روابط خارجی زیمبابوه

روابط خارجی

. سیا ست خارجی زیمبابوه

اساس سياست خارجي زيمبابوه بر مبناي حفظ استقلال و تماميت ارضي خود و اعتقاد و احترام به تمامیت ارضی همه كشورها بوده هدف اصلی آن توسعه سطح زندگي مردم کشور بر اساس منافع ملی و در يك فضاي كنش سياسي در منطقه و جهان تعریف شده است.حفظ امنيت ، ثبات و توسعه اقتصاد ملي،حمايت از جنبش هاي آزادي بخش،حمايت از برابري ميان ملل، مخالفت با تبعيض نژادي و اعتقاد راسخ به عدم مداخله در امور داخلي ديگر كشورها از جمله مهم ترین موارد در سياست خارجي زيمبابوه مي باشد.

هر چند وزارت امور خارجه در نهايت با نظر رئيس جمهور تصميمات نهايي سياست خارجي كشور را اعلام و به مرحله اجرا مي گذارد اما مجلس نقش بسیار مهمی در نهایی نمودن چارچوب سیاست خارجی دارد.

روند اجرایی شدن سياست هاي خارجي زيمبابوه در راستای همكاري با برخي سازمان ها مانند "جامعه توسعه جنوب آفريقا"(سادك)،"بازار مشترك شرق و جنوب آفريقا"(كمسا)،"اتحاديه آفريقا"،"سازمان توسعه مشاركت  نوين آفريقا"(نپاد) ،"جنبش غير متعهدها"،"گروه 15"، "گروه 7"،"سازمان ملل" و ديگر سازمان هاي منطقه اي ،قاره اي و بين المللي تنظیم می شود .

. سيا ست نگاه به شرق (رويكرد جديد):

با توجه به سابقه مبارزاتي زيمبابوه با غرب وآمريكا و به ويژه انگلستان بر سر موضوع اصلاح برنامه مالكيت زمين و در راستای مقابله با تحريم هاي اعمال شده غرب عليه اين كشور، وزارت امور خارجه زيمبابوه سياست خارجي کشور را با چرخشي قابل توجه از رويكرد غربي به نگاه به برخي از كشورهاي آسيايي و منطقه خاور دور مانند چين، جمهوري اسلامي ايران، اندونزي، هند و مالزي تغییر داده است.زیمبابوه به خصوص با کشور چين دارای روابط گسترده در حوزه های مختلف صنعت،معدن،تکنولوژی،مخابرات ،تجارت و ...است.

.روابط زیمبابوه با بلوک شرق

عدم وجود روابط حسنه فی ما بین زیمبابوه و آمریکا در سال های یاد شده باعث نزدیکی حراره و اتحاد جماهیر شوروی نشد.روابط رسمی دو کشور که پس از گذشت یک سال از استقلال زیمبابوه ایجاد شده بود،با انتقاد از آن کشور در موضوع اشغال و دخالت در امور داخلی افغانستان به سردی گرایید.در سال 1981،موگابه به چند کشور سوسیالیستی اروپای شرقی مانند یوگسلاوی،رومانی،آلمان شرقی و مجارستان سفر کرد و نسبت به توسعه روابط اقتصادی با آن کشورها ابراز علاقه مندی کرد.دیدگاه ها و مواضع سوسیالیستی موگابه هم زمان با گسترش جنبش های اجتماعی در کشورهای شرق اروپا در 1989 تغییر کرد.موگابه در سال 1981 دیداری از چین داشت.روابط دو کشور با ساخت استادیوم ورزشی در حراره توسط چینی ها رو به گسترش گذاشت.هم زمان با چین،زیمبابوه روابط خود با کره شمالی را نیز افزایش داد.(Zimbabwe,The terrain,176)

.روابط با آمریكا

نخستین روابط دیپلماتیک  خارجی زیمبابوه پس ازاستقلال با ایالات متحده،در دوران ریاست جمهوری کارتر آغاز شد.آمریکا بلافاصله یک کمک 2 میلیون دلاری در قالب اقلام پزشکی و درمانی به این کشور اهداء نمود.در آگوست 1980 موگابه جهت دیدار از آمریکا وارد واشنگتن شد .

آمريكا در قضيه كنفرانس لانكستر پشت پرده عمل مي كرد و بلافاصله بعد از استقلال زيمبابوه سفارت خود را در سال 1980 در حراره تأسيس نمود.در سال 1981 آمريكا براي شركت در كنفرانس توسعه،هیأتی را به زیمبابوه اعزام نمود و در همين سفر مبلغ 225 ميليون دلار كمك برای برنامه هاي توسعه اي اين كشور اختصاص داد.در سال هاي 83-1982 دو كشور در زمینه همكاري های نظامي قراردادی را به امضاء رساندند.اما آمريكا نگران ايدئولوژي سوسياليسم و كمونيسم حكومت زيمبابوه بود.در اين دوران نگاه زيمبابوه به دنیا از دریچه این نوع تفكر سياسي بود و همین نگرش باعث شد که موگابه در ابتداي دوران استقلال حمايت قاطع خود از " دانيل اورتگا" رئيس جمهور حكومت ماركسيست- لنينيستي  نيكاراگوئه را اعلام نماید در حالی که آمريكا مخالف جدي حكومت اورتگا بود.موضوع فلسطين نيز از جمله مواردي بود كه دو كشور در آن اختلاف نظر داشتند.تا زمان مرگ " ياسر عرفات" حمايت موگابه از مواضع بر حق فلسطين با مخالفت شديد آمريكا روبرو بود.

مخالفت زيمبابوه با سياست آمريكا در تلاش براي خارج كردن ارتش كوبا از آنگولا كه در موضوع استقلال ناميبيا اتفاق افتاد،از مواردی بود که بر روابط  دو كشور تأثیرات  ناخوشایندی گذاشت.

هنگامی که زیمبابوه از محکوم کردن اتحاد جماهیر شوروی در ساقط کردن هواپیمای  مسافربری کره ای خودداری نمود،آمریکا نیز کمک مالی خود را به نصف تقلیل داد. در سال 1986 کارتر به زیمبابوه سفر کرد.در این سفر که به مناسبت چهارمین سال فعالیت سفارت آمریکا در زیمبابوه انجام شده بود،موگابه به انتقاد شدید از سیاست های آمریکا در ارتباط با سیاهان زیمبابوه و آفریقای جنوبی پرداخت.موگابه در عین حال که به دلیل این بی تعارفی از کارتر عذر خواهی کرد اما خشم خود را نسبت به مواضع خصمانه آمریکا نشان داد.

انتقاد شديد موگابه از حمايت آمريكا از رژيم آپارتايد در آفريقاي جنوبي، مخالفت با تجاوز آمریکا به گرانادا در سال 1982 و در نهايت مخالفت وی با تهاجم ارتش آمريكا در جنگ عراق در مارس 2003 از جمله موارد مهم در تفاوت دیدگاه های دو کشور در عرصه سیاست خارجی و بین المللی  بود.

دولت آمريكا در زمان هاي مختلف ميزان كمك هاي مالي خود به این کشور را تغيير داده آن را به گونه اي به جام شوكران تبديل كرده است.تعهدات حمایتی مالی آمريكا به اين كشور در سال 1980 با 24 ميليون دلار آغاز و در سال 1982 به 84 ميليون دلارافزايش يافت.در سال 1984 به 59 ميليون دلار كاهش و در اوايل 1986 پيش از تصميم ماه سپتامبر آن سال مبني بر لغو همه برنامه هاي آتي كمك خارجي،به كمتر از 20 ميليون دلار رسيد.)كرافت،202:1372)

به دنبال آن،آمریکا کمک های خود به زیمبابوه را قطع کرد.در سال 1988 آمریکا به طور غیر مستقیم از طریق تبلیغات فرهنگی در مطبوعات آمریکا و به بهانه مشکلات خانوادگی شهروندی زیمبابوه خشم خود نسبت به این کشور را به مشکلی سیاسی تبدیل کرد.تبلیغات آمریکا از طریق رسانه ها این گونه وانمود می کرد که به طور کلی کشورهای آفریقایی وحشی بوده نمی توان به آن ها اطمینان داشت.روابط زیمبابوه با آمریکا کم کم به سردی گرائید و زمانی که نماینده ریگان در زیمبابوه  در سال 1989 آن کشور را ترک کرد،روابط دو کشور کاهش یافت.این روابط طی سال های بعد نه تنها بهبود نیافت بلکه به علت وضع و افزایش تحریم های آمریکا و غرب علیه زیمبابوه کاملاً از رونق افتاد .

با در پیش گرفتن سياست اصلاح برنامه زمين از سوی موگابه،سردی روابط هم چنان ادامه یافت و اعمال تحريم ها و ممنوعيت سفر مقامات سياسي زیمبابوه به آمریکا باعث وخامت اوضاع گردید و بالاخره در سال 2004 كاخ سفيد حكومت زيمبابوه را تهديدي جدي براي سياست خارجي آمريكا خواند و در همان زمان،جمهوري اسلامي ايران و كره شمالي را نیز توأمان خطري براي خود معرفی کرد. ‌Zimbabwe,The Next 25) Years,2005:73-76.)

طي دوره زمانی سال های 2000 الي 2008،آمريكا به همراه انگلستان و ديگر متحدان غربي خود در حركتي منسجم عليه حكومت زيمبابوه ضمن ادامه تحريم، انتقادات زيادي را به موگابه وارد كردند.اما علي رغم اعمال تحريم ها برخي كمك هاي بشر دوستانه خود از قبيل كمك 120 ميليون دلاري مواد غذايي را در سال 2012 به مردم اين كشور انجام داد. www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5479.htm/2015))

. روابط با انگلستان:

روابط دو كشور زيمبابوه و بريتانيا سابقه ی بسيار طولاني داشته به دوران استعمار باز می گردد.زيمبابوه قبل از استقلال از مهم ترين مستعمرات بريتانيا به شمار مي رفت و حتي ارتش زيمبابوه وامدار كمك ساختاري از طرف بريتانيا مي باشد.متعاقب كنفرانس لانكستر و کسب استقلال،روابط این دو کشور به تدریج از دهه 1980 با مشکلاتی روبرو شد.تصميم زيمبابوه در سال 2000 برای آغاز برنامه اصلاح زمين روابط دو کشور را تيره و تار كرد.

زيمبابوه انگلستان را به خاطر حمايت از حزب مخالف در كشورش مورد انتقاد قرار داد.هم زمان با روي كار آمدن "توني بلر" نخست وزير انگلستان روابط دو كشور تیره تر شد و انگلستان هر گونه كمك به ارتش از جمله ارسال قطعات يدكي مورد نیاز نيروي هوايي زيمبابوه را تحريم کرد.(کرافت ،1372،صص3-72)

. روابط با كشورهاي جنوب آفريقا

زيمبابوه با كشورهاي همسايه خود بوتسوانا، موزامبيك،زامبيا و آفريقاي جنوبي داراي اشتراكات مهم تاريخي،فرهنگي و جغرافيايي مي باشد. تجربه حاكميت استعمار و مقاومت و ايستادگي مردم این کشورها در برابر استیلای استعمارگران،از مهم ترین مشابهت ها و اشتراکات اين  كشورها می باشد.موزامبيك، زامبيا و بوتسوانا كمك هاي مهمي به كسب استقلال زيمبابوه كردند.روابط دیرین اين كشورها و حمایت از یکدیگر در مواقع حساس باعث شد تا زيمبابوه پس از كسب استقلال روابط خود با آنها را هر چه بیشتر توسعه دهد.سياست خارجي زيمبابوه در ارتباط مؤثر با كشورهاي جنوب آفريقا و به خصوص آفريقاي جنوبي توانست به توسعه سياسي، اجتماعي و اقتصادي زيمبابوه كمك فراوانی نمايد.

هم زماني برپایی كنفرانس همكاري هاي توسعه اي جنوب آفريقا(سادك) در سال 1980 با استقلال زيمبابوه،موجب گسترش روابط خارجي زيمبابوه با اين كشورها گرديد و این روابط عمیق هم چنان ادامه دارد.مبارزه با آپارتايد فصل مشترك همكاري هاي منطقه اي بين اين كشورها بود.

متعاقب پايان جنگ سرد و به دنبال رویدادهای مهمی چون استقلال ناميبيا،به حكومت رسيدن اكثريت سياهان در آفريقاي جنوبي،خاتمه جنگ داخلي طولاني شانزده ساله در موزامبيك،بازگشت صلح و آرامش به آنگولا،امنيت ملي زيمبابوه توسعه يافت.هم زمان با گسترش نقش آفريقاي جنوبي در كمك به توسعه همه جانبه در منطقه جنوب آفريقا و تغيير شكل سازمان منطقه اي "سادك"، زيمبابوه توانست از سال 2001 از حمايت فراوان اعضاي سادك براي تقويت دفاع وامنيت خود بهره ببرد.

سياست خارجي زيمبابوه در قبال آفريقاي جنوبي و دیگر كشورهاي منطقه بر انسجام و همكاري متقابل كه سابقه آن به وحدت نظامي و سياسي زيمبابوه با اين کشورها در دوران جنگ هاي آزادي بخش برمی گردد،تأکید دارد.

سادك همواره در جريان انتخابات دوره هاي مختلف زيمبابوه از اين كشور حمايت كرده است.در اجلاس سران سادك در دارالسلام تانزانيا در آگوست 2003، پيام حمايت از زيمبابوه به كامنولث و اتحاديه اروپا جهت برداشتن تحريم ها عليه زيمبابوه ارسال شد. (کرافت،1372،صص4-61)

آفریقای جنوبی در روابط خارجی خود در منطقه به خصوص با زیمبابوه با احتیاط کامل عمل می کند و در برابر موگابه رئیس جمهور زیمبابوه هر چند در ظاهر امر روابط بسیار خوبی دارد ولی به دلایل داخلی و بین الملل چاره ای جز رعایت برخی روش ها از جمله سکوت سیاسی ندارد.(Acharya Amitav,2014:76)

. روابط با اتحاديه آفريقا

زیمبابوه از آغاز فعاليت سازمان وحدت آفريقا(اتحادیه آفریقای امروز) نقش فعالي در راستاي اهداف اتحادیه آفریقا داشته و موگابه در تمام اجلاس هاي اين اتحاديه فعالانه حضور می یابد.در سال 1981 وزير امور خارجه زيمبابوه رياست كميته آزادي بخش سازمان وحدت آفريقا را برعهده داشت.حضور ناظران صلح زيمبابوه با همكاري اين اتحادیه و از جانب سازمان ملل در كشورهاي سومالي،آنگولا و رواندا بر حضور فعال و مؤثر اين كشور در قاره آفريقا دلالت دارد.از نشانه هاي وحدت سياسي اتحاديه در همراهي با زيمبابوه،تحریم اجلاس آفریقا-اتحادیه اروپا در لیسبون به دنبال ممانعت از حضور زیمبابوه در این اجلاس و عدم شرکت کشورهای عضو آن در اجلاس فوق بود.هم چنین اتحادیه آفریقا، علي رغم مخالفت آمريكا، استراليا و نيوزيلند نتايج انتخابات 2005 زيمبابوه را كه طي آن حزب "زانو- پي اف" دو سوم كرسي مجلس را به دست آورد مورد تأیيد قرار داد.

در مراسم افتتاحيه اجلاس بيست و چهارمين نشست دوره اي اتحاديه آفريقا  كه در 30 ژانويه 2015 در آديس آبابا یرگزار شد،موگابه به عنوان رئيس دوره اي اين اتحاديه جايگزين رئيس جمهور موريتاني گرديد.علي رغم انتقادات آمریکا و غرب،موگابه در آفریقا هم چنان به دلیل پایداری و مقاومت در برابر استعمار از شهرت و جايگاه خاصي برخوردار است. allafrica.com))

. سازمان ملل:

زیمبابوه هم زمان با استقلال به عضویت رسمی سازمان ملل در آمد و در برنامه های آن شرکت داشته در اعزام نیروهای حافظ صلح به مناطق مختلف با سازمان ملل همکاری نموده است.علی رغم برخی اشتباهات فاحش سازمان ملل مانند موضع گیری در نسل کشی رواندا، زیمبابوه روابط  خود را با این سازمان ادامه داده و با ایستادگی در برابر قدرت نمایی برخی اعضا توانسته است تأثیرات مثبتی در تصمیم گیری های سازمان ملل به جای گذارد و در ترمیم و اصلاح و ایجاد تغییرات ساختاری در سازمان ملل به طور مؤثر شرکت نماید.

"در تازه ترين واكنش در برابر سازمان ملل، رابرت موگابه رئيس جمهور زيمبابوه از مردم كشورهاي در حال توسعه خواسته كه در رويارويي با عملكرد تك قطبي ايالات متحده آمريكا در امور بين المللي متحد شده و هم چنين خواستار اين شده كه در هفتادمين سالگرد تأسيس سازمان ملل ، نظام اين ارگان بين المللي اصلاح گردد. وي اظهار داشت كه غرب بي مسئوليت، بي رحم و ددمنش  سازمان ملل را تبديل به يك سيرك كرده و هم چنین اين موضوع براي وي قابل درک نيست كه كشورهاي در حال توسعه به پنج كشور عضو شوراي امنيت اجازه دهند  تا تصميمات مجمع عمومي را وتو كنند."اگر چه او نقش دو كشور چين و روسيه را در بين اين پنج كشور متفاوت دانست. (خبرنامه وزارت امور خارجه،5:94)

. جنبش عدم تعهد:

زیمبابوه در سال 1980 به عضویت جنبش عدم تعهد درآمده و از سپتامبر 1986 تا 1989 برای یک دوره ریاست آن را برعهده داشت.در این دوره زیمبابوه بر اساس سیاست خارجی خود مبنی بر مقابله با وابستگی به قدرت های شرق و غرب و به خصوص هژمونی آمریکا،بر لزوم وحدت رویه کشورهای عضو جنبش غیر متعهدها تأکید می نمود.رفتار سیاسی زیمبابوه در جانب داری از کشورهای فقیر و تحت ستم و حمایت از حرکت های استقلال طلبانه،آمریکا را به شدت نسبت به این کشور بدبین نمود تا جایی که آن را تهدیدی واقعی در برابر سیاست خارجی آمریکا در تمام آفریقا به ویژه در میان کشورهای جنوب آفریقا قلمداد کرد.

.کشورهای مشترک المنافع( کامنولث)

زیمبابوه در سال 1980 به عضویت کشورهای مشترک المنافع یا کامنولث در آمد.این کشور در دسامبر 2003 در اجلاس نیجریه هنگامی که از تعلیق عضویت خود در جامعه کشورهای مشترک المنافع مطلع شد آن را غیر عادلانه خوانده از عضویت آن خارج و دیگر در اجلاس های کشورهای مشترک المنافع شرکت نکرد. زیمبابوه در مدت حضور و عضویت خود در کامنولث به طور جدی با آپارتاید در آفریقای جنوبی ضدیت نموده خواهان آزادی نلسون ماندلا از زندان شد.علت مهم تعلیق عضویت زیمبابوه نیز سیاست اصلاح زمین و سلب مالکیت اراضی از سفید پوستان اروپایی به نفع سیاهان زیمبابوه بود که از آغاز دهه 2000 شروع شد.به دنبال آن،کامنولث انتخابات سال 2002 این کشور را نپذیرفت و در سال 2004 وزیر امور خارجه این کشور طی ارسال نامه ای شدید اللحن به کامنولث،خروج زیمبابوه را از جامعه کشورهای مشترک المنافع اعلام کرد.( Ibid:64-76)