گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس روسیه: تفاوت میان نسخهها
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه یکی از نمونههای شاخص دیپلماسی فرهنگی دو کشور است که علاوه بر مباحث الهیاتی، کارکردهای اجتماعی و آموزشی دارد<ref name=":0">ABNA. (2023). ''12th round of Islam–Orthodox Christian dialogue to be held in Moscow''. AhlulBayt News Agency, Available for https://en.abna24.com/news/1347626/12th-round-of-Islam-Orthodox-Christian-Dialogue-to-be-held-in</ref>. | [[گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس|گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه]] یکی از نمونههای شاخص [[روابط فرهنگی روسیه و ایران|دیپلماسی فرهنگی دو کشور]] است که علاوه بر مباحث الهیاتی، کارکردهای اجتماعی و آموزشی دارد<ref name=":0">ABNA. (2023). ''12th round of Islam–Orthodox Christian dialogue to be held in Moscow''. AhlulBayt News Agency, Available for https://en.abna24.com/news/1347626/12th-round-of-Islam-Orthodox-Christian-Dialogue-to-be-held-in</ref>. | ||
=== پیشینه تاریخی === | === پیشینه تاریخی === | ||
پیش از تأسیس رسمی «مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها» در سازمان فرهنگ و ارتباطات | پیش از تأسیس رسمی «مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها» در [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]، ارتباطات غیررسمی میان روحانیون شیعه و رهبران [[موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه|کلیسای ارتدکس روسیه]] عمدتاً در حاشیهٔ سفرهای زیارتی، کنفرانسهای علمی و دیدارهای شخصی شکل میگرفت<ref>Духовное управление мусульман Российской Федерации. (2023). ''Православно-исламский диалог между Россией и Ираном'', Available for https://dumrf.ru/islam/dialog/1786</ref>. نخستین نشست رسمی در سال ۱۹۹۷ در تهران، با حضور متروپولیت کریل و مقامات دینی ایران، آغازگر چارچوبی منظم شد. | ||
[[پرونده:Pi 61.jpg|بندانگشتی|«دیدار به مناسبت بیستوپنجمین سال آغاز گفتوگوی ارتدکس–اسلام با حضور پاتریارک کریل و محمدمهدی ایمانیپور، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در صومعه دانیلوف مسکو (۲۰۲۲)» قابل بازیابی از https://mospat.ru/ar/news/90083]] | [[پرونده:Pi 61.jpg|بندانگشتی|«دیدار به مناسبت بیستوپنجمین سال آغاز گفتوگوی ارتدکس–اسلام با حضور پاتریارک کریل و محمدمهدی ایمانیپور، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در صومعه دانیلوف مسکو (۲۰۲۲)» قابل بازیابی از https://mospat.ru/ar/news/90083]] | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==== ایران ==== | ==== ایران ==== | ||
[https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها) و دانشگاه ادیان و مذاهب قم. این دانشگاه با آموزش تخصصی الهیات تطبیقی، انتشار بیش از ۷۰ عنوان کتاب دربارهٔ مسیحیت و برگزاری نشستهای مشترک، پشتوانهٔ علمی گفتوگوها را تقویت کرده است<ref>University of Religions and Denominations. (2021). ''International meetings with the Russian Orthodox Church''. <nowiki>https://urd.ac.ir/en</nowiki></ref>. | [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها) و [https://urd.ac.ir/fa/ دانشگاه ادیان و مذاهب قم]. این دانشگاه با آموزش تخصصی الهیات تطبیقی، انتشار بیش از ۷۰ عنوان کتاب دربارهٔ [[مسیحیت در روسیه|مسیحیت]] و برگزاری نشستهای مشترک، پشتوانهٔ علمی گفتوگوها را تقویت کرده است<ref name=":1">University of Religions and Denominations. (2021). ''International meetings with the Russian Orthodox Church''. <nowiki>https://urd.ac.ir/en</nowiki></ref>. | ||
==== نمونهٔ بارز ==== | ==== نمونهٔ بارز ==== | ||
در یکی از نشستهای مشترک، هیئتی از کلیسای ارتدکس روسیه با استادان گروه مسیحیت دانشگاه ادیان دیدار کردند. محور گفتگوها شامل الهیات تطبیقی، نقش دین در جامعهٔ معاصر و بررسی مشترکات شیعه و ارتدکس بود. مقامات روسی سطح علمی این مرکز را «کمنظیر» توصیف کردند | در یکی از نشستهای مشترک، هیئتی از [[موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه|کلیسای ارتدکس روسیه]] با استادان گروه مسیحیت [https://urd.ac.ir/fa/ دانشگاه ادیان] دیدار کردند. محور گفتگوها شامل الهیات تطبیقی، نقش دین در جامعهٔ معاصر و بررسی مشترکات شیعه و ارتدکس بود. مقامات روسی سطح علمی این مرکز را «کمنظیر» توصیف کردند<ref name=":1" />. | ||
[[پرونده:Pi 62.jpg|بندانگشتی|دیدار حجتالاسلام سید ابوالحسن نواب، رئیس دانشگاه ادیان و | [[پرونده:Pi 62.jpg|بندانگشتی|دیدار حجتالاسلام سید ابوالحسن نواب، رئیس [https://urd.ac.ir/fa/ دانشگاه ادیان و مذاهب]، با کشیش گریگوری ماتروسوف، مسئول ارتباطات کلیسای ارتدکس روسیه، قم ـ ۲۰۲۱ قابل بازیابی از https://www.ahl-ul-bayt.ir/item/so-called-christianity-navvab]] | ||
==== روسیه ==== | ==== روسیه ==== | ||
ادارهٔ روحانیت مسلمانان فدراسیون روسیه (DUMRF) و بخش روابط خارجی کلیسای ارتدکس روسیه (DECR) در هماهنگی و میزبانی نقش کلیدی دارند. | [[ادارات مربوط به مسلمانان در روسیه|ادارهٔ روحانیت مسلمانان فدراسیون روسیه]] (DUMRF) و بخش روابط خارجی [[موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه|کلیسای ارتدکس روسیه]] (DECR) در هماهنگی و میزبانی نقش کلیدی دارند. | ||
=== اهداف و مأموریتها === | === اهداف و مأموریتها === | ||
اهداف و ماموریت های گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه به شرح زیر است: | اهداف و ماموریت های [[گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس|گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه]] به شرح زیر است: | ||
# تعمیق شناخت متقابل میان شیعه و | # تعمیق شناخت متقابل میان شیعه و [[موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه|ارتدکس]]؛ | ||
# همکاری در حل مسائل مشترک بشری؛ | # همکاری در حل مسائل مشترک بشری؛ | ||
# گسترش تعاملات علمی، فرهنگی و آموزشی؛ | # گسترش تعاملات علمی، فرهنگی و آموزشی؛ | ||
# تقویت صلح عادلانه و پایدار در عرصهٔ بینالملل. | # تقویت صلح عادلانه و پایدار در عرصهٔ بینالملل<ref>دانشگاه ادیان و مذاهب. (۱۴۰۰). ''گزارش نشستهای بینالمللی دانشگاه ادیان و مذاهب با کلیسای ارتدکس روسیه''. قم: معاونت پژوهشی دانشگاه ادیان و مذاهب.</ref>. | ||
=== محورها و سیر تحولات گفتوگوها === | === محورها و سیر تحولات گفتوگوها === | ||
بر اساس صورتجلسات و گزارشهای رسمی، موضوعات مورد بررسی در ۱۲ دوره شامل: دین و صلح، معادشناسی، نقش دین در حقوق بشر، ادیان و محیط زیست، و خدمات عمومی جوامع مذهبی پس از همهگیری کرونا بوده است<ref name=":0" /><ref>OrthoChristian. (2022). ''Interview with Fr. Nazariy Ayvazov, Available for'' https://orthochristian.com/148215.html</ref>. | بر اساس صورتجلسات و گزارشهای رسمی، موضوعات مورد بررسی در ۱۲ دوره شامل: دین و صلح، معادشناسی، نقش دین در حقوق بشر، ادیان و محیط زیست، و خدمات عمومی جوامع مذهبی پس از همهگیری کرونا بوده است<ref name=":0" /><ref name=":2">OrthoChristian. (2022). ''Interview with Fr. Nazariy Ayvazov, Available for'' https://orthochristian.com/148215.html</ref>. | ||
=== چارچوب الهیاتی === | === چارچوب الهیاتی === | ||
تحلیل نصر (2014) و شارپ (2010) نشان میدهد که گفتوگوها با تمرکز بر مشترکات –توحید، عدالت اجتماعی و معنویت– امکان پیشبرد تعامل را فراهم میکنند، هرچند اختلافات اساسی در آموزههایی مانند تثلیث و نبوت وجود دارد. | تحلیل نصر (2014) و شارپ (2010) نشان میدهد که گفتوگوها با تمرکز بر مشترکات –توحید، عدالت اجتماعی و معنویت– امکان پیشبرد تعامل را فراهم میکنند، هرچند اختلافات اساسی در آموزههایی مانند تثلیث و نبوت وجود دارد<ref name=":3" /><ref>Sharp, J. (2010). ''The Orthodox Church and Islam: Perspectives on mission and dialogue''. University of Birmingham., Available for https://etheses.bham.ac.uk/854/1/Sharp10PhD.pdf</ref>. | ||
=== چالشها و موانع === | === چالشها و موانع === | ||
چالش ها و موانع گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه به شرح زیر است: | چالش ها و موانع [[گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس|گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه]] به شرح زیر است: | ||
* اختلافات الهیاتی بنیادین؛ | * اختلافات الهیاتی بنیادین؛ | ||
* موانع زبانی و کمبود ترجمههای تخصصی؛ | * موانع زبانی و کمبود ترجمههای تخصصی؛ | ||
* محدودیت در ارتباط با شاخههای غیروابسته به شیعه در | * محدودیت در ارتباط با شاخههای غیروابسته به شیعه در [[روسیه]]؛ | ||
* حساسیتهای سیاسی و تاریخی<ref>Nasr, S. H. (2014). ''Islamic-Christian dialogue: Problems and obstacles to be pondered and overcome, Available for'' https://traditionalhikma.com/wp-content/uploads/2015/02/Islamic-Christian-Dialogue-Problems-and-Obstacles-to-be-Pondered-and-Overcome-by-Seyyed-Hossein-Nasr.pdf</ref>. | * حساسیتهای سیاسی و تاریخی<ref name=":3">Nasr, S. H. (2014). ''Islamic-Christian dialogue: Problems and obstacles to be pondered and overcome, Available for'' https://traditionalhikma.com/wp-content/uploads/2015/02/Islamic-Christian-Dialogue-Problems-and-Obstacles-to-be-Pondered-and-Overcome-by-Seyyed-Hossein-Nasr.pdf</ref>. | ||
=== دستاوردها === | === دستاوردها === | ||
* استمرار برگزاری سالانهٔ نشستها در ایران و روسیه | دستاوردهای [[گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس|گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه]] به شرح زیر است: | ||
* انتشار مشترک مقالات و | * استمرار برگزاری سالانهٔ نشستها در ایران و [[روسیه]]؛ | ||
* ایجاد شبکههای علمی میان مراکز دینی دو | * انتشار مشترک مقالات و کتابها؛ | ||
* ارتقای جایگاه ایران و روسیه در دیپلماسی دینی | * ایجاد شبکههای علمی میان مراکز دینی دو کشور؛ | ||
* ارتقای جایگاه ایران و روسیه در دیپلماسی دینی<ref>سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. (۱۴۰۱). ''گزارش دوازدهمین دور گفتوگوهای اسلام شیعی و مسیحیت ارتدکس روسیه''. تهران: مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها.</ref>. | |||
[[پرونده:Pi63.jpg|بندانگشتی|پدر نازاری ایوازوف، قابل بازیابی از https://hramnevskogo.ru/duhovenstvo/56-ierey-nazariy-eyvazov.html]] | |||
=== مطالعات موردی: پدر نازاری ایوازوف[1] === | === مطالعات موردی: پدر نازاری ایوازوف[1] === | ||
پدر نازاری ایوازوف، کشیش [[موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه|کلیسای ارتدکس روسیه]] با پدری شیعه و مادری مسیحی، در مصاحبه با ''OrthoChristian'' (2022) بیان میکند که احترام به دو سنت دینی متفاوت در خانوادهاش، به او آموخت که گفتوگو بدون بیاحترامی ممکن است. او تعاملات رسمی ایران و روسیه را ادامهٔ همان احترام خانوادگی میداند<ref name=":2" />. | |||
پدر نازاری ایوازوف، کشیش کلیسای ارتدکس روسیه با پدری شیعه و مادری مسیحی، در مصاحبه با ''OrthoChristian'' (2022) بیان میکند که احترام به دو سنت دینی متفاوت در خانوادهاش، به او آموخت که گفتوگو بدون بیاحترامی ممکن است. او تعاملات رسمی ایران و روسیه را ادامهٔ همان احترام خانوادگی میداند. | |||
=== چشمانداز آینده === | === چشمانداز آینده === | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۲: | ||
=== نتیجهگیری === | === نتیجهگیری === | ||
گفتوگوهای شیعه و ارتدکس روسیه طی ۲۵ سال گذشته، الگویی از تعامل پایدار بینالادیانی ایجاد کردهاند که بر احترام متقابل، پیگیری مسائل مشترک بشری و بهرهگیری از ظرفیتهای علمی و فرهنگی استوار است | [[گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس|گفتوگوهای شیعه و ارتدکس روسیه]] طی ۲۵ سال گذشته، الگویی از تعامل پایدار بینالادیانی ایجاد کردهاند که بر احترام متقابل، پیگیری مسائل مشترک بشری و بهرهگیری از ظرفیتهای علمی و فرهنگی استوار است<ref>Антимодерн. (n.d.). ''Православно-исламский диалог: история и перспективы'', Available for https://antimodern.ru/pravoslavno-islamskij-dialog/musulmansko-hristianskogo-dialoga</ref><ref>Muslim.ru. (n.d.). ''Мусульманско-христианский диалог, Available for'' https://www.muslim.ru/articles/274/29595</ref>. | ||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[اسلام و مسلمانان روسیه]]؛ [[مسیحیت در روسیه]]؛ [[موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه]]؛ [[گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس]] | |||
== پاورقی == | |||
<small>[1]. پدر نازاری ایوازوف (به روسی: ''отец Назарий Эйвазов'')، کشیش کلیسای ارتدکس روسیه و کاهن کلیسای «الکساندر نِفسکی» در مجموعهٔ دانشگاه روابط بینالملل مسکو (МГИМО)، متولد ۵ اوت ۱۹۸۷ در آستراخان از پدری شیعه و مادری کاتولیک است. او در ۱۸سالگی در صومعهٔ «یوحنا تعمیددهنده» تعمید گرفت، سپس تحصیلات الهیات خود را در مدرسهٔ دینی سرتنسکی و آکادمی الهیات مسکو تکمیل کرد و درجهٔ دکتری (کاندیدات الهیات) گرفت. زندگی و تجربهٔ بینالادیانی او در گفتوگوهای رسمی ایران و روسیه الهامبخش بوده است.<sup>(Иерей Назарий Эйвазов, Храм Александра Невского при МГИМО, hramnevskogo.ru)</sup></small> | |||
== کتابشناسی == | |||
<references /> | |||
== نویسنده مقاله == | |||
الهه کریمی ریابی | |||
ویرایش دانشنامه ملل | |||
[[رده:مسیحیت]] | |||
[[رده:مکتب اهل بیت (علیهم السلام)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ اوت ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۵۴
گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه یکی از نمونههای شاخص دیپلماسی فرهنگی دو کشور است که علاوه بر مباحث الهیاتی، کارکردهای اجتماعی و آموزشی دارد[۱].
پیشینه تاریخی
پیش از تأسیس رسمی «مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها» در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ارتباطات غیررسمی میان روحانیون شیعه و رهبران کلیسای ارتدکس روسیه عمدتاً در حاشیهٔ سفرهای زیارتی، کنفرانسهای علمی و دیدارهای شخصی شکل میگرفت[۲]. نخستین نشست رسمی در سال ۱۹۹۷ در تهران، با حضور متروپولیت کریل و مقامات دینی ایران، آغازگر چارچوبی منظم شد.
بستر نهادی و دانشگاهی
ایران
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها) و دانشگاه ادیان و مذاهب قم. این دانشگاه با آموزش تخصصی الهیات تطبیقی، انتشار بیش از ۷۰ عنوان کتاب دربارهٔ مسیحیت و برگزاری نشستهای مشترک، پشتوانهٔ علمی گفتوگوها را تقویت کرده است[۳].
نمونهٔ بارز
در یکی از نشستهای مشترک، هیئتی از کلیسای ارتدکس روسیه با استادان گروه مسیحیت دانشگاه ادیان دیدار کردند. محور گفتگوها شامل الهیات تطبیقی، نقش دین در جامعهٔ معاصر و بررسی مشترکات شیعه و ارتدکس بود. مقامات روسی سطح علمی این مرکز را «کمنظیر» توصیف کردند[۳].
روسیه
ادارهٔ روحانیت مسلمانان فدراسیون روسیه (DUMRF) و بخش روابط خارجی کلیسای ارتدکس روسیه (DECR) در هماهنگی و میزبانی نقش کلیدی دارند.
اهداف و مأموریتها
اهداف و ماموریت های گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه به شرح زیر است:
- تعمیق شناخت متقابل میان شیعه و ارتدکس؛
- همکاری در حل مسائل مشترک بشری؛
- گسترش تعاملات علمی، فرهنگی و آموزشی؛
- تقویت صلح عادلانه و پایدار در عرصهٔ بینالملل[۴].
محورها و سیر تحولات گفتوگوها
بر اساس صورتجلسات و گزارشهای رسمی، موضوعات مورد بررسی در ۱۲ دوره شامل: دین و صلح، معادشناسی، نقش دین در حقوق بشر، ادیان و محیط زیست، و خدمات عمومی جوامع مذهبی پس از همهگیری کرونا بوده است[۱][۵].
چارچوب الهیاتی
تحلیل نصر (2014) و شارپ (2010) نشان میدهد که گفتوگوها با تمرکز بر مشترکات –توحید، عدالت اجتماعی و معنویت– امکان پیشبرد تعامل را فراهم میکنند، هرچند اختلافات اساسی در آموزههایی مانند تثلیث و نبوت وجود دارد[۶][۷].
چالشها و موانع
چالش ها و موانع گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه به شرح زیر است:
- اختلافات الهیاتی بنیادین؛
- موانع زبانی و کمبود ترجمههای تخصصی؛
- محدودیت در ارتباط با شاخههای غیروابسته به شیعه در روسیه؛
- حساسیتهای سیاسی و تاریخی[۶].
دستاوردها
دستاوردهای گفتوگوهای بینالادیانی میان شیعه و ارتدکس روسیه به شرح زیر است:
- استمرار برگزاری سالانهٔ نشستها در ایران و روسیه؛
- انتشار مشترک مقالات و کتابها؛
- ایجاد شبکههای علمی میان مراکز دینی دو کشور؛
- ارتقای جایگاه ایران و روسیه در دیپلماسی دینی[۸].
مطالعات موردی: پدر نازاری ایوازوف[1]
پدر نازاری ایوازوف، کشیش کلیسای ارتدکس روسیه با پدری شیعه و مادری مسیحی، در مصاحبه با OrthoChristian (2022) بیان میکند که احترام به دو سنت دینی متفاوت در خانوادهاش، به او آموخت که گفتوگو بدون بیاحترامی ممکن است. او تعاملات رسمی ایران و روسیه را ادامهٔ همان احترام خانوادگی میداند[۵].
چشمانداز آینده
احتمال میرود محورهای آینده به حوزههای نوین مانند اخلاق زیستی، هوش مصنوعی و دین، و همکاریهای زیستمحیطی گسترش یابد، با تداوم نقشآفرینی مراکز علمی و دینی هر دو کشور.
نتیجهگیری
گفتوگوهای شیعه و ارتدکس روسیه طی ۲۵ سال گذشته، الگویی از تعامل پایدار بینالادیانی ایجاد کردهاند که بر احترام متقابل، پیگیری مسائل مشترک بشری و بهرهگیری از ظرفیتهای علمی و فرهنگی استوار است[۹][۱۰].
نیز نگاه کنید به
اسلام و مسلمانان روسیه؛ مسیحیت در روسیه؛ موقعیت مسیحیت ارتدوکس روسیه؛ گفتگوهای اسلام و مسیحیت ارتدکس
پاورقی
[1]. پدر نازاری ایوازوف (به روسی: отец Назарий Эйвазов)، کشیش کلیسای ارتدکس روسیه و کاهن کلیسای «الکساندر نِفسکی» در مجموعهٔ دانشگاه روابط بینالملل مسکو (МГИМО)، متولد ۵ اوت ۱۹۸۷ در آستراخان از پدری شیعه و مادری کاتولیک است. او در ۱۸سالگی در صومعهٔ «یوحنا تعمیددهنده» تعمید گرفت، سپس تحصیلات الهیات خود را در مدرسهٔ دینی سرتنسکی و آکادمی الهیات مسکو تکمیل کرد و درجهٔ دکتری (کاندیدات الهیات) گرفت. زندگی و تجربهٔ بینالادیانی او در گفتوگوهای رسمی ایران و روسیه الهامبخش بوده است.(Иерей Назарий Эйвазов, Храм Александра Невского при МГИМО, hramnevskogo.ru)
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ABNA. (2023). 12th round of Islam–Orthodox Christian dialogue to be held in Moscow. AhlulBayt News Agency, Available for https://en.abna24.com/news/1347626/12th-round-of-Islam-Orthodox-Christian-Dialogue-to-be-held-in
- ↑ Духовное управление мусульман Российской Федерации. (2023). Православно-исламский диалог между Россией и Ираном, Available for https://dumrf.ru/islam/dialog/1786
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ University of Religions and Denominations. (2021). International meetings with the Russian Orthodox Church. https://urd.ac.ir/en
- ↑ دانشگاه ادیان و مذاهب. (۱۴۰۰). گزارش نشستهای بینالمللی دانشگاه ادیان و مذاهب با کلیسای ارتدکس روسیه. قم: معاونت پژوهشی دانشگاه ادیان و مذاهب.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ OrthoChristian. (2022). Interview with Fr. Nazariy Ayvazov, Available for https://orthochristian.com/148215.html
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Nasr, S. H. (2014). Islamic-Christian dialogue: Problems and obstacles to be pondered and overcome, Available for https://traditionalhikma.com/wp-content/uploads/2015/02/Islamic-Christian-Dialogue-Problems-and-Obstacles-to-be-Pondered-and-Overcome-by-Seyyed-Hossein-Nasr.pdf
- ↑ Sharp, J. (2010). The Orthodox Church and Islam: Perspectives on mission and dialogue. University of Birmingham., Available for https://etheses.bham.ac.uk/854/1/Sharp10PhD.pdf
- ↑ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. (۱۴۰۱). گزارش دوازدهمین دور گفتوگوهای اسلام شیعی و مسیحیت ارتدکس روسیه. تهران: مرکز گفتوگوی ادیان و فرهنگها.
- ↑ Антимодерн. (n.d.). Православно-исламский диалог: история и перспективы, Available for https://antimodern.ru/pravoslavno-islamskij-dialog/musulmansko-hristianskogo-dialoga
- ↑ Muslim.ru. (n.d.). Мусульманско-христианский диалог, Available for https://www.muslim.ru/articles/274/29595
نویسنده مقاله
الهه کریمی ریابی
ویرایش دانشنامه ملل