احزاب و جنبش های اسلامی در روسیه
احزاب و جنبش های اسلامی در کشور روسیه عبارت است از: اتحاد مسلمانان روسیه، جنبش سراسری اجتماعی، سياسی مسلمانان روسيه، جنبش سراسری اسلامی نور، حزب دموكرات اسلامی داغستان، جنبش مسلمیه داغستان، جنبش اسلامی الحق روسیه، جنبش میراث اسلامی روسیه، شورای بین مذاهب روسیه. در ادامه به بررسی این احزاب و جنبش ها می پردازیم:
اتحاد مسلمانان روسیه
این جنبش سیاسی، اجتماعی و سراسری روسیه به تاریخ 31 مه سال 1995 تأسیس گردید و در 16 ژوئن همان سال در وزارت دادگستری به ثبت رسید. این جنبش خود را وارث اتحاد مسلمانان روسیه كه در سال 1905 تشكیل شده بود به شمار می‌آورد. این سازمان در سومین و چهارمین دوره دومای (پارلمان) روسیه، 6 و 9 عضو داشت. احمد نالدوف دبیر كل تداركات اتحاد مسلمانان روسیه (كنونی) می‌باشد. در نخستین كنگره اتحاد مسلمانان روسیه كه از 1 تا 3 سپتامبر 1995 در مسكو برگزار گردید، مقدس بیبارسوف به‌عنوان دبیر كل اتحاد مسلمانان روسیه انتخاب شد. اتحاد مسلمانان روسیه در صدد بر آمد در انتخابات دومای دولتی شركت كند، اما كمیته مركزی انتخابات، این اجازه را به اتحادیه برای حضور در انتخابات نداد و به همین دلیل در ماه دسامبر 1995 اتحادیه نتوانست در انتخابات دوما شركت كند. رهبر اتحادیه از هوادارانش دعوت كرد تا از جنبش خانه ما روسیه جانبداری نمایند. شورای كل اتحادیه مسلمانان روسیه، نادر خاچیلاف از داغستان را در تاریخ 10 فوریه 1996 به عنوان رئیس انتخاب كرد. شیخ نفیق الله عشیروف كه رئیس كمیته مركز عالی هماهنگی اداره دینی مسلمانان روسیه و عبدالواحد نیازوف مدیر كل مركز فرهنگی اسلامی روسیه می‌باشند، به عضویت در هیأت مدیره اتحادیه مسلمانان روسیه انتخاب شدند. اتحادیه مسلمانان مصمم است جناحی در دومای دولتی‌ـ كه بیانگر منافع مسلمانان باشدـ ایجاد نماید. نمایندگی در ارگان‌های دولتی: به گفته رهبران اتحادیه مسلمانان روسیه در ششمین دومای دولتی، 26 مسلمان به عنوان نماینده ایفای وظیفه می‌كنند. ساختار تشكیلاتی: این اتحادیه با تكیه بر مركز هماهنگی اداره‌های دینی مسلمانان روسیه و مركز فرهنگی اسلامی در روسیه و جامعه قومی لاگهای داغستان فعالیت می‌كند. این اتحادیه در نهادهای مختلف فدراسیون بخش‌هایی را به خود اختصاص داده است. مسئولیت اتحادیه مسلمانان روسیه را نادر خاچیلایف كه همزمان رئیس جنبش اجتماعی سیاسی داغستان به نام‌جماعت الحریت و یكی از رهبران جمعه لای می‌باشد، بر عهده دارد[۱].
جنبش سراسری اجتماعی، سياسی مسلمانان روسيه
این جنبش در سال 1996 در شهر ساراتوف تأسیس یافت. مقدس بیبارسوف امام اداره دینی مسلمانان پوولژه همزمان رئیس این جنبش است. هدف اساسی جنبش حمایت از منافع مسلمانان روسیه در بخش‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و معنوی می‌باشد. این جنبش مورد حمایت حكومت‌های مناطق، بخشی از روشنفكران مسلمان و صاحبنظران بوده و بر اداره دینی مسلمانان قسمت اروپای مركزی، پوولژه، تاتارستان، باشقیروستان و سیبری متكی است. رهبر جنبش مقدس عباسویچ بیبارسوف امام اداره دینی مسلمانان پوولژه است. او در سال 1960 در روستای سرونیایایلیوزان استان پنزا متولد شد. مردم این روستا گرایش محكمی به اسلام دارند و روستای مذكور به عنوان منبع تأمین نیروی‌انسانی روحانیت مسلمان شناخته شده است. اولین ماهنامه در اتحاد شوروی با عنوان مسلمانسكی وستنیی در ساراتوف با تلاش‌های بیبارسوف در سال 1989 انتشار یافت. وی از سال 1995 تا 1996 دبیر كل اتحادیه مسلمانان روسیه بود[۲].
جنبش سراسری اسلامی نور
این جنبش در تاریخ 4 ژوئن سال 1995 تأسیس یافت و در تاریخ 16 ژوییه همان سال به ثبت رسید. گرایش نظری - سیاسی جنبش، حفاظت و تكمیل ساختار دینی فدراسیون روسیه است. جنبش اجتماعی اسلامی نور با هدف پشتیبانی از اصل ساختار ملی، منطقه‌ای، نهاد اجتماعی ریاست جمهوری و پارلامنتاریسم فعالیت می‌كند. دیدگاه‌های جنبش:
1) با كاربرد قدرت و زور مخالف بوده و در حل و فصل مناقشات میان مناطق و میان ملیت‌های مختلف روسیه نقش‌خواهد داشت.
2) استفاده از نیروی نظامی برای دفاع از منافع روسیه، حفظ منافع گروه‌ها و افراد در خارج از كشور و در شرایط اضطراری را مجاز دانسته و افراط گرایی مذهبی، اعمال شیوه‌های تروریستی را محكوم می‌نماید.
3) هر حكومت قانونی در روسیه را به رسمیت می‌شناسد به شرط آن كه به قانون و سیاست‌های اعلام شده خود وفادار باشد.
این جنبش به منظور تحقق برنامه‌های خود چند پیشنهاد مشخص تهیه نموده كه عبارتند از:
1) تصویب قانون برای تخصیص زمین برای ساخت قبرستانی برای مسلمانان.
2) تأمین بودجه برای اهداف آموزشی، ترویج موسیقی، امور هنری و ورزشی مسلمانان، اختصاص وقت و تولید برنامه‌های اسلامی در شبكه‌های تلویزیونی و رادیویی روسیه.
3) حمایت از طبقات محروم جامعه صرف نظر از گرایشات دینی آنان و عدم ایجاد محدودیت در ارائه خدمات به مسلمانان.
یادآور می‌شود كه برنامه جنبش نور در مقایسه با سایر جنبش‌ها از صورت بهتری برخوردار است و با مسائل دولتی نیز قابل تطبیق است. این برنامه شامل مطالبی در مورد سیاست خارجی كشور با توجه به توسعه روابط با كشورهای اسلامی می‌باشد. این جنبش همچنین هوادار اصلاحات نظامی بوسیله سربازان مسلمان است. برنامه اقتصادی جنبش نور با برنامه‌های اقتصادی جنبش‌های چپگرا و مركزگرا همسان است. جنبش، كمی به رشد تجارت اسلامی را یكی از اهداف خود می‌داند. همچنین این جنبش توجه خاصی به كمی به مسلمانان بی‌بضاعت در چهار چوب‌برنامه كلی اجتماعی خود دارد.
این جنبش در ماه دسامبر سال 1995 در انتخابات مجلس شركت كرد و 57 درصد آرا را از آن خود كرد كه جمهوری‌های چچن و تاتارستان با 12 درصد بیشترین رأی را به آن دادند. یاد آوری می‌گردد این جنبش بین مقامات حكومتی نماینده ندارد. این جنبش از حمایت اداره مركزی دینی مسلمانان روسیه و كشورهای مشتری المنافع برخوردار بوده و در فعالیت‌هایش به روشنفكران و صاحبنظران مسلمان تكیه دارد. خالد یاخین در سال 1995 ریاست این جنبش را بر عهده داشت. در سال 1996 كنگره وفا یارولین را برای این سمت انتخاب‌كرد. وی همزمان امام جمعه مسلمانان شهر كورووای استان ولادیمیر است[۳].
حزب دموكرات اسلامی داغستان
این حزب در تاریخ 15 سپتامبر 1990 در شهر ماخاچ قلعه طی كنفرانسی با حضور 300 تن از مسلمانان منطقه تأسیس گردید. این حزب از ایجاد جامعه لائیی دموكراتی جانبداری می‌كند. جامعه‌ای كه در آن اسلام فضای بازی جهت رشد در اختیار داشته باشد. سوراكات آسیایتلوف یكی از رهبران جامعه قومی آوارها است كه ریاست شورای هماهنگی حزب را بر عهده دارد. وی تاریخدان، استاد دانشگاه و قهرمان سابق كشتی اتحاد شوروی سابق است و 65 سال دارد[۴].
جنبش مسلمیه داغستان
این جنبش اجتماعی در سال 1995 تشكیل، رسماً به ثبت رسیده و دارای جایگاه حقوقی است و در ائتلاف با حزب‌دموكراتیی داغستان فعالیت می‌كند. ساختار تشكیلاتی: بخش‌های این جنبش در تمامی نواحی داغستان موجودند. در فوریه 1996 این جنبش 1000 عضو زن داشت. رؤوس فعالیت‌های جنبش: روشنگری و آموزش تعالیم اسلامی[۵].
جنبش اسلامی «الحق»
این جنبش در سال 2005 بر پایه انستیتو حقوق بشرایجاد شده است، ثبت دولتی دریافت کرد .«کامل جان قلندروف» دبیر سازمان اجتماعی – اسلامی «الحق» به خبرگزاری ریانووستی گفت «وقوف به رنج‌های اسلام و مشکلات موجود در امت مسلمان، سبب شده است که سران مسلمان روسیه به لزوم فعال ساختم تلاش‌های خود در عرصه اجتماعی ببرند.» به عقیده وی، طی سالیانی دراز در روسیه سازمانی اجتماعی وجود نداشته است که منافع تمام امت مسلمان روسیه را تامین کند. البته گه گاه، احزاب و واحدهایی به طور لحظه‌ای پایدار و طبق معمول در اوان انتخابات مجلس دوما و عملاً بلافاصله ناپدید شده‌اند. اکنون جنبش اجتماعی دیگر نیز در حال گذراندن مراحل ثبت است که جنبش «میراث اسلامی» نام دارد. جالب است که نمایندگان حکومتی از جمله دو نفر از اعضای شورای فدراسیون «عمرجبرئیلوف» و «رالیف سافین» که هر دو از کارفرمایان بزرگ هستند، نیز بدین جنبش پیوسته‌اند. این نه تنها علامت فعال شدن رهبران اسلامی است، بلکه بیانگر تمایل حکومت روسیه به ایجاد سازمان‌های اجتماعی – اسلامی است، چون بدون کمک ان‌ها، دولت از عهده حل مشکلات موجود برنمی آید. درآینده سازمان‌های اسلامی دیگری نیز در روسیه پدیدار خواهند شد. یکی از اصلی‌ترین وظایف «الحق» حفظ حقوق مسلمانان و میانجی‌گری بین آنان و قدرت‌های منطقه‌ای است. همان طور که قلندروف ابراز داشت «اگر اداره دینی بر اسلام مسجدی نظارت می‌کند، ما برآنیم که جریان‌های در حال وقوع در ورای مساجد را کنترل کنیم». سازمان‌های اجتماعی می‌توانند در رفع اختلافاتی که بین امت بوجود می‌آید، میانجی باشند و نیز همین نقش را بین امت و دولت ایفا کنند. امروز این جنبش، روابط تنگاتنگی با اداره دینی برقرار کرده است. اکنون وظیفه اصلی، ایجاد شعب منطقه‌ای است. جنبش میراث اسلامی نیز مناطق را هدف قرار داده است. هر دو جنبش، این را ضروری می‌دانند که باید به جوانان مسلمانی که نمی‌توانند خود را در چارچوب موسسات رسمی مذهبی بیابند، امکان فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی داده شود. قلندروف تاکید می‌کند:
«ما این را هدف خود قرار می‌دهیم که به قوای مقننه و مجریه محلی راه یابیم. ما می‌خواهیم جوانان فعالی را که با اداره دینی مسلمانان مرتبط نیستند و حتی با آن در تقابل‌اند، بدآنجا سوق دهیم. این افراد دارای تحصیلات عرفی و اسلامی خوبی هستند، انان از لحاظ سیاسی فعال هستند و ضرورت دارد به سوی افراط گرایی جذب نشوند، بلکه به پروژه‌های اجتماعی بپردازند»[۶][۷].
جنبش میراث اسلامی روسیه
ایده اصلی جنبش میراث اسلامی، ایجاد همبستگی بین فرق مسلمان روسیه و ایستادگی در برابر گسترش جریان‌های افراط گرایانه است. علاوه براین، سازمان دهندگان این جنبش می‌خواهند به جامعه روسیه نشان دهند که مسلمانان بخشی فعال و مثبت از روسیه هستند. آنان می‌گویند «ما اهل روسیه و بخشی جدایی ناپذیر از آن هستیم و می‌خواهیم فعالانه در زندگی سیاسی و اجتماعی کشور شرکت داشته باشیم. این اولین تلاش برای ایجاد همبستگی بین مسلمانان روسیه نیست. اولین بار نیست که گفته می‌شود مسلمانان، خود باید با ایده‌های افراط گرایانه مبارزه کنند. اما برای اولین بار است که در روسیه، در سطح سراسری تلاش‌هایی برای ارزیابی مشکلات بدون غرض ورزی انجام می‌شود. همان طور که اشاره شد، در بین مسلمانان شکاف وجود دارد. نمایندگان رسمی مذهبی در مناطق و به ویژه در میان جوانان، قدرت نفوذ ندارند. به ندرت، مواردی اتفاق می‌افتد که یکی از طرفین دعوی در امور داخلی دولت دخالت و رقبای خود را به وهابیت و افراط گرایی متهم می‌کند. در ساختارهای نظامی روسیه، این امکان وجود ندارد که بررسی کنند چه کسی وهابی است و چه کسی نیست، یا حقیقت وهابیت چیست. آنان تنها نسبت به علایم دریافتی واکنش نشان می‌دهند و در نتیجه، اوضاع مناطق بی سر و سامان می‌شود[۸].
جنبش میراث اسلامی پیشنهاد داده است که این گروه‌های غیر رسمی نفی نشوند و بر عکس، گفت و گوهایی بین آنان و اداره رسمی دینی و حکومت منطقه‌ای و فدرال برقرار شود. شمیل بنو یکی از سازمان دهندگان این پروژه و معاون رئیس بنیاد حمایت از دموکراسی و پیشرفت اجتماعی، به خبرگزاری ریانووستی گفت:«ما می‌خواهیم به آنانی که تاثیری واقعی در جنبش‌های خیابانی دارند، امکان دهیم که خود را نشان دهند.» «رادیک امیروف» روزنامه نگار و دبیر واحد مطبوعات شورای مفتیان روسیه، با انجام مصاحبه‌هایی مشخص کرده است که سیاست مداران، ورزشکاران، بازیگران و سایرین از اسلام چه می‌دانند. وی تمام این مصاحبه‌ها را در کتابی به نام مباحثی درباره اسلام به صورت مجموعه مصاحبه‌ها تالیف کرده است. امیروف می‌گوید:«می‌خواستم اولین تالیف از سری مباحثی درباره اسلام باعث افزایش تفاهم در جامعه روسیه شود». برای جامعه روسیه، تفاهم واقعاً ضروری است. کارشناسان و روحانیون به این مساله اشاره می‌کنند که دولت تا حد زیادی نمایندگان مذاهب سنتی روسیه را بهم نزدیک کرده است.«ولادیمیر پلاتونوف» رئیس مجلس دومای شهر مسکو نیز در کتاب مباحثی درباره اسلام این مطلب را تایید می‌کند:
«دلایل بسیاری برای این امر وجود دارد. من تنها به دلایل اساسی اشاره می‌کنم: تاریخ و فرهنگ مشترک. بارها وطن را دوش به دوش یکدیگر از چنگال دشمنان بیرون آورده ایم... ما متحد هستیم؛ هم از لحاظ عوامل عرف جامعه و هم از لحاظ مذهبی[۹][۱۰]».
شورای بین مذاهب روسیه
از دیگر نهادهای موثر در روسیه، شورای بین مذاهب روسیه می‌باشد. در ارتباط با همکاری بین مذهبی در روسیه باید گفت در روسیه شورای بین مذهبی عمل می‌کند و در آن، نمایندگان ارتدوکس، یهودی، مسلمان و بودایی وجود دارند. در بین چهره‌های مذهبی از مذاهب مختلف، تفاهم در ارتباط با اکثر مسائلی که مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند، حکم فرمایی می‌کند. آنان همراه با هم در مناطق مختلف روسیه، مراسم نیکوکارانه، برنامه‌هایی برای مبارزه با اعتیاد و تظاهرات علیه تروریسم برگزار می‌کنند؛ با یکدیگر به پرورشگاه‌ها و زندان‌ها سر می‌زنند و یکدیگر را به جشن‌های مذهبی دعوت می‌کنند. در جامعه روسیه، بیشتر ترس از بیگانگان و عدم پذیرش مهاجرین وجود دارد تا روابط خصمانه نسبت به نمایندگان یک مذهب خاص. پس از فروپاشی اتحاد شوروی، مهاجرین بسیاری از جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی به سوی روسیه روانه شدند. آنان در اصل از آسیای مرکزی و جمهوری‌های قفقاز بودند. مذهب این مهاجرین باعث نگرانی اهالی روسیه نشده است. تنها مشکل این است که این مهاجرین هنوز در جامعه روسیه حل نشده و به آنها عادت نکرده‌اند. برای حل این مساله، گذشت چند نسل لازم است. اما یافتن تفاوت بین مسلمانان و مسیحیانی که ساکنان قدیمی و اصیل یک منطقه هستند، کاری بسیار دشوار است. آنان به یک اندازه با جامعه روسیه همگرا شده‌اند و کمتر کسی به مذهب و قومیت همسایه خود فکر می‌کند. در روسیه نیز همانند سایر کشورها، در سطوح بالای دولتی بارها گفته شده است که نباید بین تروریسم و اسلام علامت مساوی قرار داد. مفتیان روسیه ترورها را محکوم کرده‌اند. اما یک ساکن روسیه یا یک فرد غربی، از ظرافت‌های موجود در روابط اسلامی چیزی نمی‌داند. برای او مهم این است که منفجر کننده بمب، خود را مسلمان می‌داند. خوشبختانه تا حد بسیاری به لطف سیاست مداران، این مطلب به حساسیتی در مقیاس وسیع علیه مسلمانان تبدیل نشد. هر چند مشکل بیگانه ستیزی برای روسیه، مساله ای مبرم و گریزناپذیر باقی ماند، آگاهی به مشکل، آغاز حل آن است، و در این کار، تصمیمات دولت مردان روسیه برای نزدیکی به جهان اسلام نقشی بزرگ ایفا می‌کند[۱۱][۱۲].
نیز نگاه کنید به
جریان تفکرات جدید اسلامی در چین؛ احزاب و جنبش های اسلامی در کوبا؛ احزاب و جنبش های اسلامی در تونس؛ احزاب و جنبش های اسلامی در مصر
کتابشناسی
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 364-365.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 365-366.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 366-368.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 368.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 368.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، شماره2. ص42.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 368-370.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، شماره2. ص42-43.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، شماره2. ص44.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 370-371.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، (1386 بهار). اسلام و مسلمانان در فدراسیون روسیه، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، شماره2. ص44.
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد اول، 371-375.