جغرافیای طبیعی و انسانی اسپانیا

اسپانیا در جنوب غربی قاره اروپا در شبه جزیره ایبری[I] قرار دارد، این کشور از شمال با فرانسه و آندورا و از غرب با کشور پرتغال هم مرز است، مرزهای آبی این کشور از سمت شرق به دریای مدیترانه و از غرب و شمال به اقیانوس اطلس میرسد، خلیج بیسکای[II] که در اقیانوس اطلس می‌باشد در شمال اسپانیا واقع شده و تنگه جبل الطارق در جنوب، اسپانیا را از شمال قاره آفریقا جدا می‌کند.

اسپانیا با مساحتی به اندازه 505.988 کیلومتر مربع پس از فرانسه دومین کشور بزرگ در اروپای غربی می باشد، پس از روسیه، اوکراین و فرانسه چهارمین سرزمین پهناور اروپا و در جغرافیای جهانی پنجاه و یکمین سرزمین وسیع دنیا محسوب می‌شود. 5240 کیلومتر مربع از این سرزمین را آب پوشانده است و قله آتشفشانی تِئیده(Teide)به ارتفاع 3715 متر واقع در جزایر قناری مرتفع ترین بخش این کشور محسوب می‌شود، این کشور در عرض 26 و 44 درجه شمالی و طول 19 درجه غربی و 5 درجه شرقی واقع شده است.

پایتخت اسپانیا شهر مادرید است، این شهر با مساحتی به اندازه 604/3 کیلومتر مربع به بیست و یک بخش تقسیم شده که دومین شهر بزرگ اروپا پس از برلین محسوب می‌شود، جمعیت آن بدون احتساب مناطق پیرامونی درسال 2010 برابر با 3.298.004 بوده و جمعیت ایالت خودمختارِ مادرید 6.445.499 نفر می‌باشد، این شهر بعد از ایل دو فرانس(Île-de-France) و لندن در قاره اروپا در جایگاه سوم قرار می‌گیرد.

شهرها و ایالات خودمختار اولین تقسیمات کشوری در اسپانیا محسوب می‌شوند، بر اساس قانون اساسی 1978 این حق که هر ملیت و ناحیه ای دولت خود را داشته باشد به رسمیت شناخته شد. هر ایالت از چند استان همجوار که از لحاظ فرهنگی، تاریخی، اقتصادی به هم نزدیک و وابسته هستند تشکیل شده است، بر این اساس اسپانیا دارای دو شهر خودمختار به نام‌های مِلیا و سِئوتا و هفده ایالت خودمختار می‌باشد شامل:

گالیسیا، آستوریاس، کانتابریا، باسک، ناوارا، آراگون، کاتالونیا، کاستیا و لئون، لاریوخا، والنسیا، مادرید، کاستیا لامانچا، اکستِرِمادورا، اندلس، مورسیا، جزایر قناری، جزایر بالِئار.

این هفده ایالت خودمختار شامل پنجاه استان می‌باشند که با دو استان سِئوتا و ملیا مجموع استان‌های اسپانیا را به پنجاه و دو می‌رسانند، هر یک از این استان‌ها به چند شهر تقسیم می‌شود. جزایر قناری در بخشی از اقیانوس اطلس در نزدیکی سواحل آفریقا و جزایر بالِئار در دریای مدیترانه واقع هستند، این دو جزیره دو ایالتی به شمار می‌روند که در خارج از خاک‌های اسپانیا واقع شده‌اند.

جدول شماره 1.وسعت ایالت ها و شهرهای خودمختار و مقدار درصدی که از خاک اسپانیا را اشغال کرده اند

درصد	وسعت	ایالات	شماره
%6/18	94.223 km²	کاستیا و لئون	1
%2/17	87.597 km²	اندلس	2
%7/15	79.463 km²	کاستیا لا مانچا	3
%4/9	47.720 km²	آراگون	4
%2/8	41.634 km²	اکستِرِمادورا	5
%3/6	32.114 km²	کاتالونیا	6
%8/5	29.574 km²	گالیسیا	7
%6/4	23.255 km²	والنسیا	8
%2/2	11.313 km²	منطقه مورسیا	9
%1/2	10.604 km²	آستوریاس	10
%1/2	10.391 km²	ناوارا	11
%6/1	8.028 km²	مادرید	12
%5/1	7.447 km²	جزایر قناری	13
%4/1	7.234 km²	باسک	14
%0/1	5.321 km²	کانتابریا	15
%0/1	5.045 km²	لا ریوخا	16
%0/1	4.992 km²	جزایر بالِئار	17
%01/0	33 km²	ملیا و سئوتا	18
%100	505.988 km²	کل	19

ارتفاعات و ناهمواری‌ها

اسپانیا کشوری است کوهستانی و با متوسط ارتفاع حدود 650 متر پس از کشور سوئیس دومین کشور مرتفع اروپا محسوب می‌شود. رشته کوه پیرنه به طول 435 کیلومتر از دریای مدیترانه تا خلیج بیسکای امتداد یافته و این کشوررا به فرانسه و آندورا متصل می‌کند. بلندترین قله اسپانیا تِئیده در تِنِریف به ارتفاع 3715 متر می‌باشد و قله مولاثِن درگرانادا به ارتفاع 3479 بلندترین قله در خاک اسپانیا محسوب می‌شود.

فلات مرکزی

فلات مرکزی(Meseta Central) فلاتی است داخلی به وسعت 210.000 کیلومتر مربع و میانگین ارتفاعی برابر با 660 متر که در شبه جزیره ایبری و در مرکز اسپانیا قرار گرفته است. این فلات با شیب ملایمی به سمت غرب امتداد یافته است که در این مسیر رودهایی از جمله دوئِرو(Duero)، تاخو(Tajo) و گوآدیانا [Guadiana]جریان دارند، در شمال این فلات کوه‌های کانتابریا قرار دارد و در شرق این فلات رشته کوه‌هایی پدید آمده است. این فلات به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود که بخش شمالی آن مرتفع تر بوده و بخش عمده آن شامل شهر کاستیا و لئون می‌شود و بخش جنوبی آن که کوتاه تر می‌باشد شهر‌های کاستیا لا مانچا و اِکستِرِمادورا را در بر گرفته و در جنوب شرقی این فلات منطقه‌ی لامانچا قرار گرفته است. جدول شماره 2. نام و ارتفاع برخی کوه های اسپانیا

ارتفاع	نام کوه	نام ایالت
3.715	تئده	جزایر قناری
3.478	مولاثِن	اندلس
3.404	آنِتو	آراگون
2.648	تورِ دِ ثِرِدو	آستوریاس
2.430	پِنیالارا	مادرید
2.425	کالبیتِرو	اِکستِرِمادورا
2.262	قله لوبو	کاستیا لا مانچا
2.262	سان لورِنزو	ریوخا
2.124	پِنیا ترِبینکا	گالیسیا

رودها

در اسپانیا نزدیک به 1800 رود وجود دارد که بسیاری از آن‌ها فصلی هستند، طویل‌ترین رود اسپانیا رود تاخو نام دارد که از کوه‌های شرق مادرید سرچشمه می‌گیرد و با عبور از مرز اسپانیا و پرتغال در نزدیکی لیسبون به اقیانوس اطلس می‌رسد، این رود حدود 1007 کیلومتر طول دارد و نقش مهمی در تأمین آب آشامیدنی اسپانیا خصوصاً شهر مادرید و کشور پرتغال دارد، همینطور در تأمین برق مصرفی این دو کشور نقش مهمی ایفا می‌کند، بیش از ده نیروگاه آبی در اطراف این رود ساخته شده است. به علت وجود گسل‌هایی پیرامون این رود تا کنون زلزله‌های بسیاری در این ناحیه به وقوع پیوسته است که بزرگترین آنها در سال‌های 1309،1531 و 1755 شکل گرفته است. تنها نود رود این کشور طولی بیش از 96 کیلومتر دارند، در این رودهای کوتاه حجم کمی از آب جریان دارد که در فصل‌هایی از سال خشک می‌شوند، اما در زمانی که جریان دارند سرعت آب در آن‌ها زیاد و سیلاب وار می‌باشد. اغلب رودهای اصلی اسپانیا از کوهستان‌ها سرچشمه می‌گیرند و جریانی به سمت غرب کشور دارند که با عبور از فلات از طریق پرتغال به اقیانوس اطلس میریزند؛ رودهای اصلی که به سمت غرب در جریانند شامل دوئرو، تاخو، گوادیانا و گوادالکیبیر (Guadalquivir)می‌باشند. رود گوادالکیبیر به طول 657 کیلومتر که پنجمین رود بلند اسپانیا به شمار می‌رود، نقش مهمی در اسپانیا دارد چرا که این رود موجب تشکیل دره‌های حاصلخیر در پیرامون خود شده و برای آبیاری زمین‌های کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، این رود از کانیادا دِ لوس فوئنتِس(Cañada de las Fuentes) سر چشمه گرفته و با عبور از شهرهای کُردوبا و سِبیا در دهکدهً ماهیگیری به نام بونانزا(Bonanza) خاتمه یافته و به خلیج کادیز(Cadiz) در اقیانوس اطلس می‌ریزد، اما یک رود مهم در اسپانیا وجود دارد که از این قاعده پیروی نمی‌کند، رود اِبرو (Ebro) به طول 910 کیلومتر که به سمت شرق جریان دارد و به دریای مدیترانه می‌ریزد، این رود دومین رود بلند اسپانیا محسوب شده و از ایالات کانتابریا، کاستیا و لئون، لاریوخا، نِوادا، آراگون و کاتالونیا عبور می‌کند. این رود از لحاظ حجم خروجی آب در اسپانیا در رتبه اول قرار دارد؛ در دلتای این رود گونه‌های زیادی از گیاهان و جانوران در حال انقراض وجود دارد که تلاش زیادی برای حفظ آنها در این منطقه صورت می‌گیرد. رودهایی که در منتهی الیه شمال غربی در جلگه های ساحلی باریک شمالی جریان دارند مستقیماً به اقیانوس اطلس می‌ریزند، اصلی‌ترین رود این ناحیه رود مینو(Minho) به طول 340 کیلومتر می‌باشد.

دریاچه‌ها، دریاها و خلیج ها

بزرگترین دریاچه اسپانیا دریاچه سانابریا(Sanabria) در شمال غربی شبه جزیره ایبری در استان سامورا(Zamora0) می‌باشد، مساحت این دریاچه 368/5 هکتار بوده و حجمی بیش از 108 میلیون متر مکعب را دارا می‌باشد، این دریاچه به همراه مناطق پیرامونی آن در سال 1978 به عنوان پارک طبیعی اعلام شد. متوسط عمق این دریاچه 27/7 متر می‌باشد که در عمیق‌ترین نقطه آن به 53 متر می‌رسد.

دریای مدیترانه

%88 پیرامون کشور اسپانیا را آب فرا گرفته است، دریای مدیترانه در جنوب و شرق این کشور قرار گرفته است که تأثیرات خاص خود را در اقلیم این منطقه گذاشته است. دریای مدیترانه از طریق تنگه جبل الطارق در غرب به اقیانوس اطلس متصل است. کانال سوئز به طول 163 کیلومتر در جنوب شرقی اسپانیا، دریای مدیترانه را به دریای سرخ متصل می‌کند، مناطق مدیترانه ای دارای تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های ملایم و بارانی می‌باشند، محصولاتی همچون زیتون، انگور، پرتقال، نارنگی و پنبه در این مناطق به خوبی به عمل می‌آیند. با توجه به موقعیتی که دریای مدیترانه در جغرافیای جهانی دارد و محل ارتباط سه قاره اروپا، آفریقا و آسیا می‌باشد، این دریا نقش مهمی در تجارت و سفرهای دریایی در طول تاریخ داشته است، دریای مدیترانه مساحتی به اندازه 2.510.000 کیلومتر مربع داشته و متوسط عمقی حدود 1500 متر را دارا می‌باشد که در عمیق‌ترین نقطه به 5267 متر می‌رسد، در این دریا بیش از 3300 جزیره وجود دارد، شهرهای آلیکانته، بادالونا، بارسلونا، کارتاخِنا، مالاگا، پالما و والنسیا شهرهای مهم اسپانیا هستند که بخشی از مرز آبی 1660 کیلومتری مشترکِ میان اسپانیا با دریای مدیترانه را تشکیل می‌دهند، جزیره مایورکا که بخشی از جزایر بالِئار است با مساحتی برابر با 3640 کیلومتر و جمعیتی نزدیک به 900 هزار نفر در این دریا قرار گرفته است. به دلیل شرایط خاص آب و هوایی، سواحل زیبا و تاریخی غنی این منطقه یکی از پر طرفدارترین مناطق گردشگری برای توریست‌های سرتاسر دنیا بوده و مهمترین جزیره اسپانیا محسوب می‌شود. توریسم یکی ار منابع مهم کسب درآمد برای ساکنین این ناحیه از اسپانیا به شمار می‌آید، این موضوع موجب رونق اقتصاد شهرهای کوچک ساحلی اسپانیا که از مناطق متمرکز شهری دور مانده‌اند می‌شود. اگرچه صنعت توریسم نقش عمده ای را در آلودگی مناطق ساحلی و محیط دریایی ایفا می‌کند اما در عین حال تشویق دولت‌های مناطق مدیترانه ای در توسعه صنعت توریسم در منطقه به سبب منابع سرشار مالی آن همچنان ادامه دارد. دریای مدیترانه نقش ویژه ای در صنعت ماهیگیری اسپانیا ایفا می‌کند، تخمین زده شده است که سالیانه حدود 220.000 کشتی باری از دریای مدیترانه عبور می‌کند که هر کدام از آن‌ها بیش از صد تن بار را حمل می‌کنند، این حجم برابر است با یک سومِ کل مبادلات دریایی در یک سال، این موضوع به تنهایی نقش عمده ی این دریا را در مبادلات جهانی نشان می‌دهد.

اقیانوس اطلس

اسپانیا مرز آبی به طول 710 کیلومتر با اقیانوس اطلس دارد، اروپا از طریق این اقیانوس به قاره آمریکا متصل می‌شود. این اقیانوس دومین اقیانوس پهناور دنیا پس از اقیانوس آرام محسوب می‌شود که مساحت آن برابر است با حدوداً 10.640.000 کیلومتر مربع که حدود %26 از آب های موجود در کره زمین و %20 از کل سطح کره زمین را پوشانده است. میانگین عمق آن 3339 متر است و عمیق ترین بخش آن گودال پُرتریکو به عمق 8605 متر می‌باشد.

خلیج بیسکای

خلیج بیسکای(بیسکایا) خلیجی در شمال شرقی اقیانوس اطلس است، اسپانیا از طریق مرزهای شمالی با این خلیج در ارتباط است، شهرهای مهم اسپانیا که با این خلیج هم مرز هستند شامل سان سباستیان(San Sebastián0)، بیلبائو، سانتاندر، خیخون و آبیلِس می‌باشند. در فصل زمستان طوفان‌های بزرگی در این ناحیه رخ می‌دهد و در اواخر بهار و اوایل تابستان در مناطق جنوب غربی خلیج پدیده مه تا کیلومترها این مناطق را دربر می‌گیرد، به دلیل شرایط خاص اقلیمی حاکم بر این خلیج، جانورانی همچون وال و دلفین در این ناحیه وجود دارد، این خلیج بهترین مکان برای مطالعه ی نوک نهنگان(Ziphiidae)می‌باشد.

خلیج کادیز

خلیجی است به طول 11 کیلومتر و پهنای 7 کیلومتر که در جنوب غربی اسپانیا قرار گرفته است و رودهای گوآدالکیبیر و گوآدیانا به داخل آن می‌ریزند. بنادر روتا(Rota)، سانتاماریا(Santa Maria) و سانفرناندو(San Fernando) در اطراف آن قرار دارند که در این بنادر مراکز کشتی سازی و ماهی گیری وجود دارد.

پوشش گیاهی

نیمی از خاک اسپانیا را انواع مختلف گیاهان خودرو پوشانده است اما بخش کمی که عمدتاً به کوهستان‌ها محدود می‌شود به عنوان جنگل‌های متراکم شناخته می‌شود، کوهستان‌های شمال فلات مرکزی و کوه‌های بِتیکاس(Las cordilleras Béticas) از درختان بلوط پرتغالی پوشیده شده است، همچنین بخش‌های مرکزی پیرنه و رشته کوه ایبری از انواع مختلفی از کاج‌ها پوشیده می‌باشند. نیمه‌‌ی دیگر اسپانیا را گیاهان مدیترانه ای فرا گرفته است که شامل بلوط‌های همیشه سبز و گیاهان مقاوم در برابر خشکی و کم آبی می‌باشد. در جلگه‌های لا مانچا که در جنوب شرقی اسپانیا قرار دارد علف‌های پهن و بلندی به نام دوخ[Esparto] وجود دارد. اختلاف آشکاری میان پوشش گیاهی مناطق غربی که دارای صخره‌های کریستالی و خاک فقیر هستند و مناطق شرقی که دارای خاک آهکی هستند وجود دارد.

نمودار 1

جنگل‌ها

نمودار

بنا بر آمار به‌دست آمده از انجمن جنگلداری اسپانیا در سال 2011، این کشور با داشتن 27/5 میلیون هکتار جنگل جایگاه دوم را در اروپا پس از کشور سوئیس به خود اختصاص داده است، 18/3 میلیون هکتار از این اراضی پوشیده از درخت است و هرساله %2/19 بر این اراضی افزوده می‌شود، این در حالی است که میانگین این رشد در قاره اروپا به %0/51 می‌باشد. اسپانیا از سال 1990 تا 2005 اراضی جنگلی خود را در اروپا افزایش داده است، جزایر قناری با %76 میزان بالایی از این اراضی جنگلی را به خود اختصاص داده است و ایالت باسک بیشترین اراضی پوشیده از درخت را دارا می‌باشد.

زندگی جانوری

از یک سو نزدیکی کشور اسپانیا به قاره آفریقا موجب شباهت گونه‌های این دو منطقه شده است و از سویی دیگر وجود رشته کوه پیرنه سبب پیدایش گونه های بومی خاص اسپانیا گشته است.

گرگ اروپای و خرس قهوه ای در مناطق شمال شرقی یافت می‌شوند، میمون بربری گونه‌ای بومی بوده است که گفته می‌شود از شمال آفریقا به این منطقه آمده، این میمون گونه ای تحت حفاظت است که در مناطق جبل الطارق یافت می‌شود. گراز وحشی، بز وحشی، گوزن سرخ و گوزن زرد اروپایی نیز در این سرزمین می‌زیند. بیش از نیمی از گونه‌های مختلف پرندگان موجود در اروپا در پارک ملی کوتودونیانا (Coto Doñana) در دهانه رود گوآدالکیبیر زندگی می‌کنند. عقاب سلطنتی اسپانیا و سایر گونه‌های پرندگان بزرگ از قبیل: شاه بوف و گونه‌های مختلف قرقاول در ارتفاعات پیرنه یافت می‌شوند، ملخ صحرایی نیز در جنوب اسپانیا وجود دارد که از شمال آفریقا به این منطقه آمده است.

آب‌های کشور از گونه‌های مختلف ماهی و گوش ماهی خصوصاً در جنوب و جنوب شرقی جایی که دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس در دریای آلبوران(El mar de Alborán) به هم می‌رسند فراوانند، این گونه‌ها شامل شاه ماهی قرمز، ماهی خال مخالی، ماهی تن، اختاپوس، اَره ماهی، ساردین و موتوماهی می‌شود. در آب‌های شمال شرقی اسپانیا دلفین نواری و نهنگ باله بلند ساکن هستند و در دلتای رود اِبرو دلفین نوک پهن یافت می‌شود، اما صید بی رویه این آبزیان گونه‌های مختلف را در معرض خطر انقراض قرار داده است.

گونه‌های خاص منطقه

در شبه جزیره ایبری گونه‌های جانوری یافت می‌شوند که در دیگر مناطق اروپا منقرض شده است:

مرغ اندلس: اختصاص به اندلس دارد، در سال بیش از 165 تخم مرغ تولید می‌کند که وزن هر یک از آن‌ها به 70 گرم می‌رسد.

گاو سیاه اندلس: این نوع گاو سیاه رنگ با داشتن وزنی بیش از 600 کیلوگرم و 1/4 متر ارتفاع برای شخم زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خوکطلاییکادیز: حیوان بومی اندلس است، این گونه تنها گونه از خوک‌های بورِ شبه جزیره اببریا است که در حال حاضر در اسپانیا یافت می‌شود. در مقایسه با دیگر خوک‌های شبه جزیره ایبری این گونه خیلی کوچک است. با مویی بور، پوزه ای خمیده، گوش‌ها و پاهایی کوتاه از جمله گونه‌های در خطر انقراض به شمار می‌رود.

بز سفید اندلس: با تنه‌ی بلند و پهن، قفسه سینه ای کشیده و دنده‌های قوسی شکل یکی از بزهای بومی اندلس به شمار می‌رود. وزن گونه‌ی نر این بزها بین 100-85 کیلو گرم است، درحالی که وزن بزهای ماده بین 70- 60 کیلو گرم می‌باشد.

گاو کاناریا: این نوع گاو در جزایر قناری یافت می‌شود. حدود 600 کیلو گرم وزن دارد و پوست آن بور است. این گونه به‌صورت محافظت شده منحصراً در تِنِریف و گران کاناری وجود دارد.

بز مورسیا-گرانادا: عمدتاً در شهر‌های گرانادا، مورسیا و آلباثِته یافت می‌شود. رنگ قهوه ای مایل به قرمز دارد. وزن جنسیت نر این نژاد 70-50 کیلوگرم و وزن جنسیت ماده آن 55- 40 کیلوگرم می‌باشد، از ویژگی های این نوع نژاد می‌توان سری مثلثی شکل، گوش‌هایی کشیده، تنه ای پهن، دُمی کوتاه و پوستی لطیف و بدون مو را بر شمرد.

خاک

عمدتاً پنج نوع خاک در اسپانیا یافت می‌شود:

1.خاک رسوبی و آبرفتی که در دره های اصلی و بزرگ و همچنین در دشت‌های ساحلی یافت می‌شود.

2. خاک جنگلی قهوه‌ای که محصور به مناطق مرطوب گالیسیا و کانتابریا می‌باشد.

3. خاک قهوه‌ای اسیدی که بیشتر در صخره‌های کریستالی بخش غرب فلات رایج است.

4. خاک خاکستری- قهوه‌ای یا شاه بلوطی که سرشار از آهک و قلیایی بوده و در شرق فلات و سراسر شرق اسپانیا وجود دارد.

5.خاک شور که در بستر رود اِبرو و مناطق پست ساحلی یافت می‌شود.

فرسایش خاک به دلیل کاهش پوشش گیاهی که در طول 3000 سال در اسپانیا صورت گرفته است باعث توسعه زمین‌های لم یزرع، کاهش خاک‌های سطحی و آبرفت‌های بستر رود شده است. بیشترین تأثیر این پدیده را در مناطق مرکزی فلات و بخش‌های جنوبی و شرقی اسپانیا می‌توان مشاهده کرد، اگرچه ریشه برخی از زمین‌های غیر قابل کشتِ بخش‌های جنوب شرقی اسپانیا مانند گوآدیخ (Guadix) ممکن است به سبب شرایط آب و هوایی در اوایل دوره کوآتِرنِری(The Quaternary Period) (2/6 میلیون سال پیش) باشد که امروزه به سبب پدیده بیابان زایی به یکی از مشکلات اسپانیای مدرن تبدیل شده است که تقریباً نیمی از اسپانیا را به طور مستقیم و غیر مستقیم خصوصاً در زمین‌های خشک و بایر بخش شرقی در آلمریا و مورسیا تحت تاًثیر قرار داده است.

دولت اسپانیا سیاست‌هایی را برای توسعه جنگل‌ها در پیش گرفته است چراکه متولیان امر اعتقاد می‌دارند که بازسازی طبیعت و پوشش گیاهی می‌تواند به روند حاصل‌خیزی اسپانیا کمک کند و منافع دراز مدت و پایدار کشور را تضمین نماید.

آب و هوا

سه جریان غالب آب و هوایی در اسپانیا وجود دارد:

1.آب و هوای مدیترانه ای که دارای تابستان‌های گرم و مرطوب می‌‌باشد، این جریان بر آب و هوای شبه جزیره چیرگی دارد.

2.آب و هوای اقیانوسی که در یک چهارمِ شمالی کشور تاًثیر دارد، خصوصاً در مناطق باسک، آستوریاس، کانتابریا و بخش‌هایی از گالیسا.

3. آب و هوای نیمه خشک که در مناطق جنوب شرقی کشور، خصوصاً در منطقه مورسیا تأثیر دارد ؛ مدت بارندگی در دره های رود اِبرو که در این ناحیه قرار گرفته است نسبت به آب وهوای مدیترانه ای کمتر می‌باشد.

به غیر از این جریان‌های اصلی، جریان های فرعی از جمله جریان آب و هوایی آلپی در رشته کوه پیرنه و سییرا نِوادا و جریان خاصی از آب و هوا که مختص به جزایر قناری است وجود دارد. آب و هوای جزایر قناری در بازه ای از 18  تا 24 درجه سانتیگراد در طول سال در نوسان است که این ویژگی آب و هوای مناسب را برای توریست‌ها در طول سال فراهم می‌سازد.

آب و هوای مدیترانه‌ای اسپانیا دارای بادهای گرم و خشک شرقی و جنوب شرقی است که از شمال آفریقا می‌وزند، بخشی از این بادها گاه غبار صحرای بزرگ آفریقا را با خود به اسپانیا می‌آورند که باعث افزایش ناگهانی و کوتاه مدت دمای هوا می‌شود، همینطور بادهای شرقی که از کوه‌های اطلس واقع در شمال آفریقا می‌وزند و تاًثیر غالب را در آب و هوای مدیترانه‌ای دارند موجب معتدل و مرطوب شدن آب و هوای منطقه ی مدیترانه‌ای اسپانیا می‌شوند.

آب و هوای اقیانوسی با شاخصه‌هایی همچون زمستان معتدل و تابستان آفتابی شناسایی می‌شوند. گرم‌ترین مناطق اسپانیا مربوط به مناطقی است که تحت تاًثیر آب وهوای نیمه خشک قرار دارد، همچنین این مناطق از میزان بارندگی پایینی برخوردار هستند. مناطق مدیترانه‌ای از مقدار تابش بالای آفتاب به اندازه شش ساعت در روزهای زمستانی و دوازده ساعت در روزهای تابستانی بهره‌مند هستند. مناطق مرکزی اسپانیا زمستانی معتدل تر نسبت به سایر مناطق دارد، بارندگی در ماه های ژوئن تا آگوست بسیار کم است اگرچه در سواحل شمالی مدیترانه ای بعضاً بارش های سنگینی در این زمان وجود دارد. میزان بارش برف در زمستان در مناطق مرکزی اسپانیا و مناطق تحت تاًثیر جریان اقیانوسی نسبت به سایر نواحی بالاتر است، این مناطق در تابستان بسیار گرم بوده خصوصاً در دره گوآدالکیبیر از شمال آندلس تا سویل که در این مناطق بالاترین درجه حرارت‌های اسپانیا ثبت شده است. میزان تابش بالای آفتاب در زمستان به پنج ساعت در روز و در تابستان به دوازده ساعت در روز می‌رسد. مناطق شمالی و شمال غربی اسپانیا که تحت تاًثیر جریان اقیانوسی هستند در فصل‌های پاییز و زمستان مرطوب‌ترین و ابری‌ترین بخش‌های اسپانیا محسوب می‌شوند، میزان تابش بالای آفتاب در این مناطق در زمستان حدود سه ساعت در روز و در تابستان به هشت ساعت در روز می‌رسد، در تابستان نیز این مناطق دمایی پایین‌تر نسبت به سایر مناطق اسپانیا دارند ولی غالباً آفتابی هستند.

بارندگی

میزان بارش در اسپانیا سالیانه حدود 660 میلی‌متر است، این میزان از اندازگیری مقدار بارش بین سال‌های 1996-1930 بدست آمده است. میزان بارش سالیانه اسپانیا بسیار متغیر است برای نمونه میزان بارش در سال 1955 به مقدار 1955/2 میلی‌متر گزارش شده، درحالی که در سال 1981 تنها 355/8 میلی‌متر باران باریده است، به طور کل این میزانِ متغیر بارش در شبه جزیره ایبری نیز دیده می‌شود، بیشترین بارش را در شمال غرب پرتغال، شمال غرب ناوارا و مناطق ساحلی ریاس باخاس(Las Rías Bajas) در گالیسیا و کمترین میزان بارش را در جنوب شرق اسپانیا در آلمریا، مورسیا و جنوب آلیکانته شاهد هستیم. میزان بارش در سال‌های متوالی در مناطق معتدل و مرطوب اسپانیا حدود %20 و در نواحی خشک بعضاً تا %40 می تواند تغییر کند. اگرچه میزان بارش در اسپانیا حدود 660 میلی‌متر است ولی این مقدار در مناطق معتدل و مرطوب آن به 1000 میلیمتر در سال می‌رسد.

مناطق نیمه خشک اسپانیا متوسط بارشی برابر 300 میلی‌متر دارند و میزان بارش معمول در نواحی مدیترانه‌ای حدود 100 میلیمتر است که بعضاً تا 250 میلی‌متر نیز می‌رسد. بالاترین میزان بارندگی در این مناطق در سال 1957 در خاویا (Xavia)به میزان 878 میلی‌متر بوده است، سی سال بعد در سال 1987 در اولیوا[Oliva] 817 میلی‌متر، در آلبونول در سال 1973 600 میلی‌متر و در سال 1987 در کُفرِنتِس(Cofrentes) 626 میلی‌متر باران گزارش شده است، اما یک بارش چشمگیر در 1 جولای 2003 در روستایی واقع در شهر مانوئل از ایالت والنسیا اتفاق افتاد که در عرض یک ساعت 119 میلی‌متر باران بارید. بر خلاف انتظارات مرطوب‌ترین روستای اسپانیا در سواحل اقیانوس اطلس واقع نشده بلکه در گرازالِما(Grazalema) که در اندلس واقع می‌باشد که متوسط بارشی برابر با 2153 میلی‌متر در سال دارد. میزان بارش کشور اسپانیا در سال 2009 برابر 636 میلی‌متر بوده است، به طور کلی میزان بارش در مناطق جنوبی، شرقی و مرکزی اسپانیا بسیار پایین تر از مناطق غربی و شمالی است.

درجه حرارت

شمال و شمال غربی اسپانیا که تحت تأثیر جریان اقیانوسی است دارای باران بیشتری بوده و اغلب ابری می‌باشد، این مناطق در تابستان‌ها خنک‌تر و ابری‌تر از سایر مناطق است، میزان بارش از غرب اسپانیا به شرق و از شمال به جنوب کمتر می‌شود. میزان تابش آفتاب از 1700 ساعت در سال در سواحل کانتابریا تا 3000 ساعت در جزایر قناری متفاوت است. بیشترین درجه حرارت ثبت شده در اسپانیا مربوط به مورسیا با 47/2 درجه سانتی گراد بوده و سردترین درجه ثبت شده مربوط به دریاچه استانگنتو(Lago Estangento) در رشته کوه پیرنه با 32- درجه سانتی گراد می‌باشد. گزارش شده خشک ترین ناحیه اروپا کابودِگاتو(Cabo de Gata)واقع در استان آلمریا در ایالت اندلس می‌باشد. جدول شماره 3. میانگین یک ساله سردترین و گرمترین دما، میزان بارش و تعداد روز بارانی از سال 1971 تا سال 2000 در ده استان مهم کشور اسپانیا

تعداد روز بارانی	میزان بارش	گرم ترین دما	سردترین دما	نام شهر	نام ایالت
81	536	6/24	7/10	کُردُبا	اندلس
72	640	20	1/13	بارسلونا	کاتالونیا
95	436	4/19	7/9	مادرید	مادرید
79	318	4/20	5/9	زاراگوزا	آراگون
70	454	3/22	4/13	والنسیا	والنسیا
85	523	4/21	8/10	کاسِرِس	اِکسترِمادورا
166	1691	1/19	4/10	پونتِبدرا	گالیسیا
161	1195	1/19	4/9	بیلبائو	باسک
100	382	9/17	5/5	سالامانکا	کاستیا و لئون
33	134	8/23	7/17	گران کاناریا	جزایر قناری

جاذبه ها و دیدنی های طبیعی اسپانیا عبارت است از:

جزایر قناری

مجمع‌الجزایری مرکب از هفت جزیره در اقیانوس اطلس است و یکی از هفده ایالت خودمختار اسپانیا محسوب می‌شود، پایتخت آن لاس پالماس(Las palmas)می‌باشد، نام هفت جزیره این مجمع‌الجزایرتنریف(Tenerife)، گران کاناریا(Gran Canaria)، لانساروته(Lanzarote)، لاپالما(La Palma)، لا گومِرا(La Gomera)، اِل هیرو(El Hierro) و فوئرته ونتورا(Fuerteventura) می‌باشد. بر اساس مرکز مطالعات گردشگری اسپانیا در سال 2009، جزایر قناری %3/28 جذب توریست داشته است، و جزیره تنریف جایگاه اول را در بین دیگر جزایر به خود اختصاص داده است.

جزایر بالئار

مجمع‌الجزایری واقع در غرب دریای مدیترانه و در نزدیکی سواحل شرقی شبه جزیره ایبری است که شامل جزیره‌های مایورکا(Mallorca)، مِنورکا(Menorca)، ایبیزا(Ibiza)، فورمنترا(Formentera)، کابرِرا(Cabrera) می‌باشد.

جزیره مایورکا

جزیره ایست در دریای مدیترانه و شرق اسپانیا که مقصدبسیاری از گردشگران اروپایی می‌باشد، مساحت این جزیره ۳۶۴۰ کیلومترمربع است و بلندترین نقطه آن درارتفاع ۱۴۴۵ متری از سطح دریا قرارگرفته است، مایورکا پرجمعیت ترین جزیره از مجمع الجزایر بالئار، و دومین جزیره ی پرجمعیت اسپانیا پس از تنریف محسوب می‌شود.

جزیره ایبیزا

ایبیزا(Ibiza)در ایالت بالِئار با وسعتی به اندازه 527 کیلومتر مربع قرار گرفته است، طبق گزارش مرکز آمار اسپانیا در سال 2009 جمعیت این جزیره 12956 نفر می‌باشد. طبیعت پیرامونی ایبیزا بیشترین اهمیت را در جذابیت این منطقه دارد، بدون شک جنگل‌های فراوان کاج مدیترانه ای عامل مهمی در ایجاد این جذابیت خاص محسوب می‌شوند، این درختان در سراسر سال قله‌ها و دشت‌های منطقه را سبزپوش می‌کنند. بر طبق مطالعات باستان شناسانه منظره ی این جزیره در طول هفت هزار سالِ گذشته به سبب وجود این درختان ثابت و بی‌تغییر مانده است، آب های نیلگون ساحل و جزایری که در امتداد افق از آب سر بر آورده اند جلوه ای خاص به این نواحی بخشیده است. پارک طبیعی سِس سالینس(Ses Salines) و منطقه ی حفاظت شده اِسبردا از دیگر محل‌های جالب توجه این جزیره است.

صحرای گران کاناریا

این صحرا از شمال به جنوب دارای مناظر متفاوتی است، در این منطقه از صحرای لم یزرع و سنگلاخ‌ها تا ناهمواری‌ها و شکستگی‌ها به چشم می‌خورد، آب و هوا نیز در شمال و جنوب این صحرا متفاوت است به گونه ای که اگر در شمال هوا ابری باشد در جنوبِ صحرا شاهد هوای مرطوب نخواهیم بود. در بخش جنوبی صحرای گران کاناریا که در مجاورت دریا قرار گرفته است ناحیه‌ای نیمه بیابانی را شاهد هستیم که با توجه به نزدیکیش به شمال آفریقا امری طبیعی است، این منطقه نشان دهنده اهمیت بادهای شمالی است که در صورت عدم وزش این بادها اقلیم سراسر این منطقه همانند بخش جنوبی، به ناحیه ای نیمه بیابانی تبدیل می‌شود. بخش جنوبی به دلیل دارا بودن گیاهان خشک زی برای توریست‌ها جالب توجه می‌باشد.

صحرای تابرناس

صحرای تابرناس(El Desierto de Tabernas) در 30 کیلومتری شهر آلمریا قرار گرفته و مرتفع ترین بخش آن 404 متر از سطح زمین فاصله دارد. این صحرا تنها صحرای بایر اروپا است که حدود 2000 کیلومتر مربع را در برگرفته است، خورشید در این ناحیه هر ساله تقریباً حدود 3000 ساعت می‌تابد، از سال 1989 محافظت ویژه ای از این صحرا به عمل آمده است.

غارهای سورباس

غارهای سورباس(Cuevas de Sorbas)عبور آب‌های باران از دوره‌های باستان باعث به‌وجود آمدن فرو رفتگی‌هایی در منطقه سورباس شده است، این فرورفتگی‌ها به صورت هزاران غار زیرزمینی که در جهان منحصر به فرد است در آمده است. برخی از این غارها دارای دیوارهایی از سنگ مرمر بوده و در بسیاری از آنها قندیل های اِستالاگتیت و اِستالاگمیت به صورت بلورهای کریستالی وجود دارد که با بازتاب نور چراغ هایی که به کلاه توریست ها متصل است صحنه های جالبی را به وجود می‌آورند.

پارک طبیعی آلمریا

در بخش غربی آلمریا در فاصله ی 30 دقیقه ای از شهر آلمریا در پایین سییِرا نِوادا در منطقه آلپوخاراس قرار دارد (آلپوخاراس(Alpujarra) میان دو استان آلمریا و گرانادا تقسیم شده است). در این ناحیه رودهای کوچک فصلی که معمولاً در فصل بهار در جریانند فراوان هستند. دهکده‌هایی که دارای خانه‌هایی با تزیین اندودِ گچ سفید هستند، بلوط‌های مدیترانه‌ای و تاکستان‌های موجود در این منطقه همه و همه ریشه در حضور اعراب در تاریخ گذشته این ناحیه دارد.

پارک کابودِ گاتانیخار

پارک کابودِ گاتانیخار(Cabo de Gata-Níjar) در سال 1987 به عنوان پارک طبیعی اعلام گردید و در سال 1997 به عنوان منطقه حفاظت شده در لیست یونسکو قرار گرفت. منطقه ای به وسعت 29000 هکتار در اندلس می‌باشد، در این پارک شاهد سواحل خیره کننده و جان پناه های ساحلی زیبایی هستیم به گونه ای که برخی از سواحل این منطقه منبع الهام برای نویسندگان و شاعران بزرگی ازجمله فدریکو گارسیا لورکا بوده‌اند.

پارک طبیعی سییِرا ماریا لوس بِلِز

پارک طبیعی سییِرا ماریا لوس بِلِز(Sierra María-Los Vélez) در شمال دورِ شهر آلمریا قرار گرفته است، گلزارهای این پارک مناظر باشکوهی را به‌وجود آورده‌اند، علاوه بر این در این پارک تا به امروز نقاشی‌های غاری و شواهد باستان شناسی بسیاری کشف شده است.

پارک طبیعی مونتگو

پارک طبیعی مونتگو (El Montgó) این پارک در شمال شرقی آلیکانته در والنسیا به وسعت 2117/68 هکتار و با ارتفاعی در حدود 753 متر از سطح دریا واقع است، و در سال 1987 به عنوان پارک طبیعی اعلام گردید. بیش از 650 نوع گل دراین پارک یافت می‌شود، گونه‌های مختلفی از پرندگان از جمله کلاغ، زاغ، شاه بوف و کبک در این پارک وجود دارد.

پارک ملی تِئیده

در جزیره تنِریف در مجمع الجزایر قناری قرار دارد، این پارک در سال 1954 به مساحت 135 کیلومتر مربع تأسیس گردید، که شامل دهانه‌های آتشفشان بزرگ به ارتفاع 2000 متر می‌باشد اما مخروط های آتشفشانی پیکو ویِخو(el Pico Viejo) و تِئیده در 1105 و 1715 متر بالاتر از این ارتفاع معمول قرار گرفته اند، این قلل از نظر زمین شناسی، گیاه شناسی و چشم اندازهای بدیع دارای ارزش فراوان است.

پارک ملی اُردِسا

پارک ملی اُردِسا (Ordesa) پارکی زیبا و طبیعی، مملو از عناصر خاص و مختص به منطقه است. این مقصد بهشتی است برای آن دسته از مسافرانی که علاقمند به نزدیکی با طبیعت هستند، تنوع گسترده ای از حیوانات در این منطقه وجود دارد، این پارک محل مناسبی برای تخلیه انرژی به اشکال مختلف از قبیل صخره نوردی و پیاده روی می‌باشد. بهترین زمان برای بازدید از این پارک بین ماه های می و نوامبر است، در ماه های جولای و آگوست که فصل تعطیلات است به علت ازدحام بازدید کنندگان، مسافران زیادی به چشم می‌خورند.

این پارک در محل تلاقی سه دره واقع شده است که شناخته شده ترین این دره‌ها، دره اوردِسا می‌باشد، این پارک در سال 1928 به دستور خاندان سلطنتی اسپانیا تأسیس شده و هدف اصلی از تأسیس این پارک حفاظت از یک گونه ی بز کوهی خاص این منطقه است، امروزه این پارک به صورت حفاظت گاهی از انواع دیگری از حیوانات و گیاهان در آمده است که شامل 170 نوع پرنده، 5 نوع دوزیست، 8 نوع خزنده و 32 پستاندار می‌باشد.

جدول شماره 4. تعداد پارک‌های طبیعی و ملی به تفکیک ایالت‌ها

تعداد پارک ملی	تعداد پارک طبیعی	نام
2	24	آندلس
1	23	کاتالان
------	4	مادرید
------	20	والنسیا
1	6	گالیسیا
1	10	کاستیا و لئون
------	10	باسک
4	18	جزایر قناری
2	6	کاستیا لا مانچا
------	7	مورسیا
1	4	آراگون
1	6	جزایر بالِئار
1	2	اکستِراِمادورا
1	5	آستوریاس
------	3	ناوارا
1	6	کانتابریا
------	1	لاریوخا

جغرافیای انسانی

بر طبق گزارش مرکز ملی آمار اسپانیا، جمعیت این کشور در سال 2011 برابر با 47.190.493 نفر بوده و پیش بینی می‌شود از سال 2011 تا 2020 با تولد 4.4 میلیون نوزاد شاهد کاهش %7/4 باشیم؛ با ادامه شیب نزولی زاد و ولد که از سال 2009 آغاز گشته و افزایش مرگ و میر، جمعیت این کشور در سال  2020 به 45.585.574 کاهش خواهد یافت. اسپانیا بیست و هفتمین کشور پرجمعیت دنیا و پنجمین کشور پر جمعیت اروپا محسوب می‌شود، جمعیت اسپانیا در طول قرن بیستم به بیش ازدو برابر افزایش یافته است.

تراکم جمعیت 38/93 نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد(Ibid)که این میزان تراکم نسبت به سایر کشورهای اروپای غربی بسیار پایین است. غالب جمعیت اسپانیا به غیر از مادرید که در مرکز اسپانیا واقع است، درحاشیه‌های ساحلی این کشور متمرکزند، این موضوع سبب پراکندگی جمعیت درسطح کشور شده و مشکلاتی را در تأمین نیروی کار، توسعه‌ی شهرها وفراهم آوردن تسهیلات به وجود آورده است.

جدول شماره 5. تراکم جمعیت در اسپانیا

km² تراکم جمعیت	درصد	جمعیت	نام	شماره
43/96	%79/17	8.424.102	آندلس	1
69/233	%98/15	7.539.618	کاتالان	2
88/805	%73/13	6.489.680	مادرید	3
28/219	%86/10	5.117.190	والنسیا	4
57/94	%96/5	2.795.422	گالیسیا	5
12/27	%44/5	2.558.463	کاستیا و لئون	6
09/301	%64/4	2.184.606	باسک	7
00/284	%50/4	2.126.769	جزایر قناری	8
38/26	%46/4	2.115.334	کاستیا لا مانچا	9
07/129	%11/3	1.470.069	مورسیا	10
19/28	%87/2	1.346.293	آراگون	11
39/221	%35/2	1.113.114	جزایر بالِئار	12
55/26	%35/2	1.109.367	اکستِرِمادورا	13
24/102	%31/2	1.081.487	آستوریاس	14
21/61	%35/1	642.051	ناوارا	15
24/111	%26/1	593.121	کانتابریا	16
78/63	%69/0	322.955	لاریوخا	17
53/4240	%17/0	82.376	سِئوتا	18
72/6082	%16/0	78.476	ملیا	19
38/93	%100	47.190.493	کل

نژاد

اسپانیا در جنوب غربی اروپا و شمال قاره آفریقا قرار گرفته است، این موقعیتِ استراتژیک موجب آن شده است که این منطقه محل عبور اقوام مختلفی در طول تاریخ باشد. تارتسوس(Tartessos)، ایبرها(Los íberos)، قوم باسک(Los Vascos)، کارتاژها(Fenicios) و فینیقی‌ها(Cartagineses) از جمله بخشی از عوامل تأثیر گذار بر تاریخ، زبان و نژاد اسپانیا هستند که با سکونت و عبور خود از شبه جزیره ایبری بخشی از تاریخ باستان این کشور را رقم زده اند. در اوایل قرن پنجم پس از میلاد با شکست رومی‌ها به‌وسیله قوم بیسی گُدُس[I]، این قوم شهر تولدرو را پایتخت خود قرار داد، آن‌ها در ابتدا از آمیختن با ساکنین اسپانیا پرهیز می‌کردند، زیرا ازدواج با نژاد دیگری غیر از نژاد بیسیگود برای آن‌ها ممنوع بود، اما پس از مدتی این رفتار خود را ترک کردند، پس از گذر چند قرن عرب‌ها در سال  711 بعد از میلاد به اسپانیا حمله کردند و پس از تصرف، شهر کُردُبا را پایتخت خود قرار دادند. از آنجایی که اعراب به همراه خود زنان را نیاورده بودند این مسئله موجب آن شد تا با زنان اسپانیایی ازدواج کنند و اینگونه بر نژاد اسپانیایی تأثیر گذاشتند. در بین مسلمانانی که به اسپانیا نقل مکان کرده بودند، برخی از اعراب و برخی از نژاد بربر بودند. اعراب به مدت هشت قرن در این سرزمین اقامت داشتند تا آنکه پادشاه کاتولیکِ اسپانیا در سده پانزدهم با برقراری حاکمیت بر گرانادا و خارج کردن اعراب، یکپارچگی را به اسپانیا بازگرداند.

میزان رشدِ جمعیت و مرگ و میر

نرخ رشد جمعیت در سال 2011 در اسپانیا برابر با %65/0 بوده است، اسپانیا با این نرخ پایین رشد در دنیا در رتبه‌ی یکصد و چهل و دوم قرار دارد. نرخ زاد و ولد در این کشور 4/10 به ازای هر 1000 نفر می‌باشد، این نرخ در اسپانیا که نشانگر تعداد کودکانی است که زنان به طور متوسط در طول عمر خود به دنیا می‌آورند بسیار پایین بوده و این کشور را در رتبه‌ی یکصد و هشتاد و دوم که از آخرین رتبه‌های جهانی به شمار می‌رود قرار داده است.

در ربع آخر قرن بیستم ما شاهد سقوط نرخ زاد و ولد در اسپانیا بودیم که از دلایل عمده‌ی آن آزاد شدن سقط جنین در سال 1970 را می‌توان نام برد، چرا که بسیاری از زنان علاقه‌ای به داشتن فرزندان بیشتر نداشته یا اصلاً صاحب فرزند نشدند. از اواخر دهه‌ی نود کم کم نرخ زاد و ولد رو به افزایش گذاشته اما با این حال این افزایش بسیار کُند بوده است. در سال  2010 میزان تولد 485.252 نوزاد بوده است، این میزان %7/1 کمتر از سال گذشته می‌باشد، در نیمسال اول سال 2011 میزان تولد 230.537 گزارش شده است، که در مقایسه با همین دوره از سال 2010، %1/1 کاهش را نشان می‌دهد. پایین ترین نرخ زاد و ولد از ماه ژوئيه 2010 تا ژوئن 2011 در ایالت‌های آستوریاس(43/7)، گالیسیا(02/8)، کاستیا و لئون (138) می‌باشد. مهم‌ترین عامل در پایین بودن این نرخ، فقدان سیستمی نظام‌مند در خصوص تشکیل خانواده در میان اقشار متوسط و تحصیل کرده‌ی کشور است. نرخ مرگ و میر در این کشور برابر است با 88/8 نفر به ازای هر 1000 نفر که این میزانِ مرگ و میر اسپانیا را در رتبه‌ی هفتاد و یکم دنیا قرار می‌دهد.

جدول شماره 6. شاخص باروری و نرخ زاد و ولد به ازای هر هزار نفر

شاخص باروری	نرخ زاد و ولد	تولد	سال
80/2	74/18	676.718	1976
03/2	11/14	532.601	1981
56/1	37/11	438.303	1986
36/1	32/10	401.073	1990
17/1	23/9	363.467	1995
23/1	85/9	396.626	2000
24/1	95/9	405.313	2001
26/1	11/10	417.688	2002
31/1	49/10	440.531	2003
32/1	61/10	453.176	2004
34/1	71/10	464.811	2005
38/1	92/10	481.295	2006
39/1	94/10	491.138	2007
46/1	37/11	518.503	2008
39/1	75/10	493.717	2009
38/1	53/10	485.252	2010
38/1	46/10	482.702	از ماه ژوئيه 2010 تا ژوئن 2011

جدول شماره 7. میزان جمعیت در سال های مختلف

سال	میزان جمعیت
1595	8.206.791
1769	9.159.999
1787	10.268.150
1797	10.541.221
1833	12.286.941
1846	12.162.872
1857	15.464.340
1877	16.622.175
1887	17.549.608
1900	18.616.630
1910	19.990.669
1920	21.388.551
1930	23.677.095
1940	26.014.278
1950	28.117.873
1960	30.582.936
1970	33.956.047
1981	37.742.561
1991	39.433.942
2001	40.499.791
2006	44.708.964
2007	45.200.737
2008	46.063.511
2009	46.745.807
2010	47.021.031
2011	47.190.493

رشد جمعیت در اسپانیا

مهاجرت

در دهه 90 با پیوستن اسپانیا به اتحادیه‌ی اروپا و شکوفایی و رشد بالای اقتصادی شرایط به گونه ای رقم خورد که این کشور خود به مقصدی مناسب برای مهاجرت تبدیل شد. به گزارش دولت اسپانیا تا ژانویه‌ی 2011 تعداد 5.730.667 شهروند خارجی در این کشور زندگی می‌کنند، 860.000 رومانیایی، 760.000 مراکشی،390.000 اکوادری، 359.076 بریتانیایی، 300.000 کلمبیایی، 195.842 آلمانی و166.000 چینی بیشترین ملیت‌هایی هستند که شهروندان خارجی مقیم اسپانیا را تشکیل می‌دهند. عمده‌ی این مهاجرین جوانانی هستند که برای کار در بخش‌های کشاورزی، ساختمانی و معدنی در آلمریا، مورسیا، بارسلونا، مادرید، گالیسیا، باسک، آستورئاس، لئون و والنسیا به این کشور آمده اند. اغلب مهاجرین از کشورهای رومانی، روسیه، مجارستان، لهستان، اِکوادر، کلمبیا، آرژانتین، برزیل، ونزوئلا، مکزیک، پرو، مراکش، الجزایر، ساحل عاج و چین به این کشور مهاجرت می‌کنند. دسته دیگر مهاجران بازنشستگان و افراد سال خورده ای هستند که برای استراحت وسپری کردن سال های پایانی عمر خویش به اسپانیا می‌آیند. از جمله ایالت‌هایی که در سال‌های اخیر پذیرای بیشترین مهاجر بودند می‌توان کاتالونیا، مادرید، والنسیا، باسک، مورسیا، لا ریوخا، ناوارا و کاستیا لا مانچا را نام برد.

طبق گزارش سال 2011 مرکز ملی آمار اسپانیا، 580.850 نفر اسپانیایی برای اقامت در دیگر کشورها، سرزمین خود را ترک کرده اند، پیش بینی می‌شود که در سال 2020 این رقم به 512.618 نفر کاهش یابد.

درصد رشد اتباع خارجی در اسپانیا

شهرنشینی و روستانشینی

اسپانیا دارای جامعه‌ای شهرنشین است، %78 از اسپانیایی‌ها در داخل شهرها زندگی می‌کنند که از این لحاظ پنجاه و هفتمین کشور در جهان محسوب می‌شود. درپی بحران‌های اقتصادی دهه‌ی هفتاد و هشتاد میلادی جمعیت روستانشین برای یافتن شغل و رفع نیازهای مالی به شهرها سرازیر شدند، این مسئله از آن زمان تا به امروز سبب کاهش چشمگیر جمعیت روستاها شده و در حال حاضر عاملی خطر آفرین برای سلامت اقتصادی، تولیدی، اجتماعی و فرهنگی این کشور به شمار می‌رود.

رشد جمعیت در سال‌های اخیر نیز نتوانسته این نقیصه را بر طرف کند، چرا که این رشد در مناطق عمدتاً شهری صورت گرفته و هنوز روستاها از جمعیت کافی برخوردار نیستند. پرطرفدارترین مناطق در اسپانیا برای زندگی، نواحی آندالس، کاتالونیا، مادرید، باسک و والنسیا می‌باشد که از مراکز صنعتی و ثروتمند این کشور به شمار می‌آیند.

ساختار جمعیت

در سال 2010 میلادی %6/50 از جمعیت اسپانیا را زنان و %4/49 را مردان تشکیل داده اند، بیشتر مردم اسپانیا افراد 30 تا55 ساله هستند. میانگین سن مردان 3/39 سال، میانگین سن زنان 9/41 سال و میانگین سن جامعه 5/40 سال می‌باشد، به این ترتیب اسپانیا بیست و هشتمین کشور مسن دنیا به شمار می‌رود.

امید به زندگی در میان مردان 8/78 سال و در بین زنان 8/84 سال می‌باشد، این میزان امید به زندگی در میان مردان و زنانِ اسپانیایی، این کشور را در سطح دنیا به ترتیب در رتبه‌های بیست و چهارم و یازدهم قرار داده است، این موضوع علاوه بر اینکه حکایت از استاندارد بالای زندگی دارد بیانگر این واقعیت است که در اسپانیا جمعیت زنانِ سالمند از مردان بیشتر است.

نرخ پایین تولد و بالا رفتن سنِ مرگ و میر زنگ خطری است برای دولت اسپانیا تا تدابیر لازم را جهت مقابله با این معضل در پیش گیرد، چرا که به سبب تعداد تولد پایین از جمعیت جوانان کاسته شده وبا توجه به آمار مرگ و میر پایین بر تعداد سالمندان افزوده می‌شود.

جدول شماره 8. ساختار جمعیت بر اساس جنسیت

	هر دو جنسیت	مرد	زن
کل	47.021.031	23.226.185	23.794.846
4-0	2.463.563	1.269.480	1.194.083
9-5	2.314.437	1.188.369	1.126.068
14-10	2.158.340	1.108.827	1.049.513
19-15	2.303.428	1.185.770	1.117.658
24-20	2.695.223	1.371.030	1.324.193
29-25	3.444.435	1.758.840	1.685.595
34-30	4.143.573	2.140.960	2.002.613
39-35	4.046.119	2.089.076	1.957.043
44-40	3.819.461	1.947.712	1.871.749
49-45	3.523.150	1.773.465	1.749.685
54-50	3.088.530	1.536.718	1.551.812
59-55	2.611.876	1.285.336	1.326.540
64-60	2.477.732	1.197.171	1.280.561
69-65	2.105.634	1.000.448	1.105.186
74-70	1.763.966	800.240	963.726
79-75	1.758.358	754.755	1.003.603
84-80	1.259.560	489.865	769.695
85 به بالا	1.043.646	328.123	715.523

جدول شماره 9.آمار جمعیت اسپانیا بر اساس سن و تفکیک جنسیتی در سال 2010

اميد زندگي برآورد شده (سال)			سال
(مرد و زن)	زن	مرد
08/77	67/80	50/73	1991
09/78	70/81	51/74	1995
34/79	73/82	94/75	2000
69/79	07/83	30/76	2001
77/79	14/83	40/76	2002
71/79	99/82	42/76	2003
30/80	60/83	00/77	2004
29/80	55/83	03/77	2005
95/80	16/84	72/77	2006
94/80	11/84	77/77	2007
24/81	27/84	17/78	2008
58/81	56/84	55/78	2009
95/81	91/84	94/78	2010
87/81	82/84	87/78	از ماه ژوئيه 2010 تا ژوئن2011

اميد به زندگي بر اساس تفکیک جنسیتی

با توجه به آنکه گاهی تلفظ‌های عمدتاً غلط ولی مصطلح جای خود را به تلفظ های اصلی کلمات می‌دهند، در این بخش سعی شده هر دو نوع این خوانش‌ها حفظ شود، در جدول زیر نام ایالت‌های مختلف به تفکیک استان‌ها به همراه خوانش‌های مصطلح و اصلی کلمات آورده شده است.

نیز نگاه کنید به

جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی کانادا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تونس؛ جغرافیای طبیعی و انسانی کوبا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سوریه؛ جغرافیایی طبیعی و انسانی سنگال؛ جغرافیای طبیعی و انسانی روسیه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی مصر؛ جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اتیوپی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سیرالئون

پاورقی

[I] - شبه جزیره ایبری منطقه ای است در جنوب غربی اروپا که 85%  آن را کشور اسپانیا فرا گرفته است. کشور پرتغال و بخشی از فرانسه و آندورا نیز شامل این شبه جزیره می‌باشند.

[II] - (Vizcaya)بخش جنوبی این خلیج را اسپانیایی‌ها دریای کانتابریا می‌نامند.