نظام حزبی زیمبابوه

احزاب سیاسی

احزاب سياسي در زيمبابوه پيش از استقلال و در دوران حاكميت سفيد پوستان محدود به احزاب سفيد پوستان و داراي اهداف استعماري بودند.

"حزب جبهه رودزیا" که ساختار سیاسی رودزیا را از سال 1962 تا زمان تأسیس حکومت اکثریت سیاهان در سال 1979 تشکیل می داد طرفدار تبعیض نژادی، تقسیم اراضی بر مبنای نژاد و حمایت از سفید پوستان رودزیایی بود.حزب مذکور در انتخابات 1979 و 1980، بیست کرسی(سهم نمایندگان سفید پوست) مجلس را به گونه ای تبعیض آمیز از آن خود کرد.این حزب در سال 1980، نام خود را به "حزب جبهه جمهوری"^[26] تغییر داد و بار دیگر نام حزب مزبور به "حزب اتحاد محافظه کار زیمبابوه"^[27]تغییر یافت.این حزب، توانست پانزده کرسی از بیست کرسی سهم سفید پوستان را در انتخابات سال 1985 از آن خود کند.^[28] www.nationsencylopedia.com/Africa/Zimbabwe-Political-Parties.html))

آرمان اصلی و مشترک احزاب سیاهان زیمبابوه،مبارزه برای کسب استقلال بود.هم زمان با آغاز جنبش های ملي گرايی ،رهبران حركت سياسي یعنی جوشوا انكومو و رابرت موگابه اقدام به تأسيس حزب زاپو (1961) و زانو(1962) كردند.در دهه 1970 و به دنبال اوج گيری جنبش های آزادی بخش،  احزاب کوچک سياسي دیگری نيز فعاليت خود را آغاز کردند.

در زيمبابوه حکومت تك حزبي در سال 1986(شش سال پس ازاستقلال) از راه يك پارچه سازي دو حزب بزرگ :زانو و زاپو(گروه هاي چريكي پيشين)برقرار شد.اين گونه حزب ها در كشورهاي ديگر(جمهوری دموکراتیک کنگو) در حد وسيله پيش برنده اي عمل كرده اند كه رهبري ملي كوشيده است با استفاده از آن قدرت را استوار كند.

نظام سیاسی در زيمبابوه بر مدار نقش مسلط رهبري كاريزماتيك رابرت موگابه برپا شده و هويت ايدئولوژيكي حزب موگابه هم بر آمده از رهبری حزب است.به غير از موگابه،کوام نكرومه و جوليوس نايرره  رهبران استقلال غنا و تانزانيا نيز چنين موقعیتی داشتند.اما از نظر حزبی،زانو-پي اف از لحاظ سازماني بسيار ضعيف بوده باانضباط سختي كه در دولت هاي كمونيستي تك حزبي ديده مي شد تفاوت بسیار دارد و در بهترين حالت تنها نقش پيراموني در روند سياست سازي دارد.بااين همه موقعيت انحصاري اين گونه  احزاب به پنهان ماندن اقتدار گرايي و هميشگي شدن خطر فساد كمك مي كند.)اندرو،372:1389(

مهم ترين احزاب سياسي در این كشور عبارتند از:

حزب زانو-پی اف^[29]:

جبهه ميهن دوستي اتحاديه ملي آفريقايی زيمبابوه^[30]كه با نام اختصاری زانوپی اف شناخته مي شود،در سال 1987 از اتحاد دو حزب جبهه ميهن دوستي زانو و جبهه ميهن دوستی زاپو و به دنبال امضای قرارداد وحدت بين رابرت موگابه و جوشوا انكومو رهبران احزاب مذكور ایجاد شد.جبهه ميهن دوستي دو حزب زانو و زاپو در سال 1976 در زمان مبارزات آزاديبخش عليه حكومت اقليت سفيدپوستان در زيمبابوه به وجود آمده بودند.جبهه ميهن دوستی زاپو به رهبری جوشوا انكومو عمليات خود را عمدتاً از زامبيا و جبهه ميهن دوستي زانو به رهبری گابريل رابرت موگابه عمليات خود را از موزامبيك هدايت و انجام مي دادند. شاخه نظامي حزب زاپو"ارتش انقلابي خلق زيمبابوه" و گروه هاي چريكی و نظامی حزب زانو" ارتش آزادي بخش ملی آفريقايی زيمبابوه"نام داشتند.پس از پيروزی و كسب استقلال زيمبابوه در سال 1980 دو حزب به صورت جداگانه در انتخابات شركت نمودند و حزب  موگابه به پيروزی رسيد.سابقه تأسيس حزب زانو به سال 1962بر می گردد.

حزب زانو پی اف دارای اساسنامه،اهداف،شرایط عضویت،حقوق  و وظایف اعضا و ساختار حزبی بوده دارای شاخه های مربوط به زنان و جوانان می باشد.هدف عمده شاخه جوانان در واقع بسیج آنها برای مشارکت کامل در امور سیاسی،اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی است.

کمیته ی مرکزی حزب زانو پی اف متشکل از 230 عضو منتخب از 10 شاخه استانی در کشور بوده کمیته ی اجرایی در همه مراحل پاسخگوی کمیته مرکزی می باشد.

. حزب جنبش تغييرات دموكراتيك^[31]:

در دهه 1990 مخالفت گروه های سیاسی در کشور باخشونت بیشتری همراه شد و در سال های پایانی این دهه مخالفت های حزبی با نظام حاکم شکل جدی تری به خود گرفت. به تدریج ، "حزب جنبش تغییرات دموکراتیک"  به عنوان مهم ترین حزب مخالف حکومت و از ائتلاف گروه های مختلف کارگری،زنان،دانشجویان،فعالان حقوق بشر ،مردم فقیر روستایی و جمعیت شهری تشکیل شد.و با هدف مبارزات حقوق بشری و اصلاح و تغییر قانون اساسی ایجاد شد.

اولین پیروزی این حزب در مقابل حزب حاکم در انتخابات فوریه 2000 در همه پرسی قانون اساسی اتفاق افتاد.دراین همه پرسی حزب حاکم به دنبال اعطای قدرت بیشتری به قوه اجرایی و رئیس جمهور و مصونیت او از پیگرد قضایی و ایجاد شرایطی برای عدم پاسخگویی به مردم بود که حزب تغییرات دموکراتیک با کسب حمایت مردم توانست مانع این امر شود و حزب حاکم شکست خورد.

درانتخابات پارلمانی همین سال نیز حزب جنبش تغییرات دموکراتیک توانست 57 کرسی از مجموع 120 کرسی مجلس را به دست آورد که امری بی سابقه بود.بااین پیروزی این حزب توانست بیشتر مراکز شهری و کرسی های نمایندگی دو شهر اصلی حراره و بولاوایو را در اختیار بگیرد. حزب پیروز خواهان انتقال مسالمت آمیز قدرت و تغییر شرایط سیاسی شد.

در سال 2002 این حزب با نامزدی چانگیرایی درانتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد و با اختلاف ناچیزی دوم شد و در انتخابات پارلمانی 2005 موفق به کسب 41 کرسی از مجموع 120 کرسی شد.

سياست های حزب مخالف

حزب جنبش تغییرات دموکراتیک به دنبال ایجاد و برقراری ارزش هایی چون عدالت،برابری،آزادی،شفافیت در رهبری و مسئولیت پذیری دست اندرکاران حکومتی بود. برنامه اين حزب تضمين زندگي عادلانه و ايجاد برابري اجتماعي به ویژه در حوزه هاي سلامت وآموزش،فراهم ساختن فرصت هاي برابر براي همگان،رفع اشكال گوناگون فساد،تأکید بر تنوع فرهنگي و حذف همه رويه هاي منفي فرهنگي مي باشد.اين حزب با اعتقاد به اهداف توسعه ملي و همكاري هاي بين المللي،حفظ سرمايه دولت ملي را مغتنم شمرده با هر شكل قبيله گرايي كه به دنبال تقسيم كشور باشد مخالفت می کند.

اعتقاد به حاکمیت قانون و آگاهی مردمی دو رکن مهم فعالیت حزب فوق بوده رهبران حزب معتقد بودند که می توان با استفاده از این دو حربه فرهنگی  موگابه را به انزوا کشاند و در داخل حزب زانو-پی اف انشعاب ایجاد کرد.چالش مهم حزب فوق در مناطق روستایی کشور بود که موگابه توانسته بود با نفوذ در ذهنیت جامعه روستایی در خصوص مالکیت بومیان بر زمین ها و بیرون راندن اقلیت سفیدپوست زمین دار،طرفداری روستاییان را برای خود حفظ کند.از این رو حزب بر آن شد تا با رهبران کلیسا و ریش سفیدان بومی مبارزات را ادامه دهد که البته به علل مختلف  کار ساده ای نبود.

بعد از سال 2005 مورگان چاگیرایي به عنوان رهبر حزب مخالف فعاليت سياسي خود را توسعه داد.در خلال سال 2006 با توجه به ضرورت رقابت سياسي و لزوم ورود نفر سوم به عرصه رهبري حزبي " آرتور موتامبارا"^[32] استاد دانشگاه كه سابقه رهبري مبارزات دانشجويي را در دهه 1980 داشت به عنوان ملي گراي مبارز، رهبري بخشي از حزب مخالف را به دست گرفت.وی کوشید بين مبارزات مخالفان و مشروعيت مبارزه براي آزادي، رابطه مناسب و منطقی ايجاد كند.او به صراحت اعلام كرد كه هيچ كس نمي تواند ادعاي مالكيت تاريخ مبارزات آزادي بخش را داشته باشد.زبان جديد سياسي وی توانست پیشرفت و توسعه ای هر چند محدود در فضاي سياسي کشور به وجود آورد. چانگيرايي نيز ضمن قدرداني از تلاش هاي وي در حركت هاي سياسي در كشور "مقاومت درسايه آزادي و صلح" را ستود(Rankaprimorac،2007:144). سال2006/2005 برای حزب جنبش تغییرات دموکراتیک^[33]از نظر انشعابات درونی و اثرات آن در سطح ملی و قاره ای دوران بسیار مهمی بود.برای مدت زمانی این حزب امید مردم زیمبابوه برای پایان بخشیدن به بحران های سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی در کشور بود.برخی ناظران سیاسی معتقدند ایجاد این حزب صرفاً واکنشی ضد موگابه در کشور بود.