شعر در سوریه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۱

شاعران این دوره بنا بر سبک و ذوق هنری و ادبی مورد علاقه و باور‌‌‌‌های سیاسی شان، به سرودن انواع اشعار در مضامین مختلف؛ خصوصاً اشعار میهنی پرداختند. پنج جریان ادبی فعال در شعر در سوریه بعد از ‌‌‌‌‌استقلال شکل گرفتند:

کلاسیک‌‌‌‌ها

اهمیت این گروه، در ر‌‌‌‌هایش ادبیات عربی در سوریه بعد از ‌‌‌‌‌استیلای عثمانی و فرانسوی ‌‌‌‌‌است؛ ضمن این که نوپردازی و نیز ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشه‌‌‌‌های سیاسی و اجتماعی و مکاتب غربی در هنر، هنوز بدیشان رخنه نکرده بود. اغلب این شعرا، آوانگارد‌‌‌‌های ادبی و سیاسی بودند؛ مثل:

‌‌‌‌‌‌‌ «محمد محمود البزم» (1887 - 1955) زبان‌شناس، معلم، شاعر و نویسنده دمشقی عراقیالاصل^[۱]؛
‌‌‌‌‌‌‌«خلیل مردم بک» (1895 - 1959) وزیر، سفیر و شاعر دمشقی عثمانیالاصل، سراینده سرود ملی سوریه؛
‌‌‌‌‌‌‌«شفیق محمد جَبْری» (1898 - 1980) نویسنده، پژوهشگر و شاعر دمشقی و رئیس دانشکده هنر^[۱]؛
‌‌‌‌‌‌‌«محمد سلیمان الاحمد» (1903 - 1981) ملقب به «بدوی الجبل»؛ وزیر، وکیل و شاعر اهل لاذقیه^[۲]؛
‌‌‌‌‌‌‌«خیرالدین اسدی» (1900-1971)؛ محقق، مورخ، زب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندان (فارسی)، دائرهالمعارف نویس و شاعر حلبی^[۳]؛
‌‌‌‌‌‌‌«أورخان شكیب میسَّر» (1965-1914)؛ فیزیکدان، کارمند وزارت اطلاعات سوریه و شاعر حلبی^[۴]؛

‌‌‌‌‌‌‌«عمر ابو ریشه» (1910 –1990)؛ سفیر و شاعر حلبی؛ جایزه شعر سال سوریه به نام اوست ^[۵].

حلقه حمص

رمانتیک‌‌‌‌های سیاه و منفیباف که افکارشان زاییده سال‌‌‌‌های سیاه اشغال و جنگ ج‌‌‌‌هانی بود؛ مضامینی چون مرگ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشی، نفرین، عصیان، اظ‌‌‌‌هار به گناه و کفر و بی اخلاقی، شیطان-گرایی، یأس و... را انعکاس ‌‌‌‌‌‌می‌دهد.؛ مثل:

‌‌‌‌‌‌‌«وصفی كامل قُرُنْـفُلی» (1911 - 1972) شاعر حمصی پرکار؛ دیوان «پشت سراب» از اوست (1969)^[۱]؛
‌‌‌‌‌‌‌«نصوح فاخوری» (زاده 1924) شاعر حمصی از رفقای قرنفلی^[۱]؛
‌‌‌‌‌‌‌«عبد السّلام عبد الله عُیون السّود» (1922 - 1954) شاعر حمصی از رفقای قرنفلی و فاخوری^[۱]؛
‌‌‌‌‌‌‌«عبدالباسط محمد أبی الخیر الصوفی» (1931-1960)شاعر حمصی که رمانتیسیسم حادی داشت و مثل صادق هدایت، دست به خودکشی هم زد.

مارکسیست‌‌‌‌ها

ورود جریان مارکسیسم به جامعه، سی‌‌‌‌‌است و خصوصاً ادبیات سوریه، بحثی مفصل ‌‌‌‌‌است که به مباحثی از آن در بخش سیاسی همین کتاب بیان شده ‌‌‌‌‌است. مارکسیست‌‌‌‌ها به شدت ادبیات گرا هستند و شاهکار‌‌‌‌های بزرگی در ادبیات روسیه و کشور‌‌‌‌های بلوک شرق به وجود اورد‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. بعثی‌‌‌‌های سوریه لزوماً مارکسیست، کمونیست یا ماتریالیست نیستند؛ هرچند که از ایدئولوژی‌‌‌‌های فلسفی و سیاسی – اجتماعی همزاد و یا به بیانی دقیقتر منبعث از هم هستند. رویکرد اصلی بعثیسم، سوسیالیسم ‌‌‌‌‌است و ناظر به برابری‌‌‌‌های اقتصادی ‌‌‌‌‌است که نوعاً شعاری بیش نیست؛ اما در میان شاعران سوری بعد از ‌‌‌‌‌استقلال، بودند کسانی که به تمام لوازم ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشه مارکس پایبندی داشتند. مثل:

‌‌‌‌‌‌‌«شوقی جمال بغدادی» (زاده 1928)؛ معلم، شاعر و د‌‌‌‌‌استان نویس بانیاسی طرسوسی و دبیر اتحاد کتاب^[۱]؛
‌‌‌‌‌‌‌«صلاح فائق» (زاده 1945) شاعر و فعال سیاسی عراقیالاصل که از 30 سالگی در سوریه اقامت دارد.

ناسیونالیست‌‌‌‌ها

اکثر شعرای عرب گرایش ناسیونالیستی دارند؛ اما بعضی بدان اشتهار یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند؛ مثل:

‌‌‌‌‌‌‌«سلیمان العیسی» (1921 - 2013) اهل انطاکیه (اسکندرون) شاعر و مبارز ضد قیمومیت فرانسوی و از نخستین اعضای حزب بعث و از بنیانگذاران اتخاد کُتّاب. بیش از 40 اثر دارد و در دوران پختگی به ادبیات و شعر کودک روی آورد؛
‌‌‌‌‌‌‌«یوسف الخال» (1916 - 1987) شاعر اهل حمص که نخستین فصلنامه شعر را در فاصله سال‌‌‌‌های 1957-1964 منتشر نمود؛ همچنین حلقه شعری را در دفتر مجله به نام «سالن پنجشنبه» به مدت دوسال (1957-1959) به راه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداخت که ارکان آن «أدونیس»، «أنسی الحاج»، «شوقی أبی شقرا»، «فؤاد رفقه» و… بودند. کتب ومقالات ادبی و پژوهشی؛ خصوصاً در حوزه نقد از او بر جای ‌‌‌‌‌‌مانده ‌‌‌‌‌است.^[۶] پسر او، «یوسف الخال» (زاده 1973) اکنون از بازیگران مطرح سینمای سوریه ‌‌‌‌‌است.

حد فاصل کهنه و نو

شعرای عرب سوریه حد فاصل بین قدیم و جدید را حفظ کردند، مانند:

‌‌‌‌‌‌‌«نِزار توفیق قَبّانی» (Nizār Qabbānī) (1923 تا 1998) دیپلمات، شاعر، نویسنده و ناشر سوری دمشقی بود. پدربزرگش «ابوخلیل القبانی» از پیشگامان تئاتر عرب به شمار می رود. قبانی در دنیای عرب از شهرتی بی‌همتا برخوردار ‌‌‌‌‌است. شعر او به اکثر زبان‌‌‌‌‌های دنیا ترجمه شده‌‌‌‌‌‌است. او بیش از 35 دفتر شعر دارد که دو عنوان برجسته آن، «القصیده الدمشقیه» و «یا ست الدنیا یا بیروت» (ای بانوی بزرگ دنیا، ای بیروت) ‌‌‌‌‌است. نزار قبانی، مانند شهریار یا نیما، به هر دو قالب نو و کهنه، آثار برجستهای دارد. او را ‌‌‌‌‌‌‌می‌توان نخستین حلقه مهم بین این دو فضای ادبی تلقی نمود. فبانی از جهت تعهد به ادبیات مقاومت نیز قابل تأمل ‌‌‌‌‌است.

حلقه بیروت

شعرای سوری بسیاری، کشور خود را به دلایل متعدد و نوعاً ایدئولوژیک و امنیتی، ترک کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که احصای تمام آن‌‌‌‌ها نه ممکن و نه مفید ‌‌‌‌‌است؛ از میان ایشان، به چند عنوان روشنفکر غربگرا که توانسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند با سوغات خود از غرب در شعر مدرن عرب تأثیرگذار باشند، اکتفا ‌‌‌‌‌‌‌می‌شود؛ عدهای که ‌‌‌‌‌استغراب (غربزدگی) را از م‌‌‌‌هاجرت به لبنان و تحصیل در مراکز آموزش عالی مسیحی لبنانی آغاز نموده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند:

علی احمد سعید إسبر

‌‌‌‌‌‌‌«علی احمد سعید إسبر» با نام مستعار «اَدونیس» (Adonis)[1] (زاده ۱۹۳۰) زاده روستای «قصابین» لاذقیه؛ شاعر، مترجم، نویسنده و منتقد ادبی که در نیمه دوم قرن بیستم، انقلابی مدرنیستی در شعر را رهبری کرد که اثر عظیمی بر شعر عرب برجای ن‌‌‌‌هاد و با اثر «تی. اس. الیوت» در ادبیات انگلیسی قابل مقایسه ‌‌‌‌‌است. مکتوبات آدونیس عبارتند از بیست جلد شعر و سیزده جلد نقد و نیز دوازده کتاب ترجمه شده از فرانسه. مجموعه اشعار عربی او؛ یعنی «دیوان الشاعر العربی» از 1946، به چاپ رسیده و تقریباً دو میلیون بیت ‌‌‌‌‌است. آدونیس مانند ابوالعلا که منتقد دین بود، منتقد اسلام و از نامزد‌‌‌‌های دائمی جایزه نوبل ادبیات ‌‌‌‌‌است. او را بعضی آدونیس بزرگ‌‌‌‌‌‌‌ترین شاعر زنده عرب خو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند^[۶]. زمانی که انقلاب باشکوه اسلامی در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید، ادونیس با این مدیح عجیب، لب به تحسین انقلاب گشود:

أفقٌ ثورهٌ والطغاه شتات
کیف أروی لإیران حبّی
والذی فی زفیری
والذی فی شهیقی تعجز عنه قول الکلمات؟
سأغنّی لقمّ لکی تتحول فی صبواتی
نار عصف، تطوف حول الخلیج
وأقول: المدى، والنشیج
أرضی العربیه – ‌‌‌‌ها رعد‌‌‌‌ها یتعالى
صاعقا خالقا
وحریقا
یرسم المشرق الجدید، ویستشرف الطریقا.
شعب إیران یکتب للشرق فاتحه الممکنات
شعب إیران یکتب للغرب:
وجهک یا غرب ین‌‌‌‌هار
وجهک یا غرب مات
شعب إیران شرق تأصّل فی أرضنا، ونبیّ
إنه رفضنا المؤسس، میثاقنا العربیّ.

ترجمه:

افقی در انفجار و گردنکشانی پراکنده!
چگونه گویم عشقم به ایران را؟
کآنچه در نعره من ‌‌‌‌‌است!
وآنچه در خروش من ‌‌‌‌‌است، افزون ز تاب واژه‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌است!
زودا که برای قم ترانهای سازم تا در بیقراری‌‌‌‌هایم به جنبش آرد...
آتشین گردبادی که گرد این خلیج!
و ‌‌‌‌‌‌می‌گویم؛ به شیونی به غایت رسا از عمق جان:
اینک، سرزمین عربی من، تندر افکنده
تندری آفریننده!
و سوزنده
تا طرحی از خاوری نو در‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد و سر بدین سر ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد
خلق ایران، شروعی برای خاور زمین از هر شدنی داشت
باختر را نیز چنین نگاشت:
شکوهت ای غرب فروریخت
شکوهت ای غرب مرد
خلق ایران، در سرزمینمان ریشه دو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند؛ چونان پیامبری!
اینک، ما رافضی این بنیانگذاریم! این میثاق عربی م‌‌‌‌‌است!

محمد احمد عیسی ماغوط

‌«محمد احمد عیسی ماغوط» (۱۹۳۴ - ۲۰۰۶)، شاعر، روزنامه نگار و نمایشنامه نویسِ اسماعیلی مذهب اهل شهر سلمیه سوریه ‌‌‌‌‌است که از ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشه‌‌‌‌های سوسیالیستی و ناسیونالیستی دوران جوانی خود بازگشت. ماغوط از پیشگامان قالب نو (قصیده النثریه) در شعر عربی ‌‌‌‌‌است. در تمامی آثار او، اعم از شعر، د‌‌‌‌‌استان و نمایشنامه، بن مایه‌‌‌‌‌هایی از مقاومت آشکارا به چشم می‌خورد. وی از طنزآوران ممتاز و نامی جهان عرب به‌شمار می‌آید. زبان گزنده و صریح و لحن بی پروای او در طنز‌‌‌‌های سیاسی و اجتماعی شهره همگنان و مقبول خاص و عام ‌‌‌‌‌است. ماغوط آثار منثور بسیار دارد و شاید یکی از مهم ‌‌‌‌‌‌‌ترین آن‌‌‌‌ها «سأخون وطنی» (به زودی به وطنم خیانت خواهم کرد!) باشد. ماغوط، در سال ۲۰۰۲ در کتابخانه اسد، نشان درجه یک لیاقت را از «بشار اسد»، رئیس‌جمهور سوریه، دریافت کرد.

‌‌‌‌‌‌‌کمال خیر بیک

«کمال خیر بیک» (1935-1980)، شاعر، آکادمین و مبارز سوسیالسیت ناسیونالیست سوری اهل مصیاف که اصالتاً همشهری خاندان اسد ‌‌‌‌‌است؛ یعنی «قرضه» در لاذقیه. خیربک فارغ التحصیل دانشگاه سوربن پاریس با پایان نامه «جنبش مدرنیته در شعر معاصر عرب» و دکتری از دانشگاه ژنو ‌‌‌‌‌است. جنبش «المرابطون»[2] او را در 1980 ترور کرد.

فؤاد رفقه

‌‌‌‌‌‌‌«فؤاد رفقه» (1930-2011)، اهل الکفرونِ صافیتا در طرسوس ‌‌‌‌‌است که دکترای فلسفه خود را با راهنمایی «مارتین ‌‌‌‌هایدیگر»، فیلسوف برجسته آلمانی، با رساله «نظریه شعر مارتین ‌‌‌‌هایدیگر» دریافت نمود. رفقه بسیاری از آثار برجسته آلمانی و اتریشی را در شعر و رمان ترجمه کرده ‌‌‌‌‌است^[۷].

نیز نگاه کنید به

شعر ژاپنی؛ شعر معاصر لبنان؛ شعر در مصر؛ شعر و ادبیات مقاومت در افغانستان؛ شعر و ادبیات مهاجرت در افغانستان؛ شعر در ادبیات چینی؛ شعر در سنگال؛ شعر در فرانسه؛ شعر در اسپانیا؛ شعراردن

پاورقی

[1]. آدونیس، واژه ای کنعانی - فنیقی ‌‌‌‌‌است. افسانه آدونیس از تمدن و فرهنگ کنعانی به فرهنگ یونان ب‌‌‌‌‌استان منتقل شده ‌‌‌‌‌است. آدونیس معشوق «آفرودیت» ‌‌‌‌‌است. این ایزد، مظهر ب‌‌‌‌هار و بارور شدن کنعانیان و یونانیان ‌‌‌‌‌است و به صورت یک مرد جوان زیبا تصور شده‌‌‌‌‌است.

[2]. «المورابطون» یک جنبش سیاسی و نظامی لبنانی ‌‌‌‌‌است که اصول ناصری را پذیرفته ‌‌‌‌‌است که به وحدت جهان عرب و محیطی آزاد با سیستم سوسیالیستی معتقد ‌‌‌‌‌است . بازوی نظامی آن، المرابیتون، در جریان جنگ داخلی لبنان و تا زمان انحلال آن در سال 1984 میلادی ، نقش فعالی با جنبش ملی لبنان داشت.

کتابشناسی

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ ^۱٫۳ ^۱٫۴ ^۱٫۵ یعقوب، امیل (2004). معجم شاعران از آغاز رنسانس (چاپ اول). بیروت: دار صادر، ج. جلد سوم
↑ دایره المعارف ادبیات عرب . لندن: روتلج، 1998
↑ قلعه جی،عبدالفتاح، علامه خیرالدین اسدی (زندگی، عقاید او) (چاپ اول)، حلب
↑ خمسة أدباء مؤسسون من حلب الشهباء - مجلة المعرفة - مجلة شهرية ثقافية - وزارة الثقافة - عدد خاص
↑ Badawi, M.M. (1976). A Critical Introduction to Modern Arabic Poetry. Cambridge University Press. p. 172
↑ ^۶٫۰ ^۶٫۱ ماتاييس(2004). جاک السالسی، يوسف الخال ومجلته "شعر". دار الن‌‌‌‌هار بالتعاون مع المعهد الألماني للأبحاث الشرقية فی بيروت. ، ص 26، 97.
↑ شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ ^۱٫۳ ^۱٫۴ ^۱٫۵ یعقوب، امیل (2004). معجم شاعران از آغاز رنسانس (چاپ اول). بیروت: دار صادر، ج. جلد سوم

[2] دایره المعارف ادبیات عرب . لندن: روتلج، 1998

[3] قلعه جی،عبدالفتاح، علامه خیرالدین اسدی (زندگی، عقاید او) (چاپ اول)، حلب

[4] خمسة أدباء مؤسسون من حلب الشهباء - مجلة المعرفة - مجلة شهرية ثقافية - وزارة الثقافة - عدد خاص

[5] Badawi, M.M. (1976). A Critical Introduction to Modern Arabic Poetry. Cambridge University Press. p. 172

[:2-6] ۶٫۰ ^۶٫۱ ماتاييس(2004). جاک السالسی، يوسف الخال ومجلته "شعر". دار الن‌‌‌‌هار بالتعاون مع المعهد الألماني للأبحاث الشرقية فی بيروت. ، ص 26، 97.

[7] شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-شاعران این دوره بنا بر سبک و ذوق هنری و ادبی مورد علاقه و باورهای سیاسیشان، به سرودن انواع اشعار در مضامین مختلف؛ خصوصاً اشعار میهنی پرداختند. پنج  جریان ادبی فعال در شعر در [[سوریه]] بعد از استقلال شکل گرفتند:
+شاعران این دوره بنا بر سبک و ذوق هنری و ادبی مورد علاقه و باور‌‌‌‌های سیاسی شان، به سرودن انواع اشعار در مضامین مختلف؛ خصوصاً اشعار میهنی پرداختند. پنج  جریان ادبی فعال در [[شعر در سوریه]] بعد از ‌‌‌‌‌استقلال شکل گرفتند:
+=====کلاسیک‌‌‌‌ها=====
-.   کلاسیکها؛ اهمیت این گروه، در رهایش ادبیات عربی در سوریه بعد از استیلای عثمانی و فرانسوی است؛ ضمن این که نوپردازی و نیز اندیشههای سیاسی و اجتماعی و مکاتب غربی در هنر، هنوز بدیشان رخنه نکرده بود. اغلب این شعرا، آوانگاردهای ادبی و سیاسی بودند؛ مثل:
+اهمیت این گروه، در ر‌‌‌‌هایش ادبیات عربی در [[سوریه]] بعد از ‌‌‌‌‌استیلای عثمانی و فرانسوی ‌‌‌‌‌است؛ ضمن این که نوپردازی و نیز ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشه‌‌‌‌های سیاسی و اجتماعی و مکاتب غربی در هنر، هنوز بدیشان رخنه نکرده بود. اغلب این شعرا، آوانگارد‌‌‌‌های ادبی و سیاسی بودند؛ مثل:
+*‌‌‌‌‌‌‌ «محمد محمود البزم» (1887 - 1955) زبان‌شناس، معلم، شاعر و نویسنده دمشقی عراقیالاصل<ref name=":0">یعقوب، امیل (2004). معجم شاعران از آغاز رنسانس (چاپ اول). بیروت: دار صادر، ج. جلد سوم</ref>؛
--       « محمد محمود البزم» (1887 - 1955) زبان‌شناس، معلم، شاعر و نویسنده دمشقی عراقیالاصل[21]
+*‌‌‌‌‌‌‌«خلیل مردم بک» (1895 - 1959) وزیر، سفیر و شاعر دمشقی عثمانیالاصل، سراینده سرود ملی [[سوریه]]؛
+*‌‌‌‌‌‌‌«شفیق محمد جَبْری» (1898 - 1980) نویسنده، پژوهشگر و شاعر دمشقی و رئیس دانشکده هنر<ref name=":0" />؛
--      «خلیل مردم بک» (1895 - 1959) وزیر، سفیر و شاعر دمشقی عثمانیالاصل، سراینده سرود ملی سوریه
+*‌‌‌‌‌‌‌«محمد سلیمان الاحمد» (1903 - 1981) ملقب به «بدوی الجبل»؛ وزیر، وکیل و شاعر اهل لاذقیه<ref>دایره المعارف ادبیات عرب . لندن: روتلج، 1998</ref>؛
+*‌‌‌‌‌‌‌«خیرالدین اسدی» (1900-1971)؛ محقق، مورخ، زب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندان (فارسی)، دائرهالمعارف نویس و شاعر حلبی<ref>قلعه جی،عبدالفتاح، علامه خیرالدین اسدی (زندگی، عقاید او) (چاپ اول)، حلب</ref>؛
--      «شفيق محمد جَبْري» (1898 - 1980) نویسنده، پژوهشگر و شاعر دمشقی و رئیس دانشکده هنر[22]
+*‌‌‌‌‌‌‌«أورخان شكیب میسَّر» (1965-1914)؛ فیزیکدان، کارمند وزارت اطلاعات [[سوریه]] و شاعر حلبی<ref>خمسة أدباء مؤسسون من حلب الشهباء - مجلة المعرفة - مجلة شهرية ثقافية - وزارة الثقافة - عدد خاص</ref>؛
--      «محمد سليمان الاحمد» (1903 - 1981) ملقب به «بدوي الجبل»؛ وزیر، وکیل و شاعر اهل لاذقیه[23]
--      «خیرالدین اسدی» (1900-1971)؛ محقق، مورخ، زباندان (فارسی)، دائرةالمعارف نویس و شاعر حلبی[24]
--      « أورخان شكيب ميسَّر» (1965-1914)؛ فیزیکدان، کارمند وزارت اطلاعات سوریه و شاعر حلبی[25]
--      «عمر ابو ریشه» (1910 –1990)؛ سفیر و شاعر حلبی؛ جایزه شعر سال سوریه به نام اوست. [26]
-.   حلقه حمص، رمانتیکهای سیاه و منفیباف که افکارشان زاییده سالهای سیاه اشغال و جنگ جهانی بود؛ مضامینی چون مرگ اندیشی، نفرین، عصیان، اظهار به گناه و کفر و بی اخلاقی، شیطان-گرایی، یأس و... را انعکاس میدهد.؛ مثل:
--      «وصفي كامل قُرُنْـفُلي» (1911 - 1972) شاعر حمصی پرکار؛ دیوان «پشت سراب» از اوست (1969)[27]
--      « نصوح فاخوري» (زاده 1924) شاعر حمصی از رفقای قرنفلی[28]
--      «عبد السّلام عبد الله عُيون السّود» (1922 -  1954) شاعر حمصی از رفقای قرنفلی و فاخوری[29]
--      «عبدالباسط محمد أبي الخير الصوفي» (1931-1960)شاعر حمصی که رمانتیسیسم حادی داشت و مثل صادق هدایت، دست به خودکشی هم زد.
-.   مارکسیستها؛ ورود جریان مارکسیسم به جامعه، سیاست و خصوصاً ادبیات سوریه، بحثی مفصل است که به مباحثی از آن در بخش سیاسی همین کتاب بیان شده است. مارکسیستها به شدت ادبیات گرا هستند و شاهکارهای بزرگی در ادبیات [[روسیه]] و کشورهای بلوک شرق به وجود اوردهاند. بعثیهای سوریه لزوماً مارکسیست، کمونیست یا ماتریالیست نیستند؛ هرچند که از ایدئولوژیهای فلسفی و سیاسی – اجتماعی همزاد و یا به بیانی دقیقتر منبعث از هم هستند. رویکرد اصلی بعثیسم، سوسیالیسم است و ناظر به برابریهای اقتصادی است که نوعاً شعاری بیش نیست؛ اما در میان شاعران سوری بعد از استقلال، بودند کسانی که به تمام لوازم اندیشه مارکس پایبندی داشتند. مثل:
--      «شوقی جمال بغدادي» (زاده 1928)؛ معلم، شاعر و داستان نویس بانیاسی طرسوسی و دبیر اتحاد کتاب[30]
--      «صلاح فائق» (زاده 1945) شاعر و فعال سیاسی عراقیالاصل که از 30 سالگی در سوریه اقامت دارد.
-.   ناسیونالیستها؛ اکثر شعرای عرب گرایش ناسیونالیستی دارند؛ اما بعضی بدان اشتهار یافتهاند؛ مثل:
--      «سلیمان العیسی» (1921 - 2013) اهل انطاکیه (اسکندرون) شاعر و مبارز ضد قیمومیت فرانسوی و از نخستین اعضای حزب بعث و از بنیانگذاران اتخاد کُتّاب. بیش از 40 اثر دارد و در دوران پختگی به ادبیات و شعر کودک روی آورد.
--      «یوسف الخال» (1916 - 1987) شاعر اهل حمص که نخستین فصلنامه شعر را در فاصله سالهای 1957-1964 منتشر نمود؛ همچنین حلقه شعری را در دفتر مجله به نام «سالن پنجشنبه» به مدت دوسال (1957-1959) به راه انداخت که ارکان آن «أدونيس»، «أنسي الحاج»، «شوقي أبي شقرا»، «فؤاد رفقة» و… بودند. کتب ومقالات ادبی و پژوهشی؛ خصوصاً در حوزه نقد از او بر جای مانده است.[31] پسر او، «یوسف الخال» (زاده 1973) اکنون از بازیگران مطرح [[سینمای سوریه]] است.
-.   حد فاصل کهنه و نو: مثل:
--      «نِزار توفیق قَبّانی» (''Nizār Qabbānī'') (1923- 1998) دیپلمات، شاعر، نویسنده و ناشر سوری دمشقی بود. پدربزرگش «ابوخلیل القبانی» از پیشگامان تئاتر عرب به شمار می رود. قبانی در دنیای عرب از شهرتی بی‌همتا برخوردار است. شعر او به اکثر زبان‌های دنیا ترجمه شده‌است. او بیش از 35 دفتر شعر دارد که دو عنوان برجسته آن، «القصيدة الدمشقية» و «يا ست الدنيا يا بيروت» (ای بانوی بزرگ دنیا، ای بیروت) است. نزار قبانی، مانند شهریار یا نیما، به هر دو قالب نو و کهنه، آثار برجستهای دارد. او را میتوان نخستین حلقه مهم بین این دو فضای ادبی تلقی نمود. فبانی از جهت تعهد به ادبیات مقاومت نیز قابل تأمل است.
-.   حلقه بیروت: شعرای سوری بسیاری، کشور خود را به دلایل متعدد و نوعاً ایدئولوژیک و امنیتی، ترک کردهاند که احصای تمام آنها نه ممکن و نه مفید است؛ از میان ایشان، به چند عنوان روشنفکر غربگرا که توانستهاند با سوغات خود از غرب در شعر مدرن عرب تأثیرگذار باشند، اکتفا میشود؛ عدهای که استغراب (غربزدگی) را از مهاجرت به [[لبنان]] و تحصیل در مراکز آموزش عالی مسیحی لبنانی آغاز نمودهاند:
--      «علی احمد سعید إسبر» با نام مستعار «اَدونیس» (''Adonis'')[32] (زاده ۱۹۳۰) زاده روستای «قصابین» لاذقیه؛ شاعر، مترجم، نویسنده و منتقد ادبی که در نیمه دوم قرن بیستم، انقلابی مدرنیستی در شعر را رهبری کرد که اثر عظیمی بر شعر عرب برجای نهاد و با اثر «تی. اس. الیوت» در ادبیات انگلیسی قابل مقایسه است. مکتوبات آدونیس عبارتند از بیست جلد شعر و سیزده جلد نقد و نیز دوازده کتاب ترجمه شده از فرانسه. مجموعه اشعار عربی او؛ یعنی «دیوان الشاعر العربی» از 1946، به چاپ رسیده و تقریباً دو میلیون بیت است. آدونیس مانند ابوالعلا که منتقد دین بود، منتقد اسلام و از نامزدهای دائمی جایزه نوبل ادبیات است. او را بعضی آدونیس بزرگترین شاعر زنده عرب خواندهاند. (همان) زمانی که انقلاب باشکوه اسلامی در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید، ادونیس با این مدیح عجیب، لب به تحسین انقلاب گشود:
-أفقٌ ثورةٌ والطغاة شتات
+*‌‌‌‌‌‌‌«عمر ابو ریشه» (1910 –1990)؛ سفیر و شاعر حلبی؛ جایزه شعر سال [[سوریه]] به نام اوست <ref>Badawi, M.M. (1976). A Critical Introduction to Modern Arabic Poetry. Cambridge University Press. p. 172</ref>.
+=====  حلقه حمص=====
+رمانتیک‌‌‌‌های سیاه و منفیباف که افکارشان زاییده سال‌‌‌‌های سیاه اشغال و جنگ ج‌‌‌‌هانی بود؛ مضامینی چون مرگ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشی، نفرین، عصیان، اظ‌‌‌‌هار به گناه و کفر و بی اخلاقی، شیطان-گرایی، یأس و... را انعکاس ‌‌‌‌‌‌می‌دهد.؛ مثل:
+*‌‌‌‌‌‌‌«وصفی كامل قُرُنْـفُلی» (1911 - 1972) شاعر حمصی پرکار؛ دیوان «پشت سراب» از اوست (1969)<ref name=":0" />؛
+*‌‌‌‌‌‌‌«نصوح فاخوری» (زاده 1924) شاعر حمصی از رفقای قرنفلی<ref name=":0" />؛
+*‌‌‌‌‌‌‌«عبد السّلام عبد الله عُیون السّود» (1922 -  1954) شاعر حمصی از رفقای قرنفلی و فاخوری<ref name=":0" />؛
+*‌‌‌‌‌‌‌«عبدالباسط محمد أبی الخیر الصوفی» (1931-1960)شاعر حمصی که رمانتیسیسم حادی داشت و مثل صادق هدایت، دست به خودکشی هم زد.
+=====مارکسیست‌‌‌‌ها=====
+ورود جریان مارکسیسم به جامعه، سی‌‌‌‌‌است و خصوصاً ادبیات [[سوریه]]، بحثی مفصل ‌‌‌‌‌است که به مباحثی از آن در بخش سیاسی همین کتاب بیان شده ‌‌‌‌‌است. مارکسیست‌‌‌‌ها به شدت ادبیات گرا هستند و شاهکار‌‌‌‌های بزرگی در ادبیات [[روسیه]] و کشور‌‌‌‌های بلوک شرق به وجود اورد‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. بعثی‌‌‌‌های [[سوریه]] لزوماً مارکسیست، کمونیست یا ماتریالیست نیستند؛ هرچند که از ایدئولوژی‌‌‌‌های فلسفی و سیاسی – اجتماعی همزاد و یا به بیانی دقیقتر منبعث از هم هستند. رویکرد اصلی بعثیسم، سوسیالیسم ‌‌‌‌‌است و ناظر به برابری‌‌‌‌های اقتصادی ‌‌‌‌‌است که نوعاً شعاری بیش نیست؛ اما در میان شاعران سوری بعد از ‌‌‌‌‌استقلال، بودند کسانی که به تمام لوازم ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشه مارکس پایبندی داشتند. مثل:
+*‌‌‌‌‌‌‌«شوقی جمال بغدادی» (زاده 1928)؛ معلم، شاعر و د‌‌‌‌‌استان نویس بانیاسی طرسوسی و دبیر اتحاد کتاب<ref name=":0" />؛
+*‌‌‌‌‌‌‌«صلاح فائق» (زاده 1945) شاعر و فعال سیاسی عراقیالاصل که از 30 سالگی در [[سوریه]] اقامت دارد.
+=====ناسیونالیست‌‌‌‌ها=====
+اکثر شعرای عرب گرایش ناسیونالیستی دارند؛ اما بعضی بدان اشتهار یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند؛ مثل:
+*‌‌‌‌‌‌‌«سلیمان العیسی» (1921 - 2013) اهل انطاکیه (اسکندرون) شاعر و مبارز ضد قیمومیت فرانسوی و از نخستین اعضای حزب بعث و از بنیانگذاران اتخاد کُتّاب. بیش از 40 اثر دارد و در دوران پختگی به ادبیات و شعر کودک روی آورد؛
+*‌‌‌‌‌‌‌«یوسف الخال» (1916 - 1987) شاعر اهل حمص که نخستین فصلنامه شعر را در فاصله سال‌‌‌‌های 1957-1964 منتشر نمود؛ همچنین حلقه شعری را در دفتر مجله به نام «سالن پنجشنبه» به مدت دوسال (1957-1959) به راه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداخت که ارکان آن «أدونیس»، «أنسی الحاج»، «شوقی أبی شقرا»، «فؤاد رفقه» و… بودند. کتب ومقالات ادبی و پژوهشی؛ خصوصاً در حوزه نقد از او بر جای ‌‌‌‌‌‌مانده ‌‌‌‌‌است.<ref name=":2">ماتاييس(2004). جاک السالسی، يوسف الخال ومجلته "شعر". دار الن‌‌‌‌هار بالتعاون مع المعهد الألماني للأبحاث الشرقية فی بيروت. ، ص 26، 97.</ref> پسر او، «یوسف الخال» (زاده 1973) اکنون از بازیگران مطرح [[سینمای سوریه]] ‌‌‌‌‌است.
+=====حد فاصل کهنه و نو=====
+شعرای عرب سوریه حد فاصل بین قدیم و جدید را حفظ کردند، مانند:
+*‌‌‌‌‌‌‌«نِزار توفیق قَبّانی» (Nizār Qabbānī) (1923 تا 1998) دیپلمات، شاعر، نویسنده و ناشر سوری دمشقی بود. پدربزرگش «ابوخلیل القبانی» از پیشگامان تئاتر عرب به شمار می رود. قبانی در دنیای عرب از شهرتی بی‌همتا برخوردار ‌‌‌‌‌است. شعر او به اکثر زبان‌‌‌‌‌های دنیا ترجمه شده‌‌‌‌‌‌است. او بیش از 35 دفتر شعر دارد که دو عنوان برجسته آن، «القصیده الدمشقیه» و «یا ست الدنیا یا بیروت» (ای بانوی بزرگ دنیا، ای بیروت) ‌‌‌‌‌است. نزار قبانی، مانند شهریار یا نیما، به هر دو قالب نو و کهنه، آثار برجستهای دارد. او را ‌‌‌‌‌‌‌می‌توان نخستین حلقه مهم بین این دو فضای ادبی تلقی نمود. فبانی از جهت تعهد به ادبیات مقاومت نیز قابل تأمل ‌‌‌‌‌است.
+=====حلقه بیروت=====
+شعرای سوری بسیاری، کشور خود را به دلایل متعدد و نوعاً ایدئولوژیک و امنیتی، ترک کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که احصای تمام آن‌‌‌‌ها نه ممکن و نه مفید ‌‌‌‌‌است؛ از میان ایشان، به چند عنوان روشنفکر غربگرا که توانسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند با سوغات خود از غرب در شعر مدرن عرب تأثیرگذار باشند، اکتفا ‌‌‌‌‌‌‌می‌شود؛ عدهای که ‌‌‌‌‌استغراب (غربزدگی) را از م‌‌‌‌هاجرت به لبنان و تحصیل در مراکز آموزش عالی مسیحی لبنانی آغاز نموده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند:
+======علی احمد سعید إسبر======
+‌‌‌‌‌‌‌«علی احمد سعید إسبر» با نام مستعار «اَدونیس» (Adonis)[1] (زاده ۱۹۳۰) زاده روستای «قصابین» لاذقیه؛ شاعر، مترجم، نویسنده و منتقد ادبی که در نیمه دوم قرن بیستم، انقلابی مدرنیستی در شعر را رهبری کرد که اثر عظیمی بر شعر عرب برجای ن‌‌‌‌هاد و با اثر «تی. اس. الیوت» در ادبیات انگلیسی قابل مقایسه ‌‌‌‌‌است. مکتوبات آدونیس عبارتند از بیست جلد شعر و سیزده جلد نقد و نیز دوازده کتاب ترجمه شده از فرانسه. مجموعه اشعار عربی او؛ یعنی «دیوان الشاعر العربی» از 1946، به چاپ رسیده و تقریباً دو میلیون بیت ‌‌‌‌‌است. آدونیس مانند ابوالعلا که منتقد دین بود، منتقد اسلام و از نامزد‌‌‌‌های دائمی جایزه نوبل ادبیات ‌‌‌‌‌است. او را بعضی آدونیس بزرگ‌‌‌‌‌‌‌ترین شاعر زنده عرب خو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند<ref name=":2" />. زمانی که انقلاب باشکوه اسلامی در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید، ادونیس با این مدیح عجیب، لب به تحسین انقلاب گشود:<blockquote>أفقٌ ثورهٌ والطغاه شتات
 کیف أروی لإیران حبّی
@@ خط ۶۸: / خط ۴۴: @@
 وأقول: المدى، والنشیج
-أرضی العربیة – ها رعدها یتعالى
+أرضی العربیه – ‌‌‌‌ها رعد‌‌‌‌ها یتعالى
 صاعقا خالقا
@@ خط ۷۶: / خط ۵۲: @@
 یرسم المشرق الجدید، ویستشرف الطریقا.
-شعب إیران یکتب للشرق فاتحة الممکنات
+شعب إیران یکتب للشرق فاتحه الممکنات
 شعب إیران یکتب للغرب:
-وجهک یا غرب ینهار
+وجهک یا غرب ین‌‌‌‌هار
 وجهک یا غرب مات
@@ خط ۸۶: / خط ۶۲: @@
 شعب إیران شرق تأصّل فی أرضنا، ونبیّ
-إنه رفضنا المؤسس، میثاقنا العربیّ.
+إنه رفضنا المؤسس، میثاقنا العربیّ.</blockquote>'''ترجمه:'''<blockquote>افقی در انفجار و گردنکشانی پراکنده!
-'''ترجمه :'''
-افقی در انفجار و گردنکشانی پراکنده!
 چگونه گویم عشقم به ایران را؟
-کآنچه در نعره من است!
+کآنچه در نعره من ‌‌‌‌‌است!
-وآنچه در خروش من است، افزون ز تاب واژههاست!
+وآنچه در خروش من ‌‌‌‌‌است، افزون ز تاب واژه‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌است!
-زودا که برای قم ترانهای سازم تا در بیقراریهایم به جنبش آرد...
+زودا که برای قم ترانهای سازم تا در بیقراری‌‌‌‌هایم به جنبش آرد...
 آتشین گردبادی که گرد این خلیج!
-و میگویم؛ به شیونی به غایت رسا از عمق جان:
+و ‌‌‌‌‌‌می‌گویم؛ به شیونی به غایت رسا از عمق جان:
 اینک، سرزمین عربی من، تندر افکنده
@@ خط ۱۱۳: / خط ۸۲: @@
 و سوزنده
-تا طرحی از خاوری نو دراندازد و سر بدینسر اندازد
+تا طرحی از خاوری نو در‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد و سر بدین سر ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد
 خلق ایران، شروعی برای خاور زمین از هر شدنی داشت
@@ خط ۱۲۳: / خط ۹۲: @@
 شکوهت ای غرب مرد
-خلق ایران، در سرزمینمان ریشه دواندهاند؛ چونان پیامبری!
+خلق ایران، در سرزمینمان ریشه دو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند؛ چونان پیامبری!
-اینک، ما رافضی این بنیانگذاریم! این میثاق عربی ماست!
+اینک، ما رافضی این بنیانگذاریم! این میثاق عربی م‌‌‌‌‌است!</blockquote>
+======محمد احمد عیسی ماغوط======
+‌«محمد احمد عیسی ماغوط» (۱۹۳۴ - ۲۰۰۶)، شاعر، روزنامه نگار و نمایشنامه نویسِ اسماعیلی مذهب اهل شهر سلمیه [[سوریه]] ‌‌‌‌‌است که از ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندیشه‌‌‌‌های سوسیالیستی و ناسیونالیستی دوران جوانی خود بازگشت. ماغوط از پیشگامان قالب نو (قصیده النثریه) در شعر عربی ‌‌‌‌‌است. در تمامی آثار او، اعم از شعر، د‌‌‌‌‌استان و نمایشنامه، بن مایه‌‌‌‌‌هایی از مقاومت آشکارا به چشم می‌خورد. وی از طنزآوران ممتاز و نامی جهان عرب به‌شمار می‌آید. زبان گزنده و صریح و لحن بی پروای او در طنز‌‌‌‌های سیاسی و اجتماعی شهره همگنان و مقبول خاص و عام ‌‌‌‌‌است. ماغوط آثار منثور بسیار دارد و شاید یکی از مهم ‌‌‌‌‌‌‌ترین آن‌‌‌‌ها  «سأخون وطنی» (به زودی به وطنم خیانت خواهم کرد!) باشد. ماغوط، در سال ۲۰۰۲ در کتابخانه اسد، نشان درجه یک لیاقت را از «بشار اسد»، رئیس‌جمهور [[سوریه]]، دریافت کرد.
+======‌‌‌‌‌‌‌کمال خیر بیک======
+«کمال خیر بیک» (1935-1980)، شاعر، آکادمین و مبارز سوسیالسیت ناسیونالیست سوری اهل مصیاف که اصالتاً همشهری خاندان اسد ‌‌‌‌‌است؛ یعنی «قرضه» در لاذقیه. خیربک فارغ التحصیل دانشگاه سوربن [[پاریس]] با پایان نامه «جنبش مدرنیته در شعر معاصر عرب» و دکتری از دانشگاه ژنو ‌‌‌‌‌است. جنبش «المرابطون»[2] او را در 1980 ترور کرد.
+======فؤاد رفقه======
+‌‌‌‌‌‌‌«فؤاد رفقه» (1930-2011)، اهل الکفرونِ صافیتا در طرسوس ‌‌‌‌‌است که دکترای فلسفه خود را با راهنمایی «مارتین ‌‌‌‌هایدیگر»، فیلسوف برجسته آلمانی، با رساله «نظریه شعر مارتین ‌‌‌‌هایدیگر» دریافت نمود. رفقه بسیاری از آثار برجسته آلمانی و اتریشی را در شعر و رمان ترجمه کرده ‌‌‌‌‌است<ref>شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ [[سوریه]]. تهران: [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]( در دست انتشار)</ref>.
+== نیز نگاه کنید به ==
+[[شعر ژاپنی]]؛ [[شعر معاصر لبنان]]؛ [[شعر در مصر]]؛ [[شعر و ادبیات مقاومت در افغانستان]]؛ [[شعر و ادبیات مهاجرت در افغانستان]]؛ [[شعر در ادبیات چینی]]؛ [[شعر در سنگال]]؛ [[شعر در فرانسه]]؛ [[شعر در اسپانیا]]؛ [[شعر اردن|شعراردن]]
--      «محمد احمد عیسی ماغوط» (۱۹۳۴ - ۲۰۰۶) شاعر، روزنامهنگار و نمایشنامه نویسِ اسماعیلی مذهب اهل شهر سلمیه سوریه است که از اندیشههای سوسیالیستی و ناسیونالیستی دوران جوانی خود بازگشت. ماغوط از پیشگامان قالب نو (قصیدة النثرية) در شعر عربی است. در تمامی آثار او، اعم از شعر، داستان و نمایشنامه، بن مایه‌هایی از مقاومت آشکارا به چشم می‌خورد. وی از طنزآوران ممتاز و نامی جهان عرب به‌شمار می‌آید. زبان گزنده و صریح و لحن بی پروای او در طنزهای سیاسی و اجتماعی شهره همگنان و مقبول خاص و عام است. ماغوط آثار منثور بسیار دارد و شاید یکی از مهم ترین آنها  «سأخون وطنی» (به زودی به وطنم خیانت خواهم کرد!) باشد. ماغوط، در سال ۲۰۰۲ در کتابخانه اسد، نشان درجه یک لیاقت را از «بشار اسد»، رئیس‌جمهور سوریه، دریافت کرد.
+== پاورقی ==
+<small>[1]. آدونیس، واژه ای کنعانی - فنیقی ‌‌‌‌‌است. افسانه آدونیس از تمدن و فرهنگ کنعانی به فرهنگ یونان ب‌‌‌‌‌استان منتقل شده ‌‌‌‌‌است. آدونیس معشوق «آفرودیت» ‌‌‌‌‌است. این ایزد، مظهر ب‌‌‌‌هار و بارور شدن کنعانیان و یونانیان ‌‌‌‌‌است و به صورت یک مرد جوان زیبا تصور شده‌‌‌‌‌است.</small>
--      «کمال خیر بیک» (1935-1980) شاعر، آکادمین و مبارز سوسیالسیت ناسیونالیست سوری اهل مصیاف که اصالتاً همشهری خاندان اسد است؛ یعنی «قرضه» در لاذقیه. خیربک فارغ التحصیل دانشگاه سوربن پاریس با پایان نامه «جنبش مدرنیته در شعر معاصر عرب» و دکتری از دانشگاه ژنو است. جنبش «المرابطون»[33] او را در 1980 ترور کرد.
+<small>[2]. «المورابطون» یک جنبش سیاسی و نظامی لبنانی ‌‌‌‌‌است که اصول ناصری را پذیرفته ‌‌‌‌‌است که به وحدت جهان عرب و محیطی آزاد با سیستم سوسیالیستی معتقد ‌‌‌‌‌است . بازوی نظامی آن، المرابیتون، در جریان جنگ داخلی لبنان و تا زمان انحلال آن در سال 1984 میلادی ، نقش فعالی با جنبش ملی لبنان داشت.</small>
--      «فؤاد رفقة» (1930-2011) اهل الکفرونِ صافیتا در طرسوس است که دکترای فلسفه خود را با راهنمایی «مارتین هایدیگر»، فیلسوف برجسته آلمانی، با رساله «نظریه شعر مارتین هایدیگر» دریافت نمود. رفقه بسیاری از آثار برجسته آلمانی و اتریشی را در شعر و رمان ترجمه کرده است.
+== کتابشناسی ==