نثر نویسان شامی سوریه

نثر ادبی عربی در شام نمونه­‌‌‌‌های متعددی دارد؛ اما به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازه گسترش و رواج نداشته ‌‌‌‌‌است؛ اعم از رسائل مصنوع و نامه­‌‌‌‌های دیوانی، رسائل عرفانی وشخصی، مقامه نویسی، مواعظ و موضوعات ادبی دیگر که به بعضی از امهات این آثار اشاره ‌‌‌‌‌‌‌می‌شود:

‌‌‌‌‌‌‌ صلاح‌الدین صَفدی (696-763)؛ نواده یکی از امرای مملوکی در دمشق بود. از آثار ایشان می توان به این آثار اشاره کرد:

• در شرح حال نویسی:«الوافی بالوفیات» که بسیار مهم ‌‌‌‌‌است و شهرت دارد،«أعیان العصر وأعوان النَّصر» و«الشُّعور بالعُور» و«نكت الهمیان»، وقد تضمَّن كتابه «كشف الحال فی وصف الخال»؛
• در موضوعات خاص: «تشنیف السَّمع فی انسكاب الدَّمع» و«كشف الحال فی وصف الخال»؛
• «الحُسن الصَّریح فی مئه ملیح» و«رشف الزُّلال فی وصف الهلال» و«دیوان الفصحاء وترجمان البلغاء»؛
• در منتخبات: «التَّذكره الصَّفدیَّه»؛
• در لغت: «نفوذ السَّهم فیما وقع للجوهری من الوهم» و«غوامض الصِّحاح» و«تصحیح التَّصحیف وتحریر التَّحریف»؛
• من المُصنَّفات البلاغیَّه: «جِنان الجِناس» و«الكشف والتنبیه على الوصف والتشبیه» و«الهول المُعجِب بالقول بالمُوجب».

‌‌‌‌‌‌‌آز آثار ابن حِجه تقی الدین الحموی (767-837) می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خزانه الادب و غایه الأرب؛
• أز‌‌‌‌هار الأنوار؛
• بلوغ المرام من سیره ابن هشام و الروض الأنُفُ و الاعلام؛
• بلوغ المُراد من الحیوان و النبات و الجماد؛
• کشف اللثام عن وجه التوریه و ال‌‌‌‌‌استخدام؛
• السیره الشیخیه؛
• ثمرات الأوراق؛
• تأهیل الغریب؛
• قهوه الانشاء؛
• الثمرات الشهیّه من الفواکه الحمویه و الزوائد المصریه؛
• مجری السوابق؛
• تغرید الصادح.

‌‌‌‌‌‌‌آثار ابی العلاء معریبه شرح زیر است:

• رساله الغفران که سفر خیالی به دنیای پس از مرگ ‌‌‌‌‌است؛
• «فقرات وفترات» (الفصول والغایات)؛
• الأیك والغصون؛
• تاج الحره؛
• عبث الولید؛
• رساله الملائكه؛
• رساله الهناء؛
• معجز أحمد؛
• شرح دیوان الحماسه؛
• ضوء السقط؛
• رساله الصاهل والشاحج.

‌‌‌‌‌‌‌آثار ابن نباته (676-868)به شرح زیر است:

• «سوق الرقیق»؛
• «نسرح العیون فی شرح رساله ابن زیدون»؛
• «تلطیف المزاج فی شعر ابن الحجاج»؛
• «مطلع الفرائد»؛
• «سیر دول الملوك»؛
• «حظیره الانس الى حضره القدس»؛
• «خبزالشعیر»؛
• «فرائدالسلوك فی مصائد الملوك»؛
• «المفاخره بین السیف و القلم»؛
• «خطبه فی تعظیم شهر رجب»؛
• «زهر المنثور»؛
• «سجع المطوق»؛
• «الفاضل من انشاء الفاضل»؛
• «القطر النباتى»؛
• «مراسلات ابن نبات».

‌‌‌‌‌‌‌ عمر بن مُظفّر ابن الوَردی (689 - 749) فقیه شافعی حلبی که مدتی فرماندار منبج حلب بود. آثار وی به شرح زیر است:

• «تتمه المختصر» یا «تاریخ ابن الوردی»؛
• «الشهاب الثاقب» در تصوف؛
• «مقامات ابن الوردی» شبیه مقامات حمیدی و حریری؛
• «الرسائل المهذبه فِی الْمسَائِل الملقبه»؛
• «الْكَلَام على مائَه غُلَام؛
• مائَه مَقْطُوع لَطِیفَه»؛
• «الدراری الساریه فِی مائَه جَارِیَه؛
• مائَه مَقْطُوع كَذَلِك».

نیز نگاه کنید به

زبان و ادبیات سوریه؛ مشاهیر ادبی سوریه