حملات احمدشاه به هند

یکی از پایه‌های قدرت احمدشاه و یکی از منابع مهم درآمد او را حملات به هند و شهرهای جدید در خراسان و جاهای دیگر تشکیل می‌داد. احمدشاه برای استحکام قدرتش در داخل و اعمال حاکمیت بر مردمانی‌که علاقه‌ای به حکومت او نداشتند بیشتر به جنگ‌هایش در خارج تکیه می‌کرد. این جنگ‌ها از یک سو برای او شهرت و آوازه کسب می‌کرد و از سوی دیگر، درآمدهای هنگفت برای او به دنبال می‌آورد؛ ضمن اینکه در این نبردها نیروهای قوم پشتون، سران اقوام و قبایل و سایر سرداران را به امید کسب غنیمت در جنگ‌های پرمنفعت سرگرم می‌ساخت و آنها را از فکر شورش و اندیشه مخالفت با شاه بازمی‌داشت؛ ناتوانی حکومت‌ها در ایران و هند زمینه را برای پیشبرد برنامه‌های احمدشاه مستعد می‌ساخت. احمدشاه هفت لشکرکشی بزرگ به طرف پنجاب و هند ترتیب داد؛ مهم‌ترین آنها بدین شرح‌اند:

در ۴۸-۱۷۴۷ بعد از فتح کابل و جلال‌آباد، تا پیشاور و لاهور پیش رفت. در مارس ۱۷۴۸، به طرف سرهند حرکت کرد و در ده مایلی مانی‌پور اردو زد؛ ولی به علت بروز شورش در قندهار کار به مصالحه کشید و برای سرکوب شورش لقمان‌خان (برادرزاده‌اش) که نیابت سلطنت احمدشاه را داشت به قندهار بازگشت.

در سال ۱۷۵۱، به دلیل پرداخت‌نکردن عواید چهارمحل از سوی میرمنو، حکمران پنجاب و کشمیر، به لاهور لشکر کشید و با شکست نیروهای هندی، میرمنو موافقت کرد لاهور و پنجاب به قلمرو احمدشاه ملحق شود مشروط بر آنکه لاهور همچنان در اختیار او باشد و سالانه ۵۰ لک روپیه اضافه عواید به احمدشاه بپردازد. در ۱۷۵۲، دوباره به پنجاب حمله کرد و کشمیر را فتح و تا سرهند را تصرف کرد.

در نوامبر ۱۷۵۳، میرمنو، حاکم لاهور طی یک درگیری کوچک با سیک‌ها به قتل رسید. در بین خانواده میرمنو بر سر جانشینی او جنگ درگرفت و آنها از احمدشاه درخواست کمک کردند. احمدشاه هم که منتظر فرصت بود در نوامبر ۱۷۵۶، از پیشاور حرکت کرد و لاهور را بدون جنگ تصرف کرد و سپس به طرف دهلی پیش رفت. پس از بازگشت احمدشاه از لاهور، سیک‌ها شورش کردند و تیمور، پسر احمدشاه را از پنجاب بیرون راندند. قوای مرهته نیز در نوامبر ۱۷۵۸، از سند عبور کرده و موقتا بر پیشاور دست یافت.

احمدشاه که در بلوچستان بود پس از سروسامان‌دادن به امور آن به هند رفت و پادشاهی شاه عالم ثانی را تأیید کرد. در همین زمان انگلیس‌ها همچنان در حال پیشروی در هند بودند، احمدشاه کوشید امپراتوری مغولی هند را در مقابل قوای مرهته -یعنی جنبش مذهبی هندوان- تقویت کند و آن را از خطر انقراض نجات دهد.

احمدشاه در ۱۷۶۱، مهاراجه هند را شکست داد و کشمیر را تسخیر کرد، پس از شکست مرهته (جنبش مذهبی هندوان) در نبرد پانی‌پت، میدان برای وسعت عمل سیک‌ها خالی شد. سیک‌ها از غیبت احمدشاه استفاده کردند و در ۱۷۶۲ امرتسار، لاهور، ملتان و سرهند را تصرف کردند. احمدشاه با اطلاع از این وقایع، در اکتبر ۱۷۶۴، به طرف پنجاب لشکر کشید و به لاهور و بعد سرهند رفت. سیک‌ها شهر را ترک کرده، در جنگل‌ها پناه گرفتند و به شبیخون‌زنی پرداختند.

آخرین لشکرکشی احمدشاه به هند با هدف قلع‌وقمع سیک‌ها و کمک به میرقاسم، پادشاه بنگال بودکه انگلیس‌ها متصرفات او را ضبط کرده بودند. در ۱۷۶۷، احمدشاه تصمیم‌گرفت بنگال را از تصرف انگلیس خارج‌کند؛ ولی چون برای چنین لشکرکشی به بنگال و مقابله با انگلیس‌ها آماده نبود در اوایل ۱۷۶۷، از طریق ملتان به قندهار مراجعت کرد. سیک‌ها بلافاصله اراضی واقع در بین سند و جمنا را فتح کردند و حکمرانان افغان را از لاهور بیرون راندند. در لشکرکشی‌های قبلی نیز وضع به همین صورت بود که با خروج احمدشاه، سیک‌ها و دیگران حمله کرده، مناطق متصرفی احمدشاه را دوباره پس می‌گرفتند و احمدشاه ناگزیر از لشکرکشی دوباره و چندباره می‌شد.

بیماری و مرگ احمدشاه

از ۱۷۶۴، بیماری احمدشاه شدت گرفت و بر اثر آن از میزان فعالیت‌هایش کاسته شد. او در بهار ۱۷۲۲، به کوه‌های توبه در شهرستان معروف ولایت قندهار در منطقه اچکزی‌ها رفت و در اکتبر همان سال پس از ۲۳ سال و دو ماه یا به قولی ۲۶ سال سلطنت در سن ۵۱ سالگی درگذشت و در گنبدی که خود در نزدیکی شهر قندهار ساخته بود، دفن شد.