انجمنها و محافل ادبیات فارسی در یمن
انجمنها و محافل ادبیات فارسی در یمن
حضور زبان و ادبیات فارسی در یمن به دوران پیش از اسلام باز میگردد. در دوره ساسانیان، یمن به مدت چند دهه تحت حاکمیت ایران قرار داشت و گروهی از سربازان و مقامات ایرانی در این کشور مستقر شدند که به "ابناء" معروف بودند (Paret, n.d.). ین گروه با ازدواج با زنان عرب محلی، نسلی دو رگه را به وجود آوردند که در انتقال عناصر فرهنگی و زبانی ایرانی به جامعه یمن نقش مهمی ایفا کردند.
پس از ظهور اسلام نیز روابط فرهنگی ایران و یمن ادامه یافت. در دوران اسلامی، یمن به یکی از مراکز مهم اسماعیلیه تبدیل شد و آثار متعددی به زبان عربی در این منطقه تولید شد که متأثر از اندیشههای ایرانی-اسلامی بود (Poonawala, n.d.). این جریان فکری-فرهنگی زمینهساز آشنایی بیشتر یمنیها با زبان و ادب فارسی گردید.
در دوران معاصر، با گسترش روابط سیاسی و فرهنگی ایران و یمن، زمینه برای حضور جدیتر زبان و ادبیات فارسی در این کشور فراهم شد. این حضور که ریشه در روابط تاریخی ایران و یمن دارد، امروزه در قالب انجمنها و محافل ادبی متعددی در این کشور ادامه یافته است. تأسیس کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صنعا در دهه 1970 میلادی، نقطه عطفی در این زمینه به شمار میرود.
1- وضعیت کنونی انجمنها و محافل ادبیات فارسی
امروزه انجمنها و محافل متعددی در زمینه ادبیات فارسی در یمن فعالیت میکنند که مهمترین آنها عبارتند از:
1-1 انجمن دوستی ایران و یمن: این انجمن که در سال 2000 میلادی تأسیس شد، نقش مهمی در گسترش روابط فرهنگی دو کشور و ترویج زبان و ادبیات فارسی در یمن ایفا میکند. برگزاری دورههای آموزش زبان فارسی، نشستهای ادبی و همایشهای فرهنگی از جمله فعالیتهای این انجمن است (الدیلمی، 1403).
2-1 محفل ادبی شاعران ایران و یمن: این محفل که به صورت دورهای در صنعا و گاه در تهران برگزار میشود، فرصتی برای تبادل نظر و همکاری میان شاعران دو کشور فراهم میآورد. در این محفل، شاعران به شعرخوانی به زبانهای فارسی و عربی میپردازند و درباره مضامین مشترک ادبی دو کشور به بحث و گفتگو مینشینند (صالحی، 1403).
3-1 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صنعا: این گروه که در دانشکده زبانهای خارجی دانشگاه صنعا فعالیت میکند، نقش مهمی در آموزش زبان و ادبیات فارسی به دانشجویان یمنی دارد. علاوه بر برگزاری دورههای آموزشی، این گروه به انجام پژوهشهای علمی در زمینه ادبیات تطبیقی ایران و یمن نیز میپردازد (الدیلمی، 1403).
4-1 انجمن مترجمان آثار فارسی: این انجمن که توسط گروهی از مترجمان و ادیبان یمنی تأسیس شده، به ترجمه آثار ادبی فارسی به زبان عربی میپردازد. هدف این انجمن، معرفی شاهکارهای ادبیات فارسی به جامعه عربزبان یمن است.
5-1 کانون فرهنگی ایران در صنعا: این کانون که زیر نظر رایزنی فرهنگی سفارت ایران در یمن فعالیت میکند، با برگزاری دورههای آموزشی، نمایشگاههای کتاب و جشنوارههای فرهنگی به ترویج زبان و ادبیات فارسی در یمن میپردازد.
2- چالشها و موانع
علیرغم فعالیتهای گسترده انجمنها و محافل ادبی فارسی در یمن، این حوزه با چالشها و موانعی نیز روبرو است:
1-2 ناآرامیهای سیاسی: بحران سیاسی و جنگ داخلی در یمن طی سالهای اخیر، تأثیر منفی بر فعالیتهای فرهنگی و ادبی در این کشور داشته است. بسیاری از برنامههای انجمنهای ادبی به دلیل مشکلات امنیتی لغو یا به تعویق افتادهاند.
2-2 محدودیتهای مالی: کمبود منابع مالی یکی از مهمترین موانع گسترش فعالیتهای ادبی فارسی در یمن است. بسیاری از انجمنها و محافل ادبی با مشکلات مالی دست و پنجه نرم میکنند.
3-2 رقابت با سایر زبانها: زبان فارسی در یمن با رقابت جدی زبانهای انگلیسی و فرانسوی روبرو است. بسیاری از دانشجویان یمنی ترجیح میدهند به یادگیری این زبانها بپردازند که فرصتهای شغلی بیشتری را برایشان فراهم میآورد (Mohammed, 2023).
4-2 کمبود منابع آموزشی: دسترسی محدود به کتابها و منابع آموزشی فارسی در یمن، یکی دیگر از چالشهای پیش روی علاقهمندان به این زبان است.
3- چشمانداز آینده
با وجود چالشهای موجود، چشمانداز آینده انجمنها و محافل ادبیات فارسی در یمن امیدوارکننده به نظر میرسد. عواملی چون افزایش روابط سیاسی و اقتصادی ایران و یمن، گسترش فناوریهای ارتباطی و افزایش علاقه جوانان یمنی به فرهنگ و ادبیات ایران، میتواند زمینهساز رشد و توسعه این حوزه در آینده باشد.
برخی از راهکارهای پیشنهادی برای تقویت انجمنها و محافل ادبیات فارسی در یمن عبارتند از:
1. افزایش همکاریهای دانشگاهی میان ایران و یمن در زمینه زبان و ادبیات فارسی
2. استفاده از ظرفیتهای فضای مجازی برای گسترش آموزش زبان فارسی
3. حمایت مالی بیشتر از انجمنها و محافل ادبی فعال در یمن
4. برگزاری جشنوارهها و مسابقات ادبی مشترک میان دو کشور
5. تقویت ارتباط میان نویسندگان و شاعران ایرانی و یمنی
منابع
1- الدیلمی، ا. (1403). اشتیاق مردم یمن به یادگیری زبان فارسی. خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا).
https://B2n.ir/s80457
https://B2n.ir/q42462
2- صالحی، م. ع. (1403). ادبیات یمن از اعتقادات مردمش سرچشمه گرفته است. خبرگزاری مهر.
https://B2n.ir/s25567
3- Mohammed, A. (2023). Iran's efforts to teach Persian, promote culture fail to resonate in Yemen. Al-Mashareq.
https://B2n.ir/k71959
4- Paret, R. (n.d.). ABNĀʾ. In Encyclopaedia Iranica. Retrieved from https://www.iranicaonline.org/articles/abna-term
5- Poonawala, I. K. (n.d.). ISMAʿILISM xiii. ISMAʿILI LITERATURE IN PERSIAN AND ARABIC. In Encyclopaedia Iranica. Retrieved from https://www.iranicaonline.org/articles/ismailism-xiii-ismaili-literature-in-persian-and-arabic