کلیسای جامع حضرت مریم در سوریه
کلیسای جامع حضرت مریم (مَریمیة) (Mariamite Cathedral)
پس از کلیسای یوحنای تعمیددهنده، کلیسای «حضرت مریم» که در دمشق قدیمه در «باب توما» در انتهای بازار «مدحت پاشا، خیابان مستقیم» قرار دارد، در زمره کهنترین کلیساهای جهان به شمار میرود و از سال 1342 میلادی، ویژهی برگزاری آیینهای مذهبی پیروان کلیسای روم ارتدکس و در واقع، مقر اصلی اسقف اعظم کلیسای ارتدکس یونانی است.[10]
این کلیسا، در واقع، جانشین کلیسای انطاکیه محسوب میشود که در همان آغاز تبلیغ دین مسیحیت، به دست پولس و پتروس در انطاکیه ترکیه ساخته شد؛ اما در پی زمینلرزه بزرگی که در قرن چهارم میلادی، انطاکیه را درهم فرو ریخت، به دمشق انتقال یافت.
در قرون اولیه مسیحیت دمشقی، مسیحیان،مراسم مذهبی خود را مخفیانه انجام میدادند؛ اما در زمان امپراتور «کنستانتین اول»، امپراتوری بیزانس که به رعایای خود، آزادی عبادت داد و به مسیحیت رسمیت بخشید، آنها معبد کوچک خود را آشکار کرده کلیسایی ساختند و آن را به مریم مقدس تقدیم کردند.
هنگامی که سپاهیان اسلام به شهر دمشق رسیدند (634 م.)، آن را محاصره کردند. خالد بن ولید از شرق با جنگ و«ابوعبیده بن جراح» از غرب با صلح وارد شهر شدند؛ بدین ترتیب، منطقهای که با جنگ فتح شده بود، تحت کنترل دولت اسلامی قرار گرفت و بسیاری از ساختمانها مصادره شد و همه کلیساها مسجد شد؛ در حالی که منطقهای که با صلح فتح شده بود، در کنترل صاحبان آن باقی ماند؛ مثل این کلیسا که تا سال 706 م. یعنی 72 سال بسته ماند؛ تا این که به دستور ولیدبن عبدالملک، خلیفه اموی، به عنوان غرامت تخریب و تصرف کلیسای جامع یحیی تعمید دهنده و ساخت مسجد اموی، به مسیحیان بازگردانده، بازسازی وبازگشایی شد. [11]
در طول تاریخ، این کلیسا چندین بار تخریب و سوزانده و سپس ترمیمشدهاست:
1. در سال 926 میلادی در زمان خلیفه عباسی مقتدر بالله بر اثر اقدامات عدهای (؟) ویران شد.
2. در سال 950 میلادی به دستور «احمد بن طولون»، والی عباسیان در شام، سوزانده شد .
3. در سال 1009 میلادی به دستور خلیفه فاطمی «الحاکم بامرالله»[12] که دروزیان او را خدا میپندارند.[13]
4. در سال 1260 میلادی، پس از حمله هولاکو وخروج تاتارها از دمشق، درگیری شدید فرقهای بین مسیحیان رخ داد که در آن کلیسای مریم ویران شد و هرچند توسط ارتدکسها بازسازی شد؛ اما به دلیل شرایط سخت مالی، به زیبایی سابق خود بازنگشت.
5. در سال 1404 پس از میلاد ، تاتارها به شهر دمشق حمله کردند و کلیسا را ویران کردند، رواق غربی آن را تخریب کردند و آثار و گنجینه های کلیسا را ربودند. پس از خروج تاتارها، «پاتریارک میکائیل سوم» کلیسا را بازسازی و تزئین کرد.
6. در سال 1759 پس از میلاد، در اثر زلزله بسیار شدید، دیوارهای کلیسا ترک خورد. والی دمشق، «محمد پاشا العظم»، آن را در سال 1777 تخریب و بازسازی کرد .
7. در سال 1860 پس از میلا، باز به دلیل درگیریهای فرقهای تخریب شد و با بودجه دولت بازسازی شد.
8. در سال 1953 پس از میلاد ، کلیسا دچار شکافی در سقف شد و با کمک مالی دولت سوریه و مؤسسات کلیسای ارتدکس آخرین بازسازی صورت گرفت.
معماری این کلیسا به سبک بیزانسی است و گنجایش ششصد نفر را دارد و در آن مراسم مذهبی مختلف برگزار می شود. در وسط تالار و دو طرف آن دو منبر سنگی قرار دارد که هر کدام دارای پلکانی پیچ در پیچ است. در جلوی کلیسا، سکوی قرمز رنگی وجود دارد که کاهنان برای اقامه نماز روی آن می ایستند و پشت آن، محراب و اتاقهایی است که برای انجام مراسم مذهبی در نظر گرفته شده است.
کلیسا دارای طبقه بالایی است که قبلاً محل اقامه نماز زنان بوده است. سقف کلیسا، چوبی است که به دلیل کتیبهها و تزئینات آن، یک نقاشی هنری به حساب میآید؛ مانند تصاویر دیوارهای کلیسا که مملو از نقاشیها و شمایلهای مختلف است. کلیسا دارای یک حیاط جلویی و جانبی است که در آن برج ناقوس کلیسا قرار دارد. ساخت برج ناقوس یا گنبد ناقوس هم مربوط است به زمان اسقف «اسپردون» ( 1891 - 1898).
این کلیسا، درواقع، مجموعهای از چند کلیسا است: کلیسای مریم مقدس که اصلی است، کلیسای «مار تِقْلا» (Mar Taqla) که در جریان مرمت کلیسای مریم، بدان افزوده شده و مقر کلیسای سراسقف انطاکیه؛ یعنی ارتدوکسهای یونانی است و دست آخر، کلیسای «سنت کاترین» که آن هم در زمان مرمت افزوده شده و موزهای از لباسها، تزئینات و شمایلهای بازمانده از سراسقفها و راهبان است. در زیر ساختمان کلیسا نیز سردابهایی قرار دارند.