وضعیت عمومی معماری باستانی چین
روند توسعه و پیشرفت معماری باستانی چین سه دوره را پشت سر گذاشته است: دوران سلسلههای«چین» و «خَن»(سلسلههان)؛ دوران سلسلههای«سویی» و «تانگ»؛ و سلسلههای«مینگ» و «چینگ». از معماری هر سه دورهی فوق، نمونههایی از جمله قصرها، کاخها، مقبرهها و شهرها و همچنین استحکامات جنگی و تأسیسات آبیاری باقی مانده است که از لحاظ شکل معماری و مواد ساختمانی و دیگر موارد، در معماری نسلهای بعدی بسیار تأثیر گذار بوده است. به هرحال، بیشتر بناهای کهن و تاریخی متعلق به دوران باستان، در طول تاریخ و سالیان دراز، بر اثر جنگ و آتش سوزی و حوادث طبیعی نابود شده و از بین رفتهاند. لذا، اغلب ساختمانهای باستانی که تاکنون باقی مانده اند، مربوط به دوران بعد از سلسلهی«تانگ» (قرن 7میلادی)هستند.
معماری دوران سلسلهی «تانگ»
دوران حکومت سلسلهی «تانگ» (618 تا 907 میلادی) دوران اوج پیشرفت اقتصادی و فرهنگی جامعهی فئودالیستی چین بهشمار میرود. از ویژگیهای سبک معماری این عصر عظمت، شکوه، نظم، سادگی و وضوح رنگها است. در این دوران در شهر «چانگ آن» پایتخت سلسلهی «تانگ» (شیآن امروز) و پایتخت شرقی آن «لویانگ»، قصرها، باغستانها و ساختمانهای ادارای زیادی با ترکیب بندی منظم و استانداردهای معقول معماری روز ساخته شده بود و شهر «چانگ اَن» در زمان خود بزرگترین شهر جهان بهشمار میرفت. قصرهای امپراتوری در این شهر از عظمت و شکوه فوقالعادهای برخوردار بود و مساحت آن بیش از 3 برابر شهر ممنوعهی پکن بود.
ساختمانهای چوبی این دوران هنر معماری را به اوج خود رسانده و تمامی بخشهای از جمله ستونها و سقف از چوب ساخته شده است. همچنین، در معماری سنگی و آجری این سلسله نیز پیشرفتهایی حاصل شد و بیشتر برجها و معابد بودایی با سنگ و آجر ساخته میشد.
معماری دوران سلسلهی«سونگ»
دوران سلسلهی سونگ (960 تا 1279 میلادی) عصر زوال سیاسی و نظامی چین بود، ولی در این دوران، اقتصاد، صنایع دستی و تجارت به پیشرفت بسیاری نائل آمده و علوم و فنون شاهد توسعه بود که ظرافت و خوش ترکیبی و توجه به تزئینات ظاهری بنا از خصوصیات معماری این دوران است. در شهرهای این عصر ترکیب خیابانها منظم و معمولاً مغازهها رو به خیابان دایر میشد و در تأسیسات آتشنشانی، حمل و نقل، راهها و ترافیک، مغازهها و پلها پیشرفت نوینی حاصل شد و سطح معماری بناهای سنگی و آجری در عصر این سلسله پیوسته ارتقا یافت.
در عصر سلسلهی «سونگ» و بهدنبال پیشرفت جامعه در زمینهی اقتصاد، معماری باغسازی نیز با مفهوم هنری آن، آغاز شد. در باغسازی کلاسیک این عصر چین، زیبائی طبیعی با ایجاد صخرهها و جویبارها و گلها و درختان مصنوعی تلفیق و نوعی محیط سرشار از هنر و طبیعت به وجود آمد.
معماری دوران سلسله ی«یوان»
چین در عصر سلسلهی «یوان» (1206 تا 1368 میلادی) یک امپراتوری نظامی با سرزمینی پهناور بود که توسط حکمرانان مغول ایجاد شده بود. در این دوران اقتصاد و فرهنگ چین بهتدریج و آهسته پیشرفت نموده و معماری نیز در حالت رکود بود و اکثر بناهای ساخته شده در این دوران ساده و غیر هنرمندانه بود. شهر «دا دو» پایتخت این سلسله واقع در شمال شهر پکن امروز مساحت عظیمی داشت که معادل مساحت پکن در دوران سلسلههای «مینگ» و «چینگ» بود. از آنجا که حکمرانان این سلسله دیندار بوده و پیرو آیین بودای تبتی بودند، لذا معماری بناهای مذهبی در این دوران بسیار شکوفا شد. برای نمونه، برج سفید معبد «میائو اینسی» در پکن، یک برج لامائی است که در این عصر و به دست استاد معماران نپالی طراحی و ساخته شد.
معماری دوران سلسلهی«مینگ»
در عصر سلسلهی «مینگ» (1368 تا 1644 میلادی)، چین وارد دوران پایانی جامعهی فودالیستی شد. سبک معماری در این دوران عمدتاً سبک سلسلهی «سونگ» را به ارث برده و تغییرات زیادی نداشت، اما در زمینهی طراحی و نقشهکشی این بناها کاملاً از سبک سایر دورانها متمایز هستند.
طراحی شهر و سبک معماری کاخهای این دوران، توسط نسلهای بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفت. شهرهای پکن و نانکن، بزرگترین شهرهای باستانی موجود در چین، مدیون طراحی و سبک معماری این سلسله بهشمار میروند. در این دوران، پکن پایتخت چین تجدید بنا شد و به سه بخش بیرونی، داخلی و امپراتوری تقسیم گردید. در این دوران، همچنین ساخت «دیوار دفاعی بزرگ چین» صورت گرفت که دیوارها، قلاع و گذرگاهها و بسیاری از قسمتهای مهم این دیوار، با آجر و مهارت و استادی از کرانهی رود «یالو زیانگ» در شرق تا گذرگاه «زیایو گوانگ» در استان «گنسو» در غرب چین به طول 5660 کیلومتر امتداد دارد، آغاز و به پایان رسید. در این دوران، شیوه و سبک تعمیر و تزئین بنا، با مصالح گوناگون مانند سنگ، آجر، شیشه و الوارهای چوبی متداول و ترکیب بندی ساختمانها پختهتر شد.
معماری دوران سلسلهی«چینگ»
در عصر سلسلهی «چینگ» (1616 تا 1911 میلادی)، آخرین دودمان سلطنت فئودالی در چین است. معماری در این دوران، عموماً ضمن ادامهی سبک معماری سلسلههای پیشین، به ظرافت و جلال و شکوه ساختمانها بیشتر توجه میشد. شهر پکن پایتخت این سلسله، اساساً چهرهی گذشتهی خود را حفظ کرده و باغستانهای بزرگ از جمله پارکهای «یوان مینگیوان» و «آیخهیوان» یعنی پارک تابستانی خوش منظره در داخل شهر ممنوعه، در این عصر ساخته شدند. استفاده از شیشه در معماری این دوران و ساخت خانههای متنوع و بهشکل آزاد، افزایش یافت. معماری بناهای مذهبی بودای تبتی با سبک خاص خود، در این دوران شکوفا شد. استفاده از مدلهای گوناگون در بنای معابد و ساختمانهای سنتی، یکنواختی موجود را تغییر داد و اشکال جالب و متنوعی ایجاد گردید. در اواخر دوران این سلسله، در چین بناهایی با سبک چینی توام با سبک معماری فرنگی نیز پدید آمد.
نیز نگاه کنید به
هنر در چین؛ هنر معماری در چین؛ معماری بنای قصرها و کاخ ها در چین؛ معماری معابد و اماکن مذهبی در چین؛ معماری باغ ها در چین؛ معماری آرامگاه های سلطنتی در چین؛ معماری خانه های مسکونی در چین
منبع اصلی
سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.
نویسنده مقاله
علی محمد سابقی