رویدادهای شاخص مرتبط با اقوام در عراق
- رویدادهای شاخص مرتبط با اقوام در عراق
محمدعلی خوشطینت
عراق به دلیل تنوع قومی و مذهبی، شاهد رویدادهای شاخص و سرنوشتسازی بوده است که تأثیرات عمیقی بر روابط میان اقوام و ساختار سیاسی و اجتماعی این کشور داشتهاند و چالشهایی را برای ثبات و امنیت این کشور ایجاد کردهاند. در اینجا به برخی از مهمترین رویدادهای شاخص مرتبط با اقوام در عراق اشاره میشود.
1. قیام شیعیان در سال ۱۹۹۱: پس از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، شیعیان جنوب عراق علیه رژیم صدام حسین قیام کردند. این قیام با سرکوب شدید رژیم مواجه شد و هزاران نفر کشته یا آواره شدند. این رویداد باعث افزایش تنشهای قومی و مذهبی در عراق شد و شکاف میان شیعیان و سنیها را عمیقتر کرد.
2. عملیات انفال علیه کردها(۱۹۸۶-۱۹۸۹): در کشور عراق، انفال به عملیات نظامی تختهقاپو کردن و ژنوساید کردن کردها در شمال آن کشور اطلاق میشود که طی آن صدها هزار نفر نیست و نابود و حدود 4000 روستا ویران شد.[1] رژیم صدام حسین در دهه ۱۹۸۰ عملیات انفال را علیه کردهای عراق اجرا کرد که شامل حملات شیمیایی، تخریب روستاها و جابجایی اجباری هزاران کرد بود. حمله شیمیایی به حلبچه در سال ۱۹۸۸ یکی از فجیعترین موارد این عملیات بود. این عملیات باعث کشته شدن دهها هزار کرد و آوارگی بسیاری دیگر شد و تنشهای قومی میان کردها و دولت مرکزی را تشدید کرد.
3. حمله آمریکا به عراق و سقوط صدام حسین(۲۰۰۳): حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ منجر به سقوط رژیم صدام حسین شد. این رویداد باعث تغییرات عمده در ساختار سیاسی عراق و افزایش نقش شیعیان و کردها در حکومت شد. پس از سقوط صدام، عراق شاهد افزایش تنشهای قومی و مذهبی بود که به جنگ داخلی و درگیریهای فرقهای منجر شد.
4. جنگ داخلی عراق (۲۰۰۶-۲۰۰۸): عراق بدلیل تنوع فرقهای، سیاسی – اجتماعی و مذهبی – ایدئولوژیکی که میتوان آن را در ذیل بحران هویت مورد بررسی قرار داد، همواره از آسیبپذیری و شکنندگی بالایی برخوردار بوده است.[2] پس از حمله آمریکا، عراق شاهد جنگ داخلی میان گروههای شیعه و سنی بود. این جنگ شامل حملات تروریستی، درگیریهای مسلحانه و پاکسازیهای قومی بود. این جنگ باعث کشته شدن هزاران نفر و آوارگی میلیونها نفر شد و شکافهای قومی و مذهبی را عمیقتر کرد.
5. حملات داعش و اشغال بخشهایی از عراق (۲۰۱۴-۲۰۱۷): در سال ۲۰۱۴، گروه تروریستی داعش بخشهای وسیعی از عراق، از جمله موصل و مناطق کردنشین و ایزدینشین، را اشغال کرد. این حملات منجر به کشته شدن هزاران نفر و آوارگی میلیونها نفر شد. داعش به ویژه علیه اقلیتهای قومی و مذهبی مانند ایزدیان، مسیحیان و ترکمنها جنایتهای گستردهای مرتکب شد. این رویداد باعث افزایش همکاری میان گروههای قومی و مذهبی برای مقابله با داعش شد.
6. رفراندوم استقلال کردستان عراق (۲۰۱۷): در سال ۲۰۱۷، حکومت منطقهای کردستان عراق یک رفراندوم برای استقلال از عراق برگزار کرد که با مخالفت دولت مرکزی و کشورهای منطقه مواجه شد. این رفراندوم باعث افزایش تنشها میان کردها و دولت مرکزی عراق شد و منجر به درگیریهای نظامی در مناطق مورد مناقشه مانند کرکوک شد.
7. اعتراضات مردمی ۲۰۱۹-۲۰۲۰: در سال ۲۰۱۹، اعتراضات گستردهای در عراق علیه فساد، بیکاری و سوء مدیریت دولت آغاز شد. این اعتراضات با سرکوب شدید مواجه شد و صدها نفر کشته شدند. این اعتراضات نشاندهنده نارضایتی گسترده در میان همه اقوام و مذاهب عراق بود و منجر به تغییراتی در ساختار سیاسی این کشور شد.
8. تشدید تنشها در مناطق مورد مناقشه (کرکوک): کرکوک به عنوان یکی از مناطق مورد مناقشه میان کردها، اعراب و ترکمنها، همواره شاهد تنشهای قومی و مذهبی بوده است. کنترل این شهر و منابع نفتی آن همواره مورد اختلاف بوده است. تنشها در کرکوک باعث افزایش ناآرامیها و درگیریهای قومی در این منطقه شده است.
[1] - حسین محمدزاده، توصیف و تبیین جامعهشناختی عملیات نظامی انفال، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره22، شماره 70، آذر 1394، ص 200.
[2] - علیرضا سمیعی اصفهانی، ایمان شریفیلمه، واکاوی ریشههای شکلگیری داعش در سوریه و عراق، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره هجده، تابستان 1395، ص172.