|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| اسلام دومین دین بزرگ [[روسیه]] است و جمعیت مسلمانان روسیه در حدود 20 میلیون نفر است. این جمعیت که عمدتاً در منطقه قفقاز شمالی و مناطق مرکزی از شمال قزاقستان تا دریای سیاه ساکن هستند و تجربه 250 سال حاکمیت را بر روسیه در دوره تاتارها ( اردوی زرین) از قرن چهاردهم تا شانزدهم دارند، دارای عمق استراتژیک گسترده ای در مناطق قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی، جنوب آسیا ( افغانستان و پاکستان)، خلیج فارس و خاورمیانه می باشد. با توجه به گسترش اسلام گرایی در این مناطق و قدرت روز افزون اسلام گرایان و به قدرت رسیدن آنها در دولت های منطقه، وحشت از مسلمانان را در روسیه ایجاد نموده است. از نگاه مسکو، همچنان که در زمان اشغال افغانستان، اسلام گرایان، دولت های منطقه و غرب در پیوند با یکدیگر، شوروی را در افغانستان شکست دادند و این موضوع در دهه 1990 به نوعی« قفقاز و بالکان» تداوم یافت، احتمال تکرار چنین سناریویی بجای آینده نیز وجود دارد. مسکو برای جلوگیری از تکرار چنین سناریوی، کوشیده است تا با یک نگرش جدید به موضوع مسلمانان و جهان اسلام نگاه کند. لذا بسط روابط با کشورهای اسلامی عضویت ناظر در سازمان کنفرانس اسلامی، و تقویت روابط با جوامع اسلامی درون فدراسیون در دستور کار قرار گرفته است. روسیه با تخطئه مدل چچن، به تقویت و تبلیغ مدل تاتارستان برای بهره برداری داخلی و خارجی پرداخته است. از نظر پوتین، تاتارستان مدل اسلام معتدل است و می تواند سرمشقی برای روابط روسی- اسلامی باشد. | | اسلام دومین دین بزرگ [[روسیه]] است و [[جمعیت روسیه|جمعیت]] مسلمانان [[روسیه]] در حدود 20 میلیون نفر است. این جمعیت که عمدتاً در منطقه قفقاز شمالی و مناطق مرکزی از شمال قزاقستان تا دریای سیاه ساکن هستند و تجربه 250 سال حاکمیت را بر [[روسیه]] در دوره تاتارها (اردوی زرین) از قرن چهاردهم تا شانزدهم دارند، دارای عمق استراتژیک گسترده‌ای در مناطق قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی، جنوب آسیا ([[افغانستان]] و پاکستان)، خلیج فارس و خاورمیانه می‌باشد. با توجه به گسترش اسلام گرایی در این مناطق و قدرت روز افزون اسلام گرایان و به قدرت رسیدن آنها در دولت‌های منطقه، وحشت از مسلمانان را در [[روسیه]] ایجاد نموده است. از نگاه مسکو، همچنان که در زمان اشغال [[افغانستان]]، اسلام گرایان، دولت‌های منطقه و غرب در پیوند با یکدیگر، شوروی را در [[افغانستان]] شکست دادند و این موضوع در دهه 1990 به نوعی«قفقاز و بالکان» تداوم یافت، احتمال تکرار چنین سناریویی بجای آینده نیز وجود دارد. |
|
| |
|
| الف. وضعیت عمومی مسلمانان
| | [[مسکو]] برای جلوگیری از تکرار چنین سناریوی، کوشیده است تا با یک نگرش جدید به موضوع مسلمانان و جهان اسلام نگاه کند. لذا بسط روابط با کشورهای اسلامی عضویت ناظر در سازمان کنفرانس اسلامی، و تقویت روابط با جوامع اسلامی درون فدراسیون در دستور کار قرار گرفته است. [[روسیه]] با تخطئه مدل چچن، به تقویت و تبلیغ مدل تاتارستان برای بهره برداری داخلی و خارجی پرداخته است. از نظر [[ولادیمیر پوتین|پوتین]]، تاتارستان مدل اسلام معتدل است و می تواند سرمشقی برای روابط روسی- اسلامی باشد. |
|
| |
|
| طبق برخی آمارها هم اکنون شمار مسلمانان روسیه بیش از 20 میلیون نفر ذکر شده است که 8/13% از جمعیت 145 میلیون نفری فدراسیون روسیه را شامل می شوند. با وجود شمار بالای جمعیت مسلمانان روسیه، آنها در تشکیل هویت رسمی نقشی ندارند. این در حالی است که جمعیت روسیه به 130 تا 135 میلیون در 2015 کاهش خواهد یافت و با رشد جمعیت کنونی، تا آن زمان ممکن است جمعیت مسلمانان روسیه به 15 تا 17 درصد کل جمعیت روسیه ـ بدون احتساب مهاجران مسلمان برسد یا حتی از مسیحیان ارتدوکس هم بیشتر شود؛ زیرا بر اساس آمارهاي رسمی دولت روسيه، جمعيت اسلاوهاي روسيه هر ساله حدود يک ميليون نفر کاهش مي‌يابد ولی جمعیت خانواده‌های مسلمان به دلیل علاقه آنان به داشتن فرزندان بیشتر همواره در حال افزایش بوده است. بر اساس پیش بینی جامعه شناسان روس، در سال 2020 از هر 5 شهروند روس، یک نفر مسلمان خواهد بود. این افزایش جمعیت در شهرهای مرکزیِ بزرگِ روسیه بسیار ملموس خواهد بود. برای نمونه، جمعیت مسلمان مسکو در 1989، 250 هزار نفر بود که در دهه 1990 به یک میلیون نفر رسید. این در حالی بود که سیاست‌های تبعیض علیه مسلمانان به شدت اجرا مي‌شد. ساده ترین نمونه آن، اخراج هزاران مسلمان مهاجر از مسکو بود (حسینی،1389: 27). | | === وضعیت عمومی مسلمانان === |
| | طبق برخی آمارها هم اکنون شمار مسلمانان روسیه بیش از 20 میلیون نفر ذکر شده است که 8/13% از جمعیت 145 میلیون نفری فدراسیون [[روسیه]] را شامل می‌شوند. با وجود شمار بالای جمعیت مسلمانان [[روسیه]]، آنها در تشکیل هویت رسمی نقشی ندارند. این در حالی است که [[جمعیت روسیه]] به 130 تا 135 میلیون در 2015 کاهش خواهد یافت و با رشد جمعیت کنونی، تا آن زمان ممکن است جمعیت مسلمانان [[روسیه]] به 15 تا 17 درصد کل جمعیت [[روسیه]] ـ بدون احتساب مهاجران مسلمان برسد یا حتی از مسیحیان ارتدوکس هم بیشتر شود؛ زیرا بر اساس آمارهای رسمی دولت [[روسیه]]، جمعیت اسلاوهای [[روسیه]] هر ساله حدود یک میلیون نفر کاهش می‌یابد ولی [[جمعیت روسیه|جمعیت]] خانواده‌های مسلمان به دلیل علاقه آنان به داشتن فرزندان بیشتر همواره در حال افزایش بوده است. بر اساس پیش‌بینی جامعه شناسان روس، در سال 2020 از هر 5 شهروند روس، یک نفر مسلمان خواهد بود. این افزایش جمعیت در شهرهای مرکزیِ بزرگِ [[روسیه]] بسیار ملموس خواهد بود. برای نمونه، جمعیت مسلمان [[مسکو]] در 1989، 250 هزار نفر بود که در دهه 1990 به یک میلیون نفر رسید. این در حالی بود که سیاست‌های تبعیض علیه مسلمانان به شدت اجرا می‌شد. ساده‌ترین نمونه آن، اخراج هزاران مسلمان مهاجر از مسکو بود<ref>حسینی، سیده مطهره(1389)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان روسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 70، تابستان. ص27.</ref>. |
|
| |
|
| بیشتر مسلمان های روسیه در جمهوری های خودمختار تاتارستان، داغستان و باشقیرستان در بخش میانه ولگا و جمهوری های چچن، اینگوش، استیای شمالی، کاباردینا بالکاریا و داغستان در قفقاز شمالی متمرکز هستند. در مجموع بیش از چهل گروه قومی از اقوام ساکن روسیه مسلمانند. در سال های اخیر روند بازگشت به اسلام در روسیه افزایش یافته است( حسینی، 1391: 39). پیروان تشیع در روسیه بسیار اندک هستند و گروه های کوچک شیعیان در داغستان و شهرهای کرانه سفلای رود ولگا زندگی می کنند و اکثریت آذری های مقیم روسیه نیز شیعه هستند و از پیروان اهل تسنن تنها مذاهب حنفی و شافعی در روسیه زندگی می کنند. جوامع نسبتاً کوچک یهودی، مسیحیان و پروتستان، کاتولیک و بودایی نیز در روسیه وجود دارد. رشد تعداد پیروان ادیان خارجی باعث نگرانی قانونگذاران روس شد. در سال 1997 حکومت قانون آزادی دینی سال 1990 را مورد تجدید نظر قرار داد تا به این ترتیب مذاهب را به دو بخش ادیان سنتی روسیه و ادیان غریبه تقسیم کند. | | بیشتر مسلمان‌های [[روسیه]] در جمهوری‌های خودمختار تاتارستان، داغستان و باشقیرستان در بخش میانه ولگا و جمهوری‌های چچن، اینگوش، استیای شمالی، کاباردینا بالکاریا و داغستان در قفقاز شمالی متمرکز هستند. در مجموع بیش از چهل گروه قومی از اقوام ساکن [[روسیه]] مسلمانند. در سالهای اخیر روند بازگشت به اسلام در [[روسیه]] افزایش یافته است<ref>حسینی، سیده مطهره(1391)، مسلمانان روسیه، تهران، انتشارات ابرار معاصر تهران. ص39.</ref>. پیروان [[تشیع در روسیه]] بسیار اندک هستند و گروههای کوچک [[تشیع در روسیه|شیعیان]] در داغستان و شهرهای کرانه سفلای رود ولگا زندگی می‌کنند و اکثریت آذری‌های مقیم [[روسیه]] نیز شیعه هستند و از پیروان اهل تسنن تنها مذاهب حنفی و شافعی در [[روسیه]] زندگی می‌کنند. جوامع نسبتاً کوچک [[یهودی ها در روسیه|یهودی]]، [[مسیحیت در روسیه|مسیحیان]] و پروتستان، کاتولیک و بودایی نیز در [[روسیه]] وجود دارد. رشد تعداد پیروان ادیان خارجی باعث نگرانی قانونگذاران روس شد. در سال 1997 حکومت قانون آزادی دینی سال 1990 را مورد تجدید نظر قرار داد تا به این ترتیب مذاهب را به دو بخش ادیان سنتی [[روسیه]] و ادیان غریبه تقسیم کند. |
|
| |
|
| امروزه مساجد تلاش می کنند به وظیفه اصلی خود یعنی سخنرانی های دینی و آموزش معارف اسلامی عمل کنند و مهم تر از همه به تربیت روحانی، خطیب، امام و موذن بپردازند. در حال حاضر تعداد مساجد و اتحادیه های مذهبی در روسیه از شش هزار بنا تجاوز می کند، اما بیشتر این مساجد امام مخصوص خود را ندارند و همینطور اداره بسیاری از این مساجد به عهده کسانی است که خودشان هم اطلاعات مذهبی کاملی ندارند و در بسیاری از این مساجد مراسم مذهبی به خوبی انجام نمی شود و این خیلی مطلوب است که امامان آینده این مساجد در داخل خود کشور تربیت شوند تا با فرهنگ مردم جامعه آشنایی داشته باشند و در مسایل اجتماعی مردم شریک باشند تا بتوانند با استفاده از اطلاعات مذهبی مسائل و مشکلات اجتماعی مسلمان را هم تحلیل کنند. از اواخر دهه 80 میلادی در مساجد روسیه مدارسی برای آموزش مسائل دینی تاسیس شد تا مسائل مذهبی مردم را به آنها بیاموزد. مثلاً در مسجد جامع مسکو این آموزش ها از سال 1989 آغاز شد. امروزه بسیاری از مردم تنها به خاطر زنده کردن دین اسلامشان به مسجد می روند، اما بعد به آموزش مسائل دینی علاقمند می شوند. | | امروزه مساجد تلاش می‌کنند به وظیفه اصلی خود یعنی سخنرانی‌های دینی و آموزش معارف اسلامی عمل کنند و مهم‌تر از همه به تربیت روحانی، خطیب، امام و موذن بپردازند. در حال حاضر تعداد مساجد و اتحادیه‌های مذهبی در [[روسیه]] از شش هزار بنا تجاوز می‌کند، اما بیشتر این مساجد امام مخصوص خود را ندارند و همینطور اداره بسیاری از این مساجد به عهده کسانی است که خودشان هم اطلاعات مذهبی کاملی ندارند و در بسیاری از این مساجد مراسم مذهبی به خوبی انجام نمی‌شود و این خیلی مطلوب است که امامان آینده این مساجد در داخل خود کشور تربیت شوند تا با فرهنگ مردم جامعه آشنایی داشته باشند و در مسایل اجتماعی مردم شریک باشند تا بتوانند با استفاده از اطلاعات مذهبی مسائل و مشکلات اجتماعی مسلمان را هم تحلیل کنند. از اواخر دهه 80 میلادی در [[مساجد روسیه]] مدارسی برای آموزش مسائل دینی تاسیس شد تا مسائل مذهبی مردم را به آنها بیاموزد. مثلاً در مسجد جامع [[مسکو]] این آموزش‌ها از سال 1989 آغاز شد. امروزه بسیاری از مردم تنها به خاطر زنده کردن دین اسلامشان به مسجد می‌روند، اما بعد به آموزش مسائل دینی علاقمند می‌شوند. |
|
| |
|
| در سال های اخیر کتاب های زیادی در زمینه شناخت اسلام به روسی برگردانده شده است در این کتاب ها سعی شده اسلام و چهره یک مسلمان واقعی به خوبی ترسیم شود اما نکته مهم در اینجاست که کسانی این کتاب ها را نوشته اند که از وضعیت جامعه و موقعیت مسلمانان در روسیه اطلاعی ندارند، این کتاب ها اکثراً تبلیغ عقاید گروه های سیاسی کشورهای اسلامی است که بسیار افراط گرایانه است و به آنها می گوید که باید بر علیه کفر قیام کنند و برای پیروان ادیان دیگر ارزشی قائل نشوند، چنین برداشت های افراط گرایانه ای برای مسلمانانی که سال ها در کنار پیروان دیگر ادیان زندگی کرده اند و با آنان همراه بوده اند بسیار وحشتناک است و باعث می شود این مسلمانان ناگهان از مسلمان بودن احساس ترس و خطر کنند و از طرف دیگر خود همین گروه های مبلغ با هم اختلاف دارند و سعی در خدشه دار کردن گروه دیگر و همینطور روحانیون سنتی روسیه دارند و همین موارد باعث نگرانی و ناراحتی مسلمانان روسیه می شود. | | در سالهای اخیر کتاب‌های زیادی در زمینه شناخت اسلام به روسی برگردانده شده است در این کتاب‌ها سعی شده اسلام و چهره یک مسلمان واقعی به خوبی ترسیم شود اما نکته مهم در اینجاست که کسانی این کتاب‌ها را نوشته‌اند که از وضعیت جامعه و موقعیت مسلمانان در [[روسیه]] اطلاعی ندارند، این کتاب‌ها اکثراً تبلیغ عقاید گروههای سیاسی کشورهای اسلامی است که بسیار افراط گرایانه است و به آنها می‌گوید که باید بر علیه کفر قیام کنند و برای پیروان ادیان دیگر ارزشی قائل نشوند، چنین برداشت‌های افراط گرایانه‌ای برای مسلمانانی که سال‌ها در کنار پیروان دیگر ادیان زندگی کرده اند و با آنان همراه بوده‌اند بسیار وحشتناک است و باعث می‌شود این مسلمانان ناگهان از مسلمان بودن احساس ترس و خطر کنند و از طرف دیگر خود همین گروههای مبلغ با هم اختلاف دارند و سعی در خدشه دار کردن گروه دیگر و همینطور روحانیون سنتی [[روسیه]] دارند و همین موارد باعث نگرانی و ناراحتی مسلمانان [[روسیه]] می‌شود. |
|
| |
|
| پس از فروپاشی نظام شوروی سیل مبلغان اسلامی به مناطق مسلمان نشین روان شد، آنها مردم را ناگهان در یک فضای ایدئولوژیک قرار دادند و با تشویق های کفر ستیزی و مبارزه مسلحانه، جو ناخوشایندی را بر منطقه حکمفرما کردند که نتایج این اعمال را در تاجیکستان، داغستان و به خصوص در چچن شاهد بودیم. این گروه ها علاوه بر ایدئولوژی جنگ، مردم را نیز مسلح کرده بودند با این همه تبلیغات این گروه ها نتوانستند جای مسجد و امام مسجد را برای مردم بگیرند و مردم همچنان برای مشکلات دینی خود به مساجد مراجعه می کنند. وضع مسلمانان در آغاز و پایان قرن بیستم بسیار تفاوت کرده است، در سال های 1917 مسلمانان در جوامع محدود زندگی می کردند. یکدیگر را مومن می دانستند و از تولد تا مرگ در خانه مدرسه و جامعه آموزش های دینی می دیدند و با اسلام آشنا می شدند و با تربیت دینی آشنا بودند. اما در حال حاضر بر اثر تبلیغات ضد دینی و ممنوعیت تظاهرات دینی بسیاری از مسلمان زادگان خود را بی دین می شمارند و حتی اگر بی دین نباشند نظر خاصی نسبت به دین نداشته و از دستورات اسلام آگاهی ندارند. امروزه تدریس علوم دینی در مدارس عادی کشور ممنوع است و دولت، دین را از مدرسه جدا می داند و بسیاری از مسئولین مدارس، معلمین و والدین هم- به خاطر همان پیشینه فکری- با تدریس مسائل دینی مخالفند و حتی گروهی از این موضوع وحشت دارند. | | پس از فروپاشی نظام شوروی سیل مبلغان اسلامی به مناطق مسلمان نشین روان شد، آنها مردم را ناگهان در یک فضای ایدئولوژیک قرار دادند و با تشویق‌های کفر ستیزی و مبارزه مسلحانه، جو ناخوشایندی را بر منطقه حکمفرما کردند که نتایج این اعمال را در تاجیکستان، داغستان و به خصوص در چچن شاهد بودیم. این گروه‌ها علاوه بر ایدئولوژی جنگ، مردم را نیز مسلح کرده بودند با این همه تبلیغات این گروه‌ها نتوانستند جای مسجد و امام مسجد را برای مردم بگیرند و مردم همچنان برای مشکلات دینی خود به مساجد مراجعه می‌کنند. وضع مسلمانان در آغاز و پایان قرن بیستم بسیار تفاوت کرده است، در سالهای 1917 مسلمانان در جوامع محدود زندگی می‌کردند. یکدیگر را مومن می‌دانستند و از تولد تا مرگ در خانه مدرسه و جامعه آموزش‌های دینی می‌دیدند و با اسلام آشنا می‌شدند و با تربیت دینی آشنا بودند. اما در حال حاضر بر اثر تبلیغات ضد دینی و ممنوعیت تظا[[هرات]] دینی بسیاری از مسلمان زادگان خود را بی‌دین می‌شمارند و حتی اگر بی‌دین نباشند نظر خاصی نسبت به دین نداشته و از دستورات اسلام آگاهی ندارند. امروزه تدریس علوم دینی در مدارس عادی کشور ممنوع است و دولت، دین را از مدرسه جدا می‌داند و بسیاری از مسئولین مدارس، معلمین و والدین هم- به خاطر همان پیشینه فکری- با تدریس مسائل دینی مخالفند و حتی گروهی از این موضوع وحشت دارند. |
|
| |
|
| جریان دیگری که در سالهای اخیر در میان مردم مسلمان روسیه اثر گذار بوده، وهابیت است. از بین چهار فرقه اهل سنت، شافعی ( در میان مسلمانان قفقاز شمالی) و حنفی بیشتر مسلمانان روسیه را شامل می شود و مالکی و حنبلی پیروی ندارد. طی سال های اخیر ایده های وهابیت توسط مبلغین در کشورهای مختلف اشاعه داده شده است. در مناطق مرکزی روسیه روحانیون توانستند با استقرار این گروه ها مبارزه کنند اما در مناطقی مانند چچن و تا حدودی داغستان این گروه ها موفق شدند برای خود پایگاه هایی برقرار کنند. عقاید متعصبانه این گروه ها باعث بروز اختلافاتی بین آنها و دیگر مسلمانان شد که تا این زمان سابقه نداشت، و زمانی این اختلافات به اوج می رسید که طرفداران این فرقه ها بخاطر تعصبات شدید دینی اقدام به ترور کرده حقانیت خود را به وسیله قتل مخالفین ثابت کردند و همین امر باعث نمایان کردن چهره خشن از دین و بروز اختلافات شدید شد حتی گاهی کسانی را که تنها به وظایف دینی عمل می کردند وهابی می خواندند و رسانه ها برای بدنام کردن رهبران دینی آنها را به وهابی گری متهم می کردند(امیراحمدیان، 1386: 36). | | جریان دیگری که در سالهای اخیر در میان مردم مسلمان [[روسیه]] اثر گذار بوده، [[وهابیت در روسیه|وهابیت]] است. از بین چهار فرقه اهل سنت، شافعی (در میان مسلمانان قفقاز شمالی) و حنفی بیشتر مسلمانان [[روسیه]] را شامل می‌شود و مالکی و حنبلی پیروی ندارد. طی سالهای اخیر ایده‌های [[وهابیت در روسیه|وهابیت]] توسط مبلغین در کشورهای مختلف اشاعه داده شده است. در مناطق مرکزی [[روسیه]] روحانیون توانستند با استقرار این گروه‌ها مبارزه کنند اما در مناطقی مانند چچن و تا حدودی داغستان این گروه‌ها موفق شدند برای خود پایگاه‌هایی برقرار کنند. عقاید متعصبانه این گروه‌ها باعث بروز اختلافاتی بین آنها و دیگر مسلمانان شد که تا این زمان سابقه نداشت، و زمانی این اختلافات به اوج می‌رسید که طرفداران این فرقه‌ها بخاطر تعصبات شدید دینی اقدام به ترور کرده حقانیت خود را به وسیله قتل مخالفین ثابت کردند و همین امر باعث نمایان کردن چهره خشن از دین و بروز اختلافات شدید شد حتی گاهی کسانی را که تنها به وظایف دینی عمل می‌کردند وهابی می‌خواندند و رسانه‌ها برای بدنام کردن رهبران دینی آنها را به وهابی گری متهم می کردند<ref>امیراحمدیان، (1386).ص36.</ref>. |
|
| |
|
| ب. مناطق سکونت
| | === مناطق سکونت مسلمانان === |
| | مسلمانان [[روسیه]] در مناطق مختلف این کشور پراکنده بوده و بیشترین تمرکز جمعیتی آنها در منطقه قفقاز شمالی و ولگای مرکزی است. شهر مسکو نیز بزرگترین جمعیت مسلمان [[روسیه]] را در خود جای داده است. بر اساس برآوردهای غیر رسمی، در [[مسکو|شهر مسکو]] حدود یک میلیون مسلمان زندگی می‌کنند. در منطقه «پاولژیه» (سواحل رودخانه ولگا) اسلام تقریباً صد سال جلوتر از گرایش [[روسیه]] به شاخه ارتدوکس مسیحیت به عنوان مذهب رسمی، وجود داشته است. معمولا تمرکز جمعیتی و هویتی مسلمانان بیشتر در قفقاز شمالی (یا [[روسیه]] جنوبی) و منطقه ولگا- اورال است. بزرگترین منطقه مسلمان نشین در مركز ولگا– اورال در جمهوری‌های تاتارستان و باشقیرستان قرار دارد كه شمار جمعیت مسلمان آن حدود 4 میلیون نفر است. در قفقاز شمالی اسلام، کیشِ بیشتر مردم داغستان، اینگوش، چچن، کاباردینو- بالكار و قره چای- چركسا ست. بدین ترتیب مسلمانان اكثریت را در هفت بخش از هشت بخش فدراسیون [[روسیه]] تشكیل می‌دهند: تاتارستان، باشقیرستان، چچن، داغستان، اینگوش، کاباردینو- بالكار و قره چای- چركس. تقریبا 2/3 میلیون مسلمان در [[روسیه]] مركزی زندگی می‌كنند. به علاوه بین 2 تا 3 میلیون مسلمان در داخل یا اطراف مسكو و سن پترزبورگ زندگی می‌كنند. افزون بر آن، در سیبری و شرق دور نیز مسلمانان ساکن هستند. به طور کلی، دو جمهوری تاتارستان و داغستان، بزرگترین مسلمان نشین‌های فدراتیو [[روسیه]] هستند. در عین حال مردم این دو جمهوری و جمهوری‌های منطقه ولگا- اورال و [[روسیه]] مرکزی، بومیان [[روسیه]] هستند که پا به پای روس – اسلاوها در تاریخ این سرزمین حضور داشته اند<ref>حسینی، سیده مطهره(1389)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان روسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 70، تابستان. ص28.</ref>. |
|
| |
|
| مسلمانان روسیه در مناطق مختلف این کشور پراکنده بوده و بیشترین تمرکز جمعیتی آنها در منطقه قفقاز شمالی و ولگای مرکزی است. شهر مسکو نیز بزرگترین جمعیت مسلمان روسیه را در خود جای داده است. بر اساس برآوردهای غیر رسمی، در شهر مسکو حدود یک میلیون مسلمان زندگی می کنند. در منطقه « پاولژیه » ( سواحل رودخانه ولگا) اسلام تقریباً صد سال جلوتر از گرایش روسیه به شاخه ارتدوکس مسیحیت به عنوان مذهب رسمی، وجود داشته است. معمولا تمرکز جمعیتی و هویتی مسلمانان بیشتر در قفقاز شمالي (يا روسيه جنوبي) و منطقه ولگا- اورال است. بزرگ ترين منطقه مسلمان نشين در مركز ولگا– اورال در جمهوري‌هاي تاتارستان و باشقیرستان قرار دارد كه شمار جمعيت مسلمان آن حدود 4 ميليون نفر است. در قفقاز شمالي اسلام، کیشِ بيشتر مردم داغستان، اينگوش، چچن، کاباردينو- بالكار و قره چاي- چركسا ست. بدین ترتیب مسلمانان اكثريت را در هفت بخش از هشت بخش فدراسيون روسيه تشكيل مي‌دهند: تاتارستان، باشقیرستان، چچن، داغستان، اينگوش، کاباردينو- بالكار و قره چاي- چركس. تقريبا 2/3 ميليون مسلمان در روسيه مركزي زندگي مي‌كنند. به علاوه بين 2 تا 3 ميليون مسلمان در داخل يا اطراف مسكو و سن پترزبورگ زندگي مي‌كنند. افزون بر آن، در سيبري و شرق دور نیز مسلمانان ساکن هستند. به طور کلی، دو جمهوری تاتارستان و داغستان، بزرگ ترین مسلمان نشین‌های فدراتیو روسیه هستند. در عین حال مردم این دو جمهوری و جمهوری های منطقه ولگا- اورال و روسیه مرکزی، بومیان روسیه هستند که پا به پای روس – اسلاوها در تاریخ این سرزمین حضور داشته اند( حسینی، 1389: 28).
| | طبق آخرین سرشماری عمومی که در سال 2002 صورت گرفت، تعداد پیروان اسلام (براساس مناطق مسلمان نشین [[روسیه]]) حدود14.5 میلیون نفر است. این رقم شامل تاتارها (پنج میلیون و پانصد و پنجاه و هشت هزار نفر)؛ باشقیرها( 1.673.800 )، چچن‌ها (1.361.000)، آورای‌ها (757.100 )؛ قزاقها(665.100)؛ آذربایجانی ها(621.500 )؛ کاباردین ها (520.100 )؛ دارگین ها(510.200) ؛ کومیک ها (422.500)؛اینگوش ها(411.800)، لزگین و اقوام دیگر می شود. در مجموع 12.491.100 نفر به اضافه نمایندگان اقوام دیگر که در بالا ذکر نشده اند. این در حالی است که بنا به ارزیابی شورای مفتیان [[روسیه]]، در کشور بیش از23 میلیون مسلمان از 38 قوم مختلف وجود دارند. بنا به گزارش اداره دینی مسلمانان در بخش اروپایی [[روسیه]]، در استان مسکو بیش از سه میلیون مسلمان و در خود شهر مسکو حدود یک و نیم تا دو میلیون مسلمان سکونت دارند. اکثر مسلمانان [[روسیه]] از اهل تسنن (شاخه های حنفی و شافعی) هستند. در پریرلژیه داخل [[روسیه]] و سیبری اکثر مسلمانان از شاخه حنفی و در قفقاز (غیر از آذربایجانی‌ها) شافعی هستند. پیروان شاخه‌های حنبلی بسیارکم‌اند و از شاخه‌های مالکی تقریباً وجود ندارد. اکثر شیعه‌های جعفری را آذربایجانی‌ها (حدود دو میلیون نفر) تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، در شمال قفقاز چندین مسلک صوفیه نیز وجود دارد<ref>امیراحمدیان، (1386). ص32-33.</ref>. در مجموع می‌توان مهم‌ترین مناطق سکونت مسلمانان در [[روسیه]] را به شرح زیر دانست. |
|
| |
|
| طبق آخرین سرشماری عمومی که در سال 2002 صورت گرفت ، تعداد پیروان اسلام(براساس مناطق مسلمان نشین روسیه ) حدود14.5 میلیون نفر است. این رقم شامل تاتارها (پنج میلیون و پانصد و پنجاه وهشت هزار نفر) ؛ باشقیرها( 1.673.800 ) ،چچن ها (1.361.000)، آورای ها (757.100 ) ؛ قزاق ها(665.100)؛آذربایجانی ها(621.500 )؛ کاباردین ها (520.100 )؛ دارگین ها(510.200) ؛ کومیک ها (422.500)؛اینگوش ها(411.800)، لزگین و اقوام دیگر می شود. در مجموع 12.491.100 نفر به اضافه نمایندگان اقوام دیگر که در بالا ذکر نشده اند. این در حالی است که بنا به ارزیابی شورای مفتیان روسیه، در کشور بیش از23 میلیون مسلمان از 38 قوم مختلف وجود دارند. بنا به گزارش اداره دینی مسلمانان در بخش اروپایی روسیه، در استان مسکو بیش از سه میلیون مسلمان و در خود شهر مسکو حدود یک و نیم تا دو میلیون مسلمان سکونت دارند . اکثر مسلمانان روسیه از اهل تسنن ( شاخه های حنفی و شافعی) هستند . در پریرلژیه داخل روسیه و سیبری اکثر مسلمانان از شاخه حنفی و در قفقاز ( غیر از آذربایجانی ها ) شافعی هستند. پیروان شاخه های حنبلی بسیارکم اند و از شاخه های مالکی تقریباً وجود ندارد . اکثرشیعه های جعفری را آذربایجانی ها( حدود دو میلیون نفر) تشکیل می دهند . علاوه بر این ، در شمال قفقازچندین مسلک صوفیه نیز وجود دارد(امیراحمدیان، 1386: 32-33). در مجموع می توان مهم‌ترین مناطق سکونت مسلمانان در روسیه را به شرح زیر دانست.
| | منطقه ساراتف. در حال حاضر حدود 7% جمعیت کل منطقه ساراتف ( 180 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند. مسلمانان این منطقه بیشتر تاتارها و قزاقها هستند. در این منطقه حدود 30 سازمان اسلامی به ثبت رسیده است. تمام جوامع مسلمان منطقه ساراتف زیر نظر اداره روحانیت مسلمانان پاولژ فعالیت می‌کنند. اکثر مسلمانان این منطقه در جنوب و شرق- راونسکی، کراسنوکوتسک، پرلوبسک، ازینسک، ناوااوزنسکی، آلکساندروا- گایسکی، پیترسک و فتودوروفسکی، متمرکز هستند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص24.</ref>. |
|
| |
|
| منطقه ساراتف. در حال حاضر حدود 7% جمعیت کل منطقه ساراتف( 180 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می دهند. مسلمانان این منطقه بیشتر تاتارها و قزاقها هستند. در این منطقه حدود 30 سازمان اسلامی به ثبت رسیده است. تمام جوامع مسلمان منطقه ساراتف زیر نظر اداره روحانیت مسلمانان پاولژ فعالیت می کنند. اکثر مسلمانان این منطقه در جنوب و شرق- راونسکی، کراسنوکوتسک، پرلوبسک، ازینسک، ناوااوزنسکی، آلکساندروا- گایسکی، پیترسک و فتودوروفسکی، متمرکز هستند( نشریه فرهنگ روس، شماره 28، 1388: 24).
| | جمهوری باشقیرستان. در حال حاضر حدود 55% جمعیت کل این منطقه (22 میلیون نفر) مسلمان هستند. مسلمان این منطقه عمدتاً باشقیرها و تاتارها می‌باشند. در این جمهوری بیش از 400 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان جمهوری باشقیرستان قرار دارند. در قرن هجدهم، این منطقه به عنوان مرکز مجمع محمدیان ارنبورگ برگزیده شده بود که رهبری تمام مسلمانان روسیه را بر عهده داشت<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص25.</ref>. |
|
| |
|
| جمهوری باشقیرستان. در حال حاضر حدود 55% جمعیت کل این منطقه ( 22 میلیون نفر) مسلمان هستند. مسلمان این منطقه عمدتاً باشقیرها و تاتارها می باشند. در این جمهوری بیش از 400 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان جمهوری باشقیرستان قرار دارند. در قرن هجدهم، این منطقه به عنوان مرکز مجمع محمدیان ارنبورگ برگزیده شده بود که رهبری تمام مسلمانان روسیه را بر عهده داشت( همان، 25). | | جمهوری مارال-ال. در حال حاضر، حدود 6% جمعیت کل این کشور (50 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند. در این منطقه اکثر مسلمانان از میان تاتارها هستند. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی ثبت شده است. تمام این مراکز در ساختار اداره روحانیت منطقه‌ای مسلمانان جمهوری ماری – ال قرار دارند. اکثر مجامع اسلامی در بخشهای ماری- تورکسک، مارکینسک و پارانگیتسک قرار دارند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص25.</ref>. |
|
| |
|
| جمهوری مارال-ال. در حال حاضر، حدود 6% جمعیت کل این کشور ( 50 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می دهند. در این منطقه اکثر مسلمانان از میان تاتارها هستند. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی ثبت شده است. تمام این مراکز در ساختار اداره روحانیت منطقه ای مسلمانان جمهوری ماری – ال قرار دارند. اکثر مجامع اسلامی در بخش های ماری- تورکسک، مارکینسک و پارانگیتسک قرار دارند(همان). | | جمهوری مارداوی. در حال حاضر حدود 6% جمعیت کل این جمهوری (حدود 50 هزار نفر) مسلمان و عمدتاً تاتار هستند. در این جمهوری بیش از 40 سازمان اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان مارداوی قرار دارند. اکثر مراکز اسلامی این جمهوری در مناطق لیامبیرسک و رامادانوسکی قرار دارند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص26.</ref>. |
|
| |
|
| جمهوری مارداوی. در حال حاضر حدود 6% جمعیت کل این جمهوری( حدود 50 هزار نفر) مسلمان و عمدتاً تاتار هستند. در این جمهوری بیش از 40 سازمان اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان مارداوی قرار دارند. اکثر مراکز اسلامی این جمهوری در مناطق لیامبیرسک و رامادانوسکی قرار دارند(همان، 26). | | جمهوری تاتارستان. در حال حاضر حدود 54% جمعیت دو میلیون نفری این جمهوری را مسلمانان تشکیل می‌دهند که عمدتاً تاتارها هستند. در این جمهوری بیش از 1000 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت می کند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص26.</ref>. |
|
| |
|
| جمهوری تاتارستان. در حال حاضر حدود 54% جمعیت دو میلیون نفری این جمهوری را مسلمانان تشکیل می دهند که عمدتاً تاتارها هستند. در این جمهوری بیش از 1000 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت می کند(همان). | | در منطقه جمهوری تاتارستان از قدیم و به طور مرسوم پیروان دو مذهب بزرگ یعنی اسلام و مسیحیت ارتدوکس در کنار هم زندگی کرده‌اند . از 1200 جماعت مذهبی در [[روسیه]]، 978 جماعت به مسلمانان اختصاص دارد. اسلام قدیمی‌ترین مذهب بوجود آمده در خاک تاتارستان بوده است. بنا به شواهد تاریخی، اجداد تاتارهای امروزی (بلغارها) در دهه‌های اول قرن نهم میلادی به اسلام گرویدند و این روند در سال 1922 با اعلام اسلام به عنوان مذهب اصلی در بولگاری ولگا کامل شد. در حال حاضر، در این جمهوری تمام شرایط برای تحکیم اسلام مهیا است. در سال 2001 در تاتارستان به طور رسمی حدود هزار مکتب خانه، بیش از دهها مدرسه (حوزه علمیه) و تعداد بی‌شماری مسجد فعالیت می‌کردند. شبکه خبری اسلامی برای تبلیغات اسلام در این جمهوری دایره شده که به امر نشر و چاپ دوره‌ای کتب اسلامی به زبان‌های تاتاری و روسی مبادرت می‌ورزد. در تاتارستان دو اداره دینی مشغول فعالیت اند: یکی به عنوان نمایندگی اداره دینی مرکزی (شهر اوفا) و دیگری اداره دینی مستقل مسلمانان جوهوری تاتارستان، تربیت طلاب و اعزام آنها، شرکت در احداث مساجد، برقراری ارتباط با سایر مراکز مذهبی از جمله در خارج از کشور و سازماندهی اعزام به حج از جمله فعالیتهای آنها محسوب می‌شود<ref>امیراحمدیان، (1386). ص34-35.</ref>. |
|
| |
|
| در منطقه جمهوری تاتارستان از قدیم و به طور مرسوم پیروان دو مذهب بزرگ یعنی اسلام و مسیحیت ارتدوکس در کنارهم زندگی کرده اند . از 1200 جماعت مذهبی در روسیه ،978 جماعت به مسلمانان اختصاص دارد. اسلام قدیمی ترین مذهب بوجود آمده در خاک تاتارستان بوده است . بنا به شواهد تاریخی، اجداد تاتارهای امروزی(بلغارها) در دهه های اول قرن نهم میلادی به اسلام گرویدند و این روند در سال 1922 با اعلام اسلام به عنوان مذهب اصلی در بولگاری ولگا کامل شد. در حال حاضر ، در این جمهوری تمام شرایط برای تحکیم اسلام مهیا است . در سال 2001 در تاتارستان به طور رسمی حدود هزار مکتب خانه ، بیش از دهها مدرسه (حوزه علمیه ) و تعداد بی شماری مسجد فعالیت می کردند . شبکه خبری اسلامی برای تبلیغات اسلام در این جمهوری دایره شده که به امر نشر و چاپ دوره ای کتب اسلامی به زبان های تاتاری و روسی مبادرتمی ورزد. در تاتارستان دو اداره دینی مشغول فعالیت اند : یکی به عنوان نمایندگی اداره دینی مرکزی (شهر اوفا) و دیگری اداره دینی مستقل مسلماانان جوهوری تاتارستان، تربیت طلاب و اعزام آنها، شرکت در احداث مساجد، برقراری ارتباط با سایر مراکز مذهبی از جمله در خارج از کشور و سازماندهی اعزام به حج از جمله فعالیت های آنها محسوب می شود( امیر احمدیان،34-35). | | در سال 1992 اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان تاسیس شد که در حال حاضر ریاست آن بر عهده «عثمان حضرت اسحاق اف» است. [[دانشگاه اسلامی روسیه]] نیز در قازان هم فعالیت مذهبی و هم فعالیت غیر مذهبی دارد. قبل از هر چیز در آیین نامه این دانشگاه ایده اتحاد ساختارهای مذهبی و علمی، فدرال و منطقه‌ای جای گرفته است. اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان، شورای مفتیان روسیه و انستیتو تاریخ آکادمی علوم تاتارستان از موسسان این دانشگاه محسوب می‌شوند. در میان اقوام مسلمان، تاتارها بزرگترین جمعیت مسلمان [[روسیه]] را به خود اختصاص می دهند. در حال حاضر، اقوام تاتار به سه گروه اصلی منطقه‌ای تقسیم می‌شوند: تاتارهای ولگا و اورال، تاتارهای سیبری و تاتارهای آستاراخان. همه گروههای قومی تاتار، از میزان بالای شهر نشینی برخوردارند و روند شهر نشینی به ویژه در نیمه دوم قرن نوزدهم در میان آنان توسعه یافته است. تاتارها در میان مسلمانان [[روسیه]] علاقه بیشتری به تجدد طلبی و نوگرایی نشان می‌دهند و امتزاج بیشتری با قوم روس داشته، در مناصب دولتی نیز حضور فعال‌تری دارند. با آنکه تاتارستان در بخش اروپایی [[روسیه]] قرار دارد، به کارگرفتن واژه «اسلامی – اروپایی» (که غالباً در خصوص مسلمانان مهاجر یا تازه مسلمان اروپای غربی بکار می‌رود که جمعیت اندکی را شامل می‌شوند) برای تاتارها مناسب نیست؛ زیرا آنان از اقوام بومی با تاریخ طولانی و ریشه کهن در کشور [[روسیه]] محسوب می‌شوند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28.</ref>. |
|
| |
|
| در سال1992 اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان تاسیس شد که در حال حاضر ریاست آن بر عهده « عثمان حضرت اسحاق اف » است . دانشگاه اسلامی روسیه نیز در قازان هم فعالیت مذهبی و هم فعالیت غیر مذهبی دارد . قبل از هر چیز در آیین نامه این دانشگاه ایده اتحاد ساختارهای مذهبی و علمی، فدرال و منطقه ای جای گرفته است . اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان ، شورای مفتیان روسیه و انستیتو تاریخ آکادمی علوم تاتارستان از موسسان این دانشگاه محسوب می شوند. در میان اقوام مسلمان ، تاتارها بزرگترین جمعیت مسلمان روسیه را به خود اختصاص می دهند . در حال حاضر ، اقوام تا تا ر به سه گروه اصلی منطقه ای تقسیم می شوند : تاتارهای ولگا و اورال، تاتارهای سیبری و تاتارهای آستاراخان. همه گروه های قومی تاتار، از میزان بالای شهر نشینی برخوردارند و روند شهر نشینی به ویژه در نیمه دوم قرن نوزدهم در میان آنان توسعه یافته است. تاتارها در میان مسلمانان روسیه علاقه بیشتری به تجدد طلبی و نوگرایی نشان می دهند و امتزاج بیشتری با قوم روس داشته ، در مناصب دولتی نیز حضور فعال تری دارند . با آنکه تاتارستان در بخش اروپایی روسیه قرار دارد، به کارگرفتن واژه « اسلامی – اروپایی » ( که غالباً در خصوص مسلمانان مهاجر یا تازه مسلمان اروپای غربی بکار می رود که جمعیت اندکی را شاملمی شوند ) برای تاتارها مناسب نیست ؛ زیرا آنان از اقوام بومی با تاریخ طولانی و ریشه کهن در کشور روسیه محسوب می شوند ( نشریه فرهنگ روس، انتشارات رایزنی فرهنگی ایران در مسکو ).
| | به گفته «رافائل حکیموف» مشاور رئیس جمهور تاتارستان در امور سیاسی، طبق همه پرسی‌های اجتماعی در بین جوانان تاتارستان، بیش از80 درصد خود را مسلمان می‌دانند، اما تنها 2 درصد از آنان هفته‌ای یکبار به مسجد می‌روند و 4 درصد از آنان یکبار در ماه. ملحد آشکار در تاتارستان کمتر از 1 درصد است اما تعداد افرادی که همه مراتب دینی را رعایت می‌کنند، نیز کم است. به خصوص که بخش اعظم جمعیت، خود را متعلق به امت اسلامی می‌دانند. نظریات کارشناسانه‌ای وجود دارد مبنی بر این که ظرف سه دهه تعداد مسلمانان [[روسیه]] می‌تواند به 30 تا 40 میلیون نفر برسد. این رشد زیاد مربوط به زاد و ولد فراوان در خانواده‌های مسلمان و مهاجرت از کشورهای مشترک المنافع است<ref>بهاالدین اف، (2004).</ref>. |
|
| |
|
| به گفته « رافائل حکیموف » مشاور رئیس جمهور تاتارستان در امور سیاسی، طبق همه پرسی های اجتماعی در بین جوانان تاتارستان ، بیش از80 درصد خود را مسلمان می دانند ، اما تنها 2 درصد از آنان هفته ای یکبار به مسجدمی روند و 4 درصد از آنان یکبار در ماه . ملحد آشکار در تاتارستان کمتر از 1 درصد است اما تعداد افرادی که همه مراتب دینی را رعایت می کنند ، نیز کم است . به خصوص که بخش اعظم جمعیت ، خود را متعلق به امت اسلامی می دانند . نظریات کارشناسانه ای وجود دارد مبنی بر این که ظرف سه دهه تعداد مسلمانان روسیه می تواند به 30 تا 40 میلیون نفر برسد . این رشد زیاد مربوط به زاد و ولد فراوان در خانواده های مسلمان و مهاجرت از کشورهای مشترک المنافع است(بهاالدین اف، 2004).
| | جمهوری اودمورتی. در حال حاضر حدود 8% جمعیت کل منطقه (120 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند. این مسلمانان عمدتاً از تاتارهای کازان تشکیل شده‌اند. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی ثبت شده است که تماماً در ساختار اداره روحانیت منطقه مسلمانان جمهوری اودمورتی قرار دارند. اکثر این مراکز اسلامی در جنوب و جنوب شرقی جمهوری واقع هستند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص27-28.</ref>. |
|
| |
|
| جمهوری اودمورتی. در حال حاضر حدود 8% جمعیت کل منطقه ( 120 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می دهند. این مسلمانان عمدتاً از تاتارهای کازان تشکیل شده اند. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی ثبت شده است که تماماً در ساختار اداره روحانیت منطقه مسلمانان جمهوری اودمورتی قرار دارند. اکثر این مراکز اسلامی در جنوب و جنوب شرقی جمهوری واقع هستند( فرهنگ روس، 28، 27). | | جمهوری چوواشی. در حال حاضر 3% کل جمعیت جمهوری (40 هزار نفر) از مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل شده است. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی به ثبت رسیده که اکثریت آنها تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان جمهوری چوواشی فعالیت می‌کنند. بخش اعظم این مراکز در مناطق باتیرفسکی، شمورشینسکی و یالچیسکی متمرکز شده اند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص27-28.</ref>. |
|
| |
|
| جمهوری چوواشی. در حال حاضر 3% کل جمعیت جمهوری( 40 هزار نفر) از مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل شده است. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی به ثبت رسیده که اکثریت آنها تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان جمهوری چوواشی فعالیت می کنند. بخش اعظم این مراکز در مناطق باتیرفسکی، شمورشینسکی و یالچیسکی متمرکز شده اند(همان).
| | منطقه کرفسکی. در حال حاضر جمعیتی در 3% از 50 هزار نفر را مسلمانان تشکیل می‌دهند. مسلمانان این منطقه عمدتاً تاتارهای کازان هستند. در این منطقه بیش از 20 مرکز اسلامی فعالیت دارد که همگی تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه کرفسکی و مفتیان کازان هستند. مراکز اسلامی این منطقه غالباً در بخشهای کیرف مالمیژسک، ویتسکاپالیانسکو کولمزکی واقع هستند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص28.</ref>. |
|
| |
|
| منطقه کرفسکی. در حال حاضر جمعیتی در 3% از 50 هزار نفر را مسلمانان تشکیل می دهند. مسلمانان این منطقه عمدتاً تاتارهای کازان هستند. در این منطقه بیش از 20 مرکز اسلامی فعالیت دارد که همگی تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه کرفسکی و مفتیان کازان هستند. مراکز اسلامی این منطقه غالباً در بخش های کیرف مالمیژسک، ویتسکاپالیانسکو کولمزکی واقع هستند(همان، 28). | | منطقه نیژگارداسکی. در حال حاضر مسلمانان این منطقه 2% کل جمعیت (بیش از 60 هزار نفر) را تشکیل می‌دهند که عمدتاً تاتار هستند. در این منطقه بیش از 60 مرکز اسلامی ثبت شده است که عملاً تمامی آنها تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه نیژگارادسکی فعالیت می‌کنند. اکثر این مراکز در مناطق جنوب شرقی واقع هستند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص29.</ref>. |
|
| |
|
| منطقه نیژگارداسکی. در حال حاضر مسلمانان این منطقه 2% کل جمعیت( بیش از 60 هزار نفر) را تشکیل می دهند که عمدتاً تاتار هستند. در این منطقه بیش از 60 مرکز اسلامی ثبت شده است که عملاً تمامی آنها تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه نیژگارادسکی فعالیت می کنند. اکثر این مراکز در مناطق جنوب شرقی واقع هستند(همان، 29). | | منطقه ارنبورگ. در حال حاضر 17% کل جمعیت این منطقه (360 هزار نفر) را مسلمانان و عمدتاً تاتارها، باشقیرها و قزاقها تشکیل می‌دهند. در این منطقه بیش از 130 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه ارنبورگ و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت دارند. مراکز اسلامی عمدتاً در تمام بخشهای این منطقه به چشم می‌خورند، اما بزرگترین آنها در شمال و جنوب شرقی قرار دارند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص29.</ref>(همان). |
|
| |
|
| منطقه ارنبورگ. در حال حاضر 17% کل جمعیت این منطقه (360 هزار نفر) را مسلمانان و عمدتاً تاتارها، باشقیرها و قزاقها تشکیل می دهند. در این منطقه بیش از 130 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه ارنبورگ و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت دارند. مراکز اسلامی عمدتاً در تمام بخشهای این منطقه به چشم می خورند، اما بزرگترین آنها در شمال و جنوب شرقی قرار دارند(همان). | | منطقه پنزنسک. در حال حاضر حدود 6% جمعیت کل این منطقه (حدود 90 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند که عمدتاً تاتارها هستند. در این منطقه بیش از 70 مرکز اسلامی تحت کنترل اداره واحد امور دینی مسلمانان منطقه پنزنسک و اداره روحانیت مسلمانان منطقه پنزنسک فعالیت می‌کنند. اکثر این مراکز اسلامی در شرق و جنوب شرقی واقع هستند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص30.</ref>. |
|
| |
|
| منطقه پنزنسک. در حال حاضر حدود6% جمعیت کل این منطقه ( حدود 90 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می دهند که عمدتاً تاتارها هستند. در این منطقه بیش از 70 مرکز اسلامی تحت کنترل اداره واحد امور دینی مسلمانان منطقه پنزنسک و اداره روحانیت مسلمانان منطقه پنزنسک فعالیت می کنند. اکثر این مراکز اسلامی در شرق و جنوب شرقی واقع هستند(همان، 30). | | منطقه پرم. حدود7% کل جمعیت این منطقه (200 هزار نفر) را مسلمانان و غالباً تاتارها و باشقیرها تشکیل می‌دهند. در این منطقه حدود 80 مرکز اسلامی تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت منطقه مسلمانان پرم و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت می‌کنند. اکثر مراکز اسلامی درجنوب این منطقه واقع هستند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص30.</ref>. |
|
| |
|
| منطقه پرم. حدود7% کل جمعیت این منطقه (200 هزار نفر) را مسلمانان و غالباً تاتارها و باشقیرها تشکیل می دهند. در این منطقه حدود 80 مرکز اسلامی تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت منطقه مسلمانان پرم و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت می کنند. اکثر مراکز اسلامی درجنوب این منطقه واقع هستند(همان). | | منطقه سامارسک. در این منطقه حدود 6% کل جمعیت (180 هزار نفر) از مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل شده است. حدود 80 مرکز اسلامی تحت کنترل اداره روحانیت مرکزی مسلمانان منطقه سامارسک فعالیت دارند<ref>نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص31.</ref>. |
|
| |
|
| منطقه سامارسک. در این منطقه حدود 6% کل جمعیت ( 180 هزار نفر) از مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل شده است. حدود 80 مرکز اسلامی تحت کنترل اداره روحانیت مرکزی مسلمانان منطقه سامارسک فعالیت دارند(همان، 31). | | منطقه اولیانوفسک. در حال حاضر حدود 13% جمعیت کل این منطقه (180 هزار نفر) را مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل می‌دهند. در این منطقه بیش از 100 مرکز اسلامی تحت کنترل حقوقی اداره مرکزی روحانیت مسلمانان منطقه اولیانوفسک و اداره روحانیت منطقه‌ای اولیانوفسک مشغول به فعالیت هستند. اکثر مراکز اسلامی این منطقه در مرز میان اولیانوفسک با تاتارستان و سامارسک و همچنین در قلعه‌های اولیانوفسک و دیمیتروفگراد قرار دارند<ref>http://www.muslims-volga.ru/rm</ref><ref>کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ [[روسیه]]. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی،</ref>. |
|
| |
|
| منطقه اولیانوفسک. در حال حاضر حدود 13% جمعیت کل این منطقه ( 180 هزار نفر) را مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل می دهند. در این منطقه بیش از 100 مرکز اسلامی تحت کنترل حقوقی اداره مرکزی روحانیت مسلمانان منطقه اولیانوفسک و اداره روحانیت منطقه ای اولیانوفسک مشغول به فعالیت هستند. اکثر مراکز اسلامی این منطقه در مرز میان اولیانوفسک با تاتارستان و سامارسک و همچنین در قلعه های اولیانوفسک و دیمیتروفگراد قرار دارند( همان، ترجمه شده از منبع: <nowiki>http://www.muslims-volga.ru/rm</nowiki>).
| | == نیز نگاه کنید به == |
|
| |
|
| ج. وضعیت آموزشی
| | * [[اسلام و مسلمانان کانادا]] |
|
| |
|
| از زمان انقلاب بولشویکی تا فروپاشی کمونیسم، مراکز آموزشی مسلمانان روسیه همانند دیگر مراکز دینی، بسیار محدود و در فشار بود. اما از اواسط سالهای 80، آغاز تغییرات ریشه ای در برخورد دولت با دین در کشور ما به شمار می رود. پرسترویکا و به دنبال آن فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و نظام کمونیستی، امکان انجام آزاد وظایف دینی را برای معتقدین فراهم ساخت. مسلمانان احساس آزادی کردند، زیرا نظارت دایم بر حرکات دینی مردم از میان برداشته شده بود. ترس در مردم از بین رفت و احتیاط و نگرانی هنگام رفتن به مسجد دیگر وجود نداشت. بسیاری از مردم آشکارا به اعمال دینی خود می پرداختند و این کار باعث کنار گذاشته شدن آنان از جامعه نمی شد. والدینی که قبلاً فرزندان خود را بر مبنای اصول قرانی تربیت کرده بودند ( به صورت مخفیانه)، حال سایر علاقه مندان را نیز در اطراف خود گرد می آوردند و اسلام را آموزش می دادند. مردم در سنین مختلف، موقعیت های مختلف اجتماعی با تحصیلات متفاوت، دانشمندان و تجار به مسجد می آمدند. آنچه که از گذشته باقی مانده بود، ناگهان امکان پیدا کردن پاسخ به سوالات دینی را فراهم می کرد، سوالاتی که در اذهان مردم به صورت اجتناب ناپذیر شکل می گرفت. روند گرایش به دین برای بسیاری اجتناب ناپذیر بود. گاهی اوقات می گویند که دین در آن زمان مد شده بود و مردم به تقلید از رهبران و سران دولت به دین روی می آوردند. البته همه چیز به این صورت نبوده، زیرا بسیاری از کسانی که به مساجد می آمدند به ندای روح و قلبشان پاسخ می گفتند و این مساله بسیار مهم بود که آنان در آنجا سخنان مهربانانه می شنیدند. آنان می دیدند که در مسجد به سوالاتشان پاسخ و راه خروج از این بحران روحی نشان داده می شود. رسالت امامان دقیقا همین است که برای رساندن مردم به اعتقادات حقیقی و ارزشهای اسلامی متعهد باشند( اسلامویچ، 1390: 11- 12).
| | * [[اسلام و مسلمانان کوبا]] |
|
| |
|
| در سال 2006 مجموعه جديد اقدامات در جهت حل بحران نظام آموزش اسلامي طراحي شد. مطابق آن، قرار بود 5 مركز دانشگاهي به عنوان هسته آموزش اسلامي روسيه در مسكو، قازان، اوفا، ماخاچ‌قلعه و نالچيك افتتاح شوند. دانشگاه اسلامي مسكو وابسته به اداره روحانيت مسلمان بخش اروپايي روسيه، دانشگاه اسلامي روسيه (اداره روحانيت مسلمانان تاتارستان)، دانشگاه اسلامي روسي به نام رضاءالدين فخرالدين (اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه)، مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز (اداره روحانيت مسلمانان داغستان) و انستيتوي اسلامي كاباردا-بالكاريا وابسته به اداره روحانيت مسلمانان اين جمهوري به عنوان اماكن اجراي اين برنامه انتخاب شده بودند. قرار است جنب هر يك از دانشگاه‌هاي جديد 7-4 مدرسه متوسط تخصصي (جمعاً 30 باب مدرسه) ايجاد شوند در حالي كه مؤسسات آموزشي اسلامي ديگر بايد منحل شوند. به منظور اجراي اين پروژه بزرگ بنياد حمايت از فرهنگ، علم و آموزش اسلامي تأسيس شد. در حال حاضر اين بنياد براي دانشجويان مؤسسات آموزشي ديني اسلامي و دانشجويان دانشگاه‌هاي ديگري كه بر اساس برنامه خاصي آموزش مي‌بينند، ايجاد شده است و در آينده قرار است به دانشگاه‌هاي جديدي اسلامي كمك كند. 3 مارس سال 2005 در جلسه شوراي مفتي‌هاي روسيه تصميمي درباره تشكيل شوراي آموزش اسلامي تحت رياست مراد مرتضين، رئيس دانشگاه اسلامي مسكو اتخاذ شد. 30 مارس سال 2005 اين شورا استاندارد واحد آموزش عالي مذهبي اسلامي را تصويب كرد كه شامل وصف كامل رشته «علوم ديني اسلامي» بود و امكان دريافت حرفه رسمي «خطيب – امام خطيب – استاد» را مي‌داد. ولي اين استاندارد آموزشي در عمل فقط در دانشگاه‌هاي وابسته به شوراي مفتي‌هاي روسيه مورد استفاده قرار گرفت در حالي كه مراكز اسلامي ديگر كشور حاضر نبودند سندي را كه مرتضين طراحي كرد، قبول كنند. در حال حاضر در روسيه گرايش كاهش تعداد مؤسسات آموزشي اسلامي مشاهده مي‌شود. اين روند به خصوص در جمهوري تاتارستان به چشم مي‌خورد كه آنجا از سال 2000 روند ادغام مدارس اسلامي در جريان است. در سال 2000 بر اساس مدارس يولديز، تنزيله، اخلاص، نور‌الدين و ايمان مدرسه عالي اسلامي نبرژني-چلني ايجاد شد. و سپس انستيتوي اسلامي «فخرالدين» و مدرسه آزناكاي به مدرسه متوسط اسلامي آلمتيفسك تبديل شدند. از سال 2002 مدرسه «الفرقان» بوگوروسلان، انستيتوي اسلامي اوليانوفسك (كالج تاتاري-عربي اوليانوفسك)، كالج «رسول اكرم» زلنوگراد منحل شدند. فعاليت مدرسه «يمباي» منطقه تومن براي مدت چند سال به حال تعليق در آمد، مجوز فعاليت آموزشي مدرسه «ابو حنيفه» وابسته به مسجد جامع سارانسك فراخوانده شد و نيز شبكه گسترده كالج‌هاي تاتاري-تركي كه شامل بيش از 20 مدرسه متوسطه از مايكوپ تا اولان-اوده بود، منحل شد. در مجموع اوايل سال 2007 در روسيه 75 موسسه آموزشي متوسط و عالي اسلامي به ثبت رسيده بودند در حالي كه تعداد كلي آنها معادل 229 واحد (26 موسسه آموزش عالي و 203 مدرسه متوسط اسلامي) بود. در سال 2005 دانشگاه اسلامي روسيه و دانشگاه اسلامي مسكو با مشكلات جدي روبرو شدند. 19 سپتامبر سال 2005 سرويس فدرال نظارت بر آموزش و علم از تمديد مجوز فعاليت مذهبي آموزشي دانشگاه اسلامي روسيه خودداري كرد؛ زيرا اين دانشگاه «مؤسسه آموزش عالي حرفه‌اي» و غير ديني است و طبق قانون فدرال «درباره آزادي وجدان و اتحاديه‌هاي مذهبي» حق ندارد روحانيون و پرسنل مذهبي را تربيت كند. در پي اين تصميم، موقعيت حقوقي دانشگاه اسلامي نامشخص شد. بعد از مذاكرات و گذشت‌هاي مختلف، اوضاع پيرامون اين دانشگاه تا حدودي سالم‌سازي شده و روند عادي آموزشي از سر گرفته شد. رفيق محمدشين محقق معتبر اسلام‌شناس به مقام رئيس اين دانشگاه منصوب شد. در سال‌هاي 2007-2005 دانشگاه اسلامي مسكو يك سري جنجال‌ها را تجربه كرد كه از عدم بازپرداخت وام‌هاي بزرگ توسط رئيس دانشگاه، اتهامات به استفاده نادرست از ساختمان دانشگاه كه نزديك بود به بيرون كردن دانشگاه از ساختمان آن منجر شود، نشأت مي‌گرفت. همچنين كتاب آموزشي «مباني علوم قرآني» از زير چاپ در آمد كه مؤلف آن مراد مرتضين، به تحريف مكتب اسلام و عدم آگاهي به مباني زبان عربي متهم شد. وظايف اساسي در زمينه تأمين كتب درسي درجه عالي براي دانشگاه‌هاي اسلامي بر عهده دانشگاه دولتي زبان‌شناسي مسكو گذاشته شده است كه در سال 2008 مفصل‌ترين كتاب درسي زبان عربي به اهتمام و. لبدف و بولوتوف و نيز «تاريخ ادبيات عربي» به قلم م. نيكلايوا، دائره المعارف موضوعي «اسلام در روسيه معاصر» (نوشته رمان سيلانتيف) و چند منوگرافي علمي ديگر را منتشر كرد. كاركنان دانشگاه اسلامي مسكو در چارچوب اين برنامه وزارت آموزش، همچنين كتاب‌هاي درسي «درآمدي بر علوم قرآني» و «قرآن شناسي» نوشته مراد مرتضين، «آموزش اسلامي» به قلم حبيب‌اللينا و «اسلام‌شناسي» به اهتمام مرتضين را منتشر كرده است(<nowiki>http://islamfond.ru/prs/articles/214--4-.html</nowiki>). در حال حاضر مؤسسات آموزشي اسلامي روسيه به 4 دسته تقسيم‌بندي مي‌شوند: مكاتب ابتدايي مذهبي؛ مدارس و كالج‌هاي توسط اسلامي؛ مدارس عالي و انستيتوهاي اسلامي؛ و دانشگاه‌هاي اسلامي. مهم‌ترين موسسات آموزشي اسلامي روسيه به شرح زیر هستند:
| | * [[اسلام و مسلمانان لبنان]] |
|
| |
|
| 1. مدرسه «زاكابانويه» در قازان، نام كامل: مدرسه عالي شهر قازان به نام هزارمين سالگرد اسلام در تاتارستان - مدرسه زاكابانويه، موقعيت حقوقي: مدرسه عالي مذهبي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان، رئيس: الياس زيگانشين، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: تا 100 نفر، ويژگي‌هاي تحصيل: قريب به 60% ائمه جمهوري تاتارستان فارغ التحصيل اين مدرسه هستند. در اين مدرسه علاوه بر رشته‌هاي عادي، رشته زنبورعسل‌داري به عنوان حرفه دوم تدريس مي‌شود. آموزش شبانه و از راه مكاتبه نيز پيش‌بيني شده است، تاريخچه مختصر: مدرسه زاكابانويه كه در سال 1990 جنب مسجد «زاكابانويه» تأسيس شد، دو سال بعد فعاليت تمام عيار خود را شروع كرد و به اولين مدرسه عالي اسلامي در روسيه نوين تبديل شده است. نام رسمي مدرسه به افتخار مراسم هزارمين سالگرد اسلام آوردن بلغارستان ولگا كه در سال 1989 برگزار شد، دريافت شد.
| | * [[اسلام و مسلمانان مصر]] |
|
| |
|
| 2. دانشگاه اسلامي امام العشري در خاساويورت، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غير دولتي، رئيس: محمد دبير عمرحاجي‌اف، تعداد طلاب: حدود 200 نفر.
| | * [[اسلام در چین]] |
|
| |
|
| ويژگي‌هاي تحصيل: تدريس عميق رشته‌هاي ديني و فقدان رشته‌هاي غير مذهبي. تدريس به زبان‌هاي آواري و عربي صورت مي‌گيرد. تاريخچه مختصر: اين دانشگاه اسلامي در سال 2002 از وزارت آموزش مجوز فعاليت تحصيلي را دريافت كرد. امام العشري، فقيه معتبر اسلامي قرن 10 است كه در شكلگيري نظريه تسنن معاصر، سهم بزرگي ايفا كرد.
| | * [[اسلام و مسلمانان تونس]] |
|
| |
|
| 3. دانشگاه اسلامي امام شافعي در ماخاچ‌قلعه، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غير دولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان داغستان، رئيس: مرتوض‌علي قره‌چايف، مدت تحصيل: 5 سال، با احتساب دوره آمادگي 7 سال، تعداد طلاب: حدود 250 نفر، ويژگي‌هاي تحصيل: تدريس عميق رشته‌هاي ديني و فقدان رشته‌هاي غير مذهبي. در سال‌هاي آخر آموزش به نقد وهابيت و ساير جريان‌هاي افراطي اسلام توجه خاصي مبذول مي‌شود، تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي امام شافعي در سال 1991 بر اساس يك مدرسه متوسطه افتتاح شد. ابتدا نام محمد افندي اليراقي، اولين شيخ نقش‌بندي داغستاني به آن داده شد، سپس نام ساده «انستيتو» به كار گرفته شد و در مرحله بعدي آن را به افتخار امام شافعي، بنيانگذار مذهب شافعي تسنن نامگذاري كردند.
| | * [[اسلام و مسلمانان سنگال]] |
|
| |
|
| 4. مدرسه «ماهنور» در نيژني نوگورود، نام كامل: مدرسه اسلامي «ماهنور» نيژني نوگورود، موقعيت حقوقي: مؤسسه آموزشي متوسط حرفه‌اي غيردولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان نيژني نوگورود، رئيس: دمير محي‌الدين‌اف، دكتر علوم سياسي، مدت تحصيل: 2 سال و 10 ماه، تحصيل شبانه 3 سال و 6 ماه، به صورت مكاتبه 3 سال و 10 ماه، تعداد طلاب: دهها نفر، ويژگي‌هاي آموزش: تخصص در تربيت ائمه براي اداره روحانيت مسلمانان نيژني نوگورود، در بعضي روستاهاي منطقه نيژني نوگورود شعبه‌هاي خود را افتتاح كرده است. تاريخچه مختصر: ساختمان مدرسه «ماهنور» از محل كمك‌هاي خيريه رشيد بايازيتوف، متولد شهرستان سرگاچ منطقه نيژني نوگورود، ساخته شده و به افتخار مادر اين خير نيكوكار تاتار نامگذاري گرديد. مراسم با شكوه افتتاح مدرسه 29 اكتبر 1994 برگزار شد.
| | == کتابشناسی == |
| | |
| 5. دانشگاه اسلامي روسيه در قازان، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غير دولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان وابسته به اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان و شوراي مفتي‌هاي روسيه، رئيس: دكتر رفيق محمدشين، دوره تحصيلي: 4 سال، تعداد طلاب: حدود 150 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: دانشگاه اسلامي روسيه در تربيت ائمه خطيب، استادان زبان عربي، علوم شرعي و قرآني و متخصصين علوم ديني تخصص دارد. در چارچوب دانشگاه اسلامي روسيه سه دانشكده قرآن، شريعت و علوم ديني و نيز دوره آمادگي و مركز تربيت حافظان قرآن فعاليت مي‌كنند. فارغ التحصيلان دانشكده علوم ديني مدرك دولتي پايان تحصيل را دريافت مي‌كنند. تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي روسيه در سال 1998 به ابتكار اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان تأسيس شد. اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان، شوراي مفتي‌هاي روسيه و انستيتوي تاريخ آكادمي علوم تاتارستان مؤسسين آن بودند. مفتي عثمان اسحاق‌‍‌اف رئيس اداره روحانيت مسلمانان تاتارستان. اولين رئيس دانشگاه اسلامي روسيه شده بود. در سال 2000 در چارچوب دانشگاه اسلامي روسيه دانشكده علوم ديني ايجاد شد و اين دانشگاه اولين دانشگاه روسي شد كه كارشناسان علوم ديني اسلامي را تربيت مي‌كند. 19 سپتامبر سال 2005 سرويس فدرال نظارت بر آموزش و علم از تمديد مجوز فعاليت مذهبي آموزشي دانشگاه اسلامي روسيه خودداري كرد زيرا اين دانشگاه «مؤسسه آموزش عالي حرفه‌اي» و غير ديني است و طبق قانون فدرال «درباره آزادي وجدان و اتحاديه‌هاي مذهبي» حق ندارد روحانيون و پرسنل مذهبي را تربيت كند. در پي اين تصميم، موقعيت حقوقي دانشگاه اسلامي نامشخص شد. بعد از مذاكرات طولاني پيشنهاد شد كه دانشگاه اسلامي روسيه به دو دانشگاه تقسيم شود كه يكي از آنها دانشگاه اسلامي روسيه به عنوان مؤسسه آموزشي غير ديني فعاليت كند و ديگري دانشگاه اسلامي قازان ناميده شده و مؤسسه آموزشي ديني باشد. خوشبختانه، اين پيشنهاد اجرا نشد و وحدت دانشگاه اسلامي روسيه و ساختمان‌هاي آن حفظ شد. 3 آوريل سال 2007 پروفسور رفيق محمدشين، دانشمند معتبر اسلام‌شناس غير روحاني به مقام رئيس دانشگاه اسلامي روسيه منصوب شد.
| |
| | |
| 6. دانشگاه اسلامي شمال قفقاز به نام شيخ محمد عارف افندي در ماخاچ‌قلعه، رئيس: احمد عبدالله‌يف، مفتي داغستان، دوره آموزشي: 5 سال، با احتساب دوره آمادگي 7 سال، تعداد طلاب: تا 200 نفر، ويژگي‌هاي تحصيل: در دانشگاه اسلامي شمال قفقاز چهار گروه تصوف، فقه، زبان عربي و علوم انساني ايجاد شده است. همچنين يك مدرسه متوسطه جنب دانشگاه اسلامي شمال قفقاز فعاليت مي‌كند كه نقش دوره آمادگي را ايفا مي‌كند. بيش از 30% طلاب دانشگاه اسلامي شمال قفقاز همزمان در دانشگاه‌هاي غير مذهبي دولتي تحصيل مي‌كنند. تاريخچه مختصر: 24 ژانويه 2002 مدرسه وابسته به مسجد جامع مركزي شهر ماخاچ‌قلعه به دانشگاه اسلامي شمال قفقاز تبديل شده و مجوز مربوطه را از وزارت آموزش فدراسيون روسيه دريافت كرد. محمد عارف (1976-1901) يكي از معتبرترين شيوخ صوفي داغستان مي‌باشد.
| |
| | |
| 7. دانشگاه اسلامي شمال قفقاز به نام ابو حنيفه در نالچيك، نام كامل: دانشگاه اسلامي شمال قفقاز به نام ابو حنيفه؛ تا سال 2007 انستيتوي اسلامي كاباردا – بالكاريا نام داشت، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غيردولتي اداره روحانيت مسلمانان جمهوري كاباردا – بالكاريا، رئيس: شرف‌الدين چوچايف، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: حدود 150 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: پسران و دختراني به اين دانشگاه قبول مي‌شوند كه علاوه بر رشته‌هاي اساسي مي‌توانند حرفه‌هاي خياطي و تعمير خودرو را ياد بگيرند. در سال 2003 برنامه آموزشي دانشگاه اسلامي شمال قفقاز توسط وزارت آموزش روسيه به عنوان بهترين برنامه آموزشي دانشگاه‌هاي اسلامي كشور شناخته شد. دوره دوساله زبان عربي جنب اين دانشگاه فعاليت مي‌كند.
| |
| | |
| 8. مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز در ماخاچ‌قلعه، نام كامل: مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز؛ تا سال 2007 انستيتوي علوم ديني و مذهب‌شناسي به نام محمد دبير الروچ ی نام داشت، موقعيت حقوقي: مؤسسه عالي آموزشي غيردولتي، رئيس: دكتر مقصود صادقوف، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: بيش از 500 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: دانشجويان براي تحصيل در رشته‌هاي «علوم ديني» و «حسابداري، آناليز و بازرسي مالي» پذيرفته مي‌شوند. بر مطالعه اديان غير از اسلام تأكيد مي‌شود. دانشجويان بدون توجه به ديني كه دارند، پذيرفته مي‌شوند، در ميان استادان ميزان اشخاص داراي درجات علمي نسبتاً بالاست. در چارچوب اين مركز دانشگاهي دانشكده‌هاي علوم ديني، اقتصاد و زبان‌شناسي فعاليت مي‌كنند. تاريخچه مختصر: انستيتوي علوم ديني و مذهب‌شناسي به ابتكار مقصود صديقوف، محقق و شخصيت سياسي داغستان تأسيس شده بود. اين اولين مؤسسه آموزش عالي در داغستان است كه علماي ديني را با مدرك پايان تحصيل دولتي تربيت مي‌كند. در نوامبر سال 2004 اين انستيتو مجوز دولتي را دريافت كرد و در ماه سپتامبر 2005 اولين دانشجويان را قبول كرد. در سال 2007 به عنوان مركز دانشگاهي آموزش و علم اسلامي شمال قفقاز ثبت شد.
| |
| | |
| 9. دانشگاه اسلامي مسكو، موقعيت رسمي: موسسه عالي آموزشي غيردولتي وابسته به اداره روحانيت مسلمان بخش اروپايي روسيه، رئيس: مراد مرتضين، دوره آموزشي: كالج عالي اسلامي مسكو – 4 سال، دانشكده علوم ديني و شرق‌شناسي دانشگاه اسلامي مسكو – 4 سال، دانشكده آموزش متوسط تخصصي حرفه‌اي – 2 سال، تعداد طلاب: حدود 50 نفر، دانشگاه اسلامي مسكو مؤسسه آموزشي تركيبي است كه طلاب آن تحصيلات متوسط تخصصي و عالي روحاني را كسب مي‌كنند و نيز مي‌توانند درجه رسمي دولتي كارشناس در رشته علوم ديني(دانشكده علوم ديني) را دريافت كنند. آموزش به صورت شبانه و از راه دور (مكاتبه‌اي) نيز پيش‌بيني شده است، تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي مسكو در سال 1999 بر اساس كالج عالي روحاني اسلامي مسكو تأسيس شد. در سال 2000 شهرداري مسكو ساختمان يك مهد كودك واقع در قسمت جنوب شرقي مسكو را در اختيار اين دانشگاه گذاشت كه بعد از آن فعاليت حقيقي آن شروع شد. از سال 2005 در دانشگاه اسلامي مسكو تربيت كارشناسان در رشته علوم ديني شروع شده ولي همزمان با آن آمادگي كارشناسان در زمينه شرق‌شناسي متوقف شد.
| |
| | |
| 10. مدرسه «محمديه» در قازان، نام كامل: مدرسه عالي اسلامي «محمديه» قازان، موقعيت حقوقي: مدرسه عالي اسلامي وابسته به اداره روحانيت مسلمانان جمهوري تاتارستان، رئيس: نائل يارولين، دوره تحصيلي: 5 سال، تعداد طلاب: تا 500 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: مدرسه محمديه، يكي از قديمي‌ترين مدارس اسلامي روسيه است و يكي از سه دانشگاه اسلامي اساسي جمهوري تاتارستان به شمار مي‌آيد. طلاب اين مدرسه مي‌توانند همزمان تحصيلات غير روحاني كسب كنند. آموزش شبانه و از راه دور پيش‌بيني شده است. تاريخچه مختصر: مدرسه «محمديه» در سال 1882 در شهر قازان توسط مفتي عالمجان بارودي تأسيس شده و به نام پدرش نامگذاري شد. در سال 1993 اين مدرسه فعاليت خود را از سر گرفت. در پاييز سال 1995 جنجالي بر سر اعاده ساختمان‌هاي قبلي به مدرسه رخ داد كه عاقبت آن به نفع مدرسه تمام شد.
| |
| | |
| 11. دانشگاه اسلامي روسيه در اوفا، نام كامل: دانشگاه اسلامي روسيه وابسته به اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه، موقعيت حقوقي: موسسه آموزش عالي غيردولتي وابسته به اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه، رئيس: رعنات رايف، مفتي مناطق چليابينسك و كورگان، دوره آموزشي: 4 تا 6 سال، تعداد طلاب: حدود 500 نفر، ويژگي‌هاي آموزش: دانشگاه اسلامي روسيه وابسته به اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه دو دانشكده تربيت معلم و علوم ديني دارد. شعبه‌هاي آن در آستراخان، اورنبورگ، مناطق سامارا و اوليانوفسكي فعاليت مي‌كنند. تاريخچه مختصر: دانشگاه اسلامي روسيه در سال 1989 توسط طلعت تاج‌الدين، کنار مسجد جامع اوفا تأسيس شد. اين مدرسه مي‌تواند وارث مدرسه «عاليه» محسوب شود كه قبل از انقلاب 1917 فعاليت مي‌كرد. تا سال 2003 نام اين مدرسه «انستيتوي اسلامي رضاءالدين فخرالدين» بود و سپس به «دانشگاه اسلامي روسيه اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه» تغيير كرد. اواخر سال 2005 رعنات رايف رئيس دانشگاه به رياست اداره روحانيت مسلمانان چليابينسك و كورگان منصوب شد. رضاءالدين فخرالدين (1936-1859)، مفتي اداره مرکزي روحانيت مسلمان روسيه از سال 1923 تا 1936، متفكر برجسته اسلامي است(<nowiki>http://islamfond.ru/prs/articles/215--.html</nowiki> ).
| |
| | |
| د. شیعیان
| |
| | |
| بخشی از مسلمانان روسیه شیعیان هستند كه بیشترشان از اقوام غير بومي روسيه يعني آذربايجاني‌ها، تالشی ها، افغانستانی ها و دیگر اقوام جنوبی روسیه می باشند. تنها بخش كوچكي از جمعيت شهر دربند در داغستان و یاروسلاو از اين قاعده مستثني هستند. در حال حاضر بزرگترين جمعيت مهاجر آذربايجاني در خاك روسيه در شهر مسكو مستقر است و تعداد افراد آن را تا 3 میلیون نفر نیز گفته اند. تعداد آذربايجاني‌ها در سنتپطرزبورگ هم كم نيست و طبق برآوردهايي، بالغ بر 80 هزار نفر است. اكثريت قريب به اتفاق آذربايجاني‌ها، مسلمانان اهل تشيع جعفري هستند و اصالت ایرانی خود را حفظ کرده اند. شیعیان روسیه عمدتاً در منطقه قفقاز شمالی در جمهوری داغستان زندگی می کنند و در شهر قدیمی « دربند » زندگی می کنند. در شهر « ولادی قفقاز » ( مرکز جمهوری اوستیای شمالی ) نیز تعدادی از مسلمانان شیعه که ایرانی الاصل هستند، زندگی می کنند و مسجد بزرگی نیز برای خود دارند که قدیمی است. در منطقه اوترادنایای شهر مسکو، اواخر دهه 1990 مسجد شیعیان تاسیس شد که بیشتر مراجعان آن آذربایجانی ها هستند . امروزه بحث هایی درباره تاسیس مساجد شیعی در سایر شهرهای روسیه در جریان است . دومین گروه از مسلمان های مهاجر روسیه بعد از آذری ها ، قزاق ها هستند که جمعیت آنها هم به یک میلیون نفر می رسد(امیر احمدیان، 1386: 37).
| |
| | |
| گرایش به شیعه در بخش اروپایی شرقی روسیه چندان مرسوم نبوده است. تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پیروان این مذهب در اسلام، نمایندگان آذربایجانی، لزگینها و تات ها و برخی اقوام دیگر بودند که اسنادی در خصوص تعداد آنان در دست نیست. طبق سرشماری سال 1989، در مسکو 20727 آذربایجانی، 2434 لزگین و 1292 تات زندگی می کردند که در میان آنها نمایندگان شیعه هم حضور داشتند. شرایط در دوران پس از شوروی تغییر کرد و تعداد شیعیان آذری مقیم در مسکو بنا به دلایلی در سالهای 2000 به 800 هزار نفر رسید. سطح اعتقادات دینی و بروز اعتقادات شیعی در میان شیعیان آذری در این دوره افزایش پیدا کرد. با این وجود به طور کل، هویت دینی نمی تواند از جایگاهی مرکزی در بروز خصوصیت های ملی آذربایجانی های مقیم مسکو برخوردار باشد( نشریه فرهنگ روس، 28، 1388: 39-40). تعداد دقیق مسلمانان شیعه در مسکو در کل کشور مشخص نیست. در مسکو دو مسجد شیعیان به نام های« اینام» در منطقه آترادنی و مسجد محل سکونت سفیر ایران در خیابان ناواتروف وجود دارد. در سال 1996، انجمن مسلمانان شیعه به نام « اهل بیت» با مدیریت م.قربانوف تاسیس شد. دو سازمان وابسته – انجمن جوانان « صاحب الزمان» و انجمن زنان« فاطمه زهرا» و همچنین ده ها حسینیه در مسکو وجود دارند که با انجمن اهل بیت همکاری دارند. با تلاش انجمن فعالیتهای اجتماعی- مذهبی، دینی- روشنفکری با مسلمانان شیعه در پایتخت روسیه انجام می شود. محبوببیت شیعه در میان تازه مسلمانان از خصوصیات مسکو است. طبق آمار مدیران این انجمنها (بدون مبالغه) 90% مسلمانان روس ساکن در مسکو شیعه هستند. اما در کل کشور، شیعیان تنها 3% کل مسلمانان را تشکیل می دهند. شیوه مدیریت در جامعه شیعیان روسیه از عواملی است که آنان را جذب خود می کند. تحصیلات بالای اعضای روس این انجمن و انعطاف پذیری ایشان نسبت به فعالیتهای سیاسی- اجتماعی و همچنین سطح بالای اعتقاداتشان که به وضوح آشکار است، در مقایسه با شیعیان سایر اقوام، نیز خود از عوامل جذب آنان به مذهب شیعه به شمار می رود. شیعیان روس ابتدا در مسکو ساختاری با نام مرکز دین شناسی شیعیان مسکو تشکیل دادند که ارتباط تنگاتنگی با شیعیان ایرانی داشت. و مرکز تحلیل و هماهنگی شیعیان« آشنایی طیف وسیعی از طبقات مختلف اجتماعی روسیه با مکاتب علمی، فلسفی و میراث فرهنگی جعفریت» را در اهداف خود قرار داده است. هر دو مرکز همکاری تنگاتنگی با تمام سازمانهای رسمی شیعیان در کشور و در سایر نقاط دنیا دارند. مدیران انجمن های شیعیان مسکو، ارتباط تنگاتنگ اطلاعاتی، فرهنگی، ایدئولوژیکی، حقوقی- الهی و آموزشی خود را با مراکز دینی ایرانی از جمله انجمن« اهل بیت» حفظ می کنند. ( همان، 41، ترجمه شده از دایره المعارف اسلام در مسکو، انتشارات مدینه، سال 2008). ارقام دقیق تعداد شیعیان آذربایجانی مقیم روسیه در دست نیست زیرا بخشی از آنها به صورت غیر قانونی در روسیه به سر می برند . طبق نتایج مقدماتی سرشماری عمومی نفوس سال 2002، در روسیه 62105 هزار نفر آذربایجان زندگیمی کنند که از سال 1989(33509 هزار نفر) دو برابر بیشتر است . اگر مهاجران موقت آذربایجانی نیز به حساب آورده شوند ، تعداد کلی آنها بالغ بر 2 میلیون نفر می شود . طبق اطلاعات معینی، سرمایه گذاری های سالانه آذربایجانی ها در اقتصاد روسیه معادل 1.5 میلیارد دلار است .
| |
| | |
| در سنت پترزبورگ نیز مراکزی از اقوام مسلمان از مناطق مختلف امپراطوری روسیه و سایر کشورها وجود دارد. در میان این مناطق شماری از شیعیان به صورت گروههای متحد شده و با هم زندگی می کردند. در سال 1841، نمایندگان این گروه ها خواستار محلی جداگانه برای خاک سپاری در کنار قبرستان مسلمانان به نام نوو- والکوفسکی( قبرستان تاتارها در سنت پترزبورگ) شدند. سال 1843، مقامات با درخواست آنان موافقت کرده و محلی را در اختیار آنان قرار دادند. بازرگانان و کارمندان سفارت در پترزبورگ شیعیان غیر روس بودند. اوایل قرن هجدهم میلادی، تجار ایرانی در منطقه واقع در میدان تروییتسکی که آن زمان مرکز شهر به شمار می رفت، زندگی می کردند. تا قبل از اینکه روسیه روابط تجاری خود را با آسیای میانه و [[چین]] آغاز کند، ایران شریک اصلی تجاری روسیه در شرق به شمار می رفت. این روابط تجاری در قرن نوزده و اوایل قرن بیستم نیز همچنان ادامه داشت. طبق اطلاعاتی که در دست است، در سال 1832، تعداد کارمندان دولتی ایرانی در سنت پتربورگ 12 نفر بوده. در سال 1869، تعدادبه آنان به 20 نفر رسیده( 15 مرد و 5 زن)، سپس در سال 1881، این رقم به 107 نفر رسیده (100 نفر مرد و 7 نفر زن)، و در سال 1897، تعداد آنان به 56 نفر کاهش یافته است( 40 مرد و 16 زن). در سال 1900، تعداد کارمندان دولتی به 260 افزایش یافته است. در میان تمام کشورهایی که سفارت خود را در پتربورگ بنا کردند، ایران اولین کشوری بود که سفارت خود را در سال 1711 در پایتخت روسیه ( در آن دوره سنت پتربورگ پایتخت روسیه بود) برپا کرد. سالهای 1915-1892، سفارت و کنسولگری ایران توسط سفیر قدرتمند ایرانی میرزا محمد خان و دبیران میرزا اسحاق خان و میرزا علی اکبر خان اداره می شد. پس از اتصال ماوراء النهر به روسیه، کارمندان دولتی روس که از جمله شیعیان بودن به پتربورگ آمدند. در میان آذربایجانی ها نیز می توان به دانشجویان مسلمانان در دانشگاه های نظامی سنت پترزبورگ وسربازان وظیفه اشاره کرد. سال 1839، یک گروه مسلمان شیعه به نظامیان قفقاز پیوست. و در سال 1842 در میان این گروهان شخصیت روحانی نظامی نیز خدمت می کرد(فرهنگ روس، 28، 1388، 129-1309).
| |
| | |
| شیعیان ساکن در شهر نیز غالباً دانشجویان و یا تجار بودند. در قرن نوزدهم شیعیان پترزبورگ را غالباً ایرانی ها تشکیل می دادند. در سال 1869، تعداد آنان 50 نفر بود( 48 مرد و 2 زن) که هنگام سرشماری برخی اصلیت خود را ایرانی و تعداد کمی افغانی اعلام کردند. در نیمه دوم قرن نوزدهم، در میان شیعیان روس تبار به چشم نمی خورد. توسعه سریع صنعت در اواخر قرن نوزده و اویل قرن بیستم، باعث شد که تعداد آذربایجانی های این شهر افزایش یابد. و اوایل قرن نوزدهم تعداد نمایندگان دولتی ماورالنهر نیز در پترزبورگ افزایش یافت. آذربایجانی ها با مشارکت قزاق ها در سال 1898 انجمن خیریه مسلمانان، تجار و صاحبان صنایع را تاسیس کرده و سهم بزرگی در ساخت مسجد جامع پتربورگ از آن خود کردند. سال 1911، انجمن خیریه مسلمانان« شب آذربایجان» را برپا کرد. آخر اکتبر سال 1917، برای اولین بار در تاریخ روسیه، در مسجد جامع سنت پترزبورگ نماز مشترک مسلمانان سنی و شیعه برگزار شد( همان، 131، به نقل از دایره المعارف اسلام در سنت پتربورگ ،چاپ انتشارات مدینه،2009).
| |
| | |
| ه. اهل تصوف
| |
| | |
| اسلام در روسيه به صورت ها و اشکال صوفيانه نيز رواج يافته است. برخي از اين جنبش‌هاي جديد مذهبي که از دين اسلام برخاسته‌اند، مي توانند در رديف اسلام غيرسنتي روسيه گنجانده شوند، از جمله فرقه احمديه، بهاييت و «سوبود» (تلفيق مذهب هندويي با تصوف)، جنش‌هاي مختلف تصوف جديد و نيز گروه‌هاي كوچكي كه در داخل روسيه به وجود آمده‌اند. پيروان اين جنبش‌ها قاعدتاً به افراط متمايل نيستند و مي توانند به جناح معتدل مسلمانان غيرسنتي نسبت داده شوند. تعداد كلي پيروان آنها از 20 هزار نفر تجاوز نمي‌كند و آنها عمدتاً در شهرهاي بزرگ متمركز شده‌اند. در حال حاضر، اسلام صوفيانه در روسيه، در حال مبارزه با ساختار اسلام سلفي است. مسلمانان روسيه از نظر تركيب مذهبي اهل سنت به دو گروه اساسي تقسيم‌بندي مي‌شوند. حدود 65 درصد از مسلمانان سني مذهب روسيه، حنفي هستند که شامل تاتارها، باشقيرها، قزاقها، قره‌چاي ها، بالكاري‌ها، آستي‌هاي و تعدادي از آذربايجاني‌ها و اقوام آسياي مرکزي مي شوند. 30 درصد از مسلمانان سني مذهب نيز شافعي هستند که شامل چچن‌ها، اينگوش‌‌ها و اكثر اقوام داغستان مي شوند. الباقي مسلمانان سني مذهب نيز پيروان مذهب حنبلي و جريان سلفي (وهابيت) هستند. همچنين در سال‌هاي اخير، در ميان مسلمانان داغستان، چچن و اينگوش، طريقت‌هاي صوفي نقشبنديه، قادريه و شاذليه نيز رواج يافته اند.
| |
| | |
| سعيد افندي چيرکيسکي؛ نام اصلي وي سعيد عبدالرحمانويچ آتسايف و متولد سال 1937 مي باشد. وي از شيوخ صوفيان نقش بنديه و طريقت شاذليه است که از سال 1980 به عنوان يکي از رهبران مسلمانان در داغستان و متخصص در فرقه شافعي فعاليت دارد. صوفي گري در روسيه بيش از همه در ميان مسلمانان منطقه ولگا- اورال به چشم مي خورد كه از تاريخي ديرينه برخوردار مي باشد. حامد الگار استاد مطالعات اسلامي و زبان فارسي در دانشگاه كاليفرنيا معتقد است كه زندگي مسلمانان اين منطقه و افكار و اعتقادات ايشان چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است. صوفي ها نقش مهمي را در انتشار اسلام در ميان باشقيرها (طي قرون هشتم هجري يا چهارده ميلادي) در ميان باشقيرها ايفا كردند. علاوه بر اين، نمي توان از فعاليت هاي اين گروه براي انتشار اسلام در دوران اردوي طلايي چشم پوشي كرد. اين در حالي است كه بيشتر متخصصين شرقي و غربي مطالعات خود را به منابع اندكي محدود مي كنند و اطلاعات مشابه و غالبا نادرستي را در مورد نقش صوفيان در انتشار اسلام در مناطق ولگا، اورال، پاولژ، كريم و سيبري غربي منتشر مي كنند. بر اساس گفته اين كارشناسان، صوفي گري به معناي امروز آن، تنها در اواخر قرن هجده و اوايل قرن نوزده در منطقه ولگا – اورال رواج پيدا كرد و پس از دوره اي نه چندان طولاني، به خاطر فشارها از سوي جنبش جديديسم كه طرفداران اسلام مدرن بودند، جايگاه خود را از دست داد. اين جنبش در ميان قشر روشنفكر و دانشجويان منطقه پاولژ و اورال در نيمه دوم قرن نوزده رخ داد. حتي الكساندر بنيگسن و ماريو برواكس نيز اين مطلب را تاييد مي كنند.
| |
| | |
| اشاره به اين نكته نيز حايز اهميت است كه در قرن هجده ميلادي شيخ محمد بن الداغستاني يكي از شخصيت هاي ديني مسلمانان سال هاي زيادي را در ميان باشقيرها سپري كر ده است. او كه يكي از قضات اجراي احكام شريعت در موطن خود داغستان بود، در دوران حكومت تزاري به جنوب باشقيرستان و به روستاي كوچكي در كنار رود سامكارا تبعيد شد. شيخ محمد در آنجا نيز دست از فعاليت هاي خود نكشيد و شروع به آموزش مردم محلي و ترويج آموزه هاي اسلامي كرد. او تسلط زيادي به زبان هاي عربي، فارسي و چند زبان تركي داشت. در دوران قيام پوگاچوف (سال هاي 1775-1772 م.) محمد همراه با خانواده و شاگردانش راهي قزاقستان شده و در همان جا دار فاني را وداع گفت. شاگرد او شيخ وليد بن محمد الاميني الكارگالي (متوفي به سال 1218 هجري) از ديگر چهره هاي برجسته و تحصيل كرده علوم اسلامي تحصيلات خود را در كابل به پايان رساند و در مسير طريقت نقشبنديه زير نظر شيخ فائز خان بن خزر خان ابن الكابل و عده اي ديگر از علماي مطرح آن دوره به فعاليت هاي خود ادامه داد. كتاب «تلفيق الاخبار» ضمن معرفي تمامي چهره هاي برجسته علوم اسلامي در منطقه ولگا – اورال اطلاعات ارزنده اي راجع به فعاليت هاي روشنفكران مسلمان روسيه در اواخر قرون نوزده و اوايل قرن بيستم به خواننده ارايه مي كند(ايلشات نصيروف، معرفي كتاب، دكتري علوم فلسفه، 2013 /<nowiki>http://www.sufizm.ru/sufizm_in_Russia/sufi_ural/</nowiki> ).
| |
اسلام دومین دین بزرگ روسیه است و جمعیت مسلمانان روسیه در حدود 20 میلیون نفر است. این جمعیت که عمدتاً در منطقه قفقاز شمالی و مناطق مرکزی از شمال قزاقستان تا دریای سیاه ساکن هستند و تجربه 250 سال حاکمیت را بر روسیه در دوره تاتارها (اردوی زرین) از قرن چهاردهم تا شانزدهم دارند، دارای عمق استراتژیک گسترده‌ای در مناطق قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی، جنوب آسیا (افغانستان و پاکستان)، خلیج فارس و خاورمیانه می‌باشد. با توجه به گسترش اسلام گرایی در این مناطق و قدرت روز افزون اسلام گرایان و به قدرت رسیدن آنها در دولت‌های منطقه، وحشت از مسلمانان را در روسیه ایجاد نموده است. از نگاه مسکو، همچنان که در زمان اشغال افغانستان، اسلام گرایان، دولت‌های منطقه و غرب در پیوند با یکدیگر، شوروی را در افغانستان شکست دادند و این موضوع در دهه 1990 به نوعی«قفقاز و بالکان» تداوم یافت، احتمال تکرار چنین سناریویی بجای آینده نیز وجود دارد.
مسکو برای جلوگیری از تکرار چنین سناریوی، کوشیده است تا با یک نگرش جدید به موضوع مسلمانان و جهان اسلام نگاه کند. لذا بسط روابط با کشورهای اسلامی عضویت ناظر در سازمان کنفرانس اسلامی، و تقویت روابط با جوامع اسلامی درون فدراسیون در دستور کار قرار گرفته است. روسیه با تخطئه مدل چچن، به تقویت و تبلیغ مدل تاتارستان برای بهره برداری داخلی و خارجی پرداخته است. از نظر پوتین، تاتارستان مدل اسلام معتدل است و می تواند سرمشقی برای روابط روسی- اسلامی باشد.
وضعیت عمومی مسلمانان
طبق برخی آمارها هم اکنون شمار مسلمانان روسیه بیش از 20 میلیون نفر ذکر شده است که 8/13% از جمعیت 145 میلیون نفری فدراسیون روسیه را شامل می‌شوند. با وجود شمار بالای جمعیت مسلمانان روسیه، آنها در تشکیل هویت رسمی نقشی ندارند. این در حالی است که جمعیت روسیه به 130 تا 135 میلیون در 2015 کاهش خواهد یافت و با رشد جمعیت کنونی، تا آن زمان ممکن است جمعیت مسلمانان روسیه به 15 تا 17 درصد کل جمعیت روسیه ـ بدون احتساب مهاجران مسلمان برسد یا حتی از مسیحیان ارتدوکس هم بیشتر شود؛ زیرا بر اساس آمارهای رسمی دولت روسیه، جمعیت اسلاوهای روسیه هر ساله حدود یک میلیون نفر کاهش می‌یابد ولی جمعیت خانواده‌های مسلمان به دلیل علاقه آنان به داشتن فرزندان بیشتر همواره در حال افزایش بوده است. بر اساس پیش‌بینی جامعه شناسان روس، در سال 2020 از هر 5 شهروند روس، یک نفر مسلمان خواهد بود. این افزایش جمعیت در شهرهای مرکزیِ بزرگِ روسیه بسیار ملموس خواهد بود. برای نمونه، جمعیت مسلمان مسکو در 1989، 250 هزار نفر بود که در دهه 1990 به یک میلیون نفر رسید. این در حالی بود که سیاست‌های تبعیض علیه مسلمانان به شدت اجرا می‌شد. ساده‌ترین نمونه آن، اخراج هزاران مسلمان مهاجر از مسکو بود[۱].
بیشتر مسلمان‌های روسیه در جمهوری‌های خودمختار تاتارستان، داغستان و باشقیرستان در بخش میانه ولگا و جمهوری‌های چچن، اینگوش، استیای شمالی، کاباردینا بالکاریا و داغستان در قفقاز شمالی متمرکز هستند. در مجموع بیش از چهل گروه قومی از اقوام ساکن روسیه مسلمانند. در سالهای اخیر روند بازگشت به اسلام در روسیه افزایش یافته است[۲]. پیروان تشیع در روسیه بسیار اندک هستند و گروههای کوچک شیعیان در داغستان و شهرهای کرانه سفلای رود ولگا زندگی می‌کنند و اکثریت آذری‌های مقیم روسیه نیز شیعه هستند و از پیروان اهل تسنن تنها مذاهب حنفی و شافعی در روسیه زندگی می‌کنند. جوامع نسبتاً کوچک یهودی، مسیحیان و پروتستان، کاتولیک و بودایی نیز در روسیه وجود دارد. رشد تعداد پیروان ادیان خارجی باعث نگرانی قانونگذاران روس شد. در سال 1997 حکومت قانون آزادی دینی سال 1990 را مورد تجدید نظر قرار داد تا به این ترتیب مذاهب را به دو بخش ادیان سنتی روسیه و ادیان غریبه تقسیم کند.
امروزه مساجد تلاش می‌کنند به وظیفه اصلی خود یعنی سخنرانی‌های دینی و آموزش معارف اسلامی عمل کنند و مهم‌تر از همه به تربیت روحانی، خطیب، امام و موذن بپردازند. در حال حاضر تعداد مساجد و اتحادیه‌های مذهبی در روسیه از شش هزار بنا تجاوز می‌کند، اما بیشتر این مساجد امام مخصوص خود را ندارند و همینطور اداره بسیاری از این مساجد به عهده کسانی است که خودشان هم اطلاعات مذهبی کاملی ندارند و در بسیاری از این مساجد مراسم مذهبی به خوبی انجام نمی‌شود و این خیلی مطلوب است که امامان آینده این مساجد در داخل خود کشور تربیت شوند تا با فرهنگ مردم جامعه آشنایی داشته باشند و در مسایل اجتماعی مردم شریک باشند تا بتوانند با استفاده از اطلاعات مذهبی مسائل و مشکلات اجتماعی مسلمان را هم تحلیل کنند. از اواخر دهه 80 میلادی در مساجد روسیه مدارسی برای آموزش مسائل دینی تاسیس شد تا مسائل مذهبی مردم را به آنها بیاموزد. مثلاً در مسجد جامع مسکو این آموزش‌ها از سال 1989 آغاز شد. امروزه بسیاری از مردم تنها به خاطر زنده کردن دین اسلامشان به مسجد می‌روند، اما بعد به آموزش مسائل دینی علاقمند می‌شوند.
در سالهای اخیر کتاب‌های زیادی در زمینه شناخت اسلام به روسی برگردانده شده است در این کتاب‌ها سعی شده اسلام و چهره یک مسلمان واقعی به خوبی ترسیم شود اما نکته مهم در اینجاست که کسانی این کتاب‌ها را نوشته‌اند که از وضعیت جامعه و موقعیت مسلمانان در روسیه اطلاعی ندارند، این کتاب‌ها اکثراً تبلیغ عقاید گروههای سیاسی کشورهای اسلامی است که بسیار افراط گرایانه است و به آنها می‌گوید که باید بر علیه کفر قیام کنند و برای پیروان ادیان دیگر ارزشی قائل نشوند، چنین برداشت‌های افراط گرایانه‌ای برای مسلمانانی که سال‌ها در کنار پیروان دیگر ادیان زندگی کرده اند و با آنان همراه بوده‌اند بسیار وحشتناک است و باعث می‌شود این مسلمانان ناگهان از مسلمان بودن احساس ترس و خطر کنند و از طرف دیگر خود همین گروههای مبلغ با هم اختلاف دارند و سعی در خدشه دار کردن گروه دیگر و همینطور روحانیون سنتی روسیه دارند و همین موارد باعث نگرانی و ناراحتی مسلمانان روسیه می‌شود.
پس از فروپاشی نظام شوروی سیل مبلغان اسلامی به مناطق مسلمان نشین روان شد، آنها مردم را ناگهان در یک فضای ایدئولوژیک قرار دادند و با تشویق‌های کفر ستیزی و مبارزه مسلحانه، جو ناخوشایندی را بر منطقه حکمفرما کردند که نتایج این اعمال را در تاجیکستان، داغستان و به خصوص در چچن شاهد بودیم. این گروه‌ها علاوه بر ایدئولوژی جنگ، مردم را نیز مسلح کرده بودند با این همه تبلیغات این گروه‌ها نتوانستند جای مسجد و امام مسجد را برای مردم بگیرند و مردم همچنان برای مشکلات دینی خود به مساجد مراجعه می‌کنند. وضع مسلمانان در آغاز و پایان قرن بیستم بسیار تفاوت کرده است، در سالهای 1917 مسلمانان در جوامع محدود زندگی می‌کردند. یکدیگر را مومن می‌دانستند و از تولد تا مرگ در خانه مدرسه و جامعه آموزش‌های دینی می‌دیدند و با اسلام آشنا می‌شدند و با تربیت دینی آشنا بودند. اما در حال حاضر بر اثر تبلیغات ضد دینی و ممنوعیت تظاهرات دینی بسیاری از مسلمان زادگان خود را بی‌دین می‌شمارند و حتی اگر بی‌دین نباشند نظر خاصی نسبت به دین نداشته و از دستورات اسلام آگاهی ندارند. امروزه تدریس علوم دینی در مدارس عادی کشور ممنوع است و دولت، دین را از مدرسه جدا می‌داند و بسیاری از مسئولین مدارس، معلمین و والدین هم- به خاطر همان پیشینه فکری- با تدریس مسائل دینی مخالفند و حتی گروهی از این موضوع وحشت دارند.
جریان دیگری که در سالهای اخیر در میان مردم مسلمان روسیه اثر گذار بوده، وهابیت است. از بین چهار فرقه اهل سنت، شافعی (در میان مسلمانان قفقاز شمالی) و حنفی بیشتر مسلمانان روسیه را شامل می‌شود و مالکی و حنبلی پیروی ندارد. طی سالهای اخیر ایده‌های وهابیت توسط مبلغین در کشورهای مختلف اشاعه داده شده است. در مناطق مرکزی روسیه روحانیون توانستند با استقرار این گروه‌ها مبارزه کنند اما در مناطقی مانند چچن و تا حدودی داغستان این گروه‌ها موفق شدند برای خود پایگاه‌هایی برقرار کنند. عقاید متعصبانه این گروه‌ها باعث بروز اختلافاتی بین آنها و دیگر مسلمانان شد که تا این زمان سابقه نداشت، و زمانی این اختلافات به اوج می‌رسید که طرفداران این فرقه‌ها بخاطر تعصبات شدید دینی اقدام به ترور کرده حقانیت خود را به وسیله قتل مخالفین ثابت کردند و همین امر باعث نمایان کردن چهره خشن از دین و بروز اختلافات شدید شد حتی گاهی کسانی را که تنها به وظایف دینی عمل می‌کردند وهابی می‌خواندند و رسانه‌ها برای بدنام کردن رهبران دینی آنها را به وهابی گری متهم می کردند[۳].
مناطق سکونت مسلمانان
مسلمانان روسیه در مناطق مختلف این کشور پراکنده بوده و بیشترین تمرکز جمعیتی آنها در منطقه قفقاز شمالی و ولگای مرکزی است. شهر مسکو نیز بزرگترین جمعیت مسلمان روسیه را در خود جای داده است. بر اساس برآوردهای غیر رسمی، در شهر مسکو حدود یک میلیون مسلمان زندگی می‌کنند. در منطقه «پاولژیه» (سواحل رودخانه ولگا) اسلام تقریباً صد سال جلوتر از گرایش روسیه به شاخه ارتدوکس مسیحیت به عنوان مذهب رسمی، وجود داشته است. معمولا تمرکز جمعیتی و هویتی مسلمانان بیشتر در قفقاز شمالی (یا روسیه جنوبی) و منطقه ولگا- اورال است. بزرگترین منطقه مسلمان نشین در مركز ولگا– اورال در جمهوری‌های تاتارستان و باشقیرستان قرار دارد كه شمار جمعیت مسلمان آن حدود 4 میلیون نفر است. در قفقاز شمالی اسلام، کیشِ بیشتر مردم داغستان، اینگوش، چچن، کاباردینو- بالكار و قره چای- چركسا ست. بدین ترتیب مسلمانان اكثریت را در هفت بخش از هشت بخش فدراسیون روسیه تشكیل می‌دهند: تاتارستان، باشقیرستان، چچن، داغستان، اینگوش، کاباردینو- بالكار و قره چای- چركس. تقریبا 2/3 میلیون مسلمان در روسیه مركزی زندگی می‌كنند. به علاوه بین 2 تا 3 میلیون مسلمان در داخل یا اطراف مسكو و سن پترزبورگ زندگی می‌كنند. افزون بر آن، در سیبری و شرق دور نیز مسلمانان ساکن هستند. به طور کلی، دو جمهوری تاتارستان و داغستان، بزرگترین مسلمان نشین‌های فدراتیو روسیه هستند. در عین حال مردم این دو جمهوری و جمهوری‌های منطقه ولگا- اورال و روسیه مرکزی، بومیان روسیه هستند که پا به پای روس – اسلاوها در تاریخ این سرزمین حضور داشته اند[۴].
طبق آخرین سرشماری عمومی که در سال 2002 صورت گرفت، تعداد پیروان اسلام (براساس مناطق مسلمان نشین روسیه) حدود14.5 میلیون نفر است. این رقم شامل تاتارها (پنج میلیون و پانصد و پنجاه و هشت هزار نفر)؛ باشقیرها( 1.673.800 )، چچن‌ها (1.361.000)، آورای‌ها (757.100 )؛ قزاقها(665.100)؛ آذربایجانی ها(621.500 )؛ کاباردین ها (520.100 )؛ دارگین ها(510.200) ؛ کومیک ها (422.500)؛اینگوش ها(411.800)، لزگین و اقوام دیگر می شود. در مجموع 12.491.100 نفر به اضافه نمایندگان اقوام دیگر که در بالا ذکر نشده اند. این در حالی است که بنا به ارزیابی شورای مفتیان روسیه، در کشور بیش از23 میلیون مسلمان از 38 قوم مختلف وجود دارند. بنا به گزارش اداره دینی مسلمانان در بخش اروپایی روسیه، در استان مسکو بیش از سه میلیون مسلمان و در خود شهر مسکو حدود یک و نیم تا دو میلیون مسلمان سکونت دارند. اکثر مسلمانان روسیه از اهل تسنن (شاخه های حنفی و شافعی) هستند. در پریرلژیه داخل روسیه و سیبری اکثر مسلمانان از شاخه حنفی و در قفقاز (غیر از آذربایجانی‌ها) شافعی هستند. پیروان شاخه‌های حنبلی بسیارکم‌اند و از شاخه‌های مالکی تقریباً وجود ندارد. اکثر شیعه‌های جعفری را آذربایجانی‌ها (حدود دو میلیون نفر) تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، در شمال قفقاز چندین مسلک صوفیه نیز وجود دارد[۵]. در مجموع می‌توان مهم‌ترین مناطق سکونت مسلمانان در روسیه را به شرح زیر دانست.
منطقه ساراتف. در حال حاضر حدود 7% جمعیت کل منطقه ساراتف ( 180 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند. مسلمانان این منطقه بیشتر تاتارها و قزاقها هستند. در این منطقه حدود 30 سازمان اسلامی به ثبت رسیده است. تمام جوامع مسلمان منطقه ساراتف زیر نظر اداره روحانیت مسلمانان پاولژ فعالیت می‌کنند. اکثر مسلمانان این منطقه در جنوب و شرق- راونسکی، کراسنوکوتسک، پرلوبسک، ازینسک، ناوااوزنسکی، آلکساندروا- گایسکی، پیترسک و فتودوروفسکی، متمرکز هستند[۶].
جمهوری باشقیرستان. در حال حاضر حدود 55% جمعیت کل این منطقه (22 میلیون نفر) مسلمان هستند. مسلمان این منطقه عمدتاً باشقیرها و تاتارها می‌باشند. در این جمهوری بیش از 400 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان جمهوری باشقیرستان قرار دارند. در قرن هجدهم، این منطقه به عنوان مرکز مجمع محمدیان ارنبورگ برگزیده شده بود که رهبری تمام مسلمانان روسیه را بر عهده داشت[۷].
جمهوری مارال-ال. در حال حاضر، حدود 6% جمعیت کل این کشور (50 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند. در این منطقه اکثر مسلمانان از میان تاتارها هستند. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی ثبت شده است. تمام این مراکز در ساختار اداره روحانیت منطقه‌ای مسلمانان جمهوری ماری – ال قرار دارند. اکثر مجامع اسلامی در بخشهای ماری- تورکسک، مارکینسک و پارانگیتسک قرار دارند[۸].
جمهوری مارداوی. در حال حاضر حدود 6% جمعیت کل این جمهوری (حدود 50 هزار نفر) مسلمان و عمدتاً تاتار هستند. در این جمهوری بیش از 40 سازمان اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان مارداوی قرار دارند. اکثر مراکز اسلامی این جمهوری در مناطق لیامبیرسک و رامادانوسکی قرار دارند[۹].
جمهوری تاتارستان. در حال حاضر حدود 54% جمعیت دو میلیون نفری این جمهوری را مسلمانان تشکیل می‌دهند که عمدتاً تاتارها هستند. در این جمهوری بیش از 1000 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل اداره روحانیت مسلمانان جمهوری تاتارستان و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت می کند[۱۰].
در منطقه جمهوری تاتارستان از قدیم و به طور مرسوم پیروان دو مذهب بزرگ یعنی اسلام و مسیحیت ارتدوکس در کنار هم زندگی کرده‌اند . از 1200 جماعت مذهبی در روسیه، 978 جماعت به مسلمانان اختصاص دارد. اسلام قدیمی‌ترین مذهب بوجود آمده در خاک تاتارستان بوده است. بنا به شواهد تاریخی، اجداد تاتارهای امروزی (بلغارها) در دهه‌های اول قرن نهم میلادی به اسلام گرویدند و این روند در سال 1922 با اعلام اسلام به عنوان مذهب اصلی در بولگاری ولگا کامل شد. در حال حاضر، در این جمهوری تمام شرایط برای تحکیم اسلام مهیا است. در سال 2001 در تاتارستان به طور رسمی حدود هزار مکتب خانه، بیش از دهها مدرسه (حوزه علمیه) و تعداد بی‌شماری مسجد فعالیت می‌کردند. شبکه خبری اسلامی برای تبلیغات اسلام در این جمهوری دایره شده که به امر نشر و چاپ دوره‌ای کتب اسلامی به زبان‌های تاتاری و روسی مبادرت می‌ورزد. در تاتارستان دو اداره دینی مشغول فعالیت اند: یکی به عنوان نمایندگی اداره دینی مرکزی (شهر اوفا) و دیگری اداره دینی مستقل مسلمانان جوهوری تاتارستان، تربیت طلاب و اعزام آنها، شرکت در احداث مساجد، برقراری ارتباط با سایر مراکز مذهبی از جمله در خارج از کشور و سازماندهی اعزام به حج از جمله فعالیتهای آنها محسوب می‌شود[۱۱].
در سال 1992 اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان تاسیس شد که در حال حاضر ریاست آن بر عهده «عثمان حضرت اسحاق اف» است. دانشگاه اسلامی روسیه نیز در قازان هم فعالیت مذهبی و هم فعالیت غیر مذهبی دارد. قبل از هر چیز در آیین نامه این دانشگاه ایده اتحاد ساختارهای مذهبی و علمی، فدرال و منطقه‌ای جای گرفته است. اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان، شورای مفتیان روسیه و انستیتو تاریخ آکادمی علوم تاتارستان از موسسان این دانشگاه محسوب می‌شوند. در میان اقوام مسلمان، تاتارها بزرگترین جمعیت مسلمان روسیه را به خود اختصاص می دهند. در حال حاضر، اقوام تاتار به سه گروه اصلی منطقه‌ای تقسیم می‌شوند: تاتارهای ولگا و اورال، تاتارهای سیبری و تاتارهای آستاراخان. همه گروههای قومی تاتار، از میزان بالای شهر نشینی برخوردارند و روند شهر نشینی به ویژه در نیمه دوم قرن نوزدهم در میان آنان توسعه یافته است. تاتارها در میان مسلمانان روسیه علاقه بیشتری به تجدد طلبی و نوگرایی نشان می‌دهند و امتزاج بیشتری با قوم روس داشته، در مناصب دولتی نیز حضور فعال‌تری دارند. با آنکه تاتارستان در بخش اروپایی روسیه قرار دارد، به کارگرفتن واژه «اسلامی – اروپایی» (که غالباً در خصوص مسلمانان مهاجر یا تازه مسلمان اروپای غربی بکار می‌رود که جمعیت اندکی را شامل می‌شوند) برای تاتارها مناسب نیست؛ زیرا آنان از اقوام بومی با تاریخ طولانی و ریشه کهن در کشور روسیه محسوب می‌شوند[۱۲].
به گفته «رافائل حکیموف» مشاور رئیس جمهور تاتارستان در امور سیاسی، طبق همه پرسی‌های اجتماعی در بین جوانان تاتارستان، بیش از80 درصد خود را مسلمان می‌دانند، اما تنها 2 درصد از آنان هفته‌ای یکبار به مسجد می‌روند و 4 درصد از آنان یکبار در ماه. ملحد آشکار در تاتارستان کمتر از 1 درصد است اما تعداد افرادی که همه مراتب دینی را رعایت می‌کنند، نیز کم است. به خصوص که بخش اعظم جمعیت، خود را متعلق به امت اسلامی می‌دانند. نظریات کارشناسانه‌ای وجود دارد مبنی بر این که ظرف سه دهه تعداد مسلمانان روسیه می‌تواند به 30 تا 40 میلیون نفر برسد. این رشد زیاد مربوط به زاد و ولد فراوان در خانواده‌های مسلمان و مهاجرت از کشورهای مشترک المنافع است[۱۳].
جمهوری اودمورتی. در حال حاضر حدود 8% جمعیت کل منطقه (120 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند. این مسلمانان عمدتاً از تاتارهای کازان تشکیل شده‌اند. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی ثبت شده است که تماماً در ساختار اداره روحانیت منطقه مسلمانان جمهوری اودمورتی قرار دارند. اکثر این مراکز اسلامی در جنوب و جنوب شرقی جمهوری واقع هستند[۱۴].
جمهوری چوواشی. در حال حاضر 3% کل جمعیت جمهوری (40 هزار نفر) از مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل شده است. در این جمهوری بیش از 20 مرکز اسلامی به ثبت رسیده که اکثریت آنها تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان جمهوری چوواشی فعالیت می‌کنند. بخش اعظم این مراکز در مناطق باتیرفسکی، شمورشینسکی و یالچیسکی متمرکز شده اند[۱۵].
منطقه کرفسکی. در حال حاضر جمعیتی در 3% از 50 هزار نفر را مسلمانان تشکیل می‌دهند. مسلمانان این منطقه عمدتاً تاتارهای کازان هستند. در این منطقه بیش از 20 مرکز اسلامی فعالیت دارد که همگی تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه کرفسکی و مفتیان کازان هستند. مراکز اسلامی این منطقه غالباً در بخشهای کیرف مالمیژسک، ویتسکاپالیانسکو کولمزکی واقع هستند[۱۶].
منطقه نیژگارداسکی. در حال حاضر مسلمانان این منطقه 2% کل جمعیت (بیش از 60 هزار نفر) را تشکیل می‌دهند که عمدتاً تاتار هستند. در این منطقه بیش از 60 مرکز اسلامی ثبت شده است که عملاً تمامی آنها تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه نیژگارادسکی فعالیت می‌کنند. اکثر این مراکز در مناطق جنوب شرقی واقع هستند[۱۷].
منطقه ارنبورگ. در حال حاضر 17% کل جمعیت این منطقه (360 هزار نفر) را مسلمانان و عمدتاً تاتارها، باشقیرها و قزاقها تشکیل می‌دهند. در این منطقه بیش از 130 مرکز اسلامی به ثبت رسیده است که تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت مسلمانان منطقه ارنبورگ و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت دارند. مراکز اسلامی عمدتاً در تمام بخشهای این منطقه به چشم می‌خورند، اما بزرگترین آنها در شمال و جنوب شرقی قرار دارند[۱۸](همان).
منطقه پنزنسک. در حال حاضر حدود 6% جمعیت کل این منطقه (حدود 90 هزار نفر) را مسلمانان تشکیل می‌دهند که عمدتاً تاتارها هستند. در این منطقه بیش از 70 مرکز اسلامی تحت کنترل اداره واحد امور دینی مسلمانان منطقه پنزنسک و اداره روحانیت مسلمانان منطقه پنزنسک فعالیت می‌کنند. اکثر این مراکز اسلامی در شرق و جنوب شرقی واقع هستند[۱۹].
منطقه پرم. حدود7% کل جمعیت این منطقه (200 هزار نفر) را مسلمانان و غالباً تاتارها و باشقیرها تشکیل می‌دهند. در این منطقه حدود 80 مرکز اسلامی تحت کنترل حقوقی اداره روحانیت منطقه مسلمانان پرم و اداره روحانیت مرکزی مسلمانان فعالیت می‌کنند. اکثر مراکز اسلامی درجنوب این منطقه واقع هستند[۲۰].
منطقه سامارسک. در این منطقه حدود 6% کل جمعیت (180 هزار نفر) از مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل شده است. حدود 80 مرکز اسلامی تحت کنترل اداره روحانیت مرکزی مسلمانان منطقه سامارسک فعالیت دارند[۲۱].
منطقه اولیانوفسک. در حال حاضر حدود 13% جمعیت کل این منطقه (180 هزار نفر) را مسلمانان و عمدتاً تاتارها تشکیل می‌دهند. در این منطقه بیش از 100 مرکز اسلامی تحت کنترل حقوقی اداره مرکزی روحانیت مسلمانان منطقه اولیانوفسک و اداره روحانیت منطقه‌ای اولیانوفسک مشغول به فعالیت هستند. اکثر مراکز اسلامی این منطقه در مرز میان اولیانوفسک با تاتارستان و سامارسک و همچنین در قلعه‌های اولیانوفسک و دیمیتروفگراد قرار دارند[۲۲][۲۳].
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ حسینی، سیده مطهره(1389)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان روسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 70، تابستان. ص27.
- ↑ حسینی، سیده مطهره(1391)، مسلمانان روسیه، تهران، انتشارات ابرار معاصر تهران. ص39.
- ↑ امیراحمدیان، (1386).ص36.
- ↑ حسینی، سیده مطهره(1389)، تقابل نهادی در جامعه مسلمانان روسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 70، تابستان. ص28.
- ↑ امیراحمدیان، (1386). ص32-33.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص24.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص25.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص25.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص26.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص26.
- ↑ امیراحمدیان، (1386). ص34-35.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28.
- ↑ بهاالدین اف، (2004).
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص27-28.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص27-28.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص28.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص29.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص29.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص30.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص30.
- ↑ نشریه فرهنگ روس،(1388 پاییز). ویژه نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو، شماره 28. ص31.
- ↑ http://www.muslims-volga.ru/rm
- ↑ کرمی، جهانگیر (1392). جامعه و فرهنگ روسیه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی،
