رسانه های چین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
مطبوعات و رسانه های جدید در سرزمین [[چین]]، مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب در این منطقه از جهان و در دهه ی1890 شکل گرفت. اغلب روزنامه هایی که در آن زمان منتشر می شدند، توسط خارجی ها، به ویژه میسیونرها و تجار غربی راه اندازی و مدیریت می شدند. لذا، یکی از قدیمی ترین روزنامه های این کشور روزنامه ی شِنبائو (Shen Bao) است که از سال1872 تا1949 با بیش از 25600 شماره و به مدت 77 سال بدون وقفه منتشر گردید که در تاریخ روزنامه نگاری [[چین]] یک رکورد به شمار می رود.<ref>Li, Chunming, Zhang, Wei (2006). “Microfilming and Digitalization of Newspapers in China”. www.ndl.gov.jp.</ref> | مطبوعات و رسانه های جدید در سرزمین [[چین]]، مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب در این منطقه از جهان و در دهه ی1890 شکل گرفت. اغلب روزنامه هایی که در آن زمان منتشر می شدند، توسط خارجی ها، به ویژه میسیونرها و تجار غربی راه اندازی و مدیریت می شدند. لذا، یکی از قدیمی ترین روزنامه های این کشور روزنامه ی شِنبائو (Shen Bao) است که از سال1872 تا1949 با بیش از 25600 شماره و به مدت 77 سال بدون وقفه منتشر گردید که در تاریخ روزنامه نگاری [[چین]] یک رکورد به شمار می رود.<ref>Li, Chunming, Zhang, Wei (2006). “Microfilming and Digitalization of Newspapers in China”. www.ndl.gov.jp.</ref> | ||
سفر نخستین گروه از دانشجویان چینی برای تحصیل در غرب و آشنایی آنها با سیستم روزنامه نگاری مدرن در کشورهای اروپایی نیز موجب شد تا پس از بازگشت آنان به [[چین]]، تلاش برای راه اندازی روزنامه های جدید افزایش یابد. جنبش چهارم ماه مه در سال 1919 نیز زمینه ی ظهور روزنامه های مستقل در این کشور را فراهم ساخت. ولی روند روزنامه نگاری مدرن و مستقل در دهه های 1930 به بعد به واسطه ی اعمال سانسورهای خفه کننده و شدید توسط دولت ملی در همان آغاز با مشکلات فراوان تر روبه رو شده و این فضای محدود جایی برای شکوفایی خلاقیت های مطبوعاتی باقی نگذاشت، اگرچه در همین شرایط نیز فرصت های خوبی برای رشد روزنامه های آزاد و مستقل فراهم می شد.<ref>Ni, Ting(2005). “Report on China’s Press, Media, TV, Radio, Newspapers”. www.oressrefrence.com.</ref> | سفر نخستین گروه از دانشجویان چینی برای تحصیل در غرب و آشنایی آنها با سیستم روزنامه نگاری مدرن در کشورهای اروپایی نیز موجب شد تا پس از بازگشت آنان به [[چین]]، تلاش برای راه اندازی روزنامه های جدید افزایش یابد. جنبش چهارم ماه مه در سال 1919 نیز زمینه ی ظهور روزنامه های مستقل در این کشور را فراهم ساخت. ولی روند روزنامه نگاری مدرن و مستقل در دهه های 1930 به بعد به واسطه ی اعمال سانسورهای خفه کننده و شدید توسط دولت ملی در همان آغاز با مشکلات فراوان تر روبه رو شده و این فضای محدود جایی برای شکوفایی خلاقیت های مطبوعاتی باقی نگذاشت، اگرچه در همین شرایط نیز فرصت های خوبی برای رشد روزنامه های آزاد و مستقل فراهم می شد.<ref>Ni, Ting(2005). “Report on China’s Press, Media, TV, Radio, Newspapers”. www.oressrefrence.com.</ref> | ||
[[پرونده:WechatIMG4136-1024x585.jpg|بندانگشتی|رسانه های اجتماعی در چین]] | |||
=== | === نقش رسانه ها در برنامه های سیاسی و فرهنگی [[چین]] === | ||
در دوران حكومت | در دوران حكومت كمونیست ها(← [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست)]] و حاكمیت اقتصاد متمركز، كلیه ی مطبوعات [[چین]] تحت نظارت مستقیم حزب و دولت قرار داشت و واقعیات اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی در آنها انعكاسی نداشت و آزادی ارایه نظر و عقیده محدود بود. با شروع سیاست اصلاحات و گشودن درب ها، وضعیت گذشته تا حد بسیار زیادی تغییر یافته و مطبوعات به سوی نظامی فعال تر و بازتر قدم برداشته اند. اصلاحات و رشد و توسعه ی اقتصادی، حضور گسترده ی سرمایه گذاران خارجی، توسعه ی اجتماعی، بالا رفتن سطح دانش و آگاهی مردم، عضویت [[چین]] در سازمان تجارت جهانی، ورود گسترده ی سرمایه های خارجی تحت عناوین مختلف به [[چین]]، تحصیل قشر عظیمی از دانشجویان و مسئولان كشوری در خارج از [[چین]]، پیشرفت وتوسعه ی فن آوری ارتباطات و اطلاع رسانی، الحاق هنگ كنگ و ماكائو به سرزمین مادری، ضرورت بازنگری در سیاست های مدیریتی كشور، تجدید ساختار حزبی و ورود نسل جدید به تشكیلات حزبی كه خود را خیلی مقید به حركت در چارچوب خشك ایدئولوژی حزبی نمی دانستند و در نهایت ضرورت گسترش روابط بین‌الملل [[چین]] و علل و عوامل گوناگون دیگر، موجب گردیده كه فضای رسانه های گروهی و مطبوعات و رادیو تلویزیون در این کشور نسبت به گذشته تغییر پیدا كرده و از تنوع و آزادی بیشتری برخوردار شود و به صورت كنترل شده و برنامه‌ریزی شده و به تدریج در چارچوب كلی سیاست [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست]] [[چین]] از وضعیت مشهور«نه بزرگ» در زمینه ی مطبوعات، به شرایط مطلوب تر فعلی منتقل شود. سیاستگذاری واحد در زمینه ی مطبوعات، تخصصی شدن آنها، استفاده از فناوری پیشرفته ی مطبوعاتی و انتشاراتی، بالا رفتن كیفیت چاپ و صحفه آرایی، استفاده از تصاویر رنگی، و تا حدی استفاده از سوبسیدهای دولتی، پرهیز از مسایل جنجالی و درگیری های سیاسی و مطبوعاتی در زمینه ی مسایل داخلی و ده ها امتیاز دیگر از ویژگی های دنیای رسانه های جمعی امروز [[چین]] به شمار می روند. | ||
رسانه های [[چین | رسانه های [[چین]] از مهم ترین ابزارهای دولت در دفاع از خود در مقابل موضوعات حساسی كه پیوسته مورد انتقاد قرار می گیرد به حساب می آید. پرداختن به موضوعاتی از قبیل حفظ محیط زیست، ثبات سیاسی و اجتماعی، پیوستگی ملی، مبارزه علیه فساد، حقوق بشر، و كاهش فقر در دستور العمل همه رسانه ها قرار دارد. | ||
[[پرونده:Chinese-social-media-landscape-2021-1.jpg|بندانگشتی|رسانه های اجتماعی چین]] | |||
[[چین]] در اجرای سیاست درهای باز خود تكیه ی بسیاری بر رسانه ها نموده و كانال های ارتباطی خود را به سرعت توسعه بخشیده است. هر یك از سازمان ها و نهادها، همچون تلویزیون مركزی [[چین]] (China Centeral Televion)، خبرگزاری شین خوا (Xinhua) و روزنامه ی مردم (Poeople’s Daily) از تولید برنامه هایی كه برای پیش برد نفوذ بین المللی چین تهیه كرده اند تا مبلغ 19/2 میلیارد دلار دریافت كرده اند. برای نمونه، كانال 9 انگلیسی زبان سیسیتیوی. تنها در عرض چند سال توانسته تا 98درصد از كره ی زمین را تحت پوشش خود قرار دهد. این رسانه ها، دیدگاه های [[چین]] در قبال مسایلی كه در داخل [[چین]]، و در آسیا و جهان روی می دهد تبیین می نمایند. توجه داشته باشیم كه از 1949 تا اواخر دهه ی 1970، شهرت [[چین]] در خارج از مرزهایش تنها به بلوک شرق و اردوی سوسیالیستی و چند كشور در حال توسعه ی آسیایی و آفریقایی و آمریكای لاتین محدود می شد و ویژگی آن محتوای سیاسی و ایدئولوژیك آن بود. | |||
در این دوران، ابزار اصلی تبلیغاتی و رسانه ای، دفاتر آژانس خبری شینخوا در این كشورها و انتشاراتی از قبیل [[چین]] خلقی (People’s China)، و سازندگی [[چین]] (China Construction) و رادیو بین المللی [[چین]] بودند. فعالیت های خارجی ایستگاه های تلویزیونی [[چین]] تنها به تبادل گزارش های خبری با ایستگاه های تلویزیونی كشورهای كمونیست(← [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست)]] محدود می شد. از زمان اصلاحات اقتصادی، به تدریج این فعالیت ها از حالت انفعالی و انزوا خارج و بسیار فعال شده اند. بر اثر توسعه ی اقتصادی و بالا رفتن حس اعتماد به نفس ناشی از آن، [[چین]] از سال 2005 اقدام به تأسیس شبكه های ماهواره ای چند كاناله و چند بعدی در خارج از كشور کرده، تا رشد و توسعه ی سریع خود را به نمایش گذاشته و توان خود برای ظاهر شدن در قالب یك ابر قدرت، البته صلح جو و غیر تهدید آمیز، نشان دهد.<ref>www.eai.nus.edu.sg/vol2no1-zhangxiaoling</ref> | |||
=== ''استقلال رسانه | === ''' '''[[استقلال رسانه ای در چین]] === | ||
در رسانه های جمعی [[چین | در رسانه های جمعی [[چین]]، چیزی به عنوان خبر، گزارش و تحلیل و تفسیرهای مستقل سیاسی از رویدادهای داخلی و بین‌المللی، خارج از آنچه كه از سوی خبرگزاری رسمی و دولتی شینخوا منتشر می شود، وجود ندارد. در واقع می توان گفت، تمامی رسانه های گروهی [[چین]]، مجاز به استفاده از منابع تحلیلی و خبری، غیر از خبرگزاری شینخوا نیستند. هر خبر و تحلیلی كه از سوی این بنگاه خبری منتشر شود قابل چاپ است، در غیر این صورت هیچ نشریه ای مجاز به چاپ هر گونه خبری نیست. | ||
اگرچه | اگرچه اینترنت و سایت های خبری مستقل و عمده ی مستقر در خارج از چین، این انحصار خبری و تحلیلی را نقض كرده اند، ولی به صورت رسمی، این سلطه همچنان در اختیار خبرگزاری شینخوا است. حتی روزنامه های مهم و معتبری همچون روزنامه ی مردم، چاینادیلی، عصر پكن، و جوانان و... كه سخنگوی حزب بوده و مسئولان آنها را عمدتا مقامات حزبی و دولتی تشکیل می دهند نیز مجاز به چاپ و انتشار خبر، خارج از شبكه ی خبری شینخوا نیستند. همین رویه ی مستمر اتكاء به یك منبع خبری، تاكنون مانع از آن شده كه جامعه ی مطبوعاتی مستقل از دولت شكل به گیرد. خبرنگاران و تحلیلگران مطبوعاتی جرأت و جسارت آن را ندارند تا پا را فراتر از خطوط قرمز تعیین شده از سوی شورای مطبوعاتی و رسانه ای [[چین]] بگذارند. اصلاً در سیستم قضایی دولت [[چین]] هم مقررات خاص جامعی برای برخورد با جرایم مطبوعاتی تعریف نشده است و در موارد نادری كه جرمی اتقاق افتاده، به صورت موردی وبر اساس تصمیم مقامات بالا برخورد شده و اینگونه تصمیم ها، انعكاس آنچنانی هم در مطبوعات و رسانه های جمعی نداشته است. لذا، یكی از چالش های پیش روی دولت برای تشكیل بنگاه های بزرگ رسانه ای واجازه ی فعالیت دادن به بخش خصوصی و مؤسسات رسانه ای خارجی، نداشتن قوانین و مقررات لازم در این زمینه است. با ورود [[چین]] به سازمان تجارت جهانی و ضرورت رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی و تلاش بخش خصوصی و سرمایه گذاران وشركت های خارجی برای ورود به بخش صنعت مطبوعات و رسانه های [[چین]]، موجب گردیده تا دولتمردان كه در حال حاضر كنترل كامل رسانه های این کشور را در اختیار دارند، برای رویارویی با چالش های پیشروی و جلوگیری از خارج شدن رسانه ها از چارچوب نظارتی و كنترلی دولت و آماده سازی بخش رسانه ها برای روزی که احتمالاً بخشی از این صنعت توسط بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی كنترل خواهد شد و بالا بردن توان رقابتی رسانه های داخلی، برنامه ریزی های متعدد كوتاه مدت و بلند مدتی را انجام دهند تا بتوانند از خارج شدن این بخش حساس از كنترل كامل دولت مانع شوند. | ||
در حال حاضر، مطبوعات رسالت خود را | در حال حاضر، مطبوعات رسالت خود را پیشبرد اهداف اصلاحات اقتصادی، ایجاد شبكه های اطلاع رسانی و آشنا ساختن مردم با سیستم جدید می دانند. علاوه بر مطبوعات رسمی، شمار مطبوعات درون گروهی نیز در حال افزایش است ولی آمار دقیق و روشنی از روزنامه های درون حزبی وجود ندارد. مجموع روزنامه ها و نشریات رسمی و درون گروهی را بیش از 30000 مورد ذكر كرده اند.<ref>کتاب سبز چین (1380)، ''دفتر مطالعات سياسي و بين المللي،'' تهران. ص111.</ref> | ||
=== | === [[رسانه ها و مطبوعات چین از نگاه آمار]] === | ||
در حال حاضر، براساس آمار منتشره، | در حال حاضر، براساس آمار منتشره، بیش از 2200 روزنامه، 9000 مجله، 273 ایستگاه رادیویی، 352 ایستگاه تلویزیونی در سطح ملی و استانی و محلی در این كشور به فعالیت رسانه ای و اطلاع رسانی اشتغال دارند. طبق آمار، تا پایان سال 2010، تعداد 822 ایستگاه راه و انتقال امواج كوتاه و متوسط رادیویی نیز در سرتاسر [[چین]] فعال بوده اند. در این سال 125.69 میلیون خانواده به تلویزیون دسترسی داشته و 1.22 میلیون خانواده در30 شهر، امکان دسترسی به تلویزیون دیجیتالی داشته اند كه به ترتیب 94/5 درصد و 95/8 در صد از کل جمعیت [[چین]] را پوشش می دهند.<ref>www.China.org.cn</ref> | ||
پر | پر تیراژترین روزنامه «روزنامه ی مردم»، ارگان [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست]] [[چین]]، دارای تیراژ 5 میلیون نسخه است. پر تیراژترین روزنامه ی انگلیسی زبان «چاینا دیلی» است كه تیراژ آن 120 هزار نسخه است. مجله ی دو هفته یكبار تحت عنوان «صحبت های وسط ماه» با تیراژ 5 میلیون نسخه، پر فروشترین مجله ی چینی است. | ||
مهمترین روزنامه های [[چین]] عبارتند از: روزنامه ی مردم و ضمیمه ی آن برای خارج از كشور، روزنامه ی گوانگ مین، روزنامه ی اخبار اقتصادی، روزنامه ی ارتش آزادی بخش، اخبار جوانان [[چین]]، اخبار زنان [[چین]]، اخبار آموزشی، اخبار ورزشی [[چین]]، روزنامه ی كارگران، روزنامه ی دهقانان، و روزنامه ی علوم و تكنولوژی<ref>کتاب سبز چین (1380)، ''دفتر مطالعات سياسي و بين المللي،'' تهران.ص112.</ref> براساس پژوهشی كه در سال های 2007 و 2008 در انگلستان انجام گرفت، تأثیر رسانه های [[چین]] بر تغییر جریان اطلاعات جهانی، كمتر از 5 درصد بوده است. مطالعاتی هم كه در جنوب شرق آسیا در این زمینه انجام گرفت نشان می دهد، قدرت نرم [[چین]] هنوز از حاكمیت در این منطقه به دور است. تصویر [[چین]] شاید بهتر از آمریكا باشد اما به خوبی ژاپن نیست. در حقیقت، در عصر انفجار اطلاعات كه بازار بر مبنای تقاضا حركت می كند، رسانه های دولتی [[چین]] با چالش مواجه شده اند.<ref>www.eai.nus.edu.sg</ref> | |||
البته باید متذکر شدکه با توسعه ی فناوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در [[چین]]، رسانه ی جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که 550 میلیون مشترک اینترنتی و 900 میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه ی جدید، [[چین]] را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایت های مختلف اجتماعی، وبلاگ های فردی و جمعی، سایت های متنوع خبری، رسانه های صوتی و تصویری، روزنامه های موبایلی، کتاب های الکترونیکی، و گسترش انواع رسانه های دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای مطبوعات سنتی و سانسور و کنترل های مرسوم دولتی تنگ کرده است. | البته باید متذکر شدکه با توسعه ی فناوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در [[چین]]، رسانه ی جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که 550 میلیون مشترک اینترنتی و 900 میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه ی جدید، [[چین]] را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایت های مختلف اجتماعی، وبلاگ های فردی و جمعی، سایت های متنوع خبری، رسانه های صوتی و تصویری، روزنامه های موبایلی، کتاب های الکترونیکی، و گسترش انواع رسانه های دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای مطبوعات سنتی و سانسور و کنترل های مرسوم دولتی تنگ کرده است. | ||
=== | === [[رویکرد رقابتی رسانه های چین]] === | ||
از سالی كه [[چین | از سالی كه [[چین]] به سازمان تجارت جهانی پیوسته است(2001)، صنعت رسانه ای [[چین]] به سوی تشكیل گروه های«بین رسانه ای» و «رسانه ی منطقه ای» حركت كرده است تا بتواند با گروه های قوی رسانه ای خارج از كشور رقابت نماید. گروه رادیو، تلویزیون، و فیلم چین (China Radio, Film and TV. Group)، با سایر سازمان های رادیو، تلویزیون، فیلم و شركت های متعدد رادیویی، تلویزیونی، و اینترنتی پیوند خورده و به بزرگترین و قویترین گروه چند رسانه ای در این کشور تبدیل شده اند. این گروه ها با شرکت های رسانه ای خارج از كشور مبادله و همكاری دارند. از سال 2003، 30 ایستگاه تلویزیونی خارجی از جمله تلویزیون ماهواره ای فونیكس، و تلویزیون بلومبرگ، در چین شعبه دایر كرده اند و كانال انگلیسی زبان سیسیتیوی، برنامه های خود را از طریق شبكه ی خبری فاكس در اختیار بینندگان آمریكایی خود قرار میدهد.<ref>www.China.org.cn</ref> | ||
شبكه های ارتباطی همچون | شبكه های ارتباطی همچون شینخوا، سیسیتیوی، و روزنامه ی مردم، هنوز هم بخش مهمی از سهم بازار داخلی و خارجی رسانه ای را به خود اختصاص می دهند. رسانه های غیر وابسته ی داخلی( به جز هنگ كنگ، و ماكائو)، دیگر با جدیت از خطوط ترسیم شده توسط دولت تبعیت نمی كنند. اما اداره ی کل مطبوعات و نشریات وابسته به شورای دولتی و وزارت رادیو، فیلم و تلویزیون، همچنان مقررات سختگیرانه و شدیدی برای موضوعات ممنوعه وخطوط قرمز خبری تنظیم و به رسانه ها ابلاغ می كنند. از جمله موضوعات ممنوعه را می توان مشروعیت [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست]]، سیاست های دولت در مورد تبت و سینكیانگ، فساد و فحشای مقامات و دولت، و گروه غیر قانونی فالونگونگ بر شمرد.البته پس از برگزاری هجدهمین کنگره ی [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست]] و برگزیده شدن نخبگان نسل پنجم برای رهبری کشور در اواخر سال 2012، به نظر می رسد در پاره ای از سیاست های اِعمال شده در خصوص محدود کردن مطبوعات به ویژه در زمینه ی فساد مقامات تجدید نظرهایی صورت گرفته است. | ||
علیرغم نظارت شدید دولت، رسانه های [[چین]] تجاری شده اند. نظارت دولت شامل حال ورزش، سرمایه گذاری و سرگرمی های سود آور نمی شود. در دهه ی 1980 و در دوران دنگ شیائوپینگ، اندكی از نظارت شدید دولت بر رسانه ها كاسته شد. همچنان که اشاره شد، بعد از اعتراضات میدان تیَن آنمِن در سال 1989، كنترل رسانه ها شدت یافت ولی در دوران جیانگ زمین و در دهه ی 1990 مجددا كنترل ها كمتر شد. اما با نفوذ فزاینده ی اینترنت و امكان بالقوه ی آن در تشویق ناراضیان، مقررات شدیدی در دوران خو جینتائو وضع شد. طبق گزارش خبرنگاران بدون مرز، [[چین]] در سال 2010 از این نظر در رتبه 168 از میان 178 كشور جهان قرار داشت. | |||
=== '''روند رو به توسعه صنعت رسانه''' === | |||
بر اساس اظهارات مدیر كل مطبوعات و انتشارات [[چین]] که وابسته به شورای دولتی این کشور است، در برنامه ی پنجساله ی یازدهم(2010 -2005)، كل سرمایه گذاری، تولید محصول، و فروش در بخش صنعت مطبوعات و نشریات دو برابر و در صنعت چاپ این رقم سه برابر شده است. [[چین]] در سال 2010 از نظر تعداد عناوین كتاب، تعداد نسخ چاپی، و همینطور تیراژ روزنامه، در دنیا مقام نخست و از نظر صنعت انتشارات الكترونیك مقام دوم و از نظر محصولات چاپی مقام سوم را داشته است. | |||
بر اساس | بر اساس آمار منتشر شده در سمینار«مطبوعات چینی های خارج از كشور» كه در پنانگ مالزی برگزار شد، در حال حاضر بیش از 280 روزنامه، 230 مجله، 70 ایستگاه رادیویی و 10 شبكه ی تلویزیونی در خارج از كشور توسط چینی های ماوراء بحار به [[زبان چینی]] فعالیت می كنند.<ref>"خبرگزاری شین هوا" (2007).</ref> | ||
طبق آمار منتشر شده از سوی مقامات رسمی مطبوعات [[پکن]]، زن ها بیش از مردان به تحصیل در رشته ی خبرنگاری روی می آورند. از مجموع 180 هزار نفر خبرنگار شاغل در صنعت مطبوعات این کشور، بیش از 70 هزار نفر از آنها را زنان تشكیل می دهند كه حدود 40 درصد می شود. در حالی كه در یك دهه ی پیش، زنان یك سوم خبرنگاران را تشکیل می دادند. در گذشته اغلب دانشجویان این رشته را مردان تشكیل می دادند، در حالیكه دختران بیشتر در رشته ی ادبیات تحصیل می كردند. در سال های اخیر، دختران به خبرنگاری روی آورده اند و به زودی نصف خبرنگاران را تشكیل خواهند داد. در حال حاضر 61 درصد خبرنگاران زیر40 سال هستند.<ref>"چاینا دیلی" (2006).</ref><ref>سابقی، علی محمد(1392). "جامعه و فرهنگ چین." تهران: ''موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی''، جلد ...، ص ... .</ref> | |||
نیز نگاه کنید به [[رسانه ها و مطبوعات در چین]]؛ [[نقش رسانه ها در برنامه های سیاسی و فرهنگی چین]]؛ [[مطبوعات در چین]] | |||
= کتابشناختی = | = کتابشناختی = | ||
نسخهٔ ۸ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۱۳
مطبوعات و رسانه های جدید در سرزمین چین، مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب در این منطقه از جهان و در دهه ی1890 شکل گرفت. اغلب روزنامه هایی که در آن زمان منتشر می شدند، توسط خارجی ها، به ویژه میسیونرها و تجار غربی راه اندازی و مدیریت می شدند. لذا، یکی از قدیمی ترین روزنامه های این کشور روزنامه ی شِنبائو (Shen Bao) است که از سال1872 تا1949 با بیش از 25600 شماره و به مدت 77 سال بدون وقفه منتشر گردید که در تاریخ روزنامه نگاری چین یک رکورد به شمار می رود.[۱]
سفر نخستین گروه از دانشجویان چینی برای تحصیل در غرب و آشنایی آنها با سیستم روزنامه نگاری مدرن در کشورهای اروپایی نیز موجب شد تا پس از بازگشت آنان به چین، تلاش برای راه اندازی روزنامه های جدید افزایش یابد. جنبش چهارم ماه مه در سال 1919 نیز زمینه ی ظهور روزنامه های مستقل در این کشور را فراهم ساخت. ولی روند روزنامه نگاری مدرن و مستقل در دهه های 1930 به بعد به واسطه ی اعمال سانسورهای خفه کننده و شدید توسط دولت ملی در همان آغاز با مشکلات فراوان تر روبه رو شده و این فضای محدود جایی برای شکوفایی خلاقیت های مطبوعاتی باقی نگذاشت، اگرچه در همین شرایط نیز فرصت های خوبی برای رشد روزنامه های آزاد و مستقل فراهم می شد.[۲]
نقش رسانه ها در برنامه های سیاسی و فرهنگی چین
در دوران حكومت كمونیست ها(← حزب کمونیست) و حاكمیت اقتصاد متمركز، كلیه ی مطبوعات چین تحت نظارت مستقیم حزب و دولت قرار داشت و واقعیات اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی در آنها انعكاسی نداشت و آزادی ارایه نظر و عقیده محدود بود. با شروع سیاست اصلاحات و گشودن درب ها، وضعیت گذشته تا حد بسیار زیادی تغییر یافته و مطبوعات به سوی نظامی فعال تر و بازتر قدم برداشته اند. اصلاحات و رشد و توسعه ی اقتصادی، حضور گسترده ی سرمایه گذاران خارجی، توسعه ی اجتماعی، بالا رفتن سطح دانش و آگاهی مردم، عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، ورود گسترده ی سرمایه های خارجی تحت عناوین مختلف به چین، تحصیل قشر عظیمی از دانشجویان و مسئولان كشوری در خارج از چین، پیشرفت وتوسعه ی فن آوری ارتباطات و اطلاع رسانی، الحاق هنگ كنگ و ماكائو به سرزمین مادری، ضرورت بازنگری در سیاست های مدیریتی كشور، تجدید ساختار حزبی و ورود نسل جدید به تشكیلات حزبی كه خود را خیلی مقید به حركت در چارچوب خشك ایدئولوژی حزبی نمی دانستند و در نهایت ضرورت گسترش روابط بین‌الملل چین و علل و عوامل گوناگون دیگر، موجب گردیده كه فضای رسانه های گروهی و مطبوعات و رادیو تلویزیون در این کشور نسبت به گذشته تغییر پیدا كرده و از تنوع و آزادی بیشتری برخوردار شود و به صورت كنترل شده و برنامه‌ریزی شده و به تدریج در چارچوب كلی سیاست حزب کمونیست چین از وضعیت مشهور«نه بزرگ» در زمینه ی مطبوعات، به شرایط مطلوب تر فعلی منتقل شود. سیاستگذاری واحد در زمینه ی مطبوعات، تخصصی شدن آنها، استفاده از فناوری پیشرفته ی مطبوعاتی و انتشاراتی، بالا رفتن كیفیت چاپ و صحفه آرایی، استفاده از تصاویر رنگی، و تا حدی استفاده از سوبسیدهای دولتی، پرهیز از مسایل جنجالی و درگیری های سیاسی و مطبوعاتی در زمینه ی مسایل داخلی و ده ها امتیاز دیگر از ویژگی های دنیای رسانه های جمعی امروز چین به شمار می روند.
رسانه های چین از مهم ترین ابزارهای دولت در دفاع از خود در مقابل موضوعات حساسی كه پیوسته مورد انتقاد قرار می گیرد به حساب می آید. پرداختن به موضوعاتی از قبیل حفظ محیط زیست، ثبات سیاسی و اجتماعی، پیوستگی ملی، مبارزه علیه فساد، حقوق بشر، و كاهش فقر در دستور العمل همه رسانه ها قرار دارد.
چین در اجرای سیاست درهای باز خود تكیه ی بسیاری بر رسانه ها نموده و كانال های ارتباطی خود را به سرعت توسعه بخشیده است. هر یك از سازمان ها و نهادها، همچون تلویزیون مركزی چین (China Centeral Televion)، خبرگزاری شین خوا (Xinhua) و روزنامه ی مردم (Poeople’s Daily) از تولید برنامه هایی كه برای پیش برد نفوذ بین المللی چین تهیه كرده اند تا مبلغ 19/2 میلیارد دلار دریافت كرده اند. برای نمونه، كانال 9 انگلیسی زبان سیسیتیوی. تنها در عرض چند سال توانسته تا 98درصد از كره ی زمین را تحت پوشش خود قرار دهد. این رسانه ها، دیدگاه های چین در قبال مسایلی كه در داخل چین، و در آسیا و جهان روی می دهد تبیین می نمایند. توجه داشته باشیم كه از 1949 تا اواخر دهه ی 1970، شهرت چین در خارج از مرزهایش تنها به بلوک شرق و اردوی سوسیالیستی و چند كشور در حال توسعه ی آسیایی و آفریقایی و آمریكای لاتین محدود می شد و ویژگی آن محتوای سیاسی و ایدئولوژیك آن بود.
در این دوران، ابزار اصلی تبلیغاتی و رسانه ای، دفاتر آژانس خبری شینخوا در این كشورها و انتشاراتی از قبیل چین خلقی (People’s China)، و سازندگی چین (China Construction) و رادیو بین المللی چین بودند. فعالیت های خارجی ایستگاه های تلویزیونی چین تنها به تبادل گزارش های خبری با ایستگاه های تلویزیونی كشورهای كمونیست(← حزب کمونیست) محدود می شد. از زمان اصلاحات اقتصادی، به تدریج این فعالیت ها از حالت انفعالی و انزوا خارج و بسیار فعال شده اند. بر اثر توسعه ی اقتصادی و بالا رفتن حس اعتماد به نفس ناشی از آن، چین از سال 2005 اقدام به تأسیس شبكه های ماهواره ای چند كاناله و چند بعدی در خارج از كشور کرده، تا رشد و توسعه ی سریع خود را به نمایش گذاشته و توان خود برای ظاهر شدن در قالب یك ابر قدرت، البته صلح جو و غیر تهدید آمیز، نشان دهد.[۳]
استقلال رسانه ای در چین
در رسانه های جمعی چین، چیزی به عنوان خبر، گزارش و تحلیل و تفسیرهای مستقل سیاسی از رویدادهای داخلی و بین‌المللی، خارج از آنچه كه از سوی خبرگزاری رسمی و دولتی شینخوا منتشر می شود، وجود ندارد. در واقع می توان گفت، تمامی رسانه های گروهی چین، مجاز به استفاده از منابع تحلیلی و خبری، غیر از خبرگزاری شینخوا نیستند. هر خبر و تحلیلی كه از سوی این بنگاه خبری منتشر شود قابل چاپ است، در غیر این صورت هیچ نشریه ای مجاز به چاپ هر گونه خبری نیست.
اگرچه اینترنت و سایت های خبری مستقل و عمده ی مستقر در خارج از چین، این انحصار خبری و تحلیلی را نقض كرده اند، ولی به صورت رسمی، این سلطه همچنان در اختیار خبرگزاری شینخوا است. حتی روزنامه های مهم و معتبری همچون روزنامه ی مردم، چاینادیلی، عصر پكن، و جوانان و... كه سخنگوی حزب بوده و مسئولان آنها را عمدتا مقامات حزبی و دولتی تشکیل می دهند نیز مجاز به چاپ و انتشار خبر، خارج از شبكه ی خبری شینخوا نیستند. همین رویه ی مستمر اتكاء به یك منبع خبری، تاكنون مانع از آن شده كه جامعه ی مطبوعاتی مستقل از دولت شكل به گیرد. خبرنگاران و تحلیلگران مطبوعاتی جرأت و جسارت آن را ندارند تا پا را فراتر از خطوط قرمز تعیین شده از سوی شورای مطبوعاتی و رسانه ای چین بگذارند. اصلاً در سیستم قضایی دولت چین هم مقررات خاص جامعی برای برخورد با جرایم مطبوعاتی تعریف نشده است و در موارد نادری كه جرمی اتقاق افتاده، به صورت موردی وبر اساس تصمیم مقامات بالا برخورد شده و اینگونه تصمیم ها، انعكاس آنچنانی هم در مطبوعات و رسانه های جمعی نداشته است. لذا، یكی از چالش های پیش روی دولت برای تشكیل بنگاه های بزرگ رسانه ای واجازه ی فعالیت دادن به بخش خصوصی و مؤسسات رسانه ای خارجی، نداشتن قوانین و مقررات لازم در این زمینه است. با ورود چین به سازمان تجارت جهانی و ضرورت رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی و تلاش بخش خصوصی و سرمایه گذاران وشركت های خارجی برای ورود به بخش صنعت مطبوعات و رسانه های چین، موجب گردیده تا دولتمردان كه در حال حاضر كنترل كامل رسانه های این کشور را در اختیار دارند، برای رویارویی با چالش های پیشروی و جلوگیری از خارج شدن رسانه ها از چارچوب نظارتی و كنترلی دولت و آماده سازی بخش رسانه ها برای روزی که احتمالاً بخشی از این صنعت توسط بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی كنترل خواهد شد و بالا بردن توان رقابتی رسانه های داخلی، برنامه ریزی های متعدد كوتاه مدت و بلند مدتی را انجام دهند تا بتوانند از خارج شدن این بخش حساس از كنترل كامل دولت مانع شوند.
در حال حاضر، مطبوعات رسالت خود را پیشبرد اهداف اصلاحات اقتصادی، ایجاد شبكه های اطلاع رسانی و آشنا ساختن مردم با سیستم جدید می دانند. علاوه بر مطبوعات رسمی، شمار مطبوعات درون گروهی نیز در حال افزایش است ولی آمار دقیق و روشنی از روزنامه های درون حزبی وجود ندارد. مجموع روزنامه ها و نشریات رسمی و درون گروهی را بیش از 30000 مورد ذكر كرده اند.[۴]
رسانه ها و مطبوعات چین از نگاه آمار
در حال حاضر، براساس آمار منتشره، بیش از 2200 روزنامه، 9000 مجله، 273 ایستگاه رادیویی، 352 ایستگاه تلویزیونی در سطح ملی و استانی و محلی در این كشور به فعالیت رسانه ای و اطلاع رسانی اشتغال دارند. طبق آمار، تا پایان سال 2010، تعداد 822 ایستگاه راه و انتقال امواج كوتاه و متوسط رادیویی نیز در سرتاسر چین فعال بوده اند. در این سال 125.69 میلیون خانواده به تلویزیون دسترسی داشته و 1.22 میلیون خانواده در30 شهر، امکان دسترسی به تلویزیون دیجیتالی داشته اند كه به ترتیب 94/5 درصد و 95/8 در صد از کل جمعیت چین را پوشش می دهند.[۵]
پر تیراژترین روزنامه «روزنامه ی مردم»، ارگان حزب کمونیست چین، دارای تیراژ 5 میلیون نسخه است. پر تیراژترین روزنامه ی انگلیسی زبان «چاینا دیلی» است كه تیراژ آن 120 هزار نسخه است. مجله ی دو هفته یكبار تحت عنوان «صحبت های وسط ماه» با تیراژ 5 میلیون نسخه، پر فروشترین مجله ی چینی است.
مهمترین روزنامه های چین عبارتند از: روزنامه ی مردم و ضمیمه ی آن برای خارج از كشور، روزنامه ی گوانگ مین، روزنامه ی اخبار اقتصادی، روزنامه ی ارتش آزادی بخش، اخبار جوانان چین، اخبار زنان چین، اخبار آموزشی، اخبار ورزشی چین، روزنامه ی كارگران، روزنامه ی دهقانان، و روزنامه ی علوم و تكنولوژی[۶] براساس پژوهشی كه در سال های 2007 و 2008 در انگلستان انجام گرفت، تأثیر رسانه های چین بر تغییر جریان اطلاعات جهانی، كمتر از 5 درصد بوده است. مطالعاتی هم كه در جنوب شرق آسیا در این زمینه انجام گرفت نشان می دهد، قدرت نرم چین هنوز از حاكمیت در این منطقه به دور است. تصویر چین شاید بهتر از آمریكا باشد اما به خوبی ژاپن نیست. در حقیقت، در عصر انفجار اطلاعات كه بازار بر مبنای تقاضا حركت می كند، رسانه های دولتی چین با چالش مواجه شده اند.[۷]
البته باید متذکر شدکه با توسعه ی فناوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در چین، رسانه ی جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که 550 میلیون مشترک اینترنتی و 900 میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه ی جدید، چین را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایت های مختلف اجتماعی، وبلاگ های فردی و جمعی، سایت های متنوع خبری، رسانه های صوتی و تصویری، روزنامه های موبایلی، کتاب های الکترونیکی، و گسترش انواع رسانه های دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای مطبوعات سنتی و سانسور و کنترل های مرسوم دولتی تنگ کرده است.
رویکرد رقابتی رسانه های چین
از سالی كه چین به سازمان تجارت جهانی پیوسته است(2001)، صنعت رسانه ای چین به سوی تشكیل گروه های«بین رسانه ای» و «رسانه ی منطقه ای» حركت كرده است تا بتواند با گروه های قوی رسانه ای خارج از كشور رقابت نماید. گروه رادیو، تلویزیون، و فیلم چین (China Radio, Film and TV. Group)، با سایر سازمان های رادیو، تلویزیون، فیلم و شركت های متعدد رادیویی، تلویزیونی، و اینترنتی پیوند خورده و به بزرگترین و قویترین گروه چند رسانه ای در این کشور تبدیل شده اند. این گروه ها با شرکت های رسانه ای خارج از كشور مبادله و همكاری دارند. از سال 2003، 30 ایستگاه تلویزیونی خارجی از جمله تلویزیون ماهواره ای فونیكس، و تلویزیون بلومبرگ، در چین شعبه دایر كرده اند و كانال انگلیسی زبان سیسیتیوی، برنامه های خود را از طریق شبكه ی خبری فاكس در اختیار بینندگان آمریكایی خود قرار میدهد.[۸]
شبكه های ارتباطی همچون شینخوا، سیسیتیوی، و روزنامه ی مردم، هنوز هم بخش مهمی از سهم بازار داخلی و خارجی رسانه ای را به خود اختصاص می دهند. رسانه های غیر وابسته ی داخلی( به جز هنگ كنگ، و ماكائو)، دیگر با جدیت از خطوط ترسیم شده توسط دولت تبعیت نمی كنند. اما اداره ی کل مطبوعات و نشریات وابسته به شورای دولتی و وزارت رادیو، فیلم و تلویزیون، همچنان مقررات سختگیرانه و شدیدی برای موضوعات ممنوعه وخطوط قرمز خبری تنظیم و به رسانه ها ابلاغ می كنند. از جمله موضوعات ممنوعه را می توان مشروعیت حزب کمونیست، سیاست های دولت در مورد تبت و سینكیانگ، فساد و فحشای مقامات و دولت، و گروه غیر قانونی فالونگونگ بر شمرد.البته پس از برگزاری هجدهمین کنگره ی حزب کمونیست و برگزیده شدن نخبگان نسل پنجم برای رهبری کشور در اواخر سال 2012، به نظر می رسد در پاره ای از سیاست های اِعمال شده در خصوص محدود کردن مطبوعات به ویژه در زمینه ی فساد مقامات تجدید نظرهایی صورت گرفته است.
علیرغم نظارت شدید دولت، رسانه های چین تجاری شده اند. نظارت دولت شامل حال ورزش، سرمایه گذاری و سرگرمی های سود آور نمی شود. در دهه ی 1980 و در دوران دنگ شیائوپینگ، اندكی از نظارت شدید دولت بر رسانه ها كاسته شد. همچنان که اشاره شد، بعد از اعتراضات میدان تیَن آنمِن در سال 1989، كنترل رسانه ها شدت یافت ولی در دوران جیانگ زمین و در دهه ی 1990 مجددا كنترل ها كمتر شد. اما با نفوذ فزاینده ی اینترنت و امكان بالقوه ی آن در تشویق ناراضیان، مقررات شدیدی در دوران خو جینتائو وضع شد. طبق گزارش خبرنگاران بدون مرز، چین در سال 2010 از این نظر در رتبه 168 از میان 178 كشور جهان قرار داشت.
روند رو به توسعه صنعت رسانه
بر اساس اظهارات مدیر كل مطبوعات و انتشارات چین که وابسته به شورای دولتی این کشور است، در برنامه ی پنجساله ی یازدهم(2010 -2005)، كل سرمایه گذاری، تولید محصول، و فروش در بخش صنعت مطبوعات و نشریات دو برابر و در صنعت چاپ این رقم سه برابر شده است. چین در سال 2010 از نظر تعداد عناوین كتاب، تعداد نسخ چاپی، و همینطور تیراژ روزنامه، در دنیا مقام نخست و از نظر صنعت انتشارات الكترونیك مقام دوم و از نظر محصولات چاپی مقام سوم را داشته است.
بر اساس آمار منتشر شده در سمینار«مطبوعات چینی های خارج از كشور» كه در پنانگ مالزی برگزار شد، در حال حاضر بیش از 280 روزنامه، 230 مجله، 70 ایستگاه رادیویی و 10 شبكه ی تلویزیونی در خارج از كشور توسط چینی های ماوراء بحار به زبان چینی فعالیت می كنند.[۹]
طبق آمار منتشر شده از سوی مقامات رسمی مطبوعات پکن، زن ها بیش از مردان به تحصیل در رشته ی خبرنگاری روی می آورند. از مجموع 180 هزار نفر خبرنگار شاغل در صنعت مطبوعات این کشور، بیش از 70 هزار نفر از آنها را زنان تشكیل می دهند كه حدود 40 درصد می شود. در حالی كه در یك دهه ی پیش، زنان یك سوم خبرنگاران را تشکیل می دادند. در گذشته اغلب دانشجویان این رشته را مردان تشكیل می دادند، در حالیكه دختران بیشتر در رشته ی ادبیات تحصیل می كردند. در سال های اخیر، دختران به خبرنگاری روی آورده اند و به زودی نصف خبرنگاران را تشكیل خواهند داد. در حال حاضر 61 درصد خبرنگاران زیر40 سال هستند.[۱۰][۱۱]
نیز نگاه کنید به رسانه ها و مطبوعات در چین؛ نقش رسانه ها در برنامه های سیاسی و فرهنگی چین؛ مطبوعات در چین
کتابشناختی
- ↑ Li, Chunming, Zhang, Wei (2006). “Microfilming and Digitalization of Newspapers in China”. www.ndl.gov.jp.
- ↑ Ni, Ting(2005). “Report on China’s Press, Media, TV, Radio, Newspapers”. www.oressrefrence.com.
- ↑ www.eai.nus.edu.sg/vol2no1-zhangxiaoling
- ↑ کتاب سبز چین (1380)، دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، تهران. ص111.
- ↑ www.China.org.cn
- ↑ کتاب سبز چین (1380)، دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، تهران.ص112.
- ↑ www.eai.nus.edu.sg
- ↑ www.China.org.cn
- ↑ "خبرگزاری شین هوا" (2007).
- ↑ "چاینا دیلی" (2006).
- ↑ سابقی، علی محمد(1392). "جامعه و فرهنگ چین." تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد ...، ص ... .