لی بی شاعر چینی
.jpg)
لی بَی (Li Bai) ، در سال 701 میلادی در منطقه‌ی مین یانگ در استان«سی چوان» در خانواده ای ثروتمند و تاجر به دنیا آمد (برخی از اسناد تاریخی نشان می دهند که لیبای از اهالی آسیای مرکزی و خراسان بزرگ بوده است). وی ازکودکی صاحب هوشی سرشار و فوق العاده بود. هنوز به 10سالگی نرسیده بود کنفوسیوس آثار مشهور و کلاسیک مکتب«جو» یعنی مکتب کنفوسیوس و کتاب‌های تاریخی را ورق زده و مطالعه کرده بود. لی بَی جوان، به بسیاری از فعالیت‌های دیگر نیز علاقه‌مند بود. برای نمونه، شمشیربازی را فرا گرفت و به مذهب دائوئیسم که در آن زمان رواج داشت، اعتقاد پیدا کرده و شیفته‌ی آن شد.
لی بَی ، با اینکه مدت زیادی را در حال مراقبه در دل کوه و یا انبوه جنگل‌ها و در کنج عزلت سپری کرده و در جستجوی رب النوع‌ها به سر می برد، ولی درعین حال، دارای همت سیاسی بلندی بود که حاکی از عشق به خدمت برای میهن و یافتن شه و افتخار بود. به همین سبب، در جهان بینی«لی بَی» نوعی تضاد وجود داشت. وی در20 سالگی، در نگارش شعر و مقاله مهارت زیادی پیدا کرد و از 25 سالگی به منظور سیاحت، زادگاه خود را ترک گفت، و در حین سفر اشعار زیادی در ستایش مناظر طبیعی سرود. در همین دوران بود که شهرتی در حد شاعری مطرح برهم زد و با بسیاری از شاعران و مأموران دولتی، طرح دوستی ریخت. چه آنکه تمایل داشت با اتکا به استعداد و شایستگی و شهرتش، مورد پسند دربار قرار گیرد. سرانجام در سال 742 میلادی بنابه دستور امان سیون زون» در شهر«چانگ آن» پایتخت سلسله تانگ، به آفرینش اشعار و دبیری دربار مشغول شد.
«لی بَی» که از انتصاب به مقام دولتی بسیار شاد شده بود، سعی داشت به موفقیت‌های بالاتری نائل آید. ولی اغلب درباریان فاسد و رجال با فضیلت و لایق در آن جایگاهی نداشته و مورد سرکوب و تعقیب و آزار قرار گرفته و مطرود شده بودند. بدیهی بود که این مسائل با روحیه‌ی درستکاری و عادلانه‌ی او که هرگز در برابر فساد به زانو در نمی‌آمد، سازگار نبود. به همین دلیل، وی با افتراگویی‌ها و شایعات دائمی مواجه شده و هنوز دو سال از اقامتش در شهر«چانگ آن» نگذشته بود که مجبور شد از مقامش استعفا کند.
به دنبال این ناکامی، لی بَی افسرده خاطر شده و به مدت 11 سال به مسافرت در نواحی وسطی و سفلای روخانه‌های یانگ تِسِه و هنگو ادامه دادچندی بعد، در حکومت سلسله تانگ، شورشی به نام«پآن شی» رخ داد. در چنین شرایطی بود که لی بَی ، برای کمک به فرونشاندن شورش وبرقراری مجدد وحدت سرزمینی، در دفتر کار یکی از شاهزادگان امپراتور مشغول به کار شد. اما بعدها به علت مبارزه و کشمکش درونی خاندانی، شاهزاده کشته شد و لی بَی تبعید گردید، اما در پرتوی عفو عمومی آزاد وعاقبت در 61 سالگی به علت بیماری در گذشت.
لی بَی ، در زمان حیاتش اشعار بسیاری سرود که اکنون بیش از 900 قطعه از آنها برجای مانده است. اشعار او که مضامینی غنی و پرمحتوا داشت، سرگذشت شخصی او و همچنین وا قعیات اجتماعی و سیمای عصر شکوفایی چین را نشان میدهد. 59 قطعه از مجموعه چین آثار او ن مونه‌ای از ترسیم آئین‌های باستانی چین محسوب می شود. با نگاهی به این سلسله تانگ پی برد که از یک سو، بر امپراتوری سلسله تانگ شکوفایی حکم‌فرما بوده و از سوی دیگر، طبقه‌ی حاکم تحت لوای این شکوفایی به ورطه‌ی ولخرجی و فساد و عاقبت انحطاط رسیده بود که نگرانی و اضطراب ژرف شاعر از این وضعیت نیز به‌خوبی در اشعار او مشهود است.
لی بَی، نیمی از زندگی خود را چون درویشان خانه به‌دوش در سیاحت گذراند، لذا بسیاری اشعارش پر از احساسات رمانتیک و وصف مناظر طبیعی چین، وصف کوه ها و آب رودخانه‌های معروف این سرزمین است. او همواره علاقه‌مند به قله‌های سر به‌فلک کشیده ودره‌های ژرف و عمیق، آبشارها و رودخانه‌های پرتلاطم و خروشان بود، و از جمله خصوصیات اخلاقیش می توان به صراحت کلام، مبالغه درگفتار، خیال‌پردازی شگفت انگیز و احساسات گرم لجام گسیخته‌اش نسبت به مناظر طبیعی که دراشعارش هویداست و حد اعلای هنری او را نمایش می دهد، اشاره کرد. او، همچنین اشعار زیادی در وصف عشق و دوستی سروده است. وی در اشعاری که تقدیم دوستانش می کرد، همیشه صداقت ودوستی خود را تجسم می نمود و برای همین اشعارش از ویژگی هنری فوق العاده ای برخوردار بود. آثار لی بَی، بر ادبیات شعر چین تأثیر بسیار دیرپا و ژرفی برجای گذاشته و دراین راستا بسیاری از شاعران مشهور نسل‌های بعد، از آثار وی تغذیه کرده اند. امروزه سرگذشت لی بَی سوژه رمان‌ها و اپراهای بسیاری شده ودرمیان مردم به طور گسترده رواج دارد.
«لی بَی» در شعری برای دوست ارجمندش وانگ لون (Wang Lun) که او هم مثل خودش دل نازک بود و«لی بَی» را با آواز و نه با گریه، بدرقه کرده بود، شعری نوشت. لی بَی در این شعر می گوید
«وقتی او می رود تا با قایق آنجا را ترک کند/ ناگهان لی بَی آوازی را از ساحل می شنود/ اگر چه آب در بِرکه‌ی شفتالو هزار چی(i) عمق دارد/ عمق آن خیلی کم تر از احساس وانگ لو است که مرا بدرقه می کند»
لی بَی در شعر دیگری می گوید:
«جامه‌ی پوستین هزار سکه‌ی طلا ارزش دارد/ و اسب خالدار هم/ شاید بتوان هر دو را برای خرید جام شرابی که ما را از پریشانی پیری رها سازد، فروخت...»
در این شعر وی قطعا قصد بیان گشاده دستی و سخاوت خود را نداشته است.
گفته می شود که لی بَی در مناطق شرقی ایران باستان متولد شده و در واقع، ایرانی‌الاصل است که پس از مهاجرت به چین و آموختن زبان چینی به سرودن شعر به این زبان پرداخت. پایان نامه‌ی دوره‌ی لیسانس مرحوم آقای پورانی یکی از معدود دانشجویان ایرانی که در دهه‌ی یک هزار و شصت در دانشگاه پکن در چین به تحصیل در رشته‌ی زبان و ادبیات چینی پرداخت، در خصوص شرح حال و زندگی لی بَی بوده که موضوع ایرانی بودن وی در این پایان نامه به اثبات رسیده است[۱].
نیز نگاه کنید به
پاورقی
[i] - برخی از اسناد تاریخی نشان می دهند که لیبای از اهالی آسیای مرکزی و خراسان بزرگ بوده است.
[ii] - Chi ( واحد اندازه گیری در چین قدیم که مساوی با یک سوم متر است. مترجم).