نقد ادبی در سوریه

بسیاری در سوریه وخارج از آن به صورت تألیف مقالات و کتب چاپی یا مجازی مشغول نقد و بررسی ادبیات سوریه به شکل حرفه­ای و آماتور هستند؛ بر این‌‌‌‌ها باید افزود جریان نقد فعال و گفتاری انجمن‌‌‌‌های ادبی سراسر سوریه را که متناسب با اعضا و ایدئولوژی خویش، مشغول فعالیت و تأثیر بر جریانات ادبی کشور هستند.

یکی از برجسته ‌‌‌‌‌‌‌ترین نُقّاد ادبی سوریه، «جورج طرابیشی» (Tarabichi) (1939 تا 2016) اهل حلب ‌‌‌‌‌است که مدتی ری‌‌‌‌‌است رادیو سوریه را نیز به عهده داشت. مهم­‌‌‌‌‌‌‌ترین اثر وی در این حوزه، کتاب نقد روانکاوانه «نقدالنقد» در نقد ذهن و عقل ملت عرب ‌‌‌‌‌است  که سویه ناسیونالیستی، انقلابی، اگزیستانسیالیستی و مارکسیستی دارد. از دیگر مشاهیر این رشته در سوریه ‌‌‌‌‌‌‌می‌توان به این نام­‌‌‌‌ها اشاره کرد:

• ‌‌‌‌‌‌‌أحمد سلیمان الأحمد (1926 - 1993)؛ اهل لاذقیه؛ از آثار اوست: «حول الشعر العربی الحدیث» (1973)؛
• ‌‌‌‌‌‌‌ولید قُنباز (1935 - 2005)؛ اهل حماه؛ از آثار اوست: «فی الأدب الاجتماعی» و «فی الأدب المهجری»؛
• ‌‌‌‌‌‌‌محمد عدنان قیطاز (1936 - 2022)؛ اهل حماه؛ منتقد پرنویسی که آخرین اثرش «شاعران در سایه» ‌‌‌‌‌است؛
• ‌‌‌‌‌‌‌إبراهیم الجرادی (1951 - 2018)؛ اهل رقه که از آخرین آثار نقد او «محمود درویش ینهض»(2010) بود؛
• ‌‌‌‌‌‌‌عبد الكریم الناعم (زاده 1935)؛ اهل حماه؛ از آثار او «فی أقانیم الشعر» (1991) و «کسوفات» (1993) ‌‌‌‌‌است؛
• ‌‌‌‌‌‌‌محمد عبد القادر الصمدی (زاده 1937)؛ اهل حماه؛ باچند کتاب ؛ از جمله «الأنشطه اللغویه، دراسات نقدیه»؛
• ‌‌‌‌‌‌‌علی عقله عرسان (زاده 1941)؛ اهل درعا؛ نقّاد پرکاری که آخرین اثر او «الثقافه والمواجه» (2016) ‌‌‌‌‌است؛
• ‌‌‌‌‌‌‌مظهر الحجی (زاده 1946) اهل حمص با چندین اثر؛ از جمله «دیك الجن الحمصی، دراسه نقدیه» (1987)؛
• ‌‌‌‌‌‌‌ولید إبراهیم قصاب(زاده 1949) اهل دمشق؛ نویسنده کتاب «قضیّه عمود الشعر فی النقد العربی»؛

‌‌‌‌‌‌‌خانم سمر الدیوب (زاده 1970)؛ اهل حمص؛ مهم­‌‌‌‌‌‌‌ترین اثر او «الخطاب ثلاثی الأبعاد» (2016) ‌‌‌‌‌است.

‌‌‌‌‌‌‌و...

اما مهم­‌‌‌‌‌‌‌ترین وتخصصی­‌‌‌‌‌‌‌ترین رویداد نقد ادبی در سوریه را انجمن نقد ادبی اتحاد کُتّاب، مدیریت ‌‌‌‌‌‌می‌کند و علاوه بر نشست­‌‌‌‌های ما‌‌‌‌هانه، همایش­‌‌‌‌های تخصصی سالانه­ ای را نیز با عناوین وموضوعات خاص برگزار ‌‌‌‌‌‌می‌کند. از شرکت کنندگان دائمی این جلسات، که مسکوکات رایج نقد ادبی دولت سوسیالیستی ناسیونالیستی محسوب ‌‌‌‌‌‌‌می‌شوند، ‌‌‌‌‌‌‌می‌توان به چند مورد شاخص اشاره کرد:

• ‌‌‌‌‌‌‌«راتب سُکِّر» (زاده 1953) اهل حماه که هم رمان نویس ‌‌‌‌‌است؛ هم شاعر مطرحی ‌‌‌‌‌است و هم مناصب آکادمیک فراوانی در سوریه و کشور‌‌‌‌های عربی  دارد. راتب سکر در ترجمه شعر فعال ‌‌‌‌‌است و از زبان­‌‌‌‌های فرانسوی و روسی به عربی، آثار متعددی دارد؛
• ‌‌‌‌‌‌‌«أحمد دهمان» (زاده 1948)؛ رئیس گروه زبان وادبیات عرب دانشگاه حمص (البعث) ‌‌‌‌‌است و فارغ التحصیل دانشگاه اسکندریه مصر، با 13 تألیف در نقد ادبیات دوره عباسی. مهم­‌‌‌‌‌‌‌ترین اثرش به زعم خود او کتاب «الصوره البلاغیه لدى عبدالقاهر الجرجانی؛ منهجاً و‏تطبیقاً» ‌‌‌‌‌است؛
• ‌‌‌‌‌‌‌«غسان غنیم» ‌‌‌‌‌استاد ادبیات مدرن و معاصر در دانشگاه دمشق ‌‌‌‌‌است که مدتی ریاست انجمن نقد اتحاد کُتّاب را به عهده داشت و در حال حاضر مدیر شعبه ریف دمشق اتحاد کتاب ‌‌‌‌‌است.

بعضی مخالفان حکومت نیز پیشتر در این جلسات شرکت داشتند؛ اما در حال حاضر خارج از کشور به سر می­برند؛ امثال «نبیل سلیمان» و «عادل فریجات».

نیز نگاه کنید به

مشاهیر ادبی سوریه، تاریخ ادبیات و سبک‌های ادبی سوریه

کتابشناسی

1. ↑ شنی، کریم( 1400). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)