میراث فرهنگی ناملموس عربستان سعودی

میراث فرهنگی ناملموس عربستان سعودی شامل سنت‌های شفاهی، هنرهای نمایشی، آداب و رسوم اجتماعی، رویدادهای آیینی و صنایع دستی سنتی است. عربستان از سال ۲۰۰۸ به کنوانسیون یونسکو برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس پیوسته و اقدامات فعالی برای حفظ این میراث انجام داده است. عربستان سعودی تاکنون پنج عنصر فرهنگی منحصربه‌فرد را در فهرست یونسکو به ثبت رسانده است که عبارتند از: عرضه نجدی (رقص عرضه سعودی)؛ رقص مزمار؛ هنر القط العسیری؛ قهوه خولانی سعودی و؛ گل محمدی طائف. علاوه بر این، یازده عنصر مشترک با سایر کشورها نیز ثبت شده است که شامل المجلس، قهوه عربی (که در سال ۲۰۲۲ رسماً «قهوه سعودی» نام گرفت)، شاهین‌داری (البيزره)، بافندگی السدو، الحداء (ندا دادن به شترها)، خوشنویسی عربی، هریس، قلم‌زنی روی فلزات، حنا و دستگاه کنجد (السمسمیه) می‌شود. در زیر به تشریح میراث فرهنگی ناملموس عربستان شامل عناصر منحصربفرد و مشترک پرداخته می‌شود.

عناصر منحصربه‌فرد میراث فرهنگی ناملموس عربستان

عرضه سعودی

این رقص محلی که ریشه در میدان‌های جنگ دارد، امروزه در جشن‌های ملی و رویدادهای اجتماعی اجرا می‌شود. شرکت‌کنندگان لباس‌های خاصی مانند «المروضن» (ردای سفید)، «السیاه» (ردایی روی المروضن)، «الزبون» و «المجواخ» (ردای قرمز با نخ‌های طلا که توسط رهبران پوشیده می‌شود) بر تن می‌کنند. دولت عربستان برای آموزش این هنر به نسل جوان، ابتکاراتی مانند «بیت العرضه دیریه» و «مرکز ملی عرضه سعودی» را راه‌اندازی کرده است.

رقص مزمار

رقصی محلی و حجازی است که با عصا، طبل و سرودهای خاص اجرا می‌شود و در مناسبت‌های خانوادگی و ملی برگزار می‌گردد. در این رقص از سه نوع طبل به نام‌های «النقرزان»، «المراد» و «العلبه» استفاده می‌شود. سرودهایی که در این رقص خوانده می‌شوند، مفاهیمی چون شجاعت، دوستی و سفر را بیان می‌کنند.

هنر القط العسیری

این هنر تزئین دیوارهای داخلی خانه‌ها توسط زنان در استان عسیر است. هنرمند این رشته «القطاطه» نامیده می‌شود. طرح‌های آن شامل اشکال هندسی و گیاهی با رنگ‌های روشن و الهام‌گرفته از محیط اطراف است. این هنر به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده و محصولاتی مانند سوغاتی، چتر، کیف و ظروف با طرح‌های القط العسیری تولید می‌شوند.

قهوه خولانی سعودی

این قهوه که به نام قبیله خولان بن عامر نام‌گذاری شده، بیش از سیصد سال است که در مناطق کوهستانی جازان کشت می‌شود. به دلیل عطر خاص و لایه روغنی روی دانه‌هایش، یکی از کمیاب‌ترین و گران‌ترین انواع قهوه در جهان است و به «طلای سبز» شهرت دارد.

گل محمدی طائف

کشت و فرآوری گل محمدی بخش مهمی از هویت فرهنگی طائف است. در این منطقه ۹۱۰ مزرعه گل وجود دارد که سالانه حدود۵۵۰ میلیون شاخه گل تولید می‌کنند. حدود هفتاد کارخانه و کارگاه به استخراج و تولید بیش از  هشتاد محصول از این گل‌ها، از جمله گلاب و اسانس، مشغول هستند. ارزش سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با گل محمدی طائف در عربستان بیش از۶۴ میلیون ریال سعودی است.

نیز نگاه کنید به

مفاخر و میراث فرهنگی عربستان سعودی؛ میراث فرهنگی و تاریخی ملموس عربستان

نویسنده مقاله

علی اکبر اسدی