ترکیب جمعیتی پیروان ادیان کوبا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
[[پرونده:مذهب پروتستان.jpg|جایگزین=مذهب پروتستان|بندانگشتی|مذهب پروتستان]]تاریخ حضور نخستین پروتستان‌ها در کوبا به سال ۱۵۰۰ میلادی برمی‌گردد. به علت وجود مستعمره‌های اسپانیایی کاتولیک در کوبا، از پروتستان‌ها به گرمی استقبال نشد و تا اواسط دهه اول قرن نوزدهم، اکثر کوبایی‌ها نسبت به مذهب بی‌تفاوت بودند. رورند ادواردکنی ( Reverend Edward Kenney) اولین کشیش پروتستان بودکه از ایالات‌متحده به منظور اجرای امور مذهبی به کوبا آمده بود، او در سال ۱۸۷۱ نخستین ماموریت اپیسکوپالیان (Episcopalians) (پیروان کلیسای اسقفی) را سازماندهی کرد. اوایل قرن بیستم پروتستان‌های آمریکایی که وارد کوبا شده بودند، از طریق سیستم‌های آموزشی شروع به اشاعه ایده‌های مذهبی خود کردند که هدف آن‌ها بشارت و تبلیغ دین مسیح بود.<ref>Pérez, L. (2003). Martínez- Fern, Luis; Figueredo, D. H.. “Advisory Board.” Encyclopedia of Cuba: People, History, Culture. Santa Barbara, CA: Greenwood, P512</ref> | [[پرونده:مذهب پروتستان.jpg|جایگزین=مذهب پروتستان|بندانگشتی|مذهب پروتستان]]تاریخ حضور نخستین پروتستان‌ها در کوبا به سال ۱۵۰۰ میلادی برمی‌گردد. به علت وجود مستعمره‌های اسپانیایی کاتولیک در کوبا، از پروتستان‌ها به گرمی استقبال نشد و تا اواسط دهه اول قرن نوزدهم، اکثر کوبایی‌ها نسبت به مذهب بی‌تفاوت بودند. رورند ادواردکنی ( Reverend Edward Kenney) اولین کشیش پروتستان بودکه از ایالات‌متحده به منظور اجرای امور مذهبی به کوبا آمده بود، او در سال ۱۸۷۱ نخستین ماموریت اپیسکوپالیان (Episcopalians) (پیروان کلیسای اسقفی) را سازماندهی کرد. اوایل قرن بیستم پروتستان‌های آمریکایی که وارد کوبا شده بودند، از طریق سیستم‌های آموزشی شروع به اشاعه ایده‌های مذهبی خود کردند که هدف آن‌ها بشارت و تبلیغ دین مسیح بود.<ref>Pérez, L. (2003). Martínez- Fern, Luis; Figueredo, D. H.. “Advisory Board.” Encyclopedia of Cuba: People, History, Culture. Santa Barbara, CA: Greenwood, P512</ref> | ||
در سال ۱۹۸۵، فیدل کاسترو با رهبران کاتولیک و پروتستان به منظور بیان نظرات درباره مذهب ملاقاتی داشت، و چندی پس از آن، کلیساهای پروتستان در کوبا رو به پیشرفت نهاد به‌طوری که در دهه ۹۰، تعداد کلیساهای پروتستان دو برابر شد، طبق گزارش‌های اعلام شده در سال ۱۹۹۸ تعداد پروتستان‌های کوبا ۴۰۰ هزار نفر و تعداد کاتولیک‌ها ۵۰۰ هزار نفر بوده‌اند، هم اکنون برخی از کلیساهای پروتستان کوبا از سوی انجمن/شورای جهانی کلیساها (Consejo Mundial de Iglesias) تلفیق شده‌اند. در ضمن از سال ۱۹۹۸، روز کریسمس به‌عنوان تعطیل رسمی اعلام شد و تاکنون نیز به همین منوال ادامه یافته است. سال‌های ۱۸۸۲ و۱۸۸۳ به علت تشکیل پروتستانتیسم کوبایی از اهمیت خاصی برخوردار است که برخی از فرقه‌های آن عبارت‌اند از: باپتیسم [vii] ، پنتاکوستالیسم [viii] ، شاهدان یهوه [ix] ، مسیحیت انجیلی [x]، پرسبیتری [xi] ، متدیست [xii] ، مورمون [xiii] و لوتریسم [xvi] .<ref>Pérez, L. (2003). Martínez- Fern, Luis; Figueredo, D. H.. “Advisory Board.” Encyclopedia of Cuba: People, History, Culture. Santa Barbara, CA: Greenwood, P491</ref> | در سال ۱۹۸۵، [[فیدل کاسترو]] با رهبران کاتولیک و پروتستان به منظور بیان نظرات درباره مذهب ملاقاتی داشت، و چندی پس از آن، کلیساهای پروتستان در کوبا رو به پیشرفت نهاد به‌طوری که در دهه ۹۰، تعداد کلیساهای پروتستان دو برابر شد، طبق گزارش‌های اعلام شده در سال ۱۹۹۸ تعداد پروتستان‌های کوبا ۴۰۰ هزار نفر و تعداد کاتولیک‌ها ۵۰۰ هزار نفر بوده‌اند، هم اکنون برخی از کلیساهای پروتستان کوبا از سوی انجمن/شورای جهانی کلیساها (Consejo Mundial de Iglesias) تلفیق شده‌اند. در ضمن از سال ۱۹۹۸، روز کریسمس به‌عنوان تعطیل رسمی اعلام شد و تاکنون نیز به همین منوال ادامه یافته است. سال‌های ۱۸۸۲ و۱۸۸۳ به علت تشکیل پروتستانتیسم کوبایی از اهمیت خاصی برخوردار است که برخی از فرقه‌های آن عبارت‌اند از: باپتیسم [vii] ، پنتاکوستالیسم [viii] ، شاهدان یهوه [ix] ، مسیحیت انجیلی [x]، پرسبیتری [xi] ، متدیست [xii] ، مورمون [xiii] و لوتریسم [xvi] .<ref>Pérez, L. (2003). Martínez- Fern, Luis; Figueredo, D. H.. “Advisory Board.” Encyclopedia of Cuba: People, History, Culture. Santa Barbara, CA: Greenwood, P491</ref> | ||
باپتیسم تحت عنوان تعمیدگرایی نیز شناخته شده است و شاخه‌ای از دین مسیحیت می‌باشد و معتقد به جدایی دین از سیاست هستند. پنتاکوستالیسم یکی از شاخه‌های مسیحیت انجیلی است که در این فرقه تاکید بر تجربه شخصی مستقیم خدا از طریق غسل تعمید روح‌القدس می‌باشد. | باپتیسم تحت عنوان تعمیدگرایی نیز شناخته شده است و شاخه‌ای از دین مسیحیت می‌باشد و معتقد به جدایی دین از سیاست هستند. پنتاکوستالیسم یکی از شاخه‌های مسیحیت انجیلی است که در این فرقه تاکید بر تجربه شخصی مستقیم خدا از طریق غسل تعمید روح‌القدس می‌باشد. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
[[پرونده:مذهب یهودیت.jpg|جایگزین=مذهب یهودیت|بندانگشتی|مذهب یهودیت]]تاریخچه [[یهودیت در کوبا|دین یهود در کوبا]] به سال ۱۴۹۲ برمی‌گردد، زمانی که کریستف کلمب و همراهانش به ساحل شرقی مجمع‌الجزایر [[کوبا]] رسیدند. ضرب‌العجل یهودیان برای ترک اسپانیا، همان روزی بود که کریستف کلمب و همراهانش اروپا را ترک می‌کردند، آن روز زمان اجرای دستور پادشاهان کاتولیک مبنی بر اخراج یهودیان اسپانیایی بود که حاضر به تغییر دین خود نشده بودند، بنابراین با سفر ماجراجویان استعمارگر اسپانیایی، تعدادی یهودی نیز به کوبا رسیدند. | [[پرونده:مذهب یهودیت.jpg|جایگزین=مذهب یهودیت|بندانگشتی|مذهب یهودیت]]تاریخچه [[یهودیت در کوبا|دین یهود در کوبا]] به سال ۱۴۹۲ برمی‌گردد، زمانی که کریستف کلمب و همراهانش به ساحل شرقی مجمع‌الجزایر [[کوبا]] رسیدند. ضرب‌العجل یهودیان برای ترک اسپانیا، همان روزی بود که کریستف کلمب و همراهانش اروپا را ترک می‌کردند، آن روز زمان اجرای دستور پادشاهان کاتولیک مبنی بر اخراج یهودیان اسپانیایی بود که حاضر به تغییر دین خود نشده بودند، بنابراین با سفر ماجراجویان استعمارگر اسپانیایی، تعدادی یهودی نیز به کوبا رسیدند. | ||
در سال ۱۸۹۸، [[یهودیت در کوبا|یهودیان]] شامل ۸۹۲ نفر یا ۳۰۵ خانواده بودند. از این افراد ۶۳۵ نفر یهودیانی بودند که یا مادران آن‌ها (۷۰%) و یا این که پدران آن‌ها یهودی بودند (۳۰%)، سال ۱۹۰۶، یهودیان آمریکا نخستین معبد ارتدوکس آدات اسراییل (Adath Israel) را در [[کوبا]] تأسیس کردند که در دهه ۸۰ بسته شد، و اولین گورستان یهودیان را در گوآناباکوآ (Guanabacoa) واقع در شرق هاوانا تأسیس کردند. در سال ۱۹۰۶ تعداد یهودیان هزار نفر و جمعیت کوبا یک‌ونیم میلیون نفر بود، در سال ۱۹۱۴ جامعه چوت آهیم (Sociedad Chevet ahim) در هاوانای قدیم به لطف یهودیان مهاجر ترکیه و کشورهای بالکان تأسیس شد که در سال ۱۹۳۶ با جامعه عبری (Sociedad Union Hebrea) کوبا ادغام شد و انجمن عبری چوت آهیم (Union Hebrea Chevet Ahim) را تشکیل دادند. تا سال ۱۹۲۵، هشت هزار [[یهودیت در کوبا|یهودی در کوبا]] زندگی می‌کردند که در سال ۱۹۳۵ این تعداد به بیست هزار نفر افزایش یافت، در حالی که در سال ۱۹۵۲ فقط ۱۲۰۰۰ [[یهودیت در کوبا|یهودی در کوبا]] اقامت داشتند. با پیروزی [[انقلاب کوبا]]، در نخستین سال‌های پیروزی، ۹۴ درصد از ۱۵۰۰۰ یهودی کوبایی، کشور را ترک کردند و به آمریکا، اسراییل، ونزوئلا، پاناما، کاستاریکا و سایر کشورها رفتند، در سال ۲۰۰۷ تخمین زده شد که حدود ۱۵۰۰ [[یهودیت در کوبا|یهودی در کوبا]] زندگی می‌کنند که حدود ۱۱۰۰ نفر آن‌ها در هاوانا ساکن هستند، هم اکنون در [[کوبا]] یک خاخام وجود دارد که در معبد هاوانا ساکن است. شایان ذکر است که خوزه مارتی، نویسنده و شاعر و رهبر انقلابی [[کوبا]]، با یهودیان همدرد و همفکر بود.<ref>“ Fornés Bonavía, l. (2003). Panorama de las religiones en Cuba”. Centenario de la República de Cuba. Madrid: Editoriai Hispanoamericana, P136</ref><ref>حق‌روستا، مریم. (1397). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران:موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتت بین المللی الهدی، ص231-236.</ref> | در سال ۱۸۹۸، [[یهودیت در کوبا|یهودیان]] شامل ۸۹۲ نفر یا ۳۰۵ خانواده بودند. از این افراد ۶۳۵ نفر یهودیانی بودند که یا مادران آن‌ها (۷۰%) و یا این که پدران آن‌ها یهودی بودند (۳۰%)، سال ۱۹۰۶، یهودیان [[آمریکا]] نخستین معبد ارتدوکس آدات اسراییل (Adath Israel) را در [[کوبا]] تأسیس کردند که در دهه ۸۰ بسته شد، و اولین گورستان یهودیان را در گوآناباکوآ (Guanabacoa) واقع در شرق هاوانا تأسیس کردند. در سال ۱۹۰۶ تعداد یهودیان هزار نفر و جمعیت کوبا یک‌ونیم میلیون نفر بود، در سال ۱۹۱۴ جامعه چوت آهیم (Sociedad Chevet ahim) در هاوانای قدیم به لطف یهودیان مهاجر ترکیه و کشورهای بالکان تأسیس شد که در سال ۱۹۳۶ با جامعه عبری (Sociedad Union Hebrea) کوبا ادغام شد و انجمن عبری چوت آهیم (Union Hebrea Chevet Ahim) را تشکیل دادند. تا سال ۱۹۲۵، هشت هزار [[یهودیت در کوبا|یهودی در کوبا]] زندگی می‌کردند که در سال ۱۹۳۵ این تعداد به بیست هزار نفر افزایش یافت، در حالی که در سال ۱۹۵۲ فقط ۱۲۰۰۰ [[یهودیت در کوبا|یهودی در کوبا]] اقامت داشتند. با پیروزی [[انقلاب کوبا]]، در نخستین سال‌های پیروزی، ۹۴ درصد از ۱۵۰۰۰ یهودی کوبایی، کشور را ترک کردند و به آمریکا، اسراییل، ونزوئلا، پاناما، کاستاریکا و سایر کشورها رفتند، در سال ۲۰۰۷ تخمین زده شد که حدود ۱۵۰۰ [[یهودیت در کوبا|یهودی در کوبا]] زندگی می‌کنند که حدود ۱۱۰۰ نفر آن‌ها در هاوانا ساکن هستند، هم اکنون در [[کوبا]] یک خاخام وجود دارد که در معبد هاوانا ساکن است. شایان ذکر است که خوزه مارتی، نویسنده و شاعر و رهبر انقلابی [[کوبا]]، با یهودیان همدرد و همفکر بود.<ref>“ Fornés Bonavía, l. (2003). Panorama de las religiones en Cuba”. Centenario de la República de Cuba. Madrid: Editoriai Hispanoamericana, P136</ref><ref>حق‌روستا، مریم. (1397). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران:موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتت بین المللی الهدی، ص231-236.</ref> | ||
== نیز نگاه کنید == | == نیز نگاه کنید == | ||
نسخهٔ ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۵
ترکیب جمعیتی پیروان ادیان و مذاهب
مذهب پروتستان
تاریخ حضور نخستین پروتستان‌ها در کوبا به سال ۱۵۰۰ میلادی برمی‌گردد. به علت وجود مستعمره‌های اسپانیایی کاتولیک در کوبا، از پروتستان‌ها به گرمی استقبال نشد و تا اواسط دهه اول قرن نوزدهم، اکثر کوبایی‌ها نسبت به مذهب بی‌تفاوت بودند. رورند ادواردکنی ( Reverend Edward Kenney) اولین کشیش پروتستان بودکه از ایالات‌متحده به منظور اجرای امور مذهبی به کوبا آمده بود، او در سال ۱۸۷۱ نخستین ماموریت اپیسکوپالیان (Episcopalians) (پیروان کلیسای اسقفی) را سازماندهی کرد. اوایل قرن بیستم پروتستان‌های آمریکایی که وارد کوبا شده بودند، از طریق سیستم‌های آموزشی شروع به اشاعه ایده‌های مذهبی خود کردند که هدف آن‌ها بشارت و تبلیغ دین مسیح بود.[۱]
در سال ۱۹۸۵، فیدل کاسترو با رهبران کاتولیک و پروتستان به منظور بیان نظرات درباره مذهب ملاقاتی داشت، و چندی پس از آن، کلیساهای پروتستان در کوبا رو به پیشرفت نهاد به‌طوری که در دهه ۹۰، تعداد کلیساهای پروتستان دو برابر شد، طبق گزارش‌های اعلام شده در سال ۱۹۹۸ تعداد پروتستان‌های کوبا ۴۰۰ هزار نفر و تعداد کاتولیک‌ها ۵۰۰ هزار نفر بوده‌اند، هم اکنون برخی از کلیساهای پروتستان کوبا از سوی انجمن/شورای جهانی کلیساها (Consejo Mundial de Iglesias) تلفیق شده‌اند. در ضمن از سال ۱۹۹۸، روز کریسمس به‌عنوان تعطیل رسمی اعلام شد و تاکنون نیز به همین منوال ادامه یافته است. سال‌های ۱۸۸۲ و۱۸۸۳ به علت تشکیل پروتستانتیسم کوبایی از اهمیت خاصی برخوردار است که برخی از فرقه‌های آن عبارت‌اند از: باپتیسم [vii] ، پنتاکوستالیسم [viii] ، شاهدان یهوه [ix] ، مسیحیت انجیلی [x]، پرسبیتری [xi] ، متدیست [xii] ، مورمون [xiii] و لوتریسم [xvi] .[۲]
باپتیسم تحت عنوان تعمیدگرایی نیز شناخته شده است و شاخه‌ای از دین مسیحیت می‌باشد و معتقد به جدایی دین از سیاست هستند. پنتاکوستالیسم یکی از شاخه‌های مسیحیت انجیلی است که در این فرقه تاکید بر تجربه شخصی مستقیم خدا از طریق غسل تعمید روح‌القدس می‌باشد.
شاهدان یهوه یکی دیگر از شاخه‌های مسیحیت می‌باشد که طبق آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۱ بیش از ۷ میلیون نفر در جهان پیرو این فرقه از مسیحیت می‌باشند. در حال حاضر در کوبا ۹۴۰۰۰ شاهد یهوه فعال وجود دارد که این رقم 0/85 درصد جمعیت کوبا می‌باشد.
انگلیکان (Anglicanismo) ، یکی از فرقه‌های دین مسیحیت می‌باشد که البته فرقه‌ای مجزا است. این فرقه در کوبا حدود ۲۲۰۰۰ نفر عضو دارد. اعضای فرقه پرسبیتری‌ها، یهودیانی بودند که به بازگشت مسیح اعتقاد داشتند و پایبند تعالیم او بودند، این فرقه در حال حاضر در کوبا ۱۵۰۰۰ نفر عضو دارد.
فرقه متدیست‌ها نیز شاخه‌ای از مذهب پروتستان می‌باشد و مبتنی بر تفسیرهایی است که براساس سنت، عقل و تجربه وجود دارد و البته همگی از انجیل استنباط شده است.
اپوس‌دئی (Opus Dei) نام فرقه‌ای زاهدانه و زیرمجموعه مذهب کاتولیک است، این فرقه توسط اسقف اسپانیایی، خوزه ماریا اسکریبا (Jose Maria Escriva) در سال ۱۹۲۸ بنیان نهاده شد.[۳] در این فرقه اعتقاد بر این است که انسان برای دستیابی به آمرزش روح بایستی ریاضت جسمی را تحمل نماید. از این رو با اعمالی زجرآور سعی می‌کنند آمرزش روح را کسب نمایند.
مورمون‌ها اقلیتی مذهبی از مسیحیان هستند که از پیروان راستین عیسی مسیح می‌باشند. در حال حاضر در کوبا حدود ۵۰ نفر به عضویت این فرقه درآمده‌اند.
انجمن کلیساهای جهانی کوبا، نهاد حفاظتی رسمی است که دارای ۲۷ نهاد مذهبی به‌عنوان اعضای دایم، ۸ عضو وابسته و ۱۲ نهضت بین‌الادیانی می‌باشد، این انجمن در شش منطقه در سرتاسرکوبا بنا نهاده شده است و رهبر آن به‌طور مستقیم توسط اعضا انتخاب می‌شود.بر اساس برآورد کلیسای کاتولیک، ۷ تا ۸ میلیون نفر کاتولیک هستند که فقط ۴ تا ۵ درصد آن‌ها به‌طور مرتب در مراسم عشاء ربانی شرکت می‌کنند. علاوه بر مذهب کاتولیک و مذاهب کوبایی-آفریقایی، در حال حاضر در کوبا حدود ۳۰۰۰ مسلمان، ۱۵۰۰ یهودی با ۵ معبد یهودی، ۵۴ کلیسای پروتستان و کلیساهای انجیلی، ۲۵ کلیسای پنتاکوستال، یک کلیسای یونانی ارتدوکس و تعدادی نامشخص روحانی، بودایی و شاهدان یهوه در کنار هم زندگی می‌کنند.[۴](← مسیحیت در کوبا)
یهودیت
تاریخچه دین یهود در کوبا به سال ۱۴۹۲ برمی‌گردد، زمانی که کریستف کلمب و همراهانش به ساحل شرقی مجمع‌الجزایر کوبا رسیدند. ضرب‌العجل یهودیان برای ترک اسپانیا، همان روزی بود که کریستف کلمب و همراهانش اروپا را ترک می‌کردند، آن روز زمان اجرای دستور پادشاهان کاتولیک مبنی بر اخراج یهودیان اسپانیایی بود که حاضر به تغییر دین خود نشده بودند، بنابراین با سفر ماجراجویان استعمارگر اسپانیایی، تعدادی یهودی نیز به کوبا رسیدند.
در سال ۱۸۹۸، یهودیان شامل ۸۹۲ نفر یا ۳۰۵ خانواده بودند. از این افراد ۶۳۵ نفر یهودیانی بودند که یا مادران آن‌ها (۷۰%) و یا این که پدران آن‌ها یهودی بودند (۳۰%)، سال ۱۹۰۶، یهودیان آمریکا نخستین معبد ارتدوکس آدات اسراییل (Adath Israel) را در کوبا تأسیس کردند که در دهه ۸۰ بسته شد، و اولین گورستان یهودیان را در گوآناباکوآ (Guanabacoa) واقع در شرق هاوانا تأسیس کردند. در سال ۱۹۰۶ تعداد یهودیان هزار نفر و جمعیت کوبا یک‌ونیم میلیون نفر بود، در سال ۱۹۱۴ جامعه چوت آهیم (Sociedad Chevet ahim) در هاوانای قدیم به لطف یهودیان مهاجر ترکیه و کشورهای بالکان تأسیس شد که در سال ۱۹۳۶ با جامعه عبری (Sociedad Union Hebrea) کوبا ادغام شد و انجمن عبری چوت آهیم (Union Hebrea Chevet Ahim) را تشکیل دادند. تا سال ۱۹۲۵، هشت هزار یهودی در کوبا زندگی می‌کردند که در سال ۱۹۳۵ این تعداد به بیست هزار نفر افزایش یافت، در حالی که در سال ۱۹۵۲ فقط ۱۲۰۰۰ یهودی در کوبا اقامت داشتند. با پیروزی انقلاب کوبا، در نخستین سال‌های پیروزی، ۹۴ درصد از ۱۵۰۰۰ یهودی کوبایی، کشور را ترک کردند و به آمریکا، اسراییل، ونزوئلا، پاناما، کاستاریکا و سایر کشورها رفتند، در سال ۲۰۰۷ تخمین زده شد که حدود ۱۵۰۰ یهودی در کوبا زندگی می‌کنند که حدود ۱۱۰۰ نفر آن‌ها در هاوانا ساکن هستند، هم اکنون در کوبا یک خاخام وجود دارد که در معبد هاوانا ساکن است. شایان ذکر است که خوزه مارتی، نویسنده و شاعر و رهبر انقلابی کوبا، با یهودیان همدرد و همفکر بود.[۵][۶]
نیز نگاه کنید
پاورقی
[vii]: Baptismo:فرقه ای مسیحی که تعمیدگرایی نیز خوانده م یشود و پیروان آن تعمیدیون نام گرفته اند.
[viii]: Pentecostalismo: فرقه ای درون مسیحیت اوانجلیکی می باشد.
[ix]: Testigos de Jehova: شاخه ای از مسیحیت می باشد.
[x]: Evangelicos: شاخه ای از پروتستانیسم می باشد.
[xi]: (Lisandro Presbitero): به رهبرانی که عضو شورا بودند ولی کشیش نبودند گفته می‌شود.
[xii]: Metodismo: فرق های منشعب از کلیسیای پروتستان.
[xiii]: Mormon: پیروان جنبش قدیسان آخرالزمان و همین طور اعضای کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخرالزمان می‌باشد.
[xvi]: Luteranismo: شاخ های از مسیحیت غربی که با کلام مارتین لوترو برای انجام اصلاحات پروتستانی راه اندازی شد.
کتابشناختی
- ↑ Pérez, L. (2003). Martínez- Fern, Luis; Figueredo, D. H.. “Advisory Board.” Encyclopedia of Cuba: People, History, Culture. Santa Barbara, CA: Greenwood, P512
- ↑ Pérez, L. (2003). Martínez- Fern, Luis; Figueredo, D. H.. “Advisory Board.” Encyclopedia of Cuba: People, History, Culture. Santa Barbara, CA: Greenwood, P491
- ↑ Gac- Artigas, P. (2010). Hoja de ruta, cultura y civilización de Latinoamérica. Academic Press ENE, P193
- ↑ Pérez, L. (2003). Martínez- Fern, Luis; Figueredo, D. H.. “Advisory Board.” Encyclopedia of Cuba: People, History, Culture. Santa Barbara, CA: Greenwood, P193
- ↑ “ Fornés Bonavía, l. (2003). Panorama de las religiones en Cuba”. Centenario de la República de Cuba. Madrid: Editoriai Hispanoamericana, P136
- ↑ حق‌روستا، مریم. (1397). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران:موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتت بین المللی الهدی، ص231-236.