وضعیت عمومی معماری باستانی چین
وضعیت عمومی معماری باستانی چین
روند توسعه و پیشرفت معماری باستانی چین سه دوره را پشت سر گذاشته است: دوران سلسلههای«چین» و «خَن»؛ دوران سلسلههای«سویی» و «تانگ»؛ و سلسلههای«مینگ» و «چینگ». از معماری هر سه دورهی فوق، نمونههایی از جمله قصرها، کاخ ها، مقبرهها و شهرها و همچنین استحکامات جنگی و تأسیسات آبیاری باقی مانده است که از لحاظ شکل معماری و مواد ساختمانی و دیگر موارد، در معماری نسلهای بعدی بسیار تأثیر گذار بوده است. به هرحال، بیشتر بناهای کهن و تاریخی متعلق به دوران باستان، در طول تاریخ و سالیان دراز، بر اثر جنگ و آتش سوزی و حوادث طبیعی نابود شده و از بین رفتهاند. لذا، اغلب ساختمانهای باستانی که تاکنون باقی ماندهاند، مربوط به دوران بعد از سلسلهی«تانگ» (قرن 7میلادی)هستند.
معماری دوران سلسلهی«تانگ»
دوران حکومت سلسلهی«تانگ»(618 تا 907میلادی) دوران اوج پیشرفت اقتصادی و فرهنگی جامعهی فئودالیستی چین بهشمار میرود. از ویژگیهای سبک معماری این عصر عظمت، شکوه، نظم، سادگی و وضوح رنگها است. در این دوران در شهر«چانگ آن» پایتخت سلسلهی«تانگ»(شیآن امروز) و پایتخت شرقی آن «لویانگ» قصرها، باغستانها و ساختمانهای ادارای زیادی با ترکیب بندی منظم و استانداردهای معقول معماری روز ساخته شده بود و شهر«چانگ اَن» در زمان خود بزرگترین شهر جهان بهشمار میرفت. قصر های امپراتوری در این شهر از عظمت و شکوه فو ق العادهای برخوردار بود و مساحت آن بیش از 3 برابر شهر ممتوعهی پکن بود.
ساختمانهای چوبی این دوران هنر معماری را به اوج خود رسانده و تمامی بخشهای از جمله ستونها و سقف از چوب ساخته شده است. همچنین، در معماری سنگی و آجری این سلسله نیز پیشرفتهایی حاصل شد و بیشتر برجها و معابد بودایی با سنگ و آجر ساخته میشد.
معماری دوران سلسلهی«سونگ»
دوران سلسلهی سونگ(960تا 1279میلادی) عصر زوال سیاسی و نظامی چین بود، ولی در این دوران، اقتصاد، صنایع دستی و تجارت به پیشرفت بسیاری نائل آمده و علوم و فنون شاهد توسعه بود که ظرافت و خوش ترکیبی و توجه به تزئینات ظاهری بنا از خصوصیات معماری این دوران است. درشهرهای این عصر ترکیب خیابانها منظم و معمولا مغازهها رو به خیابان دایر میشد و در تأسیسات آتش نشانی، حمل و نقل، راهها و ترافیک، مغازهها و پلها پیشرفت نوینی حاصل شد و سطح معماری بناهای سنگی و آجری در عصر این سلسله پیوسته ارتقا یافت.
در عصر سلسلهی«سونگ» و بهدنبال پیشرفت جامعه در زمینهی اقتصاد، معماری باغسازی نیز با مفهوم هنری آن، آغاز شد. در باغسازی کلاسیک این عصر چین، زیبائی طبیعی با ایجاد صخرهها و جویبارها و گلها و درختان مصنوعی تلفیق و نوعی محیط سرشار از هنر و طبیعت به وجود آمد.
معماری دوران سلسلهی«یوان»
چین در عصر سلسلهی«یوان»(1206 تا1368میلادی) یک امپراتوری نظامی با سرزمینی پهناور بود که توسط حکمرانان مغول ایجاد شده بود. در این دوران اقتصاد و فرهنگ چین بهتدریج و آهسته پیشرفت نموده و معماری نیز در حالت رکود بود و اکثر بناهای ساخته شده در این دوران ساده و غیر هندمندانه بود. شهر«دا دو» پایتخت این سلسله واقع در شمال شهر پکن امروز مساحت عظیمی داشت که معادل مساحت پکن در دوران سلسلههای«مینگ» و «چینیگ» بود. از آنجا که حکمرانان این سلسله دیندار بوده و پیرو آیین بودای تبتی بودند، لذا معماری بناهای مذهبی در این دوران بسیار شکوفا شد. برای نمونه، برج سفید معبد«میائو اینسی» در پکن، یک برج لامائی است که در این عصر و به دست استاد معماران نپالی طراحی و ساخته شد.
معماری دوران سلسلهی«مینگ»
در عصر سلسلهی«مینگ»(1368 تا 1644میلادی)، چین وارد دوران پایانی جامعهی فودالیستی شد. سبک معماری در این دوران عمدتا سبک سلسله«سونگ» را به ارث برده و تغییرات زیادی نداشت، اما در زمینهی طراحی و نقشهکشی این بناها کاملا از سبک سایر دورانها متمایز هستند.
طراحی شهر و سبک معماری کاخهای این دوران، توسط نسلهای بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفت. شهرهای پکن و نان کن، بزرگترین شهرهای باستانی موجود در چین، مدیون طراحی و سبک معماری این سلسله بهشمار میروند. در این دوران، پکن پایتخت چین تجدید بنا شد و به سه بخش بیرونی، داخلی و امپراتوری تقسیم گردید. در این دوران، همچنین ساخت«دیوار دفاعی بزرگ چین» صورت گرفت که دیوارها، قلاع وگذرگاهها و بسیاری از قسمتهای مهم این دیوار، با آجر و مهارت و استادی از کرانهی رود«یا لوزیانگ» در شرق تا گذرگاه«زیا یوگوانگ» در استان«گَنسو» در غرب چین به طول 5660کیلومتر امتداد دارد، آغاز و به پایان رسید. در این دوران، شیوه و سبک تعمیر و تزئین بنا، با مصالح گوناگون مانند سنگ، آجر، شیشه و الوارهای چوبی متداول و ترکیب بندی ساختمانها پخته تر شد.
معماری دوران سلسلهی«چینگ»
سلسلهی«چینگ»(1616 تا 1911میلادی)، آخرین دودمان سلطنت فئودالی در چین است. معماری در این دوران، عموما ضمن ادامهی سبک معماری سلسلههای پیشین، به ظرافت و جلال و شکوه ساختمانها بیشتر توجه میشد. شهر پکن پایتخت این سلسله، اساسا چهرهی گذشتهی خود را حفظ کرده و باغستانهای بزرگ از جمله پارکهای«یوان مینگ یوان» و «اَی خهیوان» یعنی پارک تابستانی خوش منظره در داخل شهر ممنوعه، در این عصر ساخته شدند. استفاده از شیشه در معماری این دوران و ساخت خانههای متنوع وبهشکل آزاد، افزایش یافت. معماری بناهای مذهبی بودای تبتی با سبک خاص خود، در این دوران شکوفا شد. استفاده از مدلهای گوناگون در بنای معابد و ساختمانهای سنتی، یکنواختی موجود را تغییر داد و اشکال جالب و متنوعی ایجاد گردید. . دراواخر دوران این سلسله، در چین بناهایی باسبک چینی توام با سبک معماری فرنگی نیز پدید آمد.