روابط خارجی سودان و اوگاندا: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
 
(یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
روابط [[سودان]] و اوگاندا نیز در طول سال‌های گذشته تیره بوده است. اوگاندا، مدّعی است که [[سودان]] از شورشیان شمال‌ این کشور حمایت می‌کند. در مقابل، [[سودان]] نیز ادّعا می‌کند که نیروهای جنوب‌ این کشور از حمایت‌ اوگاندا برخوردارند. به گفته دولت [[سودان]]، اوگاندا به «جنبش آزادی‌بخش مردم [[سودان]]» به رهبری جان‌گارانگ‌ اجازه داده بود تا در خاک آن کشور به‌ایجاد اردوگاه‌های نظامی‌اقدام کند و نیروهای خود را آموزش دهد و از خاک اوگاندا اسلحه برای‌ نیروهای گارانگ ارسال ‌شود. از‌ اینها گذشته، «جنبش آزادی‌بخش مردم [[سودان]]» در شهرهای اصلی اوگاندا، دفتر داشت.


=== مناقشات میان سودان و اوگاندا ===
یوری موسه‌وینی، رئیس‌جمهور اوگاندا در سال‌ 1992م. (1371هـ.ش) در نامه‌ای ـ که برای سرهنگ معمر قذافی، رهبر لیبی ارسال کرد ـ ریشه جنبش‌ گارانگ را در سیاست‌های نژادپرستانه دولت [[سودان]] دانست. وی تبعیض‌ نژادی در [[سودان]] را بسیار شدیدتر از تبعیض نژادی میان سفیدها و آفریقایی‌ها در آفریقای جنوبی خواند. موسه وینی نامه اضافه کرده بود که عناصر عربی که قدرت را در سودان در دست دارند، به آزار و اذیت‌ آفریقایی‌ها می‌پردازند <ref name=":12">جعفری ولدانی، اصغر(1376). «بحران در روابط سودان با همسایگان آن». اقتصاد «اطّلاعات سیاسی - اقتصادی»، شماره 125 و 126(بهمن و اسفند): 62-72.</ref>.
روابط [[سودان]] و اوگاندا نیز در طول سال‌های گذشته تیره بوده است. اوگاندا، مدّعی است که سودان از شورشیان شمال‌ این کشور حمایت می‌کند. در مقابل، سودان نیز ادّعا می‌کند که نیروهای جنوب‌ این کشور از حمایت‌ اوگاندا برخوردارند. به گفته دولت سودان، اوگاندا به «جنبش آزادی‌بخش مردم سودان» به رهبری جان‌گارانگ‌ اجازه داده بود تا در خاک آن کشور به‌ایجاد اردوگاه‌های نظامی‌اقدام کند و نیروهای خود را آموزش دهد و از خاک اوگاندا اسلحه برای‌ نیروهای گارانگ ارسال ‌شود. از‌ اینها گذشته، «جنبش آزادی‌بخش مردم سودان» در شهرهای اصلی اوگاندا، دفتر داشت.


یوری موسه‌وینی، رئیس‌جمهور اوگاندا در سال‌ 1992م. (1371هـ.ش) در نامه‌ای ـ که برای سرهنگ معمر قذافی، رهبر لیبی ارسال کرد ـ ریشه جنبش‌ گارانگ را در سیاست‌های نژادپرستانه دولت سودان دانست. وی تبعیض‌ نژادی در سودان را بسیار شدیدتر از تبعیض نژادی میان سفیدها و آفریقایی‌ها در آفریقای جنوبی خواند. موسه وینی نامه اضافه کرده بود که عناصر عربی که قدرت را در سودان در دست دارند، به آزار و اذیت‌ آفریقایی‌ها می‌پردازند (اصغر جعفری ولدانی ، 1376 : 72 ـ 62).
در سال 1992م. (1371هـ.ش) لیبی، به میانجیگری میان دو کشور پرداخت. به دنبال‌ آن، اعلامیه‌ای در طرابلس منتشر شد که به موجب آن طرفین موافقت‌ کردند کمیسیون مشترکی برای تعیین مرزها و حل و فصل مسایل دیگر مربوط به روابط دو کشور تشکیل شود. امّا‌ این کمیسیون هرگز شکل‌ نگرفت. در سال1992م. (1371هـ.ش) حدود هشتاد هزار (80/000) سودانی و در ماه اوت 1993م. (مرداد ماه1372هـ.ش) حدود پنجاه هزار(50/000) نفر به اوگاندا پناهنده شدند <ref name=":11">برگرفته از Europa World Yearbook, vol.19.1995، قابل بازیابی از https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000112599</ref>.


در سال 1992م. (1371هـ.ش) لیبی، به میانجیگری میان دو کشور پرداخت. به دنبال‌ آن، اعلامیه‌ای در طرابلس منتشر شد که به موجب آن طرفین موافقت‌ کردند کمیسیون مشترکی برای تعیین مرزها و حل و فصل مسایل دیگر مربوط به روابط دو کشور تشکیل شود. امّا‌ این کمیسیون هرگز شکل‌ نگرفت. در سال1992م. (1371هـ.ش) حدود هشتاد هزار (000/80) سودانی و در ماه اوت 1993م. (مرداد ماه1372هـ.ش) حدود پنجاه هزار(000/50) نفر به اوگاندا پناهنده شدند (3085 : 1995 Europa World Yearbook, vol.2,).
زمان جنگ بین دولت مرکزی و «جنبش آزادی‌بخش مردم [[سودان]]» شدّت‌ گرفته بود. همچنین در دهه‌های 1980 و 1990م. (دهه‌های 1360 و 1370هـ.ش) نیروهای ارتش سودان‌ در تعقیب چریک‌های جنوب، بارها مرزهای بین‌المللی اوگاندا را نقض‌ کردند. در اکتبر 1991م. (مهر ماه 1370)، مه 1992م. (اردیبهشت 1371هـ.ش)، دسامبر 1993م. (آذر ماه 1372هـ.ش) و ژانویه‌ 1995م. (دی ماه 1374هـ.ش) دولت اوگاندا، [[سودان]] را متّهم کرد که هواپیماهایش شمال اوگاندا را بمباران کرده‌اند.


زمان جنگ بین دولت مرکزی و «جنبش آزادی‌بخش مردم سودان» شدّت‌ گرفته بود. همچنین در دهه‌های 1980 و 1990م. (دهه‌های 1360 و 1370هـ.ش) نیروهای ارتش سودان‌ در تعقیب چریک‌های جنوب، بارها مرزهای بین‌المللی اوگاندا را نقض‌ کردند. در اکتبر 1991م. (مهر ماه 1370)، مه 1992م. (اردیبهشت 1371هـ.ش)، دسامبر 1993م. (آذر ماه 1372هـ.ش) و ژانویه‌ 1995م. (دی ماه 1374هـ.ش) دولت اوگاندا، سودان را متّهم کرد که هواپیماهایش شمال اوگاندا را بمباران کرده‌اند.
در سال 1994م. (1373هـ.ش) دو کشور یکدیگر را متّهم به حمایت از چریک‌های مخالف دولت کردند. به دنبال آن روابط دو طرف تیره شد. در ماه آوریل ‌(فروردین) همان سال اوگاندا اعلام کرد که مقادیر زیادی اسلحه و مهمّات در ساختمان کنسولگری سودان در کامپالا کشف کرده است. در نتیجه، اوگاندا، دیپلمات‌های سودان را از خاک خود اخراج نمود. با رفتار متقابل سودان، روابط سیاسی دو کشور قطع شد.


در سال 1994م. (1373هـ.ش) دو کشور یکدیگر را متّهم به حمایت از چریک‌های مخالف دولت کردند. به دنبال آن روابط دو طرف تیره شد. در ماه آوریل ‌(فروردین) همان سال اوگاندا اعلام کرد که مقادیر زیادی اسلحه و مهمّات در ساختمان کنسولگری سودان در کامپالا کشف کرده است. در نتیجه، اوگاندا، دیپلمات‌های سودان را از خاک خود اخراج نمود. با رفتار متقابل سودان، روابط سیاسی دو کشور قطع شد.
این بار «جمهوری مالاوی»('''ی'''کی از کشورهای جنوب شرق آفریق'''ا''')برای بهبود روابط دو کشور به میانجیگری پرداخت. رئیس‌جمهور مالاوی ابتدا به اوگاندا و سپس به [[سودان]] سفر کرد و با رهبران دو کشور ملاقات نمود. مذاکرات، دو طرف موافقت‌ کردند تا کنفرانس سه جانبه‌ای در مالاوی به ریاست رئیس‌جمهور‌ این‌ کشور تشکیل شود. طرفین همچنین توافق کردند کمیسیونی برای‌ انجام دادن اقدامات لازم جهت نظارت بر مرزها تشکیل دهند. قرار شد‌ این‌ کمیسیون درباره  اتّهامات مطرح شده از سوی دو کشور نیز به تحقیق و بررسی بپردازد.


این بار «جمهوری مالاوی»<sup>[24]</sup>برای بهبود روابط دو کشور به میانجیگری پرداخت. رئیس‌جمهور مالاوی ابتدا به اوگاندا و سپس به سودان سفر کرد و با رهبران دو کشور ملاقات نمود. مذاکرات، دو طرف موافقت‌ کردند تا کنفرانس سه جانبه‌ای در مالاوی به ریاست رئیس‌جمهور‌ این‌ کشور تشکیل شود. طرفین همچنین توافق کردند کمیسیونی برای‌ انجام دادن اقدامات لازم جهت نظارت بر مرزها تشکیل دهند. قرار شد‌ این‌ کمیسیون درباره  اتّهامات مطرح شده از سوی دو کشور نیز به تحقیق و بررسی بپردازد.
امّا با پیشروی نیروهای گارانگ در مناطق جنوبی [[سودان]]، دوباره‌ روابط دو کشور تیره شد. نیروهای جان گارانگ در تابستان 1995م. (1374هـ.ش) حمله جدیدی را آغاز کردند. آنها شهر «توریت» را که در سال 1991م. (1370هـ.ش) از دست داده بودند، محاصره و تا سی و پنج کیلومتری شهر «جوبا» پیشروی کردند. دولت [[سودان]] ادّعا کرد که نیروهای جنوب با کمک ارتش اوگاندا موفّق به پیشروی‌های مذکور شده‌اند.


امّا با پیشروی نیروهای گارانگ در مناطق جنوبی سودان، دوباره‌ روابط دو کشور تیره شد. نیروهای جان گارانگ در تابستان 1995م. (1374هـ.ش) حمله جدیدی را آغاز کردند. آنها شهر «توریت» را که در سال 1991م. (1370هـ.ش) از دست داده بودند، محاصره و تا سی و پنج کیلومتری شهر «جوبا» پیشروی کردند. دولت سودان ادّعا کرد که نیروهای جنوب با کمک ارتش  اوگاندا موفّق به پیشروی‌های مذکور شده‌اند.
امّا دولت اوگاندا دخالت نیروهای نظامی‌خود را مورد تکذیب کرد. عمرالبشیر رئیس‌جمهوری [[سودان]] از‌ این فراتر رفت و گفت اوگاندا، اریتره و [[مصر]] برای سرنگونی حکومت [[سودان]] محور واحدی تشکیل‌ داده‌اند. وی افزود اریتره با تهیّه تانک، سلاح‌های سنگین و کمک‌های فنی و هواپیماهای نظامی، مصر با حمل‌ این تجهیزات، در حمله اوگاندا به جنوب‌ این کشور شرکت داشته‌اند. به ادّعای [[سودان]]، اوگاندا پل ارتباطی کمک‌های غرب و اسرائیل به ارتش جنوب است.


امّا دولت اوگاندا دخالت نیروهای نظامی‌خود را مورد تکذیب کرد. عمرالبشیر رئیس‌جمهوری سودان از‌ این فراتر رفت و گفت اوگاندا، اریتره و [[مصر]] برای سرنگونی حکومت سودان محور واحدی تشکیل‌ داده‌اند. وی افزود اریتره با تهیّه تانک، سلاح‌های سنگین و کمک‌های فنی و هواپیماهای نظامی، مصر با حمل‌ این تجهیزات، در حمله اوگاندا به جنوب‌ این کشور شرکت داشته‌اند. به ادّعای سودان، اوگاندا پل ارتباطی کمک‌های غرب و اسرائیل به ارتش جنوب است.
در ژوئیه 1996م. (تیر ماه 1375هـ.ش) در حمله‌ای که به اردوگاه آوارگان سودانی در شمال اوگاندا صورت گرفت، یکصد و پانزده نفر از آنها کشته شدند. وزیر دفاع‌ اوگاندا دولت [[سودان]] را متّهم به رهبری‌ این حمله کرد و گفت‌ این حمله‌ را حدود ششصد نفر از«شورشیان» ارتش مقاومت مسیح که از خاک‌ [[سودان]] وارد اوگاندا شده‌اند، انجام داده‌اند. رئیس‌جمهوری اوگاندا نیز دولت [[سودان]] را به حمایت از شورشیان بنیادگرای مسیحی ارتش‌ مقاومت مسیح متّهم کرد و ضمن رد پیشنهاد گفتگو با چریک‌ها، گفت‌ راهی جز کشتن آنها وجود ندارد. به دنبال آن، اوضاع در مرزهای‌ اوگاندا و سودان بحرانی شد. رئیس‌جمهوری [[سودان]] اعلام کرد که‌ نیروهای نظامی‌ این کشور در منطقه مرزی با [[سودان]] به حال آماده‌باش‌ در آمده‌اند و خطر وقوع جنگ منطقه مرزی اجتناب‌ناپذیر است.


در ژوئیه 1996م. (تیر ماه 1375هـ.ش) در حمله‌ای که به اردوگاه آوارگان سودانی در شمال اوگاندا صورت گرفت، یکصد و پانزده نفر از آنها کشته شدند. وزیر دفاع‌ اوگاندا دولت سودان را متّهم به رهبری‌ این حمله کرد و گفت‌ این حمله‌ را حدود ششصد نفر از«شورشیان» ارتش مقاومت مسیح که از خاک‌ سودان وارد اوگاندا شده‌اند، انجام داده‌اند. رئیس‌جمهوری اوگاندا نیز دولت سودان را به حمایت از شورشیان بنیادگرای مسیحی ارتش‌ مقاومت مسیح متّهم کرد و ضمن رد پیشنهاد گفتگو با چریک‌ها، گفت‌ راهی جز کشتن آنها وجود ندارد. به دنبال آن، اوضاع در مرزهای‌ اوگاندا و سودان بحرانی شد. رئیس‌جمهوری سودان اعلام کرد که‌ نیروهای نظامی‌ این کشور در منطقه مرزی با سودان به حال آماده‌باش‌ در آمده‌اند و خطر وقوع جنگ منطقه مرزی اجتناب‌ناپذیر است.
در سپتامبر 1996م. (شهریور 1375هـ.ش) اعلام شد که هواپیماهای سودانی مواضع‌ نیروهای اوگاندا در شمال‌ این کشور را هدف بمباران قرار داده‌اند. وزیر مشاور در امور خارجی [[سودان]] گفت نیروهای ارتش جنوب در حال‌ تدارک حمله نظامی‌به نیروهای دولتی بودند که هواپیماهای سودانی‌ پایگاه‌های آنان را در عمق هشت مایلی داخل خاک [[سودان]]، مورد حمله قرار دادند. وی افزود در صورتی که اثبات شود هواپیماهای سودانی به اشتباه‌ خاک اوگاندا را مورد تعرض قرار داده‌اند، کشورش از دولت اوگاندا عذرخواهی خواهد کرد.


در سپتامبر 1996م. (شهریور 1375هـ.ش) اعلام شد که هواپیماهای سودانی مواضع‌ نیروهای اوگاندا در شمال‌ این کشور را هدف بمباران قرار داده‌اند. وزیر مشاور در امور خارجی سودان گفت نیروهای ارتش جنوب در حال‌ تدارک حمله نظامی‌به نیروهای دولتی بودند که هواپیماهای سودانی‌ پایگاه‌های آنان را در عمق هشت مایلی داخل خاک سودان، مورد حمله قرار دادند. وی افزود در صورتی که اثبات شود هواپیماهای سودانی به اشتباه‌ خاک اوگاندا را مورد تعرض قرار داده‌اند، کشورش از دولت اوگاندا عذرخواهی خواهد کرد.
به دنبال بحرانی شدن روابط دو کشور، جمهوری اسلامی ایران به میانجیگری پرداخت. در اثر تلاش‌های‌ایران کارشناسان دو کشور در اکتبر 1996م. (مهرماه 1375هـ.ش) در تهران دیدار و گفتگو کردند و در نتیجه، موافقتنامه صلح میان [[سودان]] و اوگاندا به امضا رسید. مذاکرات مشاور رئیس جمهوری مالاوی هم که‌ کشورش میانجی پیشین صلح میان دو کشور بود، حضور داشت.‌ این‌ موافقتنامه صلح در سفر رئیس‌جمهور وقت‌ایران به آفریقا به امضای‌ وزرای امور خارجه دو کشور رسید.


به دنبال بحرانی شدن روابط دو کشور، جمهوری اسلامی ایران  به میانجیگری پرداخت. در اثر تلاش‌های‌ایران کارشناسان دو کشور در اکتبر 1996م. (مهرماه 1375هـ.ش) در تهران دیدار و گفتگو کردند و در نتیجه، موافقتنامه صلح میان سودان و اوگاندا به امضا رسید. مذاکرات مشاور رئیس جمهوری مالاوی هم که‌ کشورش میانجی پیشین صلح میان دو کشور بود، حضور داشت.‌ این‌ موافقتنامه صلح در سفر رئیس‌جمهور وقت‌ایران به آفریقا به امضای‌ وزرای امور خارجه دو کشور رسید.
یک ماه پس از آن یعنی در اوائل نوامبر1996م. (اواسط آبان ماه 1375هـ.ش) با حضور وزرای‌ امور خارجه چهار کشور اوگاندا، [[سودان]]، مالاوی و‌ایران در تهران سند صلحی میان دو کشور امضاء گردید. سند به روند اقدام‌های انجام شده از زمان انعقاد موافقتنامه [[خارطوم]] که در پی اظهار تمایل مقام‌های دو کشور [[سودان]] و اوگاندا و در جریان سفر رئیس‌جمهور‌ایران به امضاء رسید و همچنین، دیدار وزیران امور خارجه سه کشور در حاشیه پنجاه و یکمین اجلاس مجمع عمومی‌ سازمان ملل متحد در نیویورک اشاره شده است. سند همچنین با اشاره‌ به اجلاس کازشناسان چهار کشور در تهران در اوایل اکتبر 1996م. (اواسط مهرماه 1375هـ.ش) و امضای پیش‌نویس موافقتنامه صلح، شرح وظایف گروه تحقیق و اقدام‌های انجام شده توسط طرفین برای اجرای موافقتنامه خارطوم‌ تشریح و اعلام گردید که اقدام‌ها، نشانه‌های مثبتی برای تحقق‌ اهداف موافقتنامه مزبور مشاهده شده است.


یک ماه پس از آن یعنی در اوائل نوامبر1996م. (اواسط آبان ماه 1375هـ.ش) با حضور وزرای‌ امور خارجه چهار کشور اوگاندا، سودان، مالاوی و‌ایران در تهران سند صلحی میان دو کشور امضاء گردید. سند به روند اقدام‌های انجام شده از زمان انعقاد موافقتنامه [[خارطوم]] که در پی اظهار تمایل مقام‌های دو کشور سودان و اوگاندا و در جریان سفر رئیس‌جمهور‌ایران به امضاء رسید و همچنین، دیدار وزیران امور خارجه سه کشور در حاشیه پنجاه و یکمین اجلاس مجمع عمومی‌سازمان ملل متحد در نیویورک اشاره شده است. سند همچنین با اشاره‌ به اجلاس کازشناسان چهار کشور در تهران در اوایل اکتبر 1996م. (اواسط مهرماه 1375هـ.ش) و امضای پیش‌نویس موافقتنامه صلح، شرح وظایف گروه تحقیق و اقدام‌های انجام شده توسط طرفین برای اجرای موافقتنامه خارطوم‌ تشریح و اعلام گردید که اقدام‌ها، نشانه‌های مثبتی برای تحقق‌ اهداف موافقتنامه مزبور مشاهده شده است.
براساس‌ این سند، وزیران چهار کشور توافق کردند به منظور‌ اجرای ماده 11 موافقتنامه [[خارطوم]] برای ارزیابی آخرین پیشرفت‌های‌ حاصل شده در جهت اجرای‌ این توافقنامه و همچنین اتّخاذ تصمیم برای‌ برداشتن گام‌های بعدی در دسامبر 1996م. (آذرماه 1375هـ.ش) در اوگاندا تشکیل جلسه‌ دهند. در پایان‌ این سند از تلاش‌های میانجیگرانه جمهوری اسلامی ایران قدردانی شده‌ بود.


براساس‌ این سند، وزیران چهار کشور توافق کردند به منظور‌ اجرای ماده 11 موافقتنامه خارطوم برای ارزیابی آخرین پیشرفت‌های‌ حاصل شده در جهت اجرای‌ این توافقنامه و همچنین اتّخاذ تصمیم برای‌ برداشتن گام‌های بعدی در دسامبر 1996م. (آذرماه 1375هـ.ش) در اوگاندا تشکیل جلسه‌ دهند. در پایان‌ این سند از تلاش‌های میانجیگرانه جمهوری اسلامی ایران  قدردانی شده‌ بود.
کمتر از یک ماه بعد، اعلام شد که اوگاندا به ارتش جنوب سودان‌ کمک‌های نظامی‌اعطاء کرده است. وزیر امور خارجه اوگاندا با رد هرگونه‌ کمک نظامی‌به «ارتش آزادی‌بخش مردم [[سودان]]» بر حمایت معنوی از‌ این‌ ارتش تأکید کرد. وی گفت اوگاندا با سیاست‌های «جبهه ملّی اسلامی‌[[سودان]]» که برای‌ترویج فرهنگ عربی و دین اسلام در جنوب [[سودان]] تلاش‌ می‌کند، به شدّت مخالف است. وی هشدار داد اگر‌ این سیاست دولت‌ خارطوم ادامه یابد، اوگاندا هدف بعدی خواهد بود. وی حمایت اخلاقی اوگاندا را از «ارتش آزادی‌بخش مردم [[سودان]]» مانند حمایت آن از کنگره ملّی‌ آفریقا در زمان مبارزه با آپارتاید (نژاد پرستی) در آفریقای جنوبی‌ دانست. همچنین دولت اوگاندا در ژانویه 1997م. (دی ماه 1375هـ.ش) [[سودان]] را متّهم کرد که‌ در امور داخلی‌ این کشور دخالت می‌کند و به مخالفان آن کمک می‌نماید.


کمتر از یک ماه بعد، اعلام شد که اوگاندا به ارتش جنوب سودان‌ کمک‌های نظامی‌اعطاء کرده است. وزیر امور خارجه اوگاندا با رد هرگونه‌ کمک نظامی‌به «ارتش آزادی‌بخش مردم سودان» بر حمایت معنوی از‌ این‌ ارتش تأکید کرد. وی گفت اوگاندا با سیاست‌های «جبهه ملّی اسلامی‌سودان» که برای‌ترویج فرهنگ عربی و دین اسلام در جنوب سودان تلاش‌ می‌کند، به شدّت مخالف است. وی هشدار داد اگر‌ این سیاست دولت‌ خارطوم ادامه یابد، اوگاندا هدف بعدی خواهد بود. وی حمایت اخلاقی اوگاندا را از «ارتش آزادی‌بخش مردم سودان» مانند حمایت آن از کنگره ملّی‌ آفریقا در زمان مبارزه با آپارتاید (نژاد پرستی) در آفریقای جنوبی‌ دانست. همچنین دولت اوگاندا در ژانویه 1997م. (دی ماه 1375هـ.ش) سودان را متّهم کرد که‌ در امور داخلی‌ این کشور دخالت می‌کند و به مخالفان آن کمک می‌نماید.
با آغاز حملات «ائتلاف دموکراتیک [[سودان]]» در سال 1997م. (1376هـ.ش) دولت [[سودان]]، اوگاندا را نیز متّهم نمود که در مناقشات داخلی [[سودان]] دخالت کرده و هدف آن بی‌ثبات کردن سودان است. وزیر امور خارجه سودان در‌ این‌‌باره گفت اتّحادی بین اریتره، [[اتیوپی]] و اوگاندا برای بی‌ثبات کردن سودان‌ وجود دارد و اوگاندا سومین شریک آنهاست.


با آغاز حملات «ائتلاف دموکراتیک سودان» در سال 1997م. (1376هـ.ش) دولت سودان، اوگاندا را نیز متّهم نمود که در مناقشات داخلی سودان دخالت کرده و هدف آن بی‌ثبات کردن سودان است. وزیر امور خارجه سودان در‌ این‌‌باره گفت اتّحادی بین اریتره، [[اتیوپی]] و اوگاندا برای بی‌ثبات کردن سودان‌ وجود دارد و اوگاندا سومین شریک آنهاست.
خصوص، موسه‌وینی، رئیس‌جمهور اوگاندا گفت: <blockquote>«به نظر می‌رسد [[سودان]] در صدد حلّ مشکلات داخلی خود در میدان نبرد است و تلاش‌های اوگاندا برای حل بحران به جایی نرسیده است. ما از‌ اینکه [[سودان]] از شورشیان اوگاندا حمایت می‌کند، خشمگین هستیم.»</blockquote>وی‌ میدان‌های نبرد را تنها مکان برای حل اختلاف‌های کشورش با سودان‌ دانست. وی افزود با‌ این حال، درصورت برگزاری یک کنفرانس صلح، ما سعی خواهیم کرد از ‌اندیشه‌مان استفاده کنیم <ref name=":12" />.پس از تجزیه جمهوری [[سودان]] در نوزدهم تیرماه 1390هـ.ش، دیگر مرز مشترکی بین [[سودان]] و اوگاندا وجود ندارد<ref>معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ [[سودان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص.75-78.</ref>.


خصوص، موسه‌وینی، رئیس‌جمهور اوگاندا گفت: «به نظر می‌رسد سودان در صدد حلّ مشکلات داخلی خود در میدان نبرد است و تلاش‌های اوگاندا برای حل بحران به جایی نرسیده است. ما از‌ اینکه سودان از شورشیان اوگاندا حمایت می‌کند، خشمگین هستیم.» وی‌ میدان‌های نبرد را تنها مکان برای حل اختلاف‌های کشورش با سودان‌ دانست. وی افزود با‌ این حال، درصورت برگزاری یک کنفرانس صلح، ما سعی خواهیم کرد از ‌اندیشه‌مان استفاده کنیم (اصغر جعفری ولدانی ، 1376 : 72 ـ 62).
== نیز نگاه کنید به ==
[[سیاست و حکومت سودان]]؛ [[روابط خارجی سودان]]؛ [[اهمیت ژئوپولوتیک سودان]]؛ [[روابط خارجی سودان با کشورهای همسایه]]


پس از تجزیه جمهوری سودان در نوزدهم تیرماه 1390هـ.ش، دیگر مرز مشترکی بین سودان و اوگاندا وجود ندارد.
== کتابشناسی ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۱۲

روابط سودان و اوگاندا نیز در طول سال‌های گذشته تیره بوده است. اوگاندا، مدّعی است که سودان از شورشیان شمال‌ این کشور حمایت می‌کند. در مقابل، سودان نیز ادّعا می‌کند که نیروهای جنوب‌ این کشور از حمایت‌ اوگاندا برخوردارند. به گفته دولت سودان، اوگاندا به «جنبش آزادی‌بخش مردم سودان» به رهبری جان‌گارانگ‌ اجازه داده بود تا در خاک آن کشور به‌ایجاد اردوگاه‌های نظامی‌اقدام کند و نیروهای خود را آموزش دهد و از خاک اوگاندا اسلحه برای‌ نیروهای گارانگ ارسال ‌شود. از‌ اینها گذشته، «جنبش آزادی‌بخش مردم سودان» در شهرهای اصلی اوگاندا، دفتر داشت.

یوری موسه‌وینی، رئیس‌جمهور اوگاندا در سال‌ 1992م. (1371هـ.ش) در نامه‌ای ـ که برای سرهنگ معمر قذافی، رهبر لیبی ارسال کرد ـ ریشه جنبش‌ گارانگ را در سیاست‌های نژادپرستانه دولت سودان دانست. وی تبعیض‌ نژادی در سودان را بسیار شدیدتر از تبعیض نژادی میان سفیدها و آفریقایی‌ها در آفریقای جنوبی خواند. موسه وینی نامه اضافه کرده بود که عناصر عربی که قدرت را در سودان در دست دارند، به آزار و اذیت‌ آفریقایی‌ها می‌پردازند [۱].

در سال 1992م. (1371هـ.ش) لیبی، به میانجیگری میان دو کشور پرداخت. به دنبال‌ آن، اعلامیه‌ای در طرابلس منتشر شد که به موجب آن طرفین موافقت‌ کردند کمیسیون مشترکی برای تعیین مرزها و حل و فصل مسایل دیگر مربوط به روابط دو کشور تشکیل شود. امّا‌ این کمیسیون هرگز شکل‌ نگرفت. در سال1992م. (1371هـ.ش) حدود هشتاد هزار (80/000) سودانی و در ماه اوت 1993م. (مرداد ماه1372هـ.ش) حدود پنجاه هزار(50/000) نفر به اوگاندا پناهنده شدند [۲].

زمان جنگ بین دولت مرکزی و «جنبش آزادی‌بخش مردم سودان» شدّت‌ گرفته بود. همچنین در دهه‌های 1980 و 1990م. (دهه‌های 1360 و 1370هـ.ش) نیروهای ارتش سودان‌ در تعقیب چریک‌های جنوب، بارها مرزهای بین‌المللی اوگاندا را نقض‌ کردند. در اکتبر 1991م. (مهر ماه 1370)، مه 1992م. (اردیبهشت 1371هـ.ش)، دسامبر 1993م. (آذر ماه 1372هـ.ش) و ژانویه‌ 1995م. (دی ماه 1374هـ.ش) دولت اوگاندا، سودان را متّهم کرد که هواپیماهایش شمال اوگاندا را بمباران کرده‌اند.

در سال 1994م. (1373هـ.ش) دو کشور یکدیگر را متّهم به حمایت از چریک‌های مخالف دولت کردند. به دنبال آن روابط دو طرف تیره شد. در ماه آوریل ‌(فروردین) همان سال اوگاندا اعلام کرد که مقادیر زیادی اسلحه و مهمّات در ساختمان کنسولگری سودان در کامپالا کشف کرده است. در نتیجه، اوگاندا، دیپلمات‌های سودان را از خاک خود اخراج نمود. با رفتار متقابل سودان، روابط سیاسی دو کشور قطع شد.

این بار «جمهوری مالاوی»(یکی از کشورهای جنوب شرق آفریقا)برای بهبود روابط دو کشور به میانجیگری پرداخت. رئیس‌جمهور مالاوی ابتدا به اوگاندا و سپس به سودان سفر کرد و با رهبران دو کشور ملاقات نمود. مذاکرات، دو طرف موافقت‌ کردند تا کنفرانس سه جانبه‌ای در مالاوی به ریاست رئیس‌جمهور‌ این‌ کشور تشکیل شود. طرفین همچنین توافق کردند کمیسیونی برای‌ انجام دادن اقدامات لازم جهت نظارت بر مرزها تشکیل دهند. قرار شد‌ این‌ کمیسیون درباره  اتّهامات مطرح شده از سوی دو کشور نیز به تحقیق و بررسی بپردازد.

امّا با پیشروی نیروهای گارانگ در مناطق جنوبی سودان، دوباره‌ روابط دو کشور تیره شد. نیروهای جان گارانگ در تابستان 1995م. (1374هـ.ش) حمله جدیدی را آغاز کردند. آنها شهر «توریت» را که در سال 1991م. (1370هـ.ش) از دست داده بودند، محاصره و تا سی و پنج کیلومتری شهر «جوبا» پیشروی کردند. دولت سودان ادّعا کرد که نیروهای جنوب با کمک ارتش اوگاندا موفّق به پیشروی‌های مذکور شده‌اند.

امّا دولت اوگاندا دخالت نیروهای نظامی‌خود را مورد تکذیب کرد. عمرالبشیر رئیس‌جمهوری سودان از‌ این فراتر رفت و گفت اوگاندا، اریتره و مصر برای سرنگونی حکومت سودان محور واحدی تشکیل‌ داده‌اند. وی افزود اریتره با تهیّه تانک، سلاح‌های سنگین و کمک‌های فنی و هواپیماهای نظامی، مصر با حمل‌ این تجهیزات، در حمله اوگاندا به جنوب‌ این کشور شرکت داشته‌اند. به ادّعای سودان، اوگاندا پل ارتباطی کمک‌های غرب و اسرائیل به ارتش جنوب است.

در ژوئیه 1996م. (تیر ماه 1375هـ.ش) در حمله‌ای که به اردوگاه آوارگان سودانی در شمال اوگاندا صورت گرفت، یکصد و پانزده نفر از آنها کشته شدند. وزیر دفاع‌ اوگاندا دولت سودان را متّهم به رهبری‌ این حمله کرد و گفت‌ این حمله‌ را حدود ششصد نفر از«شورشیان» ارتش مقاومت مسیح که از خاک‌ سودان وارد اوگاندا شده‌اند، انجام داده‌اند. رئیس‌جمهوری اوگاندا نیز دولت سودان را به حمایت از شورشیان بنیادگرای مسیحی ارتش‌ مقاومت مسیح متّهم کرد و ضمن رد پیشنهاد گفتگو با چریک‌ها، گفت‌ راهی جز کشتن آنها وجود ندارد. به دنبال آن، اوضاع در مرزهای‌ اوگاندا و سودان بحرانی شد. رئیس‌جمهوری سودان اعلام کرد که‌ نیروهای نظامی‌ این کشور در منطقه مرزی با سودان به حال آماده‌باش‌ در آمده‌اند و خطر وقوع جنگ منطقه مرزی اجتناب‌ناپذیر است.

در سپتامبر 1996م. (شهریور 1375هـ.ش) اعلام شد که هواپیماهای سودانی مواضع‌ نیروهای اوگاندا در شمال‌ این کشور را هدف بمباران قرار داده‌اند. وزیر مشاور در امور خارجی سودان گفت نیروهای ارتش جنوب در حال‌ تدارک حمله نظامی‌به نیروهای دولتی بودند که هواپیماهای سودانی‌ پایگاه‌های آنان را در عمق هشت مایلی داخل خاک سودان، مورد حمله قرار دادند. وی افزود در صورتی که اثبات شود هواپیماهای سودانی به اشتباه‌ خاک اوگاندا را مورد تعرض قرار داده‌اند، کشورش از دولت اوگاندا عذرخواهی خواهد کرد.

به دنبال بحرانی شدن روابط دو کشور، جمهوری اسلامی ایران به میانجیگری پرداخت. در اثر تلاش‌های‌ایران کارشناسان دو کشور در اکتبر 1996م. (مهرماه 1375هـ.ش) در تهران دیدار و گفتگو کردند و در نتیجه، موافقتنامه صلح میان سودان و اوگاندا به امضا رسید. مذاکرات مشاور رئیس جمهوری مالاوی هم که‌ کشورش میانجی پیشین صلح میان دو کشور بود، حضور داشت.‌ این‌ موافقتنامه صلح در سفر رئیس‌جمهور وقت‌ایران به آفریقا به امضای‌ وزرای امور خارجه دو کشور رسید.

یک ماه پس از آن یعنی در اوائل نوامبر1996م. (اواسط آبان ماه 1375هـ.ش) با حضور وزرای‌ امور خارجه چهار کشور اوگاندا، سودان، مالاوی و‌ایران در تهران سند صلحی میان دو کشور امضاء گردید. سند به روند اقدام‌های انجام شده از زمان انعقاد موافقتنامه خارطوم که در پی اظهار تمایل مقام‌های دو کشور سودان و اوگاندا و در جریان سفر رئیس‌جمهور‌ایران به امضاء رسید و همچنین، دیدار وزیران امور خارجه سه کشور در حاشیه پنجاه و یکمین اجلاس مجمع عمومی‌ سازمان ملل متحد در نیویورک اشاره شده است. سند همچنین با اشاره‌ به اجلاس کازشناسان چهار کشور در تهران در اوایل اکتبر 1996م. (اواسط مهرماه 1375هـ.ش) و امضای پیش‌نویس موافقتنامه صلح، شرح وظایف گروه تحقیق و اقدام‌های انجام شده توسط طرفین برای اجرای موافقتنامه خارطوم‌ تشریح و اعلام گردید که اقدام‌ها، نشانه‌های مثبتی برای تحقق‌ اهداف موافقتنامه مزبور مشاهده شده است.

براساس‌ این سند، وزیران چهار کشور توافق کردند به منظور‌ اجرای ماده 11 موافقتنامه خارطوم برای ارزیابی آخرین پیشرفت‌های‌ حاصل شده در جهت اجرای‌ این توافقنامه و همچنین اتّخاذ تصمیم برای‌ برداشتن گام‌های بعدی در دسامبر 1996م. (آذرماه 1375هـ.ش) در اوگاندا تشکیل جلسه‌ دهند. در پایان‌ این سند از تلاش‌های میانجیگرانه جمهوری اسلامی ایران قدردانی شده‌ بود.

کمتر از یک ماه بعد، اعلام شد که اوگاندا به ارتش جنوب سودان‌ کمک‌های نظامی‌اعطاء کرده است. وزیر امور خارجه اوگاندا با رد هرگونه‌ کمک نظامی‌به «ارتش آزادی‌بخش مردم سودان» بر حمایت معنوی از‌ این‌ ارتش تأکید کرد. وی گفت اوگاندا با سیاست‌های «جبهه ملّی اسلامی‌سودان» که برای‌ترویج فرهنگ عربی و دین اسلام در جنوب سودان تلاش‌ می‌کند، به شدّت مخالف است. وی هشدار داد اگر‌ این سیاست دولت‌ خارطوم ادامه یابد، اوگاندا هدف بعدی خواهد بود. وی حمایت اخلاقی اوگاندا را از «ارتش آزادی‌بخش مردم سودان» مانند حمایت آن از کنگره ملّی‌ آفریقا در زمان مبارزه با آپارتاید (نژاد پرستی) در آفریقای جنوبی‌ دانست. همچنین دولت اوگاندا در ژانویه 1997م. (دی ماه 1375هـ.ش) سودان را متّهم کرد که‌ در امور داخلی‌ این کشور دخالت می‌کند و به مخالفان آن کمک می‌نماید.

با آغاز حملات «ائتلاف دموکراتیک سودان» در سال 1997م. (1376هـ.ش) دولت سودان، اوگاندا را نیز متّهم نمود که در مناقشات داخلی سودان دخالت کرده و هدف آن بی‌ثبات کردن سودان است. وزیر امور خارجه سودان در‌ این‌‌باره گفت اتّحادی بین اریتره، اتیوپی و اوگاندا برای بی‌ثبات کردن سودان‌ وجود دارد و اوگاندا سومین شریک آنهاست.

خصوص، موسه‌وینی، رئیس‌جمهور اوگاندا گفت:

«به نظر می‌رسد سودان در صدد حلّ مشکلات داخلی خود در میدان نبرد است و تلاش‌های اوگاندا برای حل بحران به جایی نرسیده است. ما از‌ اینکه سودان از شورشیان اوگاندا حمایت می‌کند، خشمگین هستیم.»

وی‌ میدان‌های نبرد را تنها مکان برای حل اختلاف‌های کشورش با سودان‌ دانست. وی افزود با‌ این حال، درصورت برگزاری یک کنفرانس صلح، ما سعی خواهیم کرد از ‌اندیشه‌مان استفاده کنیم [۱].پس از تجزیه جمهوری سودان در نوزدهم تیرماه 1390هـ.ش، دیگر مرز مشترکی بین سودان و اوگاندا وجود ندارد[۳].

نیز نگاه کنید به

سیاست و حکومت سودان؛ روابط خارجی سودان؛ اهمیت ژئوپولوتیک سودان؛ روابط خارجی سودان با کشورهای همسایه

کتابشناسی

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ جعفری ولدانی، اصغر(1376). «بحران در روابط سودان با همسایگان آن». اقتصاد «اطّلاعات سیاسی - اقتصادی»، شماره 125 و 126(بهمن و اسفند): 62-72.
  2. برگرفته از Europa World Yearbook, vol.19.1995، قابل بازیابی از https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000112599
  3. معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ سودان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص.75-78.