسبت ورود سر مبارک ایشان به مصر، برگزار می­‌شود و پس از مولد النبی(ص) از اهتمام ویژه صوفیان، شیعیان و سنی‌­های دوستدار خاندان پیامبر(ص) برخوردار است.

مراسم جشن میلاد حضرت زینب(س) نیز از جمله مراسم پرشکوه و پرحضور صوفیان در مصر است که در پانزدهم ماه رجب، سال‌روز ورود ایشان به مصر، برپا داشته می‌­شود. این مراسم معمولا در محل موسوم به مقام السیده زینب، در محله‌­ی قدیمی قاهره و به مدت 10 روز برگزار و پیروان بیشتر طریقت­‌های صوفی و نیز شیعیان و گروه‌­هایی از مردم مصر در آن شرکت می‌­کنند. جمعیت شرکت کننده در این مراسم، گاه تا بیش از یک میلیون نفر برآورد می­‌شود. طریقت­‌های صوفی اهتمام ویژه‌­ای به این مراسم دارند و سعی دارند مراسم عقد و یا عروسی زوج‌­های جوان را در ایام برگزاری این مراسم برپا کنند.

برخی مراسم دیگر از جمله مولد سیده نفیسه و سیده سکینه نیز همه ساله از سوی برخی طریقت‌­های صوفی برگزار می­‌شود که جمعیت قابل توجهی از پیروان طریقت­‌ها در آن شرکت می­‌کنند. طی چند ساله اخیر نیز مراسم جشن میلاد حضرت زهرا(س) ­توسط طریقت عزمیه در مقر این طریقت در قاهره برگزار می­‌شود.

برگزاری مولد اقطاب و مشایخ صوفی نیز مورد اهتمام ویژه طریقت­‌های صوفی مصر است. از جمله این موالد، مولد شیخ احمد البدوی شیخ طریقت احمدیه است که همه ساله در شهر طنطا، بزرگترین شهر دلتای نیل برگزار می­‌شود. در این مراسم که در زمره بزرگترین موالد مشایخ صوفی مصر است، صدها هزار مصری و دیگر صوفیان خارج از مصر حضور می­‌یابند. این مراسم معمولا به مدت 8 روز و در اواخر فصل برداشت پنبه که از اقلام عمده­ی صادراتی مصر است، برگزار می­‌شود.

شهر دسوق در شمال مصر هم همه ساله شاهد برگزاری مراسم مولد شیخ ابراهیم الدسوقی، بنیان‌گذار طریقت الدسوقیه است. به این مناسبت صدها هزار صوفی مصری و غیر مصری در این شهر و در کنار آرامگاه او گرد می‌­آیند. جشن­‌های تولد الدسوقی که به مدت یک هفته برگزار می­‌شود، از جمله موالد پرجمعیت به شمار می­‌رود.

علاوه بر موارد پیش گفته ده‌ها مولد دیگر در بزرگداشت مشایخ و اقطاب صوفی در طول سال و در سراسر مصر برگزار می­‌گردد که از جمله­‌ی آنها مولد شیخ ابوالحسن الشاذلی است و با آنکه آرامگاه او در منطقه‌­ای دور افتاده در صحرای شرقی مصر قرار دارد، همه ساله انبوهی از پیروان طریقت الشاذلیه و دیگر طریقت‌­ها و نیز گروه‌­هایی از مردم در جشن میلاد او شرکت می­‌کنند.[۱][۲]

نیز نگاه کنید به

مصر؛ ادیان در مصر

کتابشناسی

  1. صدرهاشمی، سيدمحمد (1391)، صوفيان مصر از خانقاه تا دنياي سياست: تصوف در شمال آفريقا (مجموعه مقالات) (چاپ اول). تهران: مؤسسه فرهنگي هنري و انتشارات بين‌المللي الهدي، ص91.
  2. صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ مصر. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص265-268.