خدمات و فعالیتهای نمایندگیهای فرهنگی ایران در زمینه ادبیات فارسی در یمن
روابط فرهنگی ایران و یمن سابقهای دیرینه دارد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، سیاست فرهنگی بیرونی ایران بر پشتیبانی ساختاری از زبان و ادبیات فارسی در کشورهای منطقه—یمن—استوار شد و نمایندگیهای سیاسی–فرهنگی ایران، همراه با نهادهای تخصصی، استوانه های اجرایی این سیاست شدند. این مدخل بر «خدمات و فعالیتهای مرتبط با زبان و ادبیات فارسی» در یمن تمرکز دارد و از روایتهای سیاسی پرهیز میکند.
سیر تحول
آموزش دانشگاهیِ فارسی در یمن قدمتی سهدههای دارد: نخست در قالب واحدهای درسی (از ۱۹۹۷)، سپس تأسیس رشته مستقل «زبان و ادبیات فارسی» در دانشگاه صنعا (Sana’a University) در ۲۰۰۷؛ این رشته در ۲۰۰۸ متوقف و پس از تحولات ۲۰۱۴، در ۲۰۱۶ از سر گرفته شد[۱][۲][۳][۴]. همچنین سفرهای سطح بالای ۲۰۰۰ (علی عبدالله صالح/Ali Abdullah Saleh) به تهران و ۲۰۰۳ (محمد خاتمی/Mohammad Khatami) به صنعا، از منظر نمادین به تقویت پیوندهای فرهنگی کمک کرد، هرچند اثرگذاری عملی آنها در حوزه ادبیات فارسی محدود و تدریجی بود[۵][۶].
بازیگران نهادی و مأموریتها
- رایزنی فرهنگی ایران در یمن (Cultural Counselorship under ICRO) بازوی هماهنگی برنامههای فرهنگی سفارت است؛ مأموریت ICRO ایجاد توازن بین سیاست های فرهنگی با اسناد عمومی، توسعه پیوندهای فرهنگی و ترویج زبان فارسی در خارج از کشور است[۷]؛
- بنیاد سعدی (Saadi Foundation) متولی آموزش بینالمللی فارسی است و با تولید مواد درسی، دورههای تربیتمدرس، و شبکهسازی با رایزنیها و دانشگاهها، پشتیبان عرضه دورهها و تجهیز کلاسها در کشور هدف است[۸].
حوزههای خدمت و فعالیت
1.آموزش دانشگاهی و عمومی فارسی
- در دانشگاه صنعا (دانشکده زبانها/Faculty of Languages)، برنامه کارشناسی «زبان فارسی» معرفی شده و صفحات رسمی دانشکده وجود این برنامه، اعضای هیئت علمی و روندهای پذیرش را منعکس میکند[۳][۴]؛
- در مرکز جامعه ترجمه و آموزش زبان (Community Center for Translation & Language Teaching – CCTLT) واحد «فارسی» برای دورههای مهارتمحور/آکادمیک تعریف شده است[۴].
2. پشتیبانی آموزشی و تربیتمدرس
- همکاریهای مهارتی با بنیاد سعدی شامل ارائه دورههای موکب (Summer/Winter Schools)، بازآموزی مدرس و تأمین محتوای آموزشی استاندارد برای فارسیآموزان غیربومی است[۸].
3.تبادلات فرهنگی و برنامههای نمایشگاهی
- حضور یمن بهعنوان «میهمان ویژه» در «نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران» (Tehran International Book Fair – TIBF) در ۲۰۲۴، بستری برای معرفی متقابل انتشارات و گفتوگوهای نشر و ترجمه فراهم کرد[۹]؛
- گزارشهای تحلیلی مستقل نیز به گسترش برنامههای تبادلی علمی–فرهنگی پس از ۲۰۱۵ (در مناطق تحت کنترل صنعا) اشاره دارند؛ از جمله ایجاد دورههای ادبیات/زبان فارسی و مراکز فرهنگی جدید[۱۰]؛
- در سطح تفاهمات قدیمیتر، موضوع ایجاد کرسی/دپارتمان فارسی در دانشگاه عدن (University of Aden) در توافقات ۲۰۰۲ طرح شده است[۱۱].
4.ترجمه و برنامههای ادبی
- حمایت از ترجمه آثار فارسی به عربی و بالعکس، همراه با برگزاری نشستهای ادبی/شبهای شعر در چارچوب همکاریهای فرهنگی گزارش شده است؛ این اقدامات بیشتر کارکرد نمادین–رسانهای داشته و به تقویت نمادهای پیوند فرهنگی یاری میرساند[۹][۱۱].
دستاوردها
- نهادینهسازی آموزش فارسی در دانشگاه صنعا (برنامه کارشناسی و واحدهای مهارتی/عمومی) و قابلیت دسترسی سازمانیافته به اطلاعات آموزشی (صفحات رسمی دانشکده و مرکز CCTLT) از خروجیهای قابل مشاهدهاند[۳][۴]؛
- ایجاد ویترینهای بینالمللی برای تعامل نشر، ترجمه و ادبیات (نمونه: میهمانویژه شدن یمن در TIBF 2024) ظرفیت دیدهشدن دوطرفه را افزایش داده است[۹].
چالشها
- پذیرش محدود اجتماعی/دانشجویی فارسی در یمن گزارش شده و علیرغم مشوقها، اقبال عمومی پایین ارزیابی شده است؛ این امر بر پایداری دورهها اثر میگذارد[۱۲]؛
- شرایط سیاسی–امنیتی و اداری (درگیریهای داخلی و پیامدهای آن برای دانشگاهها، جابهجایی استاد/منابع و تداوم ترمها) بر استمرار و کیفیت برنامهها اثرگذار است[۱۳]؛
- محیط رقابتی زبانها (برتری کاربردی انگلیسی/عربی در بازار کار و آموزش عالی) و محدودیتهای مالی–لجستیک نیز از موانع مهم اجرای برنامههاست[۱۲][۱۳].
جمعبندی و چشمانداز
در «خدمات و فعالیتهای نمایندگیهای فرهنگی ایران» در یمن، کانون فعالیتها پیرامون آموزش و تقویت زیرساختهای فارسی در دانشگاه صنعا و برگزاری رویدادهای فرهنگی/نمایشگاهی شکل گرفته است. برای ارتقای کیفیت و اثرگذاری، سه اولویت توصیه میشود:
- تقویت مسیرهای تربیتمدرس و یادگیری ترکیبی (Hybrid Learning) با استانداردگذاری سرفصلها (همکاری ICRO–بنیاد سعدی–دانشگاه صنعا)[۷][۸]؛
- پیوند با مطالعات منطقهای و مهارتهای بازارکار (Persian for Specific Purposes) تا انگیزه تحصیلی–شغلی زبانآموزان افزایش یابد[۱۲]؛
- حمایت هدفمند ترجمه/نشر (Grant & Co-publishing) برای متون ادبی–پژوهشی مرجع با مشارکت ناشران یمنی/ایرانی، تا زنجیره ارزش ادبیات فارسی در یمن «قابلپیگیری و سنجشپذیر» گردد[۹][۱۱].
نیز نگاه کنید به
عوامل توسعه و ترویج زبان فارسی در چین؛ ایران شناسی در سنگال
کتابشناسی
- ↑ خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا). (2021, January 22). فراز و فرودهای گسترش زبان فارسی در آسیا و آفریقا، قابل بازیابی از https://www.ibna.ir/news/301466
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (2016, October 2). افتتاح کرسی آموزش زبان فارسی در دانشگاه صنعا در یمن، قابل بازیابی از https://www.irna.ir/news/82252361
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Sana’a University, Faculty of Languages. (n.d.). Bachelor’s in Persian Language (Persian Language Program). Retrieved from https://su.edu.ye/cl/en/college-programs/bachelor/persian-language/
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ Sana’a University, CCTLT. (n.d.). Persian Language Unit. Retrieved from https://su.edu.ye/cctlt/persian-language-unit
- ↑ Gulf News. (2019, July 23). Khatami in Yemeni capital. Retrieved from https://gulfnews.com/uae/khatami-in-yemeni-capital-1.356475
- ↑ Yemen Times. (2003). A number of agreements to be signed… Iranian President in Sana’a soon. Retrieved from https://yementimes.com/a-number-of-agreements-to-be-signed-iranian-president-in-sanaa-soon-archives2003-634-local-news/
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ USC Center on Public Diplomacy. (2010, April 7). Iran’s cultural diplomacy and its cultural centers. Retrieved from https://uscpublicdiplomacy.org/blog/iran%E2%80%99s-cultural-diplomacy-and-its-cultural-centers
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ Saadi Foundation. (2023, August 1). Educational courses (Learn Persian), Retrieved from https://saadifoundation.ir/en/page/237/educational-courses
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ Mehr News Agency. (2024, May 11). Yemen special guest of TIBF 2024. Retrieved from https://en.mehrnews.com/news/214953
- ↑ Middle East Institute. (2017, January 27). Feierstein, G. M., & Koontz, J. Iran ramps up its exchange programs for the Houthis in Yemen. Retrieved from https://www.mei.edu/publications/iran-ramps-its-exchange-programs-houthis-yemen
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (2002, November 3). یک موافقتنامه… (تأسیس کرسی زبان فارسی در دانشگاه عدن)، قابل بازیابی از https://www.irna.ir/news/5571194
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ Al-Mashareq. (2023, July 20). Iran’s efforts to teach Persian, promote culture fail to resonate… Retrieved from https://almashareq.com/en_GB/articles/cnmi_am/features/2023/07/20/feature-02
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Sana’a Center for Strategic Studies. (2020, February 13). How Iran’s Islamic Revolution does, and does not, impact Yemen. Retrieved from https://sanaacenter.org/publications/analysis/9050
نویسنده مقاله
غلامرضا لایقی
ویرایش دانشنامه ملل