شخصیت های موثر فرهنگی و سیاسی تونس

از مهم‌ترین شخصیت‌های فرهنگی سیاسی مؤثر تونس در دوران معاصر می‌توان به افرادی، مانند عبدالعزیز ثعالبی (د۱۹۴۴م)، طاهر حداد (د۱۹۳۵م)، ابوالقاسم شابی (۱۹۰۹-۱۹۳۴م)"، علی‌دوعاجی (د۱۹۴۹م)، محمود بیرم تونسی (د۱۹۶۱م)، محمود مسعدی (د۲۰۰۵م)۶، حبیب بورقیبه (۱۹۰۳- ۲۰۰۰ م)، فرحات حشاد (شهید به سال ۱۹۵۲م)^،اشاره کرد.

۱. ثعالبی از رهبران اصلاح‌طلب و مؤسس الحزب الحر الدستوری التونسی به سال ۱۹۲۰ میلادی بود، او دو هدف عمده را در سیاست دنبال می‌کرد؛ یکی مبارزه با استعمار فرانسه و دیگری‌کوبیدن جریان دینی سنت‌گرای تونس؛ ثعالبی انگلستان را نمونه دموکراسی می‌دانست، «تونس الشهیدة» و «روح التحرر فی القرآن» یا «الروح الحرة للقرآن» از تألیفات مهم و اثرگذار اوست. ثعالبی در کتاب تونس الشهیدة خواستار آزادی بیان، آزادی کار و آزادی رسانه شد و در کتاب «روح التحرر فی القرآن» نیز به موضوع دفاع از حقوق زن و کشف حجاب پرداخت. او سفرهای متعددی به شرق داشت و از کسانی بود که به میانجی‌گری و وساطت بین امام یحیی در یمن و ملک عبدالعزیز بن سعود اقدام کرد. حبیب بورقیبه، نخستین رئیس‌جمهور تونس از شاگردان و ارادتمندان ثعالبی بود (خالد، ۲۰۰۶: ۱۳۳).

۲، حداد از اصلاح‌گران و شاگردان شیخ سالم بوحاجب و ثعالبی و مؤلف کتاب اثرگذار و جریان‌ساز «إمرأتنا فی الشریعة و المجتمع» بود.کتاب او که در سال ۱۹۳۰ میلادی منتشر شد، در حقیقت نوعی ساختارشکنی هنجارهای اجتماعی تونس در موضوع زن را به همراه داشت و تغییر نگاه به مقوله زن در اسلام را دنبال می‌کرد. طاهر حداد در این کتاب به این نکته اشاره کرده است که احوال شخصیه در اسلام، اموری دنیوی، عرضی و تغییرپذیر و تکامل‌پذیر است و به ذات و جوهر دین، مانند توحید و دیگر ارکان اسلام و نیز مکارم اخلاق و عدالت و مساوات بین مردم که تغییرناپذیرند ارتباطی ندارد (خالد، ۲۰۰۶: ۱۳۳). نگارش این کتاب جنجال بسیاری در جامعه تونس به راه انداخت این کتاب یکی از منابع مهم شکل‌گیری مجله «الاحوال الشخصیه» در تونس بود.

۳. شابی شاعر ملی تونس و ملقب به «شاعر الخضراء» است، او که از دانش‌آموختگان زیتونه بود، توانست در سال ۱۹۳۸ میلادی جمعیت ادبی عکاظ را در شهر توزر راه‌اندازی کند. بیت معروف «إذا الشعب یوما أراد الحیاة فلابد أن یستجیب القدر» که در انقلاب کرامت و آزادی تونس و دیگر حرکت‌های مردمی معاصر جهان عرب بسیار استفاده می‌شد، از سروده‌های اوست.

۴. دوعاجی از سردمداران طنز تونس و دارای آثاری مانند «سهرت من اللیالی» و «تحت السور» است. ۵. ادیب تونسی بود که به مصر مهاجرت کرد.کتاب «مذکرات المنفی» از اوست.

۶ نویسنده، ادیب و مؤسس دانشگاه تونس، از او تألیفاتی مانند السد و مولد النسیان به‌جا مانده است.

۷ نخستین رئیس‌جمهور تونس بود که دوران ریاست‌جمهوری‌اش از سال ۱۹۵۷ تا ۱۹۸۷ میلادی طول کشید. بورقیبه را در تونس رهبر، پدر استقلال، قائد اعظم و مجاهد أکبر می‌خوانند، او در محله طرابلسیه واقع در شهر ساحلی المنستیر و در خانواده‌ای فقیر متولد شد. پدرش بازنشسته ارتش بود. او در پنج‌سالگی به شهر تونس رفت و تحصیلات خود را در مدرسه صادقیه و مدرسه کارنو به پایان رساند و در سال ۱۹۲۴ میلادی به فرانسه رفت و در دانشکده حقوق و علوم سیاسی به تحصیلات خود ادامه داد، در سال ۱۹۲۷ میلادی به تونس بازگشت و وارد عالم سیاست شد. بورقیبه در آغاز فعالیت‌های سیاسی با شیخ عبدالعزیز ثعالبی بود، اما پس از مدتی از او جدا شد. مجاهدت، شجاعت و آشنایی بورقیبه با امور حقوقی او را در هدایت حرکت استقلال‌طلبی مردم تونس و سرانجام الغای نظام پادشاهی و اعلام نظام جمهوری در تونس یاری رساند.

۸. فرحات از مؤسسان اتحادیه عمومی کارگران تونس در سال ۱۹۴۵ میلادی بود که نقش برجسته‌ای در بسیاری از تحولات سیاسی معاصر تونس ایفا کرد و در سال ۱۹۵۲ میلادی به دست گروه ترور موسوم به «الید الحمراء»، وابسته به فرانسویان مقیم تونس، ترور شد. بر روی سنگ مزار فرحات حشاد این شعر عربی نوشته شده است: «یا من بدنیاه اشتغل و غره طول الامل؛ و الموت یأتي بغتة و القبر صندوق العمل».

محمد مزالی(۱۹۲۵ -۲۰۱۰ م) ،احمدبن صالح (متولد۱۹۲۶ م)، صالح بن یوسف (۱۹۰۷-۱۹۶۱ م)، هادی نویره (۱۹۱۱-۱۹۹۳ م)، زین العابدین بن علی (متولد ۱۹۳۶ م)، طارق طیب محمد بن بوعزیزی (۱۹۸۴-۲۰۱۱ م)، دکتر منصف مرزوقی (متولد۱۹۴۵م)، راشد الغنوشی،حمادی‌جبالی،مصطفی‌بن‌جعفر وحسین عباسی' اشاره‌کرد.

۱. مزالی نخست‌وزیر بورقیبه در سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۶م بود و برخلاف بورقیبه به نظام چندحزبی اعتقاد داشت و از سیاست‌مدارانی بود که توانست با افکار خود، سال‌های ۱۹۸۰ میلادی به بعد را به دهه شورش جامعه مدنی علیه جاه‌طلبی بورقیبه تبدیل کند.

۲، او نخست‌وزیر بورقیبه در دهه شصت بود و به ناسیونالیسم اهمیت بسیاری می‌داد و پایه و اساس آن را وحدت مردمی می‌دانست، از مهم‌ترین دستاوردهای دوران نخست‌وزیری او می‌توان به تشکیل تعاونی‌های مردمی جهت مبارزه با احتکار و ثروت نامشروع اشاره کرد.

۳، از رهبران جنبش ملی تونس و مؤسس جنبش یوسفیه و از مخالفان سرسخت بورقیبه بود و سرانجام در هتل رویال فرانکفورت آلمان به قتل رسید.

۴، رجل سیاسی و نخست‌وزیر بورقیبه در دهه هفتاد و از مدافعان نظریه اقتصاد آزاد بود.

۵. بن‌علی دومین رئیس‌جمهور تونس بود که دوران ریاست‌جمهوری‌اش از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۱۱ میلادی ادامه داشت، او در منطقه ساحلی حمام سوسه متولد شد و در دوران دبیرستان به جریان مقاومت ملی در برابر فرانسه پیوست و به همین دلیل از مدرسه اخراج شد؛ اما توانست تحصیلات خود را در فرانسه ادامه دهد. او پس از گرفتن دیپلم و با حمایت ژنرال کافی، پدر همسرش، جهت گذراندن دوره نظامی به آمریکا رفت و در مدرسه عالی نظامی امنیتی بالتیمور و مدرسه توپخانه میدانی تگزاس ادامه تحصیل داد و پس از بازگشت به تونس در سمت رئیس امنیت نظامی تونس مشغول به کار شد. رایزن نظامی تونس در مغرب و اسپانیا، سفیر تونس در ورشو، وزیر کشور (۱۹۸۶م) و نخست‌وزیر بورقیبه در کارنامه سیاسی بن علی وجود دارد. بن علی در ۷ نوامبر ۱۹۸۷ میلادی توانست به بهانه کهولت بورقیبه و ضعف جسمانی وی در اداره کشور با انجام یک کودتای سفید قدرت را تصاحب کند و برای بیست سال حاکم مطلق تونس شود.گرایش به غرب، منع حجاب، ممانعت از فعالیت احزاب سیاسی اسلام‌گرا و دادن آزادی‌های مقطعی به برخی از جریان‌های دینی، مانند تصوف از ویژگی‌های دوره حکومت اوست. ۶ بوعزیزی دست‌فروشی تحصیل‌کرده بود که در شهر سیدی بوزید مخارج زندگی را تأمین می‌کرد تا این‌که در روز جمعه ۲۶ آذر ۱۳۸۹ شمسی (۱۱ محرم ۱۴۳۲ق/ ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰م) در اعتراض به توقیف چرخ‌دستی‌اش از سوی یک مأمور زن شهرداری به‌نام فادیه حمدی (متولد ۱۹۶۵م) سیلی خورده و پس از این که به او گفته می‌شود degage یعنی گمشو، خود را در مقابل ساختمان شهرداری و در اعتراض به اوضاع بد اقتصادی و بیکاری آتش می‌زند، این اقدام به شهادت بوعزیزی منجر شد و خشم مردم را برانگیخت و دامنه اعتراضات مردمی را از شهر سیدی بوزید به دیگر شهرها کشاند و سرانجام موجب فرار بن علی شد. روزنامه‌های تونسی نوشتند که ژنرال بوعزیزی بر ژنرال بن علی پیروز شد. پس از بوعزیزی حداقل پنجاه نفر دیگر با تقلید از وی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی با هدف رسیدن به خواسته‌های اجتماعی اقدام به خودسوزی کردند.

۷. مرزوقی اندیشمند، سیاستمدار و حقوق‌دانی است که تحصیلات خود را در مغرب، فرانسه و چین ادامه داد و سرانجام در رشته پزشکی دکترا گرفت؛ او در سال ۱۹۷۴میلادی به تونس بازگشت و در بخش اعصاب دانشگاه تونس مشغول به کار شد. مرزوقی فعالیت سیاسی را با هدف دفاع از حقوق انسان از سال ۱۹۹۴ میلادی شروع کرد که موجب دستگیری و زندانی‌شدن او شد. او در سال ۲۰۰۱ میلادی به خارج کشور رفت و پس از پیروزی انقلاب به تونس بازگشت. او حزب المؤتمر من أجل الجمهوریه را در سال ۲۰۰۱ میلادی تأسیس کرد و توانست با پیروزی انقلاب و شرکت در انتخابات مجلس مؤسسان، بیشترین رأی را پس از حزب النهضه به دست آورد و به‌عنوان چهارمین رئیس‌جمهور تونس انتخاب شود. ۸. رئیس حزب اسلام‌گرای النهضة.

۹. رئیس مجلس مؤسسان در دوران حکومت انتقالی. ۱۰، رئیس اتحادیه کارگری تونس.

۵۳