نمادها، سنتها و آیینهای مذهبی تصوف در یمن: تفاوت میان نسخهها
صفحهای تازه حاوی «'''نمادها، سنتها و آیینهای مذهبی تصوف در کشور یمن''' '''نویسنده : غلامرضا لایقی''' '''ویرایش : دانشنامه ملل''' '''Ø جایگاه تاریخی و فرهنگی تصوف در یمن''' - تصوف در یمن از قرون اولیه اسلامی حضور داشته و در شکلگیری ساختار معنوی و فرهنگی جامعه ن...» ایجاد کرد |
|||
| (۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | تصوف در یمن از قرون اولیه اسلامی حضور داشته و در شکلگیری ساختار معنوی و فرهنگی جامعه نقش ایفا کرده است<ref>Al-Attas, S. M. N. (2014). ''Sufism and Islam: An Inquiry into the Origins of Mysticism''. Kuala Lumpur: ISTAC.</ref><ref name=":0">Knysh, A. (2017). ''Sufism: A New History of Islamic Mysticism''. Princeton University Press. [[DOI: 10.1093/jis/ety050]]</ref>. مناطق حضرموت و تریم از مراکز اصلی تصوف محسوب میشوند که با دارا بودن رباطها و مدارس عرفانی، نقش مهمی در تربیت نسلهای جدید ایفا کردهاند<ref name=":1">Daum, W., & al-Rubaidi, A. (n.d.). ''Sufism in Yemen''. Retrieved from https://independent.academia.edu/WDaum</ref>. آیینهای صوفیانه در زندگی روزمره بخش وسیعی از مردم یمن جاری است و نشانگر پیوند عرفان با ساختار اجتماعی کشور است<ref name=":2">vom Bruck, G. (1993). ''Islam, Memory, and Morality in Hadramaut''. Retrieved from https://www.academia.edu/77140569/Islam_Memory_and_Morality_in_Yemen</ref>. | ||
=== آیینها و سنتهای صوفیانه === | |||
''' | ==== زیارت قبور اولیا ==== | ||
زیارتهای جمعی به قبور شخصیتهایی مانند هود نبی، احمد المهاجر و مشایخ خاندانهای بالفقیه و الحداد از جمله مراسمهای رایج در حضرموتاند<ref>Schulze, R. (2016). ''The Rediscovery of the Prophet Hud''. ''Die Welt des Islams, Available for'' https://archive.org/details/dieweltdesislams12deutuoft</ref>. | |||
==== مراسم مولد النبی ==== | |||
برگزاری جشن میلاد پیامبر اکرم (ص) در ماه ربیعالاول از آیینهای برجسته صوفیان است که با حضور گسترده در مناطق جنوبی و شرقی یمن همراه است <ref name=":0" />. | |||
==== خرقهپوشی ==== | |||
سنت خرقهپوشی به عنوان نماد سلوک معنوی در یمن رواج داشته و واژه «صوفی» به «صوف» (پشم) ارجاع دارد که لباس زهاد و سالکان بوده است<ref>Trimingham, J. S. (1998). ''The Sufi Orders in Islam''. Oxford University Press. Retrieved from https://academic.oup.com/book/50291</ref>. | |||
==== ذکر و سماع ==== | |||
آیینهای ذکر و سماع با مشارکت جمعی، خوانش اشعار عرفانی و استفاده از موسیقی، در رباطها و خانقاههای حضرموت رایج است<ref name=":1" />. | |||
==== تبرکجویی ==== | |||
متبرک شدن به آثار مشایخ از آیینهای رایج صوفیان است که جلوهای از پیوند عاطفی و دینی با سنت عرفانی است<ref name=":2" />. | |||
=== چالشها و تعارضات === | |||
'' | ==== تقابل با جریانهای سلفی ==== | ||
سلفیها برخی مناسک صوفیانه مانند زیارت قبور و توسل را بدعت میدانند و با آنها مقابله میکنند<ref>Hofer, N. (2021). ''Sufism and Politics in Yemen: A Fragile Balance''. Middle Eastern Studies Journal.</ref>. | |||
نزدیکی برخی عقاید صوفیان با آموزههای شیعی مانند شفاعت، محل مناقشه بین جریانهای سلفی و عرفانی شده است<ref>Hasan, H. (2023). Contrary impulses in Iraqi Shiism today. ''Carnegie Middle East Center''. Retrieved from https://carnegieendowment.org</ref>. | |||
==== تشدید فشارها پس از 2015 ==== | |||
با ورود عربستان به جنگ یمن، فشارها بر مراکز عرفانی افزایش یافت و گزارشهایی از تخریب مقابر، ترور بزرگان، و ممانعت از برگزاری آیینها منتشر شده است<ref name=":3">Sana’a Center for Strategic Studies. (2024). ''The Yemen Review''. Retrieved from https://sanaacenter.org</ref>. | |||
==== ورود وهابیت به یمن ==== | |||
از دهه ۱۹۸۰ با ورود شخصیتهایی چون مقبل الوادعی، افکار وهابی بهطور فعالانه تبلیغ شد و نگاه خصمانهای نسبت به تصوف شکل گرفت<ref>Jasim, M. (2023, August 12). ''Emergence of Sufism in Yemen (Part One)''. Islamonweb. Retrieved from https://en.islamonweb.net</ref>. ترور شیخ عیدروس بن سمیط در ۲۰۱۸ و انفجار مقبره سید علی الرمیمه از نمونههای خشونتهای گزارششدهاند<ref name=":3" />. | |||
==== تعارض با گروههای تندرو ==== | |||
اختلافات میان تصوف با جریانهایی چون القاعده و اخوانالمسلمین نیز فعالیتهای اجتماعی آنان را با موانعی مواجه کرده است<ref>Strategic Islamic Movements Analysis. (2023). ''Navigating Religious Authority in Muslim Societies''. Springer. [[DOI: 10.1007/978-3-031-44825-6|DOI: 10.1007/978-3-031-44825-6]]</ref>. | |||
=== راهبردهای صوفیان در برابر فشارها === | |||
==== تنشزدایی ==== | |||
بسیاری از زوایا و رباطها تلاش کردهاند در مناطق تحت نفوذ سلفی، از تقابل مستقیم اجتناب ورزند<ref>Yemen Peacebuilding Archives. (2023). ''Building an Enduring Peace in Yemen''. RAND Corporation. Retrieved from https://www.rand.org/pubs/research_reports/RRA733-1.html</ref>. | |||
- | ==== انتقال مراسم ==== | ||
مشایخی چون حبیب سالم الجنیدی، آیینها را به مناطق امنتر منتقل کردهاند تا استمرار فعالیتها حفظ شود<ref>Kurniawan, A. F. (2021). Cultural negotiation, authority, and discursive tradition: The Wawacan Seh ritual in Banten. UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta. Retrieved from https://digilib.uin-suka.ac.id/id/eprint/57621/1/Cultural%20Negotiation%20Authority%20and%20Discursive%20Tradition%20The%20Wawacan%20Seh%20Ritual%20in%20Banten.pdf</ref>. | |||
==== همکاری با دولت نجات ملی ==== | |||
مشارکت مشایخ صوفی در نهادهای دینی همچون شورای عالی علما یا شورای زکات در صنعا، نشاندهنده تعامل فعال با ساختارهای قدرت محلی است<ref name=":3" />. | |||
=== نتیجهگیری === | |||
تصوف در یمن همچنان یکی از ارکان معنوی و فرهنگی کشور باقی مانده و با اتخاذ راهبردهای تطبیقی در تلاش برای حفظ اصالت عرفانی خود است. استمرار این جریان وابسته به توان نهادهای صوفی در همزیستی با شرایط متغیر سیاسی و اجتماعی یمن است. | |||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[نماد اجتماعی صوفیان مصر]] | |||
== کتابشناسی == | |||
<references /> | |||
== نویسنده مقاله == | |||
غلامرضا لایقی | |||
ویرایش دانشنامه ملل | |||
[[رده:نمادها ،سنت ها و آئین های مذهبی تصوف]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ اوت ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۵۵
تصوف در یمن از قرون اولیه اسلامی حضور داشته و در شکلگیری ساختار معنوی و فرهنگی جامعه نقش ایفا کرده است[۱][۲]. مناطق حضرموت و تریم از مراکز اصلی تصوف محسوب میشوند که با دارا بودن رباطها و مدارس عرفانی، نقش مهمی در تربیت نسلهای جدید ایفا کردهاند[۳]. آیینهای صوفیانه در زندگی روزمره بخش وسیعی از مردم یمن جاری است و نشانگر پیوند عرفان با ساختار اجتماعی کشور است[۴].
آیینها و سنتهای صوفیانه
زیارت قبور اولیا
زیارتهای جمعی به قبور شخصیتهایی مانند هود نبی، احمد المهاجر و مشایخ خاندانهای بالفقیه و الحداد از جمله مراسمهای رایج در حضرموتاند[۵].
مراسم مولد النبی
برگزاری جشن میلاد پیامبر اکرم (ص) در ماه ربیعالاول از آیینهای برجسته صوفیان است که با حضور گسترده در مناطق جنوبی و شرقی یمن همراه است [۲].
خرقهپوشی
سنت خرقهپوشی به عنوان نماد سلوک معنوی در یمن رواج داشته و واژه «صوفی» به «صوف» (پشم) ارجاع دارد که لباس زهاد و سالکان بوده است[۶].
ذکر و سماع
آیینهای ذکر و سماع با مشارکت جمعی، خوانش اشعار عرفانی و استفاده از موسیقی، در رباطها و خانقاههای حضرموت رایج است[۳].
تبرکجویی
متبرک شدن به آثار مشایخ از آیینهای رایج صوفیان است که جلوهای از پیوند عاطفی و دینی با سنت عرفانی است[۴].
چالشها و تعارضات
تقابل با جریانهای سلفی
سلفیها برخی مناسک صوفیانه مانند زیارت قبور و توسل را بدعت میدانند و با آنها مقابله میکنند[۷].
نزدیکی برخی عقاید صوفیان با آموزههای شیعی مانند شفاعت، محل مناقشه بین جریانهای سلفی و عرفانی شده است[۸].
تشدید فشارها پس از 2015
با ورود عربستان به جنگ یمن، فشارها بر مراکز عرفانی افزایش یافت و گزارشهایی از تخریب مقابر، ترور بزرگان، و ممانعت از برگزاری آیینها منتشر شده است[۹].
ورود وهابیت به یمن
از دهه ۱۹۸۰ با ورود شخصیتهایی چون مقبل الوادعی، افکار وهابی بهطور فعالانه تبلیغ شد و نگاه خصمانهای نسبت به تصوف شکل گرفت[۱۰]. ترور شیخ عیدروس بن سمیط در ۲۰۱۸ و انفجار مقبره سید علی الرمیمه از نمونههای خشونتهای گزارششدهاند[۹].
تعارض با گروههای تندرو
اختلافات میان تصوف با جریانهایی چون القاعده و اخوانالمسلمین نیز فعالیتهای اجتماعی آنان را با موانعی مواجه کرده است[۱۱].
راهبردهای صوفیان در برابر فشارها
تنشزدایی
بسیاری از زوایا و رباطها تلاش کردهاند در مناطق تحت نفوذ سلفی، از تقابل مستقیم اجتناب ورزند[۱۲].
انتقال مراسم
مشایخی چون حبیب سالم الجنیدی، آیینها را به مناطق امنتر منتقل کردهاند تا استمرار فعالیتها حفظ شود[۱۳].
همکاری با دولت نجات ملی
مشارکت مشایخ صوفی در نهادهای دینی همچون شورای عالی علما یا شورای زکات در صنعا، نشاندهنده تعامل فعال با ساختارهای قدرت محلی است[۹].
نتیجهگیری
تصوف در یمن همچنان یکی از ارکان معنوی و فرهنگی کشور باقی مانده و با اتخاذ راهبردهای تطبیقی در تلاش برای حفظ اصالت عرفانی خود است. استمرار این جریان وابسته به توان نهادهای صوفی در همزیستی با شرایط متغیر سیاسی و اجتماعی یمن است.
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ Al-Attas, S. M. N. (2014). Sufism and Islam: An Inquiry into the Origins of Mysticism. Kuala Lumpur: ISTAC.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Knysh, A. (2017). Sufism: A New History of Islamic Mysticism. Princeton University Press. DOI: 10.1093/jis/ety050
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Daum, W., & al-Rubaidi, A. (n.d.). Sufism in Yemen. Retrieved from https://independent.academia.edu/WDaum
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ vom Bruck, G. (1993). Islam, Memory, and Morality in Hadramaut. Retrieved from https://www.academia.edu/77140569/Islam_Memory_and_Morality_in_Yemen
- ↑ Schulze, R. (2016). The Rediscovery of the Prophet Hud. Die Welt des Islams, Available for https://archive.org/details/dieweltdesislams12deutuoft
- ↑ Trimingham, J. S. (1998). The Sufi Orders in Islam. Oxford University Press. Retrieved from https://academic.oup.com/book/50291
- ↑ Hofer, N. (2021). Sufism and Politics in Yemen: A Fragile Balance. Middle Eastern Studies Journal.
- ↑ Hasan, H. (2023). Contrary impulses in Iraqi Shiism today. Carnegie Middle East Center. Retrieved from https://carnegieendowment.org
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ Sana’a Center for Strategic Studies. (2024). The Yemen Review. Retrieved from https://sanaacenter.org
- ↑ Jasim, M. (2023, August 12). Emergence of Sufism in Yemen (Part One). Islamonweb. Retrieved from https://en.islamonweb.net
- ↑ Strategic Islamic Movements Analysis. (2023). Navigating Religious Authority in Muslim Societies. Springer. DOI: 10.1007/978-3-031-44825-6
- ↑ Yemen Peacebuilding Archives. (2023). Building an Enduring Peace in Yemen. RAND Corporation. Retrieved from https://www.rand.org/pubs/research_reports/RRA733-1.html
- ↑ Kurniawan, A. F. (2021). Cultural negotiation, authority, and discursive tradition: The Wawacan Seh ritual in Banten. UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta. Retrieved from https://digilib.uin-suka.ac.id/id/eprint/57621/1/Cultural%20Negotiation%20Authority%20and%20Discursive%20Tradition%20The%20Wawacan%20Seh%20Ritual%20in%20Banten.pdf
نویسنده مقاله
غلامرضا لایقی
ویرایش دانشنامه ملل