نقد ادبی در سوریه

نقد ادبی

بسیاری در سوریه وخارج از آن به صورت تألیف مقالات و کتب چاپی یا مجازی مشغول نقد و بررسی ادبیات سوریه به شکل حرفه­ای و آماتور هستند؛ بر اینها باید افزود جریان نقد فعال و گفتاری انجمنهای ادبی سراسر سوریه را که متناسب با اعضا و ایدئولوژی خویش، مشغول فعالیت و تأثیر بر جریانات ادبی کشور هستند.

یکی از برجسته ترین نُقّاد ادبی سوریه، «جورج طرابيشي» (Tarabichi) (1939 - 2016) اهل حلب است که مدتی ریاست رادیو سوریه را نیز به عهده داشت. مهم­ترین اثر وی در این حوزه، کتاب نقد روانکاوانه «نقدالنقد» در نقد ذهن و عقل ملت عرب است  که سویه ناسیونالیستی، انقلابی، اگزیستانسیالیستی و مارکسیستی دارد.

از دیگر مشاهیر این رشته در سوریه می­توان به این نام­ها اشاره کرد:

-      أحمد سليمان الأحمد (1926 - 1993)؛ اهل لاذقیه؛ از آثار اوست: « حول الشعر العربي الحديث» (1973).

-      وليد قُنباز (1935 - 2005)؛ اهل حماه؛ از آثار اوست: « في الأدب الاجتماعي » و « في الأدب المهجري»

-      محمد عدنان قيطاز (1936 - 2022)؛ اهل حماه؛ منتقد پرنویسی که آخرین اثرش «شاعران در سایه» است.

-      إبراهيم الجرادي (1951 - 2018)؛ اهل رقه که از آخرین آثار نقد او « محمود درويش ينهض»(2010) بود.

-      عبد الكريم الناعم (زاده 1935)؛ اهل حماه؛ از آثار او « في أقانيم الشعر» (1991) و «کسوفات» (1993) است.

-      محمد عبد القادر الصمدي (زاده 1937)؛ اهل حماه؛ باچند کتاب ؛ از جمله « الأنشطة اللغوية، دراسات نقدية»

-      علي عقلة عرسان (زاده 1941)؛ اهل درعا؛ نقّاد پرکاری که آخرین اثر او « الثقافة والمواجه» (2016) است.

-      مظهر الحجي (زاده 1946) اهل حمص با چندین اثر؛ از جمله « ديك الجن الحمصي، دراسة نقدية» (1987)

-      وليد إبراهيم قصاب(زاده 1949) اهل دمشق؛ نویسنده کتاب « قضيّة عمود الشعر في النقد العربي».

-      خانم سمر الديوب (زاده 1970)؛ اهل حمص؛ مهم­ترین اثر او « الخطاب ثلاثي الأبعاد» (2016) است.

-      و...

اما مهم­ترین وتخصصی­ترین رویداد نقد ادبی در سوریه را انجمن نقد ادبی اتحاد کُتّاب، مدیریت می­کند و علاوه بر نشست­های ماهانه، همایش­های تخصصی سالانه­ای را نیز با عناوین وموضوعات خاص برگزار می­کند.

از شرکت کنندگان دائمی این جلسات، که مسکوکات رایج نقد ادبی دولت سوسیالیستی ناسیونالیستی محسوب می­شوند، می­توان به چند مورد شاخص اشاره کرد:

-      «راتب سُکِّر» (زاده 1953) اهل حماه که هم رمان نویس است؛ هم شاعر مطرحی است و هم مناصب آکادمیک فراوانی در سوریه و کشورهای عربی  دارد. راتب سکر در ترجمه شعر فعال است و از زبان­های فرانسوی وروسی به عربی، آثار متعددی دارد.

-      «أحمد دهمان» (زاده 1948)؛ رئیس گروه زبان وادبیات عرب دانشگاه حمص (البعث) است و فارغ التحصیل دانشگاه اسکندریه مصر، با 13 تألیف در نقد ادبیات دوره عباسی. مهم­ترین اثرش به زعم خود او کتاب «الصورة البلاغية لدى عبدالقاهر الجرجاني؛ منهجاً و‏تطبيقاً» است.

-      «غسان غنیم» استاد ادبیات مدرن و معاصر در دانشگاه دمشق است که مدتی ریاست انجمن نقد اتحاد کُتّاب را به عهده داشت و در حال حاضر مدیر شعبه ریف دمشق اتحاد کتاب است.

بعضی مخالفان حکومت نیز پیشتر در این جلسات شرکت داشتند؛ اما در حال حاضر خارج از کشور به سر می­برند؛ امثال «نبیل سلیمان» و «عادل فریجات».