زیرساخت های فضای مجازی در عربستان سعودی

عربستان سعودی به عنوان یک رهبر جهانی در توسعه زیرساخت فضای مجازی ظهور کرده و خود را در خط مقدم تحول دیجیتال و پذیرش متاورس قرار داده است. طرح بلندپروازانه چشم انداز 2030 پادشاهی، سرمایه گذاری های بی سابقه ای را در فناوری های نوظهور، از جمله واقعیت مجازی (Virtual reality)، واقعیت افزوده  (Augmented Reality) و پلتفرم های متاورس، ارائه کرده است. عربستان سعودی با سرمایه گذاری های گسترده در فناوری اطلاعات و تحولات دیجیتال چارچوبی پیشرفته برای توسعه فضای مجازی خود ایجاد کرده است که بخشی از برنامه استراتژیک چشم انداز ۲۰۳۰ است.

زیرساخت های فناورانه و سخت افزاری

عربستان سعودی سرمایه گذاری عظیمی در زیرساخت های فیزیکی و فناورانه فضای مجازی انجام داده است. برخی تز تین زیر ساخت ها به شرح زیر است:

شبکه های انتقال داده و فیبر نوری

پوشش انبوه شبکه های فیبر نوری در مناطق شهری و روستایی به بیش از ۸ میلیون خانوار رسیده و هدفگذاری برای گسترش پوشش 5G تا سال ۲۰۲۵ انجام شده است.

مراکز داده یا دیتا سنترها

توسعه مراکز داده (Data Centers) پیشرفته و بهره برداری از فناوری ابری نقش کلیدی در تقویت بستر فضای مجازی دارند. این مراکز، که مسئول ذخیره و پردازش داده‌های عظیم هستند، زیربنای بسیاری از خدمات دیجیتال، تحلیل داده‌ها، و اجرای الگوریتم‌های هوش مصنوعی را تشکیل می‌دهند. عربستان در سالهای اخیر با جذب سرمایه گذاریهای داخلی و خارجی، مراکز داده مدرن و متعددی را تأسیس کرده که به تسهیل خدمات ابری، هوش مصنوعی و داده های کلان کمک می کند.

زیرساخت ابری و اتصال

زیرساخت فضای مجازی عربستان سعودی به شدت به قابلیت‌های محاسبات ابری قوی و راهکارهای اتصال پیشرفته متکی است. چشم‌اندازی بلندپروازانه در عربستان سعودی در حال شکل‌گیری است که آینده‌ای را متصور است که در آن مردم، به‌ویژه نسل جوان، می‌توانند در یک چشم‌انداز دیجیتالی متصل و یکپارچه زندگی و پیشرفت کنند. این چشم‌انداز نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه در زیرساخت ابری و قابلیت‌های مرکز داده برای پشتیبانی از نیازهای محاسباتی محیط‌های مجازی است.

امنیت سایبری

ایجاد سازمان ملی امنیت سایبری با مأموریت حفاظت از زیرساخت های حیاتی، تدوین استانداردهای امنیتی و مقابله با تهدیدات سایبری، بخشی جدایی ناپذیر از زیرساخت های فضای مجازی است. وضعیت زیرساخت های فناورانه و سخت افزاری در  کشور عربستان سعودی در جدول شماره 1 خلاصه شده است:

جدول شماره 1. وضعیت زیرساخت های فناورانه و سخت افزاری در عربستان سعودی

ردیف	زیر ساخت	وضعیت در عربستان سعودی	منبع
1.	شبکه های انتقال داده و فیبر نوری	پوشش بیش از ۸ میلیون خانوار در مناطق شهری و روستایی
		توسعه گسترده شبکه5G
		بهره برداری از فناوری های پیشرفته برای افزایش پهنای باند و کیفیت اتصال
2.	مراکز داده	ایجاد مراکز داده مدرن و پیشرفته با سرمایه گذاری های داخلی و خارجی
		پشتیبانی خدمات ابری
		هوش مصنوعی و داده های کلان
3.	امنیت سایبری	تأسیس سازمان ملی امنیت سایبری
		تدوین استانداردها و مقابله با تهدیدات
		زیرساخت های حفاظتی حیاتی
4.	زیر ساخت های ابری	پشتیبانی از نیازهای محاسباتی محیط‌های مجازی
		قابلیت اتصال دیجیتالی متصل و یکپارچه

چارچوب راهبردی: چشم انداز 2030 و تحول دیجیتال

بنیان زیرساخت فضای مجازی عربستان سعودی در برنامه تحول ملی چشم انداز 2030 آن نهفته است که نشان دهنده یکی از بلندپروازانه ترین ابتکارات تحول دیجیتال در سطح جهان است. پادشاهی عربستان سعودی از طریق استراتژی ملی خود با عنوان "برنامه تحول ملی چشم انداز 2030" به رهبری شاهزاده محمد بن سلمان، قصد دارد تا سال 2025، 25 میلیارد دلار در فناوری های نوظهور سرمایه گذاری کند، رقمی که بر اساس تولید ناخالص داخلی بالاترین رقم در سطح جهان است. تعهد پادشاهی عربستان سعودی به حکمرانی دیجیتال و پیشرفت فناوری در رویکرد جامع آن به توسعه زیرساخت مجازی مشهود است. این سرمایه گذاری قابل توجه در زیرساخت اینترنت اشیا، اتصال اساسی مورد نیاز برای محیط های فضای مجازی قوی را ایجاد می کند.

هوش مصنوعی و تعالی دیجیتال

توانمندی عربستان سعودی در هوش مصنوعی به عنوان یک جزء حیاتی از زیرساخت فضای مجازی آن عمل می کند. در سال 2023، عربستان سعودی در شاخص جهانی هوش مصنوعی((Tortoise Media [1] ، رتبه اول را در سطح جهان کسب کرد. بر اساس گزارش اداره تجارت بین‌الملل وزارت بازرگانی ایالات متحده(International Trade Administration U.S. Department of Commerce)، هزینه های مربوط به هوش مصنوعی در عربستان سعودی در سال 2024 از 720 میلیون دلار فراتر خواهد رفت. این رهبری در توسعه هوش مصنوعی، ستون فقرات محاسباتی لازم برای محیط های مجازی پیچیده و تجربیات دیجیتالی فراگیر را فراهم می کند.گزارش‌های اخیر شرکت آمریکایی جونز لنگ لاسال (JLL)، نشان می‌دهد که عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری گسترده در هوش مصنوعی و زیرساخت‌های دیجیتال، به سرعت در حال تبدیل شدن به قطب فناوری خاورمیانه است. همچنین شاخص تحول دیجیتال که در سال 2024 راه اندازی شد، به دنبال ارتقای سطح تعهد بخش دولتی به تصمیمات و دستورالعمل های مربوط به تکامل تکنولوژیکی و بهبود کیفیت خدمات دولت الکترونیک است.

رهبری متاورس و توسعه دنیای مجازی

عربستان سعودی خود را به عنوان یک پیشگام در پذیرش متاورس و ایجاد دنیای مجازی معرفی کرده است. با از بین بردن موانع جغرافیایی، متاورس - یک فضای دیجیتالی که از واقعیت مجازی و افزوده استفاده می کند - قرار است سطوح بی سابقه ای از همکاری و اتصال را تقویت کند. رویکرد عربستان سعودی به توسعه متاورس فراتر از سرگرمی و بازی است و شامل برنامه های کاربردی جامع در بخش های مختلف می شود.

تأثیر اقتصادی ابتکارات متاورس عربستان سعودی قابل توجه و رو به رشد است. پیش‌بینی می‌شود که متاورس تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۵ میلیارد دلار به اقتصاد کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس کمک کند که عربستان سعودی و امارات متحده عربی در این زمینه پیشرو خواهند بود، زیرا دولت‌ها به معرفی اقداماتی برای بهره‌برداری از پتانسیل فناوری‌های نوظهور ادامه می‌دهند. این پیش‌بینی بر تحول اقتصادی قابل توجهی که انتظار می‌رود زیرساخت فضای مجازی ایجاد کند، تأکید دارد.

نئوم: انقلاب دوقلوی دیجیتال

پروژه نئوم احتمالاً بلندپروازانه‌ترین ابتکار زیرساخت فضای مجازی در سبد پروژه‌های عربستان سعودی است. نئوم یک ابتکار بزرگ از چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی و یکی از بزرگترین پروژه‌های گیگا این کشور است. این پروژه آینده‌نگر خواستار ساخت یک شهر پایدار جدید در زمینی به مساحت ۲۶۵۰۰ کیلومتر مربع از صحراها، دره‌ها و کوه‌ها است. جنبه نوآورانه نئوم از طریق اجرای دوقلوی دیجیتال برنامه‌ریزی‌شده خود به قلمرو مجازی نیز گسترش می‌یابد. با نئوم، متاورس مجازی بر اساس دیدگاهی خواهد بود که به زودی به یک واقعیت فیزیکی تبدیل می‌شود و "معماری نمادین" را در خود جای می‌دهد. "ما می‌توانیم در حین ساخت شهر، به طور غوطه‌ور در آن زندگی کنیم". این مفهوم زندگی غوطه‌ور در یک بازنمایی مجازی در حالی که شهر فیزیکی در حال ساخت است، نشان‌دهنده یک رویکرد پیشگامانه برای توسعه شهری و یکپارچگی فضای مجازی است.

گردشگری و میراث فرهنگی در فضاهای مجازی

زیرساخت فضای مجازی عربستان سعودی به طور قابل توجهی به گردشگری و حفظ فرهنگ گسترش می یابد. عربستان سعودی از طریق چشم انداز 2030، از واقعیت مجازی ، واقعیت افزوده  و متاورس برای تبدیل گردشگری معماری استفاده می کند و اطمینان می دهد که نشانه های تاریخی و مدرن آن به روش های نوآورانه برای مخاطبان جهانی در دسترس باقی می مانند. این کاربرد فناوری های مجازی، تعهد پادشاهی به حفظ و به اشتراک گذاشتن میراث فرهنگی خود از طریق ابزارهای دیجیتال را نشان می دهد.

کاربردهای املاک و مستغلات و توسعه

ادغام فناوری متاورس در بخش املاک و مستغلات عربستان سعودی نشان دهنده یکی دیگر از کاربردهای مهم زیرساخت فضای مجازی است. متاورس یک جهان مجازی، یک فضای دیجیتالی است که در آن افراد می توانند با استفاده از آواتارها، واقعیت افزوده و فناوری های واقعیت مجازی با یکدیگر و محیط اطراف خود تعامل داشته باشند. این فضایی است که خطوط بین جهان فیزیکی و دیجیتالی را محو می کند و تجربیات فراگیر ایجاد می کند.

این ادغام فناوری به طور یکپارچه با اهداف گسترده تر تنوع اقتصادی پادشاهی همسو است. سیل تحولات در حوزه متاورس "به طور یکپارچه با اهداف چشم انداز 2030 عربستان سعودی همسو است که هدف آن تنوع بخشیدن به اقتصاد، تقویت بخش های فرهنگی و سرگرمی و ایجاد یک جامعه مبتنی بر دانش است".

چشم‌اندازهای آینده و ادغام فناوری

با نگاهی به آینده، توسعه زیرساخت فضای مجازی عربستان سعودی شامل چندین فناوری نوظهور است که آینده چشم‌انداز دیجیتال را شکل خواهد داد. این اجلاس مدیران اجرایی، مدیران و روسای فناوری را گرد هم می‌آورد تا در مورد پتانسیل هوش مصنوعی، وب 3.0، محاسبات کوانتومی و امنیت سایبری بحث کنند. این حوزه‌های فناوری نشان‌دهنده مرز بعدی در توسعه فضای مجازی هستند و نوید امنیت پیشرفته، قابلیت‌های پردازش و تجربیات کاربری را می‌دهند.

موقعیت پادشاهی به عنوان یک رهبر منطقه‌ای در تحول دیجیتال با رویکرد جامع آن به فناوری‌های نوظهور تقویت می‌شود. عربستان سعودی در سال 2024 در خط مقدم انقلاب دیجیتال قرار دارد و از فناوری‌های مدرن برای پیشبرد اقتصاد خود استفاده می‌کند. پادشاهی روندهای مهمی را که دنیای دیجیتال را در دوره‌ای پر از رشد فناوری تغییر می‌دهند، تشخیص می‌دهد.

چالش‌ها و ملاحظات

در حالی که توسعه زیرساخت فضای مجازی عربستان سعودی پیشرفت چشمگیری را نشان می‌دهد، چالش‌های متعددی باید مورد توجه قرار گیرند تا رشد پایدار تضمین شود. این چالش‌ها شامل نگرانی‌های مربوط به امنیت سایبری، الزامات سواد دیجیتال، چارچوب‌های نظارتی برای محیط‌های مجازی و نیاز به به‌روزرسانی‌های مداوم فناوری برای حفظ مزیت‌های رقابتی در چشم‌انداز دیجیتال به سرعت در حال تحول است.

ادغام زیرساخت فضای مجازی با زیرساخت فیزیکی موجود نیز چالش‌های هماهنگی را ایجاد می‌کند که نیازمند برنامه‌ریزی و اجرای دقیق است. علاوه بر این، اطمینان از اینکه توسعه‌های فضای مجازی به طور معناداری به اهداف تنوع اقتصادی پادشاهی کمک می‌کنند، ضمن حفظ حساسیت‌های فرهنگی و ارزش‌های اجتماعی، یک ملاحظه مداوم است.

نتیجه‌گیری

زیرساخت فضای مجازی عربستان سعودی نشان‌دهنده یک رویکرد تحول‌آفرین برای توسعه دیجیتال است که فراتر از پیاده‌سازی فناوری سنتی است. از طریق چشم‌انداز 2030، پادشاهی خود را به عنوان یک رهبر جهانی در پذیرش متاورس، ادغام هوش مصنوعی و ایجاد محیط مجازی تثبیت کرده است. استراتژی جامع شامل دوقلوی دیجیتال نئوم، کاربردهای گردشگری، نوآوری‌های املاک و مستغلات و حفظ فرهنگی، پتانسیل چندوجهی زیرساخت فضای مجازی را نشان می‌دهد.

تعهدات مالی قابل توجه، چارچوب‌های نظارتی و مشارکت‌های استراتژیک توسعه‌یافته توسط عربستان سعودی، این پادشاهی را در موقعیتی قرار می‌دهد تا از مزایای اقتصادی پیش‌بینی‌شده فناوری‌های فضای مجازی بهره‌مند شود. با ادامه تکامل متاورس و فناوری‌های مرتبط، سرمایه‌گذاری زودهنگام و جامع عربستان سعودی در زیرساخت‌های فضای مجازی احتمالاً مزایای رقابتی قابل توجهی در اقتصاد دیجیتال جهانی به همراه خواهد داشت.

موفقیت این ابتکارات به نوآوری مستمر، مشارکت‌های استراتژیک با رهبران فناوری و توانایی انطباق با چشم‌اندازهای فناوری که به سرعت در حال تغییر هستند، بستگی دارد. با این حال، پایه‌ای که از طریق چشم‌انداز ۲۰۳۰ ایجاد شده و تعهد مداوم به تحول دیجیتال نشان می‌دهد که عربستان سعودی در موقعیت خوبی قرار دارد تا نقش رهبری خود را در توسعه زیرساخت‌های فضای مجازی در طول دهه آینده حفظ کند.

کتابشناسی

1.            سیاسی راد، فرزانه (1404). تحول دیجیتال عربستان در چشم‌انداز ۲۰۳۰، وبگاه زاویه، قابل بازیابی از https://zaviehmag.ir/articles/

2.            خبرگزاری برنا(1403). توسعه مراکز داده؛ گام بزرگ عربستان برای حکمرانی دیجیتال، قابل بازیابی از https://borna.news/fa/news/2199798

3.                Arab News. (2024, January 30). Saudi Arabia on the road to cloud-powered digital transformation. Arab News. https://www.arabnews.com/node/2445251

4.            دنیای اقتصاد(1404). رتبه اول جهانی عربستان سعودی در شاخص امنیت سایبری، قابل بازیابی از https://donya-e-eqtesad.com

5.                Digital Twin Insider. (2024, June 22). Metaverse Saudi Arabia economy: Investments, projects, and more. Digital Twin Insider. https://digitaltwininsider.com/2023/08/23/metaverse-saudi-arabia-economy-investments-projects-and-future-prospects/

6.                Convene. (2025, February 7). Vision 2030 in Saudi Arabia: A shift to digital governance. Convene. https://www.azeusconvene.com/articles/vision-2030-and-digital-governance-in-saudi-arabia

7.                Trade.gov. (2024). Saudi Arabia - Digital economy. U.S. Commercial Service. https://www.trade.gov/country-commercial-guides/saudi-arabia-digital-economy-0

8.                Arab News. (2024, March 26). Saudi Arabia launches Digital Transformation Index 2024 amid e-government growth. Arab News. https://www.arabnews.com/node/2483091/business-economy

9.                Arab News. (2024, April 15). A brave new, virtual world – Saudi Arabia takes the lead in metaverse adoption. Arab News. https://www.arabnews.com/node/2492561/business-economy

10.           Innovision. (2023, June 13). Saudi Arabia is set to become the cradle of the metaverse. Innovision. https://www.innovision.com.sa/post/saudi-arabia-is-set-to-become-the-cradle-of-the-metaverse

11.                Narsun Studios. (2023, March 4). What is Saudi Vision 2030 around technology? Medium. https://narsunstudios.medium.com/what-is-saudi-vision-2030-around-technology-6e92f86d572d

12.           Al Arabiya. (2021, October 27). Saudi's NEOM will have a digital twin in the 'metaverse': FII. Al Arabiya English. https://english.alarabiya.net/News/gulf/2021/10/27/Saudi-s-NEOM-will-have-a-digital-twin-in-the-metaverse-FII

13.           Telecom Review Middle East. (2025, April 22). Virtual wonders & AI-driven experiences: Unraveling the future of Saudi Arabia's tourism. Telecom Review Middle East. https://telecomreview.com/articles/reports-and-coverage/8855-virtual-wonders-ai-driven-experiences-unraveling-the-future-of-saudi-arabia-s-tourism/

14.           MRG Global. (2024, August 6). Transforming real estate: Metaverse technology in Saudi Arabia's major development projects. MRG Global. https://mrgglobal.com/transforming-real-estate-metaverse-technology-in-saudi-arabias-major-development-projects/

15.           Digital Transformation Summit. (2025). Digital Transformation Summit 2025 | Saudi Arabia. https://digitransformationsummit.com/ksa/

16.           QuickDice ERP. (2025, March 21). Digital transformation in Saudi Arabia: Tech trends for 2024. QuickDice ERP. https://quickdiceerp.com/blog/digital-transformation-in-saudi-arabia-tech-trends-for-2024

---

[1] . اولین شاخص برای سنجش کشورها بر اساس سطح سرمایه‌گذاری، نوآوری و پیاده‌سازی هوش مصنوعی است. هدف آن، درک هوش مصنوعی در ۸۳ کشور است و آن‌ کشورها را بر اساس ظرفیت هوش مصنوعی بر اساس ۱۲۲ شاخص مختلف که در سه رکن تحلیل پیاده‌سازی، نوآوری و سرمایه‌گذاری، گروه بندی و امتیازدهی می‌کند. آدرس اینترنتی https://www.tortoisemedia.com/data/global-ai