فرهنگ سودان

جمهوری سودان با هفت كشور، مصر و ليبي از شمال ، چاد و آفريقاي مركزي از غرب ، اتيوپي و اريتره از شرق و جمهوري سودان جنوبي از جنوب همسايه است و درياي سرخ آن را از عربستان سعودي جدا مي‌كند (2013, sudan.sd/ sudangi.php?lang=ar).

بر این اساس، سودان، از یک‌سودر منطقه تمدّنی رود نیل قرار دارد و از سوی دیگر، محل به هم پیوستن و درهم آمیختن فرهنگ‌های گوناگون است. فرهنگ مردم‌ این سرزمین، آمیزه‌ای از فرهنگ‌های ساکنان سواحل دریای مدیترانه، کشورهای آفریقایی، عربی و خاورمیانه است (مصطفی امیدی، 1387 :159ـ149).

بیش از پانصد قبيله در سودان سکونت دارند که‌ از تيره‌هاي عرب و آفريقايي يا اهالي نوبه و يا‌ترك ـ كه به سودان مهاجرت نموده‌اند ـ تشكيل شده‌اند. جمهوري سودان را به علّت تنوع نژادي و فرهنگي، «آفريقاي كوچك» ناميدهاند (سید باقر سید جوادی،1379: 5).

در جمهوری سودان، باتوجه به نژادها و قبایل مختلف ساکن سرزمین، فرهنگ‌های متعدّدی مشاهده می‌شود و مردم‌ این کشور به زبان‌ها و گویش‌های مختلف، تکلّم می‌کنند. زبان عربی، در میان مردم سودان، بیش از سایر زبان‌ها و گویش‌ها رواج دارد. ساکنان مناطق مختلف سودان، از نظر آداب و رسوم، سنّت‌ها، خوراک و پوشاک، فرهنگ‌های گوناگونی دارند (2013 , sudan.sd/ sudanculture.php?lang=ar). البتّه جامعه سودان، بسیاری از ویژگی‌های  سنّتی خود را حفظ کرده است.

زبان رسمی، در جمهوری سودان، عربی است و زبان انگلیسی نیز در کنار زبان عربی در بعضی از ادارات دولتی و مراکز آموزشی، به‌ویژه در دانشگاه‌های مهم‌ این کشور، به‌کار می‌رود (2013 , afran.ir/modules/publisher/item.php?itemid=435). بیشتر مردم در جمهوری سودان، پیرو دین اسلام هستند و تعداد ‌اندکی از ساکنان‌ این سرزمین از  مسیحیت و ادیان بومی‌پیروی می‌کنند (2013 , sudan.sd/ sudanculture.php?lang=ar).

براساس برآورد دی ماه1389، جمعیّت سودان 625/419/33 نفر بوده است (وزارة الإعلام،2011: 7). نود و شش و هفت دهم (7/96) درصد از مردم سودان مسلمان، سه (3) درصد مسیحی و سه دهم(3/0) درصد پیروان ادیان بومی‌هستند. بیشترپیروان ادیان بومی‌در استان‌های نیل آبی(النیل الأزرق) و کُردُفان جنوبی، سکونت دارند.

مسلمانان سودان ، غالباً‌ مالكي مذهب هستند و بخش قابل توجّهي از آنان، تابع فرقه‌هاي صوفيه و مقيّد به آداب و رسوم آنان مي‌باشند. طريقت‌هاي مختلف صوفيه در سراسر‌اين كشور حضور دارند و از نفوذ فوق العاده‌اي برخوردارند.

بيشتر مسلمانان سودان به حفظ قرآن کریم اهتمام می‌ورزند و براساس آمارهای رسمی، بيش از پانصد هزار (000/500 ) نفر از آنان حافظ کل قرآن هستند. از‌ این نظرمي‌توان سودان را «سرزمين حافظان قرآن» ناميد. علاقمه‌ندي به اهل بيت عصمت و طهارت (ع) هم، يكي از ويژگي‌هاي بارزِ مسلمانان‌ این کشور است (مصطفی امیدی، 1387 :159ـ149).

باتوجّه به رویدادهای تاریخ در سودان، دين اسلام کشور، رنگي از تصوّف به خود گرفته و حتّي فراتر از آن، زندگي اجتماعي مردم با‌اين ويژگي، ممتاز گرديده است. طريقت‌هاي مختلف صوفيه، ازجمله قادریة، سَمانیة، تیجانیة، اسماعیلیة و مانند‌ اینها، در اغلب مناطق جمهوری سودان حضور دارند و از نفوذ فوق العاده‌اي، در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی برخوردارند. برخی گروه‌های اسلامی‌نیز، تحت تأثیر ‌اندیشه‌های سلفی و بعضی جریان‌های فکری جدید، قرار گرفته‌اند.

مسیحیان سودان، به کلیساهای مختلف، اعم از کاتولیک، پروتستان و ارتودُکس، گرایش دارند. برخی از سودانیان نیز، پیرو ادیان مصریان باستان، مانند «توتم پرستی» هستند (2013 , sudan.sd/ sudanculture.php?lang=ar).

صاحب‌نظران، معتقدند که فرهنگ سودان، از گوناگونی طبیعت و جغرافیای‌ این سرزمین، تنوّع نژادی، تمدّن‌هایی مانند «تمدّن فرعونی» در شمال و «تمدّن مروی» و فرهنگ‌های «نوبه‌ای مسیحی»، «آفریقایی»، «عربی»، «اسلامی» و حتّی فرهنگ استعماری غرب، تأثیرپذیری‌هایی داشته است (سید باقر سید جوادی،1379: 59).

حاصل‌ این تأثیرپذیری‌ها را، می‌توان در خرده فرهنگ‌های سودان، مشاهده کرد. برخی از خرده فرهنگ‌های سودانی و مناطق جغرافیایی تحت پوشش آنها، عبارت‌اند از :

·      «بجّه»  در دشت‌های«بطانة»، واقع در شرق سودان

·      «مابان» در کوه‌های «انقسنا»، واقع در کرانه‌های رود نیل آبی

·      «فونج» در بخش مرکزی از کرانه‌های نیل آبی

·      «فور» در غرب سودان

·      «نوبه» در شمال سودان و مناطق کوهستانی در استان کُردُفان جنوبی، واقع در جنوب سودان

·      فرهنگ ساکنان کرانه‌های رود نیل در مناطق مرکزی و شمال سودان

·      فرهنگ مردم ساکن در منطقه «سافنا» در مرکز و غرب سودان (2013 , sudan.sd/ sudanculture.php?lang=ar).

بنابر این، اگرچه در جمهوری سودان، فرهنگ اسلامی‌گسترش یافته و زبان عربی هم سرزمین، زبان رسمی‌و اصلی  رایج است. نمی‌توان‌ این  کشور را تنها دارای فرهنگ اسلامی‌و عربی دانست؛ بلکه عامل فرهنگی آفریقایی زنگی نیز، در آن بسیار نقش‌آفرین بوده است (سید باقر سید جوادی،1379: 60).