غذاهای سنتی ساحل عاج
در آفریقا بهندرت پیش میآید که در آشپزی، کسی از مواد غذایی محلی و بومی استفاده نکند. این موضوع به دو دلیل عمده اهمیت دارد؛ نخست ارزانی این مواد و دیگری، رابطه ویژه مردمان آفریقا با طبیعت و محیط پیرامونشان است؛ درنتیجه هرآنچه در طبیعت یافت میشود، ممکن است بهعنوان ماده غذایی، مورد استفاده قرار گیرد؛ اما مثل اغلب کشورها، ماهی، گوشت گاو، گوسفند و ماکیان، بهوفور مورد استفاده قرار میگیرد. افزون بر اینها، گوشت حیوانی مشابه موش و کمی بزرگتر از خرگوش، بهنام «آگوتی» که نوعی موش بزرگ است، میمون و خوک هم مصرف میشود. خفاشهای بزرگ هم گاهی با سنگاندازهای ساده شکار میشوند. شایانذکر است که شکار این نوع حیوانات در سراسر ساحل عاج ممنوع است، بااینحال گاه دیده میشود که گوشت شکار، کنار جاده در معرض فروش گذاشته شده است. در زمان شیوع بیماری ابولا که بهخصوص در کشور همسایه، یعنی لیبریا، در طول سالهای 2014 تا 2016 بسیاری از افراد را به کام مرگ برد، کارشناسان بهداشت و تغذیه، یکی از عوامل شیوع این بیماری را همین خوردن گوشت حیوانات وحشی اعلام کردند. البته با توجه به کنترل دقیق مرزها توسط دولت در این دوره، بیماری ابولا در ساحل عاج شایع نشد.
آشپزی در ساحل عاج، از تنوع فراوانی برخوردار است. یک ویژگی کلی غذاها، ادویهدار بودن آنهاست. غذاهای معمول، شامل برنج، ارزن، ذرت، بادامزمینی، نوعی موز سبزرنگ و نوعی سیبزمینی (شبیه سیبزمینی ترشی) است؛ اما هر منطقه، غذای خاص خود را نیز دارد. برای نمونه، در نواحی شمالی (در مرغزارها)، غذای معمول خورشت فلفلی بادامزمینی است؛ اما هرچه به دریا نزدیکتر میشویم، ماهی به همراه موز سرخشده بیشتر دیده میشود. غذای بومی ساحل عاج، «فوفو»[9] نام دارد که البته کلمه معادل آن «فوتو» نیز رایج است. این غذا از ترکیب موز، «کاساوا» یا سیبزمینی تهیه میشود که در هاون کوبیده میشوند و بهشکل خمیر درمیآیند. بعد با گوشت کاملاً مزهدار شده و با نوعی خورشت سبزیجات بهنام «کژنو»[10] سرو میشود. فوفو با دست خورده میشود. این غذا به رنگ زرد است و بهعنوان همراه غذاهای دیگر هم سرو میشود.
«آتیکه»[11] یا «اچَکه»، از دیگر غذاهای بومی و معروف ساحل عاج است که از گیاهی بهنام «مانیوک»[12] تهیه میشود. مانیوک یا مانیاک گیاهی است که از غدههای زیرزمینی آن استفاده میشود و چیزی شبیه سیبزمینی است، البته بزرگتر و بیشتر به رنگ سفید. مانیوک به فراوانی در ساحل عاج کشت و حتی در سطح بالایی صادر میشود. ازمیان سایر نوشیدنیها، میتوان به «بیساپ» یا «کارکاده» [13]اشاره کرد که از گلهای قرمزرنگ گیاهی بهنام «ایبیسکوس»[14] بهدست میآید. این نوشیدنی که به آن شکر نیز میافزایند، بسته به مناطق مختلف، نامهای گوناگونی دارد؛ ازجمله به آن چای قرمز حبشی نیز گفته میشود. البته بیساپ را بیشتر بهعنوان نوشیدنی سنگالی نیز میشناسند. (Zorkot, 2002).
درمیان غذاهای ساحل عاجی به «چِپ» هم باید اشاره کرد که نوعی برنج خیلی نرمشده است که با سبزیجات و گاهی کدو همراه میشود. اگر با مرغ سرو شود، به آن «چپ پوله» میگویند که بسیار محبوب ساحل عاجیها است. هرچند برای یک ساحل عاجی، هیچچیز جای «پوله بِرِزِه» را نمیگیرد که همان مرغیست که در آتش هیزمی، بریان شده است. در ساحل عاج ماهی را هم در آتش هیزمی بریان میکنند. البته ماهی را در خورشتها هم زیاد استفاده میکند؛ مثلاً در خورشت «فُوی» (معادل کلمه برگ در زبان فرانسه) که شبیه «قرمهسبزی» یا «قلیه ماهی» است، ولی سبزیجات آن فرق میکند. ماهی ماشوار رُند یا آرواره گرد را میتوان در این خورشت استفاده کرد.
باید افزود که ساحل عاجیها، عادت به غذا خوردن در خارج از خانه دارند و بیشتر ایام سال را در رستورانهای ارزانقیمت معروف به «مَکی» یا در غذاخوریهای نهچندان بهداشتی کنار خیابان غذا میخورند. بسیاری از افراد دو وعده غذا میخورند که البته شامل یک صبحانه بهشدت چرب و پرکالری میشود که بیشتر شامل یک نوع پیراشکی پرشده از گوشت است که به آن «بِنیِه» میگویند. ازلحاظ نوشیدنی هم آب جو، نوشیدنی ارزان و محبوب مسیحیان است. شراب و سایر نوشیدنیهای گرانقیمتتر مخصوص طبقه متوسط و ثروتمند است. آب جو که کارخانه معروف و قدیمی «سولیبرا» در ابیجان آن را تولید میکند، جزئی از هویت فرهنگی ساحل عاجیها شده است. مسلمانان مشروب نمیخورند، ولی بهراحتی در رستورانها در کنار دوستان مسیحی خود که مشروبات الکلی مینوشند، بر سر یک میز حاضر میشوند.