کتاب های معتبر و تاریخی طب سنتی چینی

آثار طب سنتی در چین، برگرفته از سایت پزشکی امروز، قابل بازیابی از https://www.pezeshkyemrooz.com/news/alternativemedicine/

اهمیت تاریخی، تنوع، دیرینگی و گستردگی استفاده‌ی مردم چین از طب سنتی چینی و مورد حمایت بودن این شاخه از علم از سوی مردم، فرهیختگان و امپراتوران سلسله‌های مختلف حاکم بر این سرزمین، موجب پیدایش کتاب‌ها، رساله‌ها، دایره المعارف‌ها، و آثار و اسناد و مدارک فراوانی شده است که معرفی آن‌ها خود به رساله‌ی مستقلی نیاز دارد. لذا، در این بخش به معرفی برخی از آثار مهم و تأثیر گذار تاریخی به وجود آمده در زمینه‌ی طب سنتی چینی و شاخه‌های مختلف آن پرداخته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین آثار در این زمینه کتاب قدیمی مفردات پزشکی امپراتور شِن نونگ (Emperor Shen Nong's Materia Medica) است. در این کتاب سه جلدی، نحوه‌ی استفاده از 365 نوع ادویه و داروی گیاهی تشریح شده است و بر اساس مضر بودن و درمانگری، آن‌ها را به سه طبقه تقسیم کرده است. طبقه‌ی نخست، شامل 120 گونه از گیاهان غیر سمی است که می‌توان از آن‌ها به عنوان داروهای تقویتی استفاده کرد. طبقه‌ی دوم شامل 120 نوع گیاه سمی و غیر سمی است که ممکن است به عنوان دارو و درمان بیماری یا داروی تقویتی از آن‌ها استفاده کرد. و طبقه‌ی سوم شامل 125 نوع گیاه سمی است که به عنوان داروی پیش‌گیری و خارج ساختن عوامل شریر درونی بیماری زا از بدن انسان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این کتاب هم‌چنین خلاصه‌ای از فرمول‌های دارویی "اساسی، جانبی، ترکیبی و مالشی" و تئوری "چهار گانه‌ی طبیعت داروها" (سرد، گرم، ملایم و خنک) و "چهار مزه‌ی داروها" (تند، ترش، شیرین، تلخ و شور) تشریح شده است.

آثار و کتاب­‌های دیگری هم­چون رساله‌­هایی در مورد تَب­ها و بیماری‌­های گوناگون(Treatise on Febrile and Miscellaneous Diseases)، زمینه ساز انتقال از تئوری به عملکرد بالینی شدند. رساله­‌هایی در بیماری­‌های تَب آور(Treatise on Febrile Diseases)؛ و خلاصه‌­ای از تالار پزشکی طلایی(Treatise on the Causes and Symptoms of Diseases)؛ و رساله‌­ای پیرامون علل و علایم بیماری­‌ها (Synopses of Golden Chamber)؛ نسخه­‌های ضروری ارزشمند تر از هزار سکه‌­ی طلا(Essential Prescription Worth a Thousand Pieces of Gold) به قلم سون سیمیائو(Sun imiao)(682-581 میلادی)؛

• اسرار پزشکی یک دولتمرد(Medical Secret of an Official) به قلم وانگ تائو(Wang Tao)(755-670 میلادی)؛
• نسخه­‌های آرام بخش، مقدس، خیر­خواهانه(Peaceful, Holy, Benevolent Prescription)؛
• مجموعه­‌ی همگانی برای امداد مقدس(General Collection for Holy Relief) ؛
• خلاصه­‌ی بیماری‌­های داخلی (Summery of Internal Diseases)به قلم شووِ لیجای(Xue Lizhai)(1558-1488 میلادی)؛
• داروهای برجای مانده از ارواح(Remedies Left by Ghosts) به قلم لیو جوانزی(Liu Juanzi)؛
• فرمول­‌های آزمایش شده برای کورک‌­های عمیقِ پشت(Tested Formulae for Deep-Rooted Furuncles on the Back) به قلم لی شون(Li Xun)؛
• ماهیت بیماری‌های خارجی (Essence of External Diseases)به قلم چی دِجی(Qi Dezhi)؛
• ماهیت تشخیص و درمان بیماری­‌های خارجی(Essence of Diagnosis and Treatment of External Diseases) به قلم چِن زیمینگ(Chen Ziming) از دیگر آثار مهم در این زمینه به شمار می‌روند.
• هم­چنین، دستنوشته‌­هایی پیرامون بیماری‌های خارجی(Manual of External Diseases) به قلم وانگ کِنتانگ(Wang Kentang)؛
• دست نوشته­‌های درست بیماری‌­های خارجی (Orthodox Manual of External Diseases)تألیف چِن شیگونگ(Chen Shigong)؛
• رساله‌ای در زایمان(Treatise on Obstetrics) نوشته­‌ی لی شیشِنگ(Li Shisheng)؛
• مجموع‌ه­ای از تجارب ارزشمند در مورد زنان و زایمان(Collection of Treasured Experiences in Obstetrics)، تألیف گوو جیجونگ(Guo Jizhong)؛
• کتاب راهنمای ارزشمند برای بهداشت خانگی زنانه(Treasured Handbook for Houshold Hygienhc Obstetrics) به قلم جو رویجانگ(Zhu Ruizhang)؛
• کلید درمان بیماری­‌های کودکان(Key to Treatment of Children's Diseases) تألیف چیان یی(Qian Yi)؛
• کتاب نسخه­‌های معالجه‌­ی بیماری سالک کودکان(Remedy Prescriptions for Children's macula Disease) تألیف شده در دوران سلسله­‌ی سونگ شمالی توسط دونگ جی(Dong Ji)؛
• دستور العمل کامل پیرامون طب سوزنی و موکسیبوشِن(A Complete Handbook on Acupuncture and Moxibustion)، نوشته شوه توسط شو فِنگ(Xu Feng)، متخصص طب سوزنی وموکسیبوشِن در عصر سلسله مینگ؛
• کتاب گائو وو(Gao Wu) به نام مجموعه‌­ی گران­بها در طب سوزنی و موکسیبوشِن(Collection of Gems in Acupuncture and Moxibustion)؛
• رساله­‌هایی پیرامون بیماری­‌های تب آور؛ خلاصه­‌ای از تالار پزشکی طلایی؛ رساله­‌های لِی پیرامون آماده سازی دارو­ها(Lei's Treatise on the Preparation of Drugs)؛
• مفردات پزشکی شِن نونگ(Shen Nong's Materia Medica)؛ کتاب سه جلدی مجموعه یادداشت­‌هایی درخصوص مفردات پزشکی(Collective Notes to the Materia Medica) ؛
• قوانین مفردات پزشکی مصور(Illustrated Canon of Materia Medica) نخستین کتاب چاپ قالبی مصور پزشکی در چین که در آن برای تک تک گیاهان تصویر سازی شده و پیرامون آن توضیحات لازم ارایه شده است؛
• کتاب جائو شوِمین(Zhao Xuemin) به نام مکملی بر مجملی از مفردات پزشکی(Supplement to the Compendium Of Materia Medica)؛ رساله­‌هایی در درمان بیماری‌­های واگیر دار تب آور؛
• راهنمای کار­های بالینی با یادداشت‌­های پزشکی(A Guied to Clinical Practice with Medical Records) ؛ از دیگر آثار مهمی هستند که در ادوار مختلف تاریخی پیرامون طب سنتی چینی نگاشته شده و گنجینه­‌ای غنی در این زمینه را به وجود آورده‌­اند.
• در دوران سلسله‌­ی سونگ، بیشترین اهمیت به حفظ بهداشت داده می‌شد.
• لذا، مجموعه‌­های بزرگ نسخه‌های آرام­بخش، مقدس و خیرخواهانه؛ برای معالجه­ از طریق تغذیه؛
• اثر ارزشمند چِن داسوو(Chen Dasou) تحت عنوان فهرست غذایی سبزیجات بِنشینزَی(BenXinzai Menu of Vegetables) که مربوط به 20 نوع غذای گیاهی است؛
• اثر جالب لین­ خونگ(Lin Hong) به نام غذای تازه‌ی یک کوه نشین(Fresh Food of a Mountain Dweller)، که در آن120 نوع غذا­ی مفید فهرست شده است؛
• کتاب ارزشمند حفظ تندرستی سالمندان(Health Preservation of the Aged) توسط چِن­جی(Chen Zhi)، که در زمان سلسله­‌های تانگ و سونگ در زمینه­‌ی حفظ تندرستی سالمندان تألیف شده است؛
• مجموعه­‌ی علمی ارزشمند اصول درست رژیم غذایی(Principles of a Proper Diet) به قلم هو­سی هووی(Hu Sihui)، پزشک مسئول تغذیه­ ی دردربار سلسله یوان؛
• مجموعه‌­ی عظیم مفردات پزشکی سلسله مینگ در خصوص تقویت غذایی؛
• کتاب جدید در خصوص طول عمر و حفظ تندرستی برای سالمندان(A New Book on Langevity and Health Preservation for the Aged) به قلم زوو شوان(Zou Xun) ؛
• هشت گفتگو پیرامون حفظ تندرستی(Eight Discourses on Health Preservation) به قلم تو لونگوِی(Tu Longwei) در عصر مینگ؛ که در آن مباحث گسترده‌ای پیرامون عوامل تأثیر گذار بر سلامتی، هم­چون تغییر فصل­‌ها، شرایط زندگی، دارو­ها و تقویتی‌­ها تشریح شده است؛
• کتاب دو جلدی به نام مراقبت از سالخوردگان(Attending the Aged)، که در دوران سلسله مینگ(1566-1522 میلادی)، به قلم شو چوانفو(Xu Chuanfu) تألیف شد؛
• کتاب‌های طول عمر و حفظ تندرستی(Longevity and Health Preservation)، و پیرامون سالخوردگی(On Senility)، هر دو به قلم گونگ یانشیان(Gong Yanxian) پزشک امپراتور سلسله مینگ؛

کتاب­‌های راهنمای پنج نعمت و طول عمر(A Guide to Five Blessings and Longevity) و طول عمر و برف آب شده در کوره‌­ی گرم(Snow Melted in a Hot Furnace)، هر دو نوشته‌­ی شخصی به نام گونگ جوجونگ(Gong Juzhong)، پزشک دیگر دربار مینگ،در کتابش به نام اصول و روش­‌های زیادی برای حفظ تندرستی معرفی و نسخه­‌های سری فراوانی پیرامون نگه‌داشتن طول عمر جمع آوری کرد. وی در کتاب دیگری به نام علل سالخوردگی را به صورت عمقی مورد کنکاش قرار داده است. گونگ جوجونگ(Gong Juzhong) پزشک دیگر دربار مینگ؛ از دیگر کتاب‌­ها و آثاری در این زمینه هستند که می‌توان از آن­ها نام برد.

نیز نگاه کنید به

طب سنتی چینی؛ داروهای سنتی چین؛ سیر تحول طب سنتی چین

منبع اصلی

_{سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.}

نویسنده مقاله

علی محمد سابقی