دکترین یوشیدا در ژاپن
شیگه‌رو یوشیدا[1] که از سال ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۴در مسند نخست وزیری ژاپن قرار داشت، قرارداد مهم سانفرانسیسکو را امضا کرد. راهبردهای او در سیاست خارجی تحت عنوان دکترین یوشیدا[2] مطرح شد و تاثیر عمیقی بر سیاست خارجی ژاپن در دوران بعد از جنگ جهانی دوم گذاشت. دکترین یوشیدا بر ادامه اعتماد به اتحاد با امریکا برای اطمینان از امنیت ژاپن، تأکید بر روابط اقتصادی با خارج برای کمک به بازسازی اقتصاد داخلی و نقش آفرینی کمرنگ در سیاست‌های بین‌الملل تأکید دارد (پاتر، 2008: 39). دکترین یوشیدا منجر به آن شد که نهادهای امنیتی و نظامی تحت کنتـرل غیـر نظامیـان قـرار بگیرنـد. سازمان دفاعی ژاپن که همـراه بـا نیـروی دفـاع از خـود در سـال ۱۹۵۴ تأســیس شــد، تعــداد قابــل تــوجهی از مقامــات غیر نظامی از وزارتخانه‌هایی شامل وزارت امور خارجـه و دارایی را در بر می‌گرفـت. دکترین یوشیدا و معاهـده دفـاعی آمریکـا و ژاپن، هم امنیت ژاپن را در هر درگیری احتمالی شرق و غـرب تضمین می‌کرد و هم زمینه توسعه اقتصـادی را به وجود می آورد. همچنین حساسیت خارجی‌ها و به خصوص همسـایگانی که نگران بازسازی نظامی ژاپن بودند را کاهش داد. ژاپن اولین سند امنیـت ملـی خود تحت عنوان سیاست بنیادین دفـاع ملی را در سال ۱۹۵۷ تنظیم کرد که چهار محور اساسی دارد:
۱.پیگیری یک سیاست کاملاً شفاف دفاعی
۲.ژاپن به قدرت نظامی تبدیل نگردد
۳.پایبندی به سه اصل، عدم ساخت، عدم دستیابی، عـدم انتقال و انباشت تسلیحات هسته‌ای در خاک ژاپن
۴. مدیریت وکنتـرل بخـش دفـاعی ژاپـن از سـوی غیـر نظامیان (محب علی،1388: ۱۹)
طي دهه ۱۹۶۰، ژاپن به طرز جسورانه‌اي به ليبراليسم اقتصادي روي آورد. دولت براي ورود به بخش‌هاي بيشتري از بازار جهاني حاضر شد عوارض گمرکي و ماليات‌ها را کاهش دهد. ژاپن انتظار داشت از اين طريق سرمایه‌گذاری خارجي را جذب کند و در مقابل اجازه استفاده از فرصت‌هاي اقتصادي فرامرزي را به‌دست آورد. اين کشور پس از عضويت در موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت یا گات[3]، به عضويت صندوق بین‌المللی پول و سازمان توسعه و همکاري اقتصادي نيز در ۱۹۶۴ پيوست. البته تأکید بر بازار آزاد موجب ورشکستگي برخي صنايع سنتي نظير منسوجات و حذف يارانه‌ها گرديد که متعاقباً بيکاري را افزايش داد، اما بنگاه‌هاي سرمايه‌اي ۱۰ تا ۲۰ درصد رشد کردند. ژاپن در جهت دستيابي به بازار ميلياردي چين، تلاش خود را براي بازسازي رابطه با آن کشور افزايش داد. نخست‌وزیر کاکوئِی تاناکا[4] سفري به پکن در سال ۱۹۷۲ انجام داد که طي آن اعلاميه مشترک بين دو کشور به امضا رسيد. طبق اين اعلاميه عليرغم تفاوت‌های موجود ميان نظام‌های اجتماعي دو کشور، آن‌ها بايد روابط صلح‌آمیز و دوستانه برقرار نمايند. روابط اقتصادي و توسعه‌اي بين دو کشور در دهه ۱۹۸۰ رونق چشمگيري داشت، به حدي که از آن تحت عنوان عصر طلايي نام می‌برند. به این ترتیب ژاپن نه تنها نقش مهمي در توسعه اقتصادي چين ايفا کرد و سود فراواني از بازار آن کشور به‌دست آورد، بلکه چين را از يک تهديد راهبردي به يک شريک منطقه‌اي تبديل نمود.
همزمان با تلاش‌هاي مذکور، ژاپن متوجه شبه‌جزیره کره نيز بود. اين شبه جزیره بيش از هر چيز به لحاظ امنيتي براي ژاپن اهميت داشت و سعي می‌کرد با جلب همکاري چين و آمريکا، توازن قدرت در اين منطقه را حفظ کند. در اين رابطه، ژاپن ضمن تشويق و حمايت از توسعه سياسي در کره جنوبي، تلاش کرد تا تفاهم بيشتري با کره شمالي ايجاد کند. فراز و نشيب روابط ميان جامعه اروپا بیشتر پیرامون مسائل اقتصادي و تنظيم و تعرفه تجاري بود. پس از تشکيل اتحاديه اروپا نيز طرفين به روابط خود ادامه دادند. در سال ۱۹۹۱ نيز معاهده‌اي ميان ژاپن و اتحاديه اروپا برای همکاري در روابط خارجي، علمي و فني، کمک به کشورهاي در حال توسعه و تلاش براي کاهش موانع تجاري به امضا رسيد. پس از این معاهده، رابطه اقتصادي ژاپن با اروپا در چارچوب برگزاري اجلاس‌هاي سالانه سران دو طرف و گفتگوهای اصلاحي متداول تعريف شد. در چارچوب دومي نيز از سال ۱۹۹۵ طرفين در زمينه روابط اقتصادي و تجاري متقابل همکاري نموده‌اند (درسل، 2008).
ژاپن عضو سازمان‌های بین‌المللی بسیاری است. این سازمان‌ها عبارت‌اند از: سازمان ملل متحد، سازمان جهانی تجارت، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول، سازمان جهانی گمرک، سازمان جهانی مالکیت فکری، اتاق بازرگانی بین‌المللی، بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه، کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد، آژانس تضمین سرمایه‌گذاری چندجانبه، بانک توسعه آسیایی، بانک اروپایی ترمیم و توسعه، سازمان بین‌المللی استاندارد، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، فدراسیون جهانی اتحادیه‌های تجاری، سازمان غذا و کشاورزی، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی، سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، سازمان جهانی گردشگری ملل متحد، سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد، سازمان بین‌المللی هوانوردی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پلیس بین‌الملل، سازمان بین‌المللی مهاجرت، سازمان بین‌المللی کار، دادگاه جرائم بین‌الملل، سازمان جهانی هواشناسی، سازمان جهانی بهداشت، اتحادیه بین‌الملل ارتباطات راه دور، و یکی از اعضای گروه هشت کشور صنعتی جهان (G8) است ( توفیقی، ۱۳۸۸).
[1] 吉田茂/Yoshida Shigeru(1878-1967).
[2] Yoshida Doctrine.
[3] General Agreement on Tariffs and Trade(GATT).
[4] 田中角栄/Tanaka Kakuei(1918-1993).