نظام حزبی بنگلادش: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۰

نظام حزبی، احزاب سیاسی و گروه های ذی نفوذ

از زمانی که بنگلادش بخشی از شبه قاره هند شد و پس از اینکه قسمتی از پاکستان(پاکستان شرقی) شد و سپس بعد از استقلال، احزاب سیاسی در این خطه فعالیت گسترده‌ای داشتند و اغلب این احزاب، منشأ خود را از احزاب سیاسی شبه قاره و یا پاکستان گرفته‌اند.

حزب ناسیونالیست ( ملی گرای) بنگلادش(B.N.P)

ضیاء الرحمن در اول سپتامبر 1978 این حزب را تأسیس کرد. این حزب جایگزین حزب «جاگودال» شد. هدف از تأسیس این حزب، برقراری دموکراسی بر اساس وحدت ملی و حمایت مردم اعلام شد. ضیاء الرحمن رئیس حزب شد و مقرر شد حزب را دوازده عضو کمیته شورای ملی اداره کنند. پس از اینکه ژنرال ضیاء الرحمن رهبر حزب در کودتای نظامی کشته شد، کودتاچیان نیز پس از مدتی دستگیر و محاکمه شدند و معاون رئیس جمهور، عبدالستار، رئیس جمهور و ریاست حزب را عهده دار شد. وی نیز به وسیله کودتای ژنرال محمد ارشاد در 1982 بر کنار شد؛ ولی همچنان ریاست حزب را بر عهده داشت.

حزب ناسیونالیست بنگلادش همچنان به مخالفت با حکومت نظامی ارشاد ادامه داد و انتخابات ریاست جمهوری نیمه اکتبر 1986 را نیز تحریم کرد و به مبارزه برای سرنگونی دولت ارشاد ادامه داد. در پی این اقدامات، رهبر حزب دستگیر و زندانی شد ولی تظاهرات ضد دولتی همچنان ادامه یافت. در سال 1987 خانم خالده ضیاء از زندان آزاد شد. با افزایش فشار از جانب مخالفان، ارشاد استعفا داد. در انتخابات 27 فوریه 1991، حزب ناسیونالیست( ملی )بنگلادش، اکثریت آراء را بدست آورد و 172 کرسی را در مجلس تصاحب کرد. خانم خالده ضیاء، رهبر حزب نخست وزیر شد و در 20 مارس 1991 سوگند خورد و قدرت را به دست گرفت.^[۱]

حزب عوامی لیگ

این حزب در 1949 تاسیس و پیش آهنگ حرکت آزادی بخش ملی در بنگلادش شد. در میان جناح های مختلف مسلم لیگ ایالت بنگال، برخوردهای تندی پیش آمد که موجب تقسیم مسلم لیگ به دو جناح چپ و راست شد و جناح چپ مسلم لیگ بعدها منشعب شد و احزابی را تأسیس کرد. این جناح در اواخر ژوئن 1949، ایجاد سازمان حزبی جدید یعنی «عوامی لیگ» را که طلایه دار «ناسیونالیسم بنگالی» شد، اعلام کرد. از نظر ایدئولوژیکی، عوامی لیگ ابتدا از اسلام صحبت می کرد و ارتباط با غیر مسلمانان نداشت. اما در نیمه دوم 1950، لغت اسلام حذف شد و حزب شروع به پذیرفتن شهروندان غیر مسلمان کرد. عوامی لیگ، از ناسیونالیسم بنگالی دفاع می‌کرد و پس از استقلال، ایدئولوژی خود را بر پایه «مجیبیسم» قرار داد که اعضای آن دارای مشی های متفاوتی از: ناسیونالیسم، لیبرالیسم، سکولاریسم و سوسیالیسم بودند. این حزب به دوستی با هند و شوروی سابق شهرت دارد. قانون اساسی بنگلادش را در 1972 این حزب تدوین کرد و به تصویب پارلمان رساند.

حزب عوامی لیگ در انتخابات مارس 1973 با کسب 292 کرسی از 300 کرسی مجلس، قدرت را به دست گرفت و درپی آن مجیب الرحمن، بانک ها، صنایع سنگین، تجارت خارجی، حمل و نقل و کشتیرانی را ملی اعلام کرد. این طرح جدید از طرف شیخ مجیب الرحمن در مارس 1974، انقلاب دوم در حکومت نامیده شد. مجیب الرحمن، سیستم تک حزبی را پس از استقلال اعلام کرد. فعالیت احزاب سیاسی ممنوع شد و یک حزب ملی واحد جانشین آنان شد که «بکشال» (bakshal)، مخفف نام "حزب کارگران و کشاورزران بنگلادش "، نامیده می‌شود.

قانون اساسی اصلاح وسیستم ریاست جمهوری جانشین سیستم پارلمانی شد. کودتای 1975، عوامی لیگ را از حکومت برکنار کرد. در انتخابات ریاست جمهوری 1978 کاندیدای عوامی لیگ از کاندیدای حزب ناسیونالیست ( ملی ) بنگلادش شکست خورد. در انتخابات پارلمانی فوریه 1979 نیز عوامی لیگ نتوانست اکثریت آراء را کسب نماید و در جایگاه حزب اقلیت به فعالیت خود ادامه داد.

سایر گروه های منشعب از عوامی لیگ به شرح زیر است:

1. گروه شیخ حسینه، دختر مجیب الرحمن که در زمان کودتای 15 اوت 1975، در داکا حضور نداشت و بعد از آن تاریخ به مدت شش سال در هند اقامت گزید و در اوایل 1981 به بنگلادش بازگشت. وی اکنون رهبری حزب را بر عهده دارد.

2. گروه میزان الرحمن چودری، از نزدیکان مجیب الرحمن و در دوره حکومت وی در کابینه بود.

3. گروه عبدالرزاق دبیر کل سابق عوامی لیگ که ازگروه شیخ حسینه جدا شد و حزب جدیدی به نام «بکشال» تشکیل داد.

حزب مسلم لیگ

از قدیمی ترین احزاب بنگلادش است که در استقلال پاکستان نقش عمده‌ای داشت، به همین دلیل پس از استقلال بنگلادش، این حزب به اتهام همکاری با پاکستان منحل شد. اما در سال 1976 که ضیاء الرحمن فعالیت احزاب را آزاد اعلام کرد، دوباره فعال شد. این حزب در میان توده مردم مسلمان بنگلادش نفوذ چشمگیری دارد؛ از این رو، سومین حزب بزرگ بنگلادش به شمار می رود، (اکنون از این گروه جز نام چیزی باقی نمانده است ) اما در میان افراد تحصیل کرده نفوذ ندارد ^[۲].

حزب جماعت اسلامی بنگلادش

حزبی سیاسی است که خواهان استقرار حکومت اسلامی در بنگلادش است. اساس این حزب را در سال 1942 ابوالاعلی مولانا مودودی پی‌ریزی کرد و در سال 1947، به شکلی مستقل به نام جماعت اسلامی در پاکستان شرقی فعالیت خود را ادامه داد. این حزب از لحاظ سیاسی به دلیل همکاری با نیروهای نظامی پاکستان وهمراهی در مظالم علیه مردم بنگلادش، به جریان ضد استقلال بنگلادش معروف شد. هر چند، گاهی هدف انتقادات روشنفکران و مطبوعات قرار می‌گیرد. در حال حاضر حزب جماعت اسلامی در ردیف سوم احزاب سیاسی بنگلادش قرار دارد. این حزب پیرو مذهب اهل سنت حنفی است و پیروان آن از لحاظ طریقت صوفیه، پیرو عبدالقادر گیلانی می‌باشند. آنان برای شخصیت والای رسول اکرم (ص) اعتقاد و ارادت خاصی قائلند. رسول گرامی اسلام را به عنوان نبی و حی و زنده می‌دانند و گرفتن جشن و مراسم در روز تولد آن حضرت را تبرک به حساب می‌آورند.

مردم، مخالفین مراسم میلاد النبی (ص) را وهابی و ضد مقام مقدس حضرت رسول تلقی می‌کنند. معروف است که پروفسور غلام اعظم رهبر این حزب و استاد پیشین دانشگاه، در گذشته با چنین اظهاراتی، حساسیت های مذهبی را در بین علمای اهل سنت برانگیخته بود.

حزب جاتیا (جانادال)

حزب جانادالدر نوامبر 1983 توسط ارشاد تأسیس شد. اصول اساسی این حزب عبارت بودند از: 1- ناسیونالیسم، 2- ایدئولوژی و ارزش های اسلامی، 3- دموکراسی، 4- ترقی.

هدف ارشاد از تشکیل این حزب به صورت خلاصه، در ادامه آمده است:

1. مشروعیت بخشیدن به موقعیت خود از طریق انتخابات ریاست جمهوری؛

2. ایجاد پایگاهی برای خود و طرفدارانش در جهت مبارزه با مخالفان؛

3. تحقق بخشیدن به نقش ارتش در اداره امور کشور از طریق قانون اساسی؛

4. به اجرا درآوردن اصول اقتصادی واجتماعی.

در ماه سپتامبر 1985 این حزب در اتحادی پنج حزبی که «جبهه ملی» نامیده می‌شد شرکت کرد. این جبهه سیاست های دولت ارشاد را اعلام می‌کرد. در ژانویه 1986 پنج بخش جبهه ملی رسماً حزب جاتیادال ( حزب ملی ) را تشکیل دادند. این حزب، دولتی تشکیل داد که در مقابل تقاضای مخالفان را برای لغو حکومت نظامی در بر داشت. جاتیادال 153 کرسی از 300 کرسی را در انتخابات به دست آورد و 30 کرسی زنان را نیز نامزدهای جاتیادال کسب کردند. در نتیجه، میزان الرحمن چودری دبیرکل حزب جاتیادال به مقام نخست وزیری رسید. در اوایل سپتامبر 1986، ارشاد به این حزب پیوست و رئیس حزب شد و خود را نامزد ریاست جمهوری کرد و به پیروزی رسید.

حزب حرکت وحدت اسلامی

این حزب در سال 1976 تأسیس شد و اولین رئیس آن، مولانا عبدالرحیم بود. وی متفکر و مفسر برجسته اسلامی در بنگلادش بود و در میان روحانیون و روشنفکران اسلامی بسیار نفوذ داشت. آثار او هنوز هم در جامعه اسلامی و ادبی بنگلادش مقبولیت دارد. وی تفهیم القرآن مولانا ابوالاعلی مودودی و بسیاری از کتاب های دیگر را به زبان بنگالی ترجمه کرد. بیش از 60 عنوان کتاب در موضوعات مذهبی، اقتصادی و فلسفی از وی باقی مانده است. وی در سال 1987 وفات یافت. در بدو تأسیس، همه جریانات اسلامی و سیاسی بنگلادش زیر پرچم این حزب بود و در آن زمان این حزب، تحت نام «حزب دموکراتیک اسلامی» مشهور بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، این حزب رسماً از انقلاب اسلامی ایران حمایت کرد و همه امکانات حزب از جمله هفته نامه «جهان نو» به نشر و تبلیغ ایده های سیاسی حضرت امام خمینی (ره ) پرداخت.

در حال حاضر دکتر عیسی شاهدی ریاست این حزب را بر عهده دارد. نام این حزب اخیرا به حزب حرکت وحدت اسلامی تغییر نام یافته است. خط مشی این حزب پیروی از خط مولانا عبدالرحیم است، اما به دلیل اینکه شعارشان احتراز از روش دموکراتیک غربی و اعتقاد به ایده قیام مردمی است، در جریانات سیاست کنونی بنگلادش نفوذ چندانی ندارد. در مجموع این حزب به طرفداری از انقلاب اسلامی ایران مشهور است. دیدگاه روحانیون و مردم آگاه نسبت به این حزب مثبت است.

کتابشناسی

↑ Lewis, 2011, 75-105
↑ فرزین نیا، 1373: 172-184

[1] Lewis, 2011, 75-105

[2] فرزین نیا، 1373: 172-184

[۱]

[۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+===[[نظام حزبی بنگلادش|نظام حزبی]]، احزاب سیاسی و گروه های ذی نفوذ===
+از زمانی که [[بنگلادش]] بخشی از شبه قاره هند شد و پس از اینکه قسمتی از پاکستان(پاکستان شرقی) شد و سپس بعد از استقلال، احزاب سیاسی در این خطه فعالیت گسترده‌ای داشتند و اغلب این احزاب، منشأ خود را از احزاب سیاسی شبه قاره و یا پاکستان گرفته‌اند.
+====[[حزب ناسیونالیست( ملی گرای) بنگلادش|حزب ناسیونالیست]] ( ملی گرای) بنگلادش(B.N.P)====
+[[ژنرال ضیاء الرحمن|ضیاء الرحمن]] در اول سپتامبر 1978 این حزب را تأسیس کرد. این حزب جایگزین حزب «جاگودال» شد. هدف از تأسیس این حزب، برقراری دموکراسی بر اساس وحدت ملی و حمایت مردم اعلام شد. ضیاء الرحمن رئیس حزب شد و مقرر شد حزب را دوازده عضو کمیته شورای ملی اداره کنند. پس از اینکه [[ژنرال ضیاء الرحمن]] رهبر حزب در کودتای نظامی کشته شد، کودتاچیان نیز پس از مدتی دستگیر و محاکمه شدند و معاون رئیس جمهور، عبدالستار، رئیس جمهور و ریاست حزب را عهده دار شد. وی نیز به وسیله کودتای ژنرال محمد ارشاد در 1982 بر کنار شد؛ ولی همچنان ریاست حزب را بر عهده داشت.
-==== '''4. 7.''' نظام حزبی، احزاب سیاسی و گروه های ذی نفوذ ====
+[[حزب ناسیونالیست( ملی گرای) بنگلادش|حزب ناسیونالیست بنگلادش]] همچنان به مخالفت با حکومت نظامی ارشاد ادامه داد و انتخابات ریاست جمهوری نیمه اکتبر 1986 را نیز تحریم کرد و به مبارزه برای سرنگونی دولت ارشاد ادامه داد. در پی این اقدامات، رهبر حزب دستگیر و زندانی شد ولی تظا[[هرات]] ضد دولتی همچنان ادامه یافت. در سال 1987 خانم [[خالده ضیاء]] از زندان آزاد شد. با افزایش فشار از جانب مخالفان، ارشاد استعفا داد. در انتخابات 27 فوریه 1991، [[حزب ناسیونالیست( ملی گرای) بنگلادش|حزب ناسیونالیست( ملی )بنگلادش]]، اکثریت آراء را بدست آورد و 172 کرسی را در مجلس تصاحب کرد. خانم [[خالده ضیاء]]، رهبر حزب نخست وزیر شد و در 20 مارس 1991 سوگند خورد و قدرت را به دست گرفت.<ref>Lewis, 2011, 75-105</ref>
-از زماني كه [[بنگلادش]] بخشي از شبه قاره هند شد و پس از اينكه قسمتي از پاكستان (پاکستان شرقی) شد و سپس بعد از استقلال، احزاب سياسي در اين خطه فعاليت گسترده اي داشتند و اغلب اين احزاب، منشأ خود را از احزاب سياسي شبه قاره و يا پاكستان گرفته اند.
+====[[حزب عوامی لیگ بنگلادش|حزب عوامی لیگ]]====
+این حزب در 1949 تاسیس و پیش آهنگ حرکت آزادی بخش ملی در بنگلادش شد. در میان جناح های مختلف مسلم لیگ ایالت بنگال، برخوردهای تندی پیش آمد که موجب تقسیم مسلم لیگ به دو جناح چپ و راست شد و جناح چپ مسلم لیگ بعدها منشعب شد و احزابی را تأسیس کرد. این جناح در اواخر ژوئن 1949، ایجاد سازمان حزبی جدید یعنی «عوامی لیگ» را که طلایه دار «ناسیونالیسم بنگالی» شد، اعلام کرد. از نظر ایدئولوژیکی، عوامی لیگ ابتدا از اسلام صحبت می کرد و ارتباط با غیر مسلمانان نداشت. اما در نیمه دوم 1950، لغت اسلام حذف شد و حزب شروع به پذیرفتن شهروندان غیر مسلمان کرد. عوامی لیگ، از ناسیونالیسم بنگالی دفاع می‌کرد و پس از استقلال، ایدئولوژی خود را بر پایه «مجیبیسم» قرار داد که اعضای آن دارای مشی های متفاوتی از: ناسیونالیسم، لیبرالیسم، سکولاریسم و سوسیالیسم بودند. این حزب به دوستی با هند و شوروی سابق شهرت دارد. [[قانون اساسی بنگلادش]] را در 1972 این حزب تدوین کرد و به تصویب پارلمان رساند.
+حزب عوامی لیگ در انتخابات مارس 1973 با کسب 292 کرسی از 300 کرسی مجلس، قدرت را به دست گرفت و درپی آن مجیب الرحمن، بانک ها، صنایع سنگین، تجارت خارجی، حمل و نقل و کشتیرانی را ملی اعلام کرد. این طرح جدید از طرف [[شیخ مجیب الرحمن]] در مارس 1974، انقلاب دوم در حکومت نامیده شد. مجیب الرحمن، سیستم تک حزبی را پس از استقلال اعلام کرد. فعالیت احزاب سیاسی ممنوع شد و یک حزب ملی واحد جانشین آنان شد که «بکشال» (bakshal)، مخفف نام "حزب کارگران و کشاورزران بنگلادش "، نامیده می‌شود.
-. 7. 1.حزب ناسيوناليست ( ملي گرای) بنگلادش : B.N.P
+[[قانون اساسی بنگلادش|قانون اساسی]] اصلاح وسیستم ریاست جمهوری جانشین سیستم پارلمانی شد. کودتای 1975، عوامی لیگ را از حکومت برکنار کرد. در انتخابات ریاست جمهوری 1978 کاندیدای عوامی لیگ از کاندیدای [[حزب ناسیونالیست( ملی گرای) بنگلادش|حزب ناسیونالیست ( ملی ) بنگلادش]] شکست خورد. در انتخابات پارلمانی فوریه 1979 نیز عوامی لیگ نتوانست اکثریت آراء را کسب نماید و در جایگاه حزب اقلیت به فعالیت خود ادامه داد.
-ضياء الرحمن در اول سپتامبر 1978 اين حزب را تأسيس كرد. اين حزب جايگزين حزب  «جاگودال» شد. هدف از تأسيس اين حزب، برقراري دموكراسي بر اساس وحدت ملي و حمايت مردم اعلام شد.  ضياء الرحمن رئيس حزب شد و مقرر شد حزب را دوازده عضو كميتة شوراي ملي اداره کنند.
+سایر گروه های منشعب از [[حزب عوامی لیگ بنگلادش|عوامی لیگ]] به شرح زیر است:
-  پس از اينكه ژنرال ضياء الرحمن رهبر حزب در كودتاي نظامي كشته شد، كودتاچيان نيز پس از مدتي دستگير و محاكمه شدند و معاون رئيس جمهور، عبدالستار، رئيس جمهور و رياست حزب را عهده دار شد. وي نيز به وسيلة كودتاي ژنرال محمد ارشاد در 1982 بر كنار شد؛ ولي همچنان رياست حزب را بر عهده داشت.
+. گروه شیخ حسینه، دختر مجیب الرحمن که در زمان کودتای 15 اوت 1975، در داکا حضور نداشت و بعد از آن تاریخ به مدت شش سال در هند اقامت گزید و در اوایل 1981 به [[بنگلادش]] بازگشت. وی اکنون رهبری حزب را بر عهده دارد.
-  حزب ناسيوناليست بنگلادش همچنان به مخالفت با حكومت نظامي ارشاد ادامه داد و انتخابات رياست جمهوري نيمة اكتبر 1986 را نيز تحريم كرد و به مبارزه براي سرنگوني دولت ارشاد ادامه داد. در پي اين اقدامات، رهبر حزب دستگير و زنداني شد ولي تظا[[هرات]] ضد دولتي همچنان ادامه يافت. در سال 1987 خانم خالده ضياء از زندان آزاد شد.
+. گروه میزان الرحمن چودری، از نزدیکان [[ژنرال ضیاء الرحمن|مجیب الرحمن]] و در دوره حکومت وی در کابینه بود.
-  با افزايش فشار از جانب مخالفان، ارشاد استعفا داد. در انتخابات 27 فوريه 1991 ، حزب ناسيوناليست ( ملي ) بنگلادش ، اكثريت آراء را بدست آورد و 172 كرسي را در مجلس تصاحب كرد. خانم خالده ضياء، رهبر حزب نخست وزير شد و در 20 مارس 1991 سوگند خورد و قدرت را به دست گرفت (Lewis, 2011, 75-105) .
+. گروه عبدالرزاق دبیر کل سابق عوامی لیگ که ازگروه شیخ حسینه جدا شد و حزب جدیدی به نام «بکشال» تشکیل داد.
+====[[حزب مسلم لیگ بنگلادش|حزب مسلم لیگ]] ====
+از قدیمی ترین [[نظام حزبی بنگلادش|احزاب بنگلادش]] است که در استقلال پاکستان نقش عمده‌ای داشت، به همین دلیل پس از استقلال [[بنگلادش]]، این حزب به اتهام همکاری با پاکستان منحل شد. اما در سال 1976 که [[ژنرال ضیاء الرحمن|ضیاء الرحمن]] فعالیت احزاب را آزاد اعلام کرد، دوباره فعال شد. این حزب در میان توده مردم مسلمان [[بنگلادش]] نفوذ چشمگیری دارد؛  از این رو، سومین حزب بزرگ [[بنگلادش]] به شمار می رود، (اکنون از این گروه جز نام چیزی باقی نمانده است ) اما در میان افراد تحصیل کرده نفوذ ندارد <ref>فرزین نیا، 1373: 172-184</ref>.
+====[[حزب جماعت اسلامی بنگلادش]] ====
+حزبی سیاسی است که خواهان استقرار حکومت اسلامی در [[بنگلادش]] است. اساس این حزب را در سال 1942 ابوالاعلی مولانا مودودی پی‌ریزی کرد و در سال 1947، به شکلی مستقل به نام جماعت اسلامی در پاکستان شرقی فعالیت خود را ادامه داد. این حزب از لحاظ سیاسی به دلیل همکاری با نیروهای نظامی پاکستان وهمراهی در مظالم علیه مردم [[بنگلادش]]، به جریان ضد استقلال [[بنگلادش]] معروف شد. هر چند، گاهی هدف انتقادات روشنفکران و مطبوعات قرار می‌گیرد. در حال حاضر حزب جماعت اسلامی در ردیف سوم [[نظام حزبی بنگلادش|احزاب سیاسی بنگلادش]] قرار دارد. این حزب پیرو مذهب اهل سنت حنفی است و پیروان آن از لحاظ طریقت صوفیه، پیرو عبدالقادر گیلانی می‌باشند. آنان برای شخصیت والای رسول اکرم (ص) اعتقاد و ارادت خاصی قائلند. رسول گرامی اسلام را به عنوان نبی و حی و زنده می‌دانند و گرفتن جشن و مراسم در روز تولد آن حضرت را تبرک به حساب می‌آورند.
+مردم، مخالفین مراسم میلاد النبی (ص) را وهابی و ضد مقام مقدس حضرت رسول تلقی می‌کنند. معروف است که پروفسور غلام اعظم رهبر این حزب و استاد پیشین دانشگاه، در گذشته با چنین اظهاراتی، حساسیت های مذهبی را در بین علمای اهل سنت برانگیخته بود.
+====[[حزب جانادال( حزب مردم ) در بنگلادش|حزب جاتیا (جانادال)]]  ====
+[[حزب جانادال( حزب مردم ) در بنگلادش|حزب جانادال]]<nowiki/>در نوامبر 1983 توسط ارشاد تأسیس شد. اصول اساسی این حزب عبارت بودند از: 1- ناسیونالیسم، 2- ایدئولوژی و ارزش های اسلامی، 3- دموکراسی، 4- ترقی.
-'''4. 7. 2.حزب عوامي ليگ'''
+هدف ارشاد از تشکیل این حزب به صورت خلاصه، در ادامه آمده است:
-اين حزب در 1949 تاسیس و پيش آهنگ حركت آزادي بخش ملي در بنگلادش شد. در ميان جناح هاي مختلف مسلم ليگ ايالت بنگال، برخوردهاي تندي پيش آمد كه موجب تقسيم مسلم ليگ به دو جناح چپ و راست شد و جناح چپ مسلم ليگ بعدها منشعب شد و احزابي را تأسيس كرد. اين جناح در اواخر ژوئن 1949، ايجاد سازمان حزبی جديد يعني « عوامي ليگ » را كه طلايه دار « ناسيوناليسم بنگالي » شد، اعلام کرد. از نظر ايدئولوژيكي، عوامي ليگ ابتدا از اسلام صحبت مي كرد و ارتباط با غير مسلمانان نداشت. اما در نيمة دوم 1950، لغت اسلام حذف شد و حزب شروع به پذيرفتن شهروندان غير مسلمان كرد. عوامي ليگ، از ناسيوناليسم بنگالي دفاع مي كرد و پس از استقلال، ايدئولوژي خود را بر پاية « مجيبيسم » قرار داد كه اعضای آن دارای مشی های متفاوتی از: ناسيوناليسم،  لیبرالیسم، سكولاریسم  و سوسياليسم بودند. اين حزب به دوستي با هند و شوروي سابق شهرت دارد. قانون اساسي بنگلادش را در 1972 اين حزب تدوين کرد و به تصويب پارلمان رساند.
+. مشروعیت بخشیدن به موقعیت خود از طریق انتخابات ریاست جمهوری؛
-  حزب عوامي ليگ در انتخابات مارس 1973 با كسب 292 كرسي از 300 كرسي مجلس، قدرت را به دست گرفت و درپي آن مجيب الرحمن، بانك ها، صنايع سنگين، تجارت خارجي، حمل و نقل و كشتيراني را ملي اعلام كرد. اين طرح جديد از طرف شيخ مجيب الرحمن در مارس 1974، انقلاب دوم در حكومت ناميده شد.
+. ایجاد پایگاهی برای خود و طرفدارانش در جهت مبارزه با مخالفان؛
-    مجیب الرحمن، سيستم تك حزبي را پس از استقلال اعلام کرد. فعاليت احزاب سياسي ممنوع شد و يك حزب ملي واحد جانشين آنان شد كه « بکشال» bakshal  ، مخفف نام " حزب کارگران و کشاورزران بنگلادش "،  ناميده مي شود.
+. تحقق بخشیدن به نقش ارتش در اداره امور کشور از طریق [[قانون اساسی بنگلادش|قانون اساسی]]؛
-  قانون اساسي اصلاح وسيستم رياست جمهوري جانشين سيستم پارلماني شد. كودتاي 1975، عوامي ليگ را از حكومت بركناركرد.
+. به اجرا درآوردن اصول اقتصادی واجتماعی.
-    در انتخابات رياست جمهوري 1978 كانديداي عوامي ليگ از كانديداي حزب ناسيوناليست ( ملي ) بنگلادش شكست خورد. در انتخابات پارلماني فوريه 1979 نيز عوامي ليگ نتوانست اكثريت آراء را كسب نمايد و در جایگاه حزب اقليت به فعاليت خود ادامه داد.
+در ماه سپتامبر 1985 این حزب در اتحادی پنج حزبی که «جبهه ملی» نامیده می‌شد شرکت کرد. این جبهه سیاست های دولت ارشاد را اعلام می‌کرد. در ژانویه 1986 پنج بخش جبهه ملی رسماً حزب جاتیادال ( حزب ملی ) را تشکیل دادند. این حزب، دولتی تشکیل داد که در مقابل تقاضای مخالفان را برای لغو حکومت نظامی در بر داشت. جاتیادال 153 کرسی از 300 کرسی را در انتخابات به دست آورد و 30 کرسی زنان را نیز نامزدهای جاتیادال کسب کردند. در نتیجه، میزان الرحمن چودری دبیرکل حزب جاتیادال به مقام نخست وزیری رسید. در اوایل سپتامبر 1986،  ارشاد به این حزب پیوست و رئیس حزب شد و خود را نامزد ریاست جمهوری کرد و به پیروزی رسید.
+====[[حزب حركت وحدت اسلامی بنگلادش|حزب حرکت وحدت اسلامی]] ====
+این حزب در سال 1976 تأسیس شد و اولین رئیس آن، مولانا عبدالرحیم بود. وی متفکر و مفسر برجسته اسلامی در [[بنگلادش]] بود و در میان روحانیون و روشنفکران اسلامی بسیار نفوذ داشت. آثار او هنوز هم در جامعه اسلامی و ادبی بنگلادش مقبولیت دارد. وی تفهیم القرآن مولانا ابوالاعلی مودودی و بسیاری از کتاب های دیگر را به زبان بنگالی ترجمه کرد. بیش از 60 عنوان کتاب در موضوعات مذهبی، اقتصادی و فلسفی از وی باقی مانده است. وی در سال 1987 وفات یافت. در بدو تأسیس، همه جریانات اسلامی و سیاسی بنگلادش زیر پرچم این حزب بود و در آن زمان این حزب، تحت نام «حزب دموکراتیک  اسلامی» مشهور بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، این حزب رسماً از انقلاب اسلامی ایران حمایت کرد و همه امکانات حزب از جمله هفته نامه «جهان نو» به نشر و تبلیغ ایده های سیاسی حضرت امام خمینی (ره ) پرداخت.
-سایر گروه های منشعب از عوامی لیگ:
+در حال حاضر دکتر عیسی شاهدی ریاست این حزب را بر عهده دارد. نام این حزب اخیرا به حزب حرکت وحدت اسلامی تغییر نام یافته است. خط مشی این حزب پیروی از خط مولانا عبدالرحیم است، اما به دلیل اینکه شعارشان احتراز از روش دموکراتیک غربی و اعتقاد به ایده قیام مردمی است، در جریانات سیاست کنونی [[بنگلادش]] نفوذ چندانی ندارد. در مجموع این حزب به طرفداری از انقلاب اسلامی ایران مشهور است. دیدگاه روحانیون و مردم آگاه نسبت به این حزب مثبت است.
-. گروه شيخ حسينه، دختر مجيب الرحمن كه در زمان كودتاي 15 اوت 1975، در [[داكا]] حضور نداشت و بعد از آن تاريخ به مدت شش سال در هند اقامت گزيد و در اوايل 1981 به بنگلادش بازگشت. وي اكنون رهبري حزب را بر عهده دارد.
+== کتابشناسی ==
-. گروه ميزان الرحمن چودري، از نزديكان مجيب الرحمن و در دورة حكومت وي در كابينه بود.
-. گروه عبدالرزاق دبير كل سابق عوامي ليگ كه ازگروه شيخ حسينه جدا شد و حزب جديدي به نام « بکشال » تشكيل داد.
-'''4. 7. 3. حزب مسلم ليگ'''
-از قديمي ترين احزاب بنگلادش است كه در استقلال پاكستان نقش عمده اي داشت، به همين دليل پس از استقلال بنگلادش، اين حزب به اتهام همكاري با پاكستان منحل شد. اما در سال 1976 كه ضياء الرحمن فعاليت احزاب را آزاد اعلام كرد، دوباره فعال شد. اين حزب در ميان تودة مردم مسلمان بنگلادش نفوذ چشمگيري دارد؛  از اين رو، سومين حزب بزرگ بنگلادش به شمار مي رود، )اکنون از این گروه جز نام چیزی باقی نمانده است ) اما در ميان افراد تحصيل كرده نفوذ ندارد (فرزین نیا، 1373: 172-184).
-'''4. 7. 4.حزب جماعت اسلامي بنگلادش'''
-حزبی سياسي است كه خواهان استقرار حكومت اسلامي در بنگلادش است. اساس اين حزب را در سال 1942 ابوالاعلي مولانا مودودي پي ريزي کرد و در سال 1947، به شكلي مستقل به نام جماعت اسلامي در پاكستان شرقي ( بنگلادش فعلي ) فعاليت خود را ادامه داد. اين حزب از لحاظ سياسي به دليل همكاري با نيروهاي نظامي پاكستان وهمراهي در مظالم عليه مردم بنگلادش، به جريان ضد استقلال بنگلادش معروف شد. هر چند، گاهي هدف انتقادات روشنفكران و مطبوعات قرار مي گيرد. در حال حاضر حزب جماعت اسلامي در رديف سوم احزاب سياسي بنگلادش قرار دارد. این حزب پيرو مذهب اهل سنت حنفي است و پیروان آن از لحاظ طريقت صوفيه، پيرو عبدالقادر گيلاني مي باشند. آنان براي شخصيت والاي رسول اكرم (ص) اعتقاد و ارادت خاصي قائلند.  رسول گرامی اسلام را به عنوان نبي و حي و زنده مي دانند و گرفتن جشن و مراسم در روز تولد آن حضرت را تبرك به حساب مي آورند.
-  مردم، مخالفين مراسم ميلاد النبي (ص) را وهابي و ضد مقام مقدس حضرت رسول تلقي مي كنند. معروف است كه پروفسور غلام اعظم رهبر اين حزب و استاد پيشين دانشگاه، در گذشته با چنين اظهاراتي، حساسيت هاي مذهبي را در بين علمای اهل سنت برانگيخته بود.
-'''4. 7. 5. حزب جاتيا (جانادال)  '''
-حزب جانادال ( حزب مردم ) در نوامبر 1983 توسط ارشاد تأسيس شد. اصول اساسي اين حزب عبارت بودند از : 1- ناسيوناليسم، 2- ايدئولوژي و ارزش هاي اسلامي، 3- دموكراسي، 4- ترقي.
-هدف ارشاد از تشكيل اين حزب به صورت خلاصه، در ادامه آمده است:
-. مشروعيت بخشيدن به موقعيت خود از طريق انتخابات رياست جمهوري؛
-. ايجاد پايگاهي براي خود و طرفدارانش در جهت مبارزه با مخالفان؛
-. تحقق بخشيدن به نقش ارتش در ادارة امور كشور از طريق قانون اساسي؛
-. به اجرا درآوردن اصول اقتصادي واجتماعي.
-در ماه سپتامبر 1985 اين حزب در اتحادی پنج حزبي كه « جبهه ملي » ناميده مي شد شركت كرد. اين جبهه سياست هاي دولت ارشاد را اعلام مي كرد.
-در ژانويه 1986 پنج بخش جبهة ملي رسماً حزب جاتيادال ( حزب ملي ) را تشكيل دادند. اين حزب، دولتی تشكيل داد كه در مقابل تقاضاي مخالفان را براي لغو حكومت نظامي در بر داشت.
-جاتيادال 153 كرسي از 300 كرسي را در انتخابات به دست آورد و 30 كرسي زنان را نيز نامزدهاي جاتيادال كسب كردند. در نتیجه، ميزان الرحمن چودري دبيركل حزب جاتيادال به مقام نخست وزيري رسيد. در اوايل سپتامبر 1986،  ارشاد به اين حزب پيوست و رئيس حزب شد و خود را نامزد رياست جمهوري كرد و به پيروزي رسيد.
-'''4. 7. 6. حزب حركت وحدت اسلامي'''
-اين حزب در سال 1976 تأسيس شد و اولين رئيس آن، مولانا عبدالرحيم بود. وي متفكر و مفسر برجستة اسلامي در بنگلادش بود و در ميان روحانيون و روشنفكران اسلامي بسيار نفوذ داشت. آثار او هنوز هم در جامعة اسلامي و ادبي بنگلادش مقبوليت دارد. وي تفهيم القرآن مولانا ابوالاعلي مودودي و بسياري از كتاب هاي ديگر را به زبان بنگالي ترجمه کرد. بيش از 60 عنوان كتاب در موضوعات مذهبي، اقتصادي و فلسفي از وي باقي مانده است. وي در سال 1987 وفات يافت. در بدو تأسيس، همة جريانات اسلامي و سياسي بنگلادش زير پرچم اين حزب بود و در آن زمان اين حزب، تحت نام «حزب دموكراتيك  اسلامي» مشهور بود.
-    بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران در سال 1979، اين حزب رسماً از انقلاب اسلامي ايران حمايت كرد و همة امكانات حزب از جمله هفته نامة « جهان نو » به نشر و تبليغ ايده هاي سياسي حضرت امام خميني (ره ) پرداخت.
-  در حال حاضر دکتر عیسی شاهدی رياست اين حزب را بر عهده دارد. نام این حزب اخیرا به حزب حرکت وحدت اسلامی تغییر نام یافته است. خط مشي اين حزب پيروي از خط مولانا عبدالرحيم است، اما به دليل اينكه شعارشان احتراز از روش دموكراتيك غربي و اعتقاد به ايدة قيام مردمي است، در جريانات سياست كنوني بنگلادش نفوذ چنداني ندارد. در مجموع اين حزب به طرفداري از انقلاب اسلامي ايران مشهور است. ديدگاه روحانيون و مردم آگاه نسبت به اين حزب مثبت است.