فرزندان دوست محمدخان
دوست‌محمد خان چهارده یا شانزده زن داشت. هنگام فوت او ۲۷ پسر و ۲۵ دختر (جمعا ۵۲ فرزند) از او بر جای مانده بود. دو نفر از فرزندانش هم قبلا فوت کردند که در صورت جمع‌بستن با فرزندان زنده او، جمع آنان ۵۴ فرزند می‌شد. از میان این پسران، امیر شیرعلی خان، امیر محمدافضل خان و امیر محمداعظم خان هریک مدتی بر تخت سلطنت افغانستان نشستند.
تعدادی از پسران دوست‌محمد خان در هنگام حیات او مناصب مهم حکومتی داشتند؛ مانند محمدافضل خان والی ترکستان افغانستان، محمداعظم خان والی کرم، شیرعلی خان ولیعهد، محمدامین خان والی قندهار، محمدشریف خان والی فراه و گرشک، ولی‌محمد خان به همراه فیض‌محمد خان حاکم آقچه، محمداسلم خان حاکم غورات، محمدحسین خان حاکم هزاره‌جات، غلام‌حیدر خان حاکم غزنی و محمدامین خان حاکم کوهستان بقیه فرزندان، فرزندزادگان و دامادها نیز در مناصب مهم و حساس حکومتی مانند فرمانده اردو و سایر پست‌های اداری گمارده شده بودند.
محمدافضل خان، فرزند ارشد دوست‌محمد خان، در استحکام حکومت دوست محمد خان نقش فعالی داشت. از میان فرزندان دوست محمد خان، محمدافضل خان و برادر تنی او محمداعظم خان هر دو از شیرعلی خان که فرزند ششم دوست‌محمد خان بود بزرگ‌تر بودند؛ ولی مادر محمدافضل خان و محمداعظم خان از قبیله بنگش بود و در سلسله‌مراتب درباری و حکومتی درانی، شایسته شمرده نمی‌شدند؛ ولی مادر شیرعلی خان از طایفه سدوزایی بود. دو برادر بزرگ‌تر شیرعلی‌خان، یعنی وزیر محمداکبرخان و غلام‌حیدر خان، یکی پس از دیگری منصب وزارت داشتند و هر دو پیش از مرگ دوست‌محمد خان فوت کردند. ولیعهد دوست‌محمد خان ابتدا غلام‌حیدر خان بود؛ ولی پس از فوت غلام‌حیدر خان، شیرعلی خان ولیعهد و جانشین دوست‌محمد خان شد و پس از فوت پدر به سلطنت نشست.
در زمان دوست محمدخان ثبات و آرامش نسبی به افغانستان بازگشت. او با سعی و تلاش، در کشور نظام ایجاد کرد؛ ولی پس از مرگش کشمکش بین فرزندان او برای تصاحب سلطنت آغاز شد، نظام و نسق ایجادشده از هم پاشید، شاهزادگان به جان یکدیگر افتادند و جنگ خانگی به راه افتاد.[۱]
کتابشناسی
- ↑ علی آبادی، علیرضا (1395). جامعه و فرهنگ افغانستان. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 540-541.